Uta Fakamoli Lahi he Ha e Lotu?

“NAKAI moui ni hokoia e tagata he falaoa.” (Mataio 4:4, The New English Bible) Ko e tau kupu totoku tumau nei ne aamohia ke he mena kua lata ne kua galo ke he onoonoaga he tokologa he tau tagata he vaha nei. Ne fakakiteaga mai e lautolu ko e fai vala fakaagaga i loto he talagaaga ha tautolu ne kua lata ke fakamakona. Ko e mena haia ne pehe foki a ia ne vagahau e tau kupu nei, ko Iesu Keriso: “Kua monuina ha a lautolu ne iloa ha lautolu a lata mo e Atua.”​—Mataio 5:3, NEB.

Maeke ni hokoia he lotu ke fakapuke ha tautolu a “lata mo e Atua.” Ko e lotu ni hokoia kua maeke ke tali ha tautolu a tau matapatu huhu hagaao ke he kamataaga, fekau, mo e kakano he moui. Mo e, ko e lotu ni hokoia kua maeke ke foaki mai e kakano moli mo e alito he kakano ke he ha tautolu a tau momoui. Ka e nakai ni ko e lotu he ha lotu kua maeke ke taute oti e tau mena nei. Ne talahau e Iesu ke he fifine Samaria: “Ko lautolu ne tapuaki fakamoli, to tapuaki a lautolu ke he Matua mo e agaga mo e fakamoli.” (Ioane 4:23) Kua lahi atu e kakano he tapuaki ‘mo e fakamoli’ ke he muitua atu ke he tau mahani fakamotu ne fakalilifu ki ai he vaha loa mo e taute mena tapuaki. Ne mahani e tau mena nei ke nakai lahi mai he logonaaga mitaki fakaku ke he tau tagata ne tapiki ki ai, mo e he magaaho taha kua toka hifo e hoge fakaagaga ki a lautolu.

Ke fakatai ki ai, ko Edwin O. Reischauer, ko e hukui ha U.S. he vaha fakamua ki Sapani, ne pehe ke he hana kitiaaga: “Ke he tau tagata tokologa kua lahi ni e Sinito mo e Puta ke he mahani fakamotu mo e mahani tuai, kua tua ko e mahani hako ka ko e taofiaga ne nakai fai kakano lahi.” Ne moli, tokologa e tau tagata Sapani kua fiafia ke pehe nei ni e puhala. Ka ko e fufuta he “tau lotu fou” i Sapani ne ataata mai e tutupuaga he tau loto nakai mamakona ke he tau lotu tuai.

Ne hagaao ke fuluhi atu e “tau lotu fou” ke he haofiaaga malolo he tau takitaki​—ka e nakai ke he Atua. Tokologa mai he tau tagata takitaki lotu nei ne talahau ko e omoi mai he agaga fakaatua. Ka ko e ha lautolu a tau fakaakoaga kua nakai lahi mai he ulo fakatataka he lafiaga faka-Puta, Sinito mo e falu he tau taofiaga​—fakalataha mo e taha vala lahi he tau fakaakoaga he tagata ne fakatu ai, ne lafi ki ai. Ko e ha lautolu a fulufuluola ne toka tumau i loto he maveheaga ke he moui mitaki mo e ke he talahauaga he tau mena nakai iloa poke tau malolo fakamaulu. Ka e kua foaki mai nakai he tau lotu ia e tau mena ke fakamoli aki kua fakaako e lautolu ha lautolu a tau tagata ne tapiki ki ai ke tapuaki “mo e agaga mo e fakamoli”? Nakai fakaai. Ke he taha e mena, kua eke e tau lotu ne falanaki ke he tagata takitaki, ke ha ha hinei he aho nei mo e kua galo a pogi. Ko e ha lautolu a mahani ne tuga e mena mole vave ne tote e kakano ne foaki ke manamanatu fakalahi ki ai.

Ko e Lotu kua Lata ke Uta Fakamoli Lahi

Pete ni, kua ha ha i ai e lotu kua leva mai he falu a puhala tapuaki. Ko e lotu ni ne fakaako mai i loto he Tohi Tapu. Ne kamata e Tohi Tapu ke tohia ke he falu he tau tau he senetenari 35 i tuai, mo e falu mena he tau ‘vaha i tuai’ ne fakamau i loto he tau veveheaga fakamua, ne molea atu e afe he tau tau mai he magaaho ne tohia ai.a Ne toka ai i loto e fakamauaga ne tuai lahi, ke he kamataaga he tau lotu kua maeke ke moua. Ti ko e kakano hokoia ni a ia ke foaki atu ke he lotu he Tohi Tapu e manamanatuaga fakamoli.

Ne pehe e The Encylopedia Americana hagaao ke he Tohi Tapu: “Kua ‘hoko atu ke he lalolagi oti kana’ hana maama. Ko e onoonoaga ki ai he mogonei, ko e puhala hako mo e, ko e koloa uho fakalotu ne ha ha i ai e tau fakaakoaga loga lahi he tau maveheaga, ne maeke foki ke lahi atu e uho he holo ki mua e amaamanakiaga ma e kaufakalatahaaga mitaki ke he lalolagi.” Ka e kaeke ke tua moli ke he taha tohi kua takitaki ke he lotu moli, nakai kia amaamanaki a koe ke laulahi mahaki e utaaga viko, ke maeke ke moua oti he tau tagata kua kumi ke he kupu moli?

Pihia e mena ne tupu ke he Tohi Tapu. Fita he liliu ke he 1,928 he tau vagahau ke he tohi katoa poke vala, mo e ko e tohi ne mua atu e laulahi he uta viko he tau tala tuai oti. Ke lafi atu foki, kua fita he fakamoli ko e katoatoa ke he fakamauaga tuai mo e fakasaienetisi. Ko e tau kumikumiaga ke he tau mena ne toe mai i tuai, mo e ke he fakamauaga tala tuai ne fakakiteaga moli e tau fakamoliaga he tau perofetaaga he Tohi Tapu. Kua tokanoa mai he tau mena kehekehe fakaagaga kelea, mo e tau mena malolo fakagalogalo, mo e tau tapuakiaga takitaki fakatagata. Ko e tau mena katoa nei ne tatai mo e talahauaga ni he Tohi Tapu, ko e mena moua he agaga fakaatua.b​—2 Timoteo 3:16.

Ko e “tau Fua” he Lotu Moli

Ka e nakai kia moli ko e tokologa e tau lotu ne pehe kua muitua ke he Tohi Tapu? Mo e nakai kia moli ko e taufetoko, faitaua, mo e fakavai e tau vaha loto he tokologa he tau tagata ne talahau ko e tau Kerisiano? E, ka e nakai ko e kakano mitaki a nei ke tiaki e Tohi Tapu. Ne fakakiteaga e ia ni ko Iesu Keriso, ko e lahi e tokologa a lautolu ne taute e talahauaga ko e tau Kerisiano ka e nakai talia he Atua. (Kikite Mataio 7:13, 14, 21-23.) Ti maeke fefe mogoia e taha ke iloa a lautolu ne taute e lotu moli tuga ne fakaako mai i loto he Tohi Tapu? Ne tali mai a Iesu: “To iloa mali e mutolu a lautolu ke he tau fua ha lautolu. Ke faki mai kia he tau tagata e fuhi vine mai he akau talatala, po ke mati mai he akau mahukihuki? Pihia foki e tau akau mitaki oti kua takitaha mo e fua mai e tau fua mitaki; ka ko e tau akau kelea kua fua mai e tau fua kelea. Ko e mena foki haia ke iloa ai e mutolu a lautolu ke he tau fua ha lautolu.”​—Mataio 7:16, 17, 20.

E, ko e lotu moli kua lata ke taute mo malolo gahuahua lahi ma e mitaki, ke fakatupu mai e mitaki ke he vaha loto he tau tagata tapuaki. Kia uta la e fakatai ha Akinori ko e tagata tane Sapani, ne hagaao ki a ia ni hana a tau kupu, “kua eke ko e fakakiteaga ia ia ni e agaga fepalekoaki.” Ne kautu lahi a ia he moua hana tau foliaga he fai fakamailoga ke he aoga tokoluga atu ne mua, mo e moua e gahua he taha fakatukoloa tokoluga. Ne nakai logona e ia ha kakano ke tuku e lotu ki loto he hana a moui. ‘Ko e lotu ni ma e tau tagata lolelole, ma lautolu ne manako ke fai mena he moui ke taofi ki ai,’ e hana manatu.

Kua holo mitaki e tau mena oti ato hoko ki a ia ha ko e tupu he pehiaaga he loto mo e mategugu, ne moua e ia e gagao lahi. Ne mamio e kakia hana, mo e “mao” hana kumukumu ke he tokeua hema hana. Tokologa e tau “kapitiga” he fakatuaga gahua ha Akinori, ka e moli ni e mafanatia tote ke he hana magaaho matematekelea. (Fakatatai mo e Fakatai 17:17.) Ti kua tomo a ia ke he pahua hokulo he to lahi e inu kava tumau mo e manamanatu foki ke fakaoti hana moui.

Ka e kua hoko ke he taha magaaho, ne kamata e hoana a Akinori ne fakaako Tohi Tapu mo e tau Fakamoli ha Iehova. He magaaho tutala he taha aho ne talaage e ia ki a ia e kupu tohiaga tapu ia Kalatia 6:7, kua totou pehe: “Ha ko e mena kua gana he tagata, ko e mena ia ni ke helehele mai ai e ia.” Ha kua lauia he tau kupu nei, ne tutaki atu a Akinori ki a ia ke he fakaakoaga, mo e liliu he tau mena fakaako e hana onoonoaga ke he kakano he moui. He kamata hana onoonoaga ke fiafia, ne kamata hana matematekelea ne tupu mai he loto pehia ke galo! Tuga he tuku mai pehe he Tohi Tapu: “Ko e loto mitaki, ko e moui he tino haia.” (Fakatai 14:30) E, fakatupu mai he lotu moli e tau fua mitaki!

Ko Toshiro e taha tagata tane Sapani ne hau ke kitia ko e maeke fefe he lotu moli ke maeke mo malolo ma e mitaki. Pete ni ne tua a ia kua ha ha i ai e mena uho i loto he tauteaga lotu, ka e nakai taute e ia. Kua fuluhi fakatonu atu ni hana fiafia ke kumi e taha fale ke moua mana. Kua moua e foliaga ia, ka e pete ni, nakai moua e fakamakonaaga ne amaamanaki a ia ki ai. Ke lafi atu ki ai he onoono viko a ia ke he hana gahuaaga, ne kitia e ia e tau taute mena fakavai tumau mo e tupu mai e kelea ke he tau vaha loto he taha mo e taha ha ko e tau mena ia. Ne vihiatia lahi e Toshiro e tau mena ne kitia e ia.

He taha aho ne uiina he hana hoana e taha motua mai he fakapotopotoaga tata he tau Fakamoli ha Iehova ke ahi atu ki a ia. Ne kitia vave e Toshiro ko e kehe mai e motua he hana tau matakau he gahuaaga. Ko e kakano? Kua fakaaoga fakamoli he motua e tau mahani he Tohi Tapu ke he hana moui. Ha kua nava ke he mena nei, ne talia e Toshiro e uiina ke fakaako ke he Tohi Tapu mo e kamata ke taute e lotu he Tohi Tapu ko e puhala he moui hana.

Kua uiina atu foki a mautolu ki a koe ke taute ke fakamahani atu mo e tau Fakamoli ha Iehova. Ne foaki mai he “tau fua” ha lautolu e fakamoliaga ko e tapuaki “mo e agaga mo e fakamoli” a lautolu. Ne fakamamahi lahi a lautolu ke fakagahua e tau fakaakoaga he Tohi Tapu i loto he ha lautolu a tau momoui. Mo e he magaaho ne ko lautolu ni takitokotaha kua mamao ligo mai he mitaki katoatoa, ka e fakamatakau kua fakakiteaga mai e lautolu ko e fefe e gahuahua malolo lahi he malolo fakaagaaga, kua maeke ke ha ha i ai he lotu moli.

Ko e tau afe mai i loto he tau Fakamoli he magaaho fakamua ne nakai fiafia mo e puhala he tau momoui ha lautolu. Ha kua taute e puhala he tau mahani he Tohi Tapu, tokologa mai ia lautolu kua maeke ke taute e tau liliuaga lalahi mahaki. He taute e tau mena ne fakahigoa he Tohi Tapu “ko e fua he Agaga,” ke talahau a lautolu nei, ko e fakaalofa, olioli, mafola, fakauka, totonu, mahani mitaki, tua, mahani molu, mo e manako fakalatalata, ne moua ai e lautolu e ki ke he fiafia lahi fakatagata.​—Kalatia 5:22, 23.

Tau Mena Aoga Tukulagi mai he Fakatumau ke he Lotu Moli

Pete ni kua lata e lotu moli ke taute fakalahi mai he liliuakiaga he tau mahani fakatagata poke fakamitaki e tau mena vihi fakatagata. Ko e tau mena vihi fakalalolagi tuga e takiva, ko e hagahaga kelea he felakutaki niukilia, mo e fakaaoga fakahanoa e tau mena he fonua ke hagahaga kelea ha tautolu a paleneta fulufuluola. Ko e tau mena vihi fakakoloa tupe, ne taofi kehe e fiafia lahi mo e tutuaga mitaki he tau miliona. Kua nakai maeke ke tua fakamoli ke he ha lotu, ato maeke ai ke foaki mai falu amaamanakiaga ke fakamitaki e tau mena vihi nei he lalolagi katoa.

Ko e lotu he Tohi Tapu ne foaki mai e amaamanakiaga pihia. Ne mavehe mai e Atua ke tamai e lalolagi tututonu fou, ki lalo he fakatufono ha he lagi, poke “kautu.” (Mataio 6:9, 10; 2 Peteru 3:13; Fakakiteaga 21:3, 4) Ko e Kautu nei e vai fakamaulu, ma e tau kafo oti he tau tagata. Mo e hagaao ke he tumau he tau mena kua lata lahi pihia ke he laulahi he lalolagi ne talahau fakamoli mai he Tohi Tapu: “Ha ne mole atu foki e lalolagi katoa mo e hana tau manako lahi; ka ko e tagata kua eke e finagalo he Atua to tumau a ia tukulagi.” E, ko e moui fiafia tukulagi, e amaamanaki he tau Kerisiano moli oti! (1 Ioane 2:17) Ka ko lautolu ni hokoia ne fakamoli lahi ke taute e lotu moli ka moua e tau mena kua lata mai he Kautu nei hane hoko mai. Ti ko e mena ia kua ole atu fakalahi a mautolu ki a koe ke kamata ke fakaako fakamoli fakalahi ke he Tohi Tapu.c (Ioane 17:3) He kamata a koe ke toka e maama he Kupu Atua ke kikila atu ki loto he hau a moui, to iloa e koe e olioli lahi mahaki moli, he fakapuke fakapapahi hau a manako kua ‘lata ke he Atua.’ Moli lahi, to eke ni mau e tau monuina tukulagi, ha kua uta e koe e lotu​—ko e lotu moli​—mo e fakamoli lahi.

[Tau Matahui Tala]

[Fakatino he lau 4]

Ko e mukamuka ke moua e Tohi Tapu ke he molea atu e 1,900 he tau vagahau kua tumau e tatai mo e hana talahauaga ko e tupu mai he agaga fakaatua

[Fakatino he lau 6]

Ko e lotu he Tohi Tapu ne tuku mai e amaamanakiaga ke he tau tutuaga mafola lahi he lalolagi katoa i lalo he fakatufono ha he lagi