Ko e Lukutoto kua Lata ma e tau Tagata Oti Kana

“Kia tuga e Tama he tagata nakai hau a ia kia fekafekau mai e tau tagata kia ia, ka kia fekafekau atu a ia, kia foaki atu foki hana moui mo lukutoto ke hukui aki e tau tagata tokologa.”​—MATAIO 20:28.

1, 2. (a) Ko e ha kua lata ai ke talahau ko e lukutoto ko e mena fakaalofa mua ue atu he Atua ke he tagata? (e) Ko e heigoa e tau mena aoga ka moua mai he kamatamata e lukutoto?

KO E lukutoto ko e mena fakaalofa mua ue atu he Atua ma e tagata. Ko e kakano he “moua ai e tautolu e lukutoto,” kua maeke ke moua e “fakamagaloaga he tau hala” ha tautolu. (Efeso 1:7) Ko e fakaveaga he amaamanaki he moui tukulagi ke he lagi po ke he lalolagi parataiso. (Luka 23:43; Ioane 3:16) Ti mai ha ko e mena ia, kua maeke he tau Kerisiano ke fiafia ha ko e tuaga mea ki mua he Atua kua kamata atu he magaaho nei.​—Fakakiteaga 7:14, 15.

² Ko e lukutoto haia, nakai ko e mena pulefu, po ke mena fakataitai. Ha kua ha ha i ai e fakaveaga he fakatufono he tau poakiaga fakaatua, kua tamai he lukutoto e tau mena aoga moli mo e tonu. Ko e falu a mena he fakamauaga tuai nei kua “uka ke maama.” (2 Peteru 3:16, NW) Ka e to kitia e koe e aoga he fakamalolo ke kamatamata fakamitaki e lukutoto, ha kua fakakiteaga mai he mena ia e fakaalofa hofihofi noa he Atua ma e tagata. Ke taofi e kakano he lukutoto kua lata ni ke maama e hokulo he matapatu he tau mena mitaki he Atua ko e “maukoloa mo e pulotu mo e lotomatala.”​—Roma 5:8; 11:33, NW.

Tau Matakupu Kua Lata ke Fakatonu

3. Kua lata tonu fefe e lukutoto, mo e ko e ha ne nakai fakagalo noa ai he Atua e agahala he tagata?

³ Kua eke e lukutoto mo mena aoga lahi ha ko e hala he tagata uluaki ko Atamu, ko ia ne toka hifo ke he hana tau fanau e tau koloa nakai fai aoga ko e gagao, tatalu, momoko mo e mamahi. (Roma 8:20) Ke fakamea mai he ha lautolu a hukui nakai mitaki katoatoa, ko e tau huli oti mai ia Atamu ko e “fanau . . . he ita” kua fakalago ke he mate. (Efeso 2:3; Teutaronome 32:5) Kua nakai kau e Atua ke he tau mena fiofio mo e nakai fai fakatonuaga, ke fakamagalo noa ni e tagata. Kua fakakiteaga he hana Kupu ko e “mate ko e palepale ia he hala.” (Roma 6:23) Ke fakamolemole aki e hala lahi he tagata, kua lata ni e Atua ke tiaki hana tau tuaga tututonu, ke maeke ke fakahui hana fakatufono ke he fakafiliaga tonu! (Iopu 40:8) Ka e taha e mena, “ko e tututonu mo e fakafiliaga ko e tokaaga tumau he nofoaiki he [Atua].” (Salamo 89:14, NW) Kaeke ke fai hikiaga mai he tututonu he hana faahi, ko e fakaune ki mua ni he malolo he hala mo e ulu moumou he hana tuaga ko e Pule ke he Lalolagi Katoatoa.​—Fakatatai Fakamatalaaga 8:11.

4. Ko e heigoa e matakupu ne fakatu he totoko ha Satani?

⁴ Ne fakatonu foki he Atua e falu he tau matakupu ne fakatu e Satani, tau mena ne mua atu e ofoofogia ke he tuaga hagahaga kelea tuai he tagata. Ne liti fakalava e Satani e ata pouli ke he higoa mitaki he Atua ha kua fakahigoa e ia a Iehova ko e pikopiko mo e ko e pule favale, ko ia ne uta kehe mai he hana tau mena momoui e lotomatala mo e ataina. (Kenese 3:1-5) Pihia atu foki, na liga ko ia ni ne totoko e finagalo he Atua ke fakapuke aki e tau tagata tututonu e lalolagi, ne taute e Satani e Atua ke tuga ko e kaumahala. (Kenese 1:28; Isaia 55:10, 11) Ne fakamalolo foki e Satani a ia ke fakahehe e tau fekafekau mahani fakamoli he Atua, mo e pehe ko e fekafekau noa ni a lautolu ki a Ia mai he fakalagalaga he tau manatu lotokai. Kaeke ke tuku ki ai taha malolo, he palau a Satani, to nakai fai ia lautolu ke tumau e mahani fakamoli ke he Atua!​—Iopu 1:9-11.

5. Ko e ha ne nakai tiaki noa ai he Atua e tau paleko ha Satani?

⁵ Ko e tau paleko nei kua nakai lata ke tiaki noa. Kaeke ke toka a lautolu nakai tali, ko e malolo ha ha i ai mo e omoi he pule he Atua to fakahiku ni ke matafi kehe. (Fakatai 14:28) Kaeke ke holo ki mua e kelea he fakatufono mo e tau fakatokatokaaga, ti nakai kia pule katoa he moumouaga lahi e lalolagi? Ko e mena ia, ne toka ni he Atua ki a ia mo e ke he hana tau puhala tututonu ke fakatokoluga hana pule. Ne toka e ia e mena ia ke he hana tau tupa fakamoli ke fakaata a lautolu ke fakakiteaga ha lautolu a mahani fakamoli mau nivaniva ki a ia. Ko e kakano he mena nei ko e taute he tuaga agahala he tagata ke he puhala ke moua e fakatokolugaaga ke mua hake ke he tau totoko ia. Ne tala age fakamui e ia ke he tau Isaraela: “Ko au, ko au ni kua holoholo kehe ai hau a tau holifono, ha ko au ni.”​—Isaia 43:25.

Lukutoto: Ko e Uufiaga

6. Ko e heigoa falu kupu ne fakaaoga he Tohi Tapu ke fakamaama aki e tau kakano ke he puhala he laveakiaga he Atua ma e tagata?

⁶ Kua totou e tautolu he Salamo 92:5, “Iehova na e, kua lahi mahaki ni e tau mena ne eke e koe; kua hokulo lahi hāu a tau manatu.” Ko e mena ia kua lata ke fakamalolo a tautolu ke maama e tau gahua ne taute he Atua ma e tagata. (Fakatatai Salamo 36:5, 6.) Fiafia ha kua lagomatai he Tohi Tapu a tautolu ke maama e tau mena tutupu mo e fakaaoga e loga he tau kupu ke fakamaama po ke fakataiaki e tau gahua mua ue atu he Atua mai he tau kakano kehekehe. Kua vagahau he Tohi Tapu e lukutoto ke he tau kupu nei ko e fakafua, ko e fakafeiloaga, ko e fakamafola, ko e palepale, mo e fakamagalo. (Salamo 49:8; Tanielu 9:24; Kalatia 3:13; Kolose 1:20; Heperu 2:17) Ka e liga ko e fakamaamaaga ne mitaki lahi ke fakamaama aki e tau mena oti nei ko e fakamaamaaga ne fakaaoga e Iesu he Mataio 20:28: “Kia tuga e Tama he tagata nakai hau a ia kia fekafekau mai e tau tagata kia ia, ka kia fekafekau atu a ia, kia foaki atu foki hana moui mo lukutoto [Heleni, lyʹtron] ke hukui aki e tau tagata tokologa.”

7, 8. (a) Ko e heigoa ne fakaako e tautolu mai he tau kupu Heleni mo e Heperu ma e lukutoto? (e) Fakamaama la ko e lauia fefe e lukutoto ke he puhala he fakatataiaga?

⁷ Ko e heigoa e lukutoto? Ko e kupu Heleni lyʹtron kua hau he kupu taute ne kakano “ke fakatokanoa.” Ne fakaaoga ai ke fakamaama aki e tupe ne totogi ke hukui aki e fakatokanoaaga he tau pagota he tau. I loto he tau Tohiaga Tapu faka Heperu, ko e kupu ma e lukutoto, koʹpher, kua hau he kupu taute ne kakano ko e “uufi” po ke “ufiufi.” Ke fakatai, ne tala age he Atua ki a Noa ke uufi (ka·pharʹ) aki e pili e vaka. (Kenese 6:14) Mai he kitiaaga nei, ke lukutoto, po ke ke fakamagalo e tau hala, ko e kakano ke ufiufi e tau hala.​—Salamo 65:3.

⁸ Kua fakamau he Theological Dictionary of the New Testament ko e koʹpher kua “fakakite tumau e tatai,” po ke fetataiaki. Ko e mena ia, ko e uufi (kap·poʹreth) he puha he maveheaga kua fakatatai ni ke he tino he vaka. Tuga ni e fakamagaloaga ma e hala, po ke lukutotoaga, ke lata mo e fakafiliaga fakaatua he ‘solu ke he solu, mata ke he mata, nifo ke he nifo, lima ke he lima, hui ke he hui.’ (Teutaronome 19:21) Ko e falu a magaaho, kua maeke e fakafiliaga ke fakahagahaga mitaki kaeke ke tatai mo e fakahala mamafa ka tuku age. Ke fakatai: Esoto 21:28-32 kua vagahau ke he povi tane ka ketu e tagata ti mate. Kaeke ke iloa he tagata e aga he povi hana ka e nakai fai puipuiaga mitaki, to eke hana ni a moui mo uufi, po ke totogi, ma e moui he tagata ne mate! Ka ko e heigoa, kaeke ko e tagata hana povi kua nakai lago katoa ki ai e hepe? Kua lata ni a ia ke koʹpher, taha mena ke uufi aki hana hehe. To tuku age he tau fakafili ne kotofa ki a ia e lukutoto, po ke fakahala, ko e palepale ke totogi.

9. Fefe e tuaga ne lauia ai e tau tama tane uluaki a Isaraela ne fakamaama mai aki e poakiaga ke fakatatai ni e totogi mo e palepale?

⁹ Ko e taha matakupu Heperu ne tatai ke he “lukutotoaga” ko e pa·dhahʹ, ko e kupu fakagahua ne matapatu e kakano ke “fakamoui.” Kua fakamaama he Numera 3:39-51 e totogi tonu he palepale kua fakatoka. Ha kua fakahao e tau uluaki he tau Isaraela mai he fakahala ne hoko he Paseka he 1513 F.V.N., kua eke a lautolu ma e Atua. Ko e mena lata ke poaki a ia ke he tau tama tane uluaki oti a Isaraela ke fekafekau ki a ia ke he faituga. Ka e nakai pihia, kua talia he Atua e matafakatufono kua mau he taute ke “totogi e palepale” (pidh·yohmʹ, ko e kupu fakahigoa ne tupu mai ia pa·dhahʹ) kua poaki mai: “Ti uta e koe e tau tagata Levi māku . . . ke totogi aki e tau tama uluaki oti he fanau a Isaraela.” Ka ko e hukui kua lata ni ke tonu. Ko e totouaga he magafaoa a Levi ko e: 22,000 e tau tane. Ko e taha foki, ko e totouaga he tau uluaki oti a Isaraela ko e: 22,273 e tau tane. Ko e totogi aki ni e “totogi he lukutoto” ko e lima e sikeli ma e tau tagata takitokotaha ke maeke ke molea e 273 he tau uluaki ka fakamomoui, ke fakaata mai he fekafekauaga he faituga.

Ko e Lukutoto Kua Lata

10. Ko e ha e tau poa manu ne nakai lata ai ke uufi aki e tau hala he tagata?

¹⁰ Ko e tau fakamaamaaga fakamua pehe kua lata tonu e lukutoto ke tatai mo e mena ia kua hukui poke uufi aki. Ko e tau poa manu ne taute he tau tagata tane tua ne kamata mai ia Apelu ki mua kua nakai maeke ke uufi katoa e tau hala he tau tagata, ha kua mua hake e tau tagata ke he tau manu huifa. (Salamo 8:4-8) Ko e mena ia ne tohi ai e Paulo “ko e mena nakai maeke ke he toto he tau povi tane mo e tau koti ke uta kehe e tau hala.” Ko e tau poa pihia kua taute ai ke eke mo fakatino, po ke fakatai, ko e uufiaga he tau mena ne amaamanaki ki ai ko e lukutoto ka hoko mai.​—Heperu 10:1-4.

11, 12. (a) Ko e ha e tau afe miliona tagata kua nakai lata ke mamate ke he mateaga mo poa ke uufi aki e agahala he tagata? (e) Ko hai tokotaha maka kua lata ke eke mo “lukutoto kua lata,” mo e ko e heigoa e finagalo ne taute he hana mate?

¹¹ Ko e ata nei he lukutoto kua lata ni ke tatai tonu ki a Atamu, ha ko e fakahala mate ne tamai tonu he Atua ki a Atamu ne tupu mai ai e fakafiliaga kelea ke he tagata. “Ha ko e mena tuga he mamate e tau tagata oti kia Atamu,” talahau he 1 Korinito 15:22. Ti kua nakai lata he tau afe he tau miliona he tau tagata takitokotaha ke mamate he mateaga mo poa ke hukui aki e tau huli takitokotaha ha Atamu. “Hanai, tuga ni he hoko mai ai e hala ke he lalolagi ke he tagata tokotaha, [Atamu] ko e mate foki ha ko e hala.” (Roma 5:12) Ha ko e “tagata ne hoko mai ai e mate,” ti ko e palepale foki he tagata to tamai foki ni he “tagata.”​—1 Korinito 15:21.

¹² Ko e tagata ka eke mo lukutoto kua lata ni ko e tagata mitaki katoatoa he tino mo e toto​—ke tatai tonu mo Atamu. (Roma 5:14) Ko e mena moui he agaga po ke “tagata-Atua” kua nakai lago tatai e tau fua he fakafiliaga tonu. Ko e tagata mitaki katoatoa ni, ko e taha ne nakai ha ha i ai he fakafiliaga mate faka-Atamu, ne maeke ke foaki e “lukutoto kua lata,” ko e taha kua lata mo e mitaki katoatoa ha Atamu. (1 Timoteo 2:6, NW)a Ha kua poa noa hana moui, kua maeke he “Atamu fakamui” nei ke totogi e palepale ma e hala ha “Atamu e tagata uluaki.”​—1 Korinito 15:45; Roma 6:23.

13, 14. (a) To fai aoga nakai ki a Atamu mo Eva e lukutoto? Fakamaama. (e) Aoga fefe e lukutoto ke he tau huli ha Atamu? Fakatai.

¹³ Kua nakai aoga ki a Atamu po ko Eva e lukutoto. Ne ha ha i ai he Fakatufono ne age ki a Mose e mahani nei: “Aua neke talia e mutolu e totogi ke moui ai a ia kua keli tagata, ko ia ke fakahala ai ke mate.” (Numera 35:31) Kua nakai fakavai a Atamu, ti ko e hala hana, ne loto uka ni, ne taute pauaki. (1 Timoteo 2:14) Ne fakakatoatoa atu ai, ke he kelipopoaga he hana fanau, kua moua e lautolu he mogonei e tufaaga he hana nakai mitaki katoatoa, ko e fakahala he mate. Ne maama mitaki ai, kua lata a Atamu ke mate, ha ko e tagata mitaki katoatoa kua fifili ni e ia e liuliu ke he fakatufono he Atua. Ko e mena kua kehe lahi ke he tau mahani tututonu ha Iehova ke taute foki e ia e lukutoto ke hukui aki a Atamu. Ha kua totogi e ia e palepale ma e hala ha Atamu, ko e mena ia, kua maeke ai ke uta kehe e fakahala mate mai he fanau ha Atamu! (Roma 5:16) Ke he kakano he matafakatufono, ko e malolo he moumouaga he hala kua mumutu kehe tonu he hana kamata maiaga. Ko ia ne lukutoto kua ‘epo e mate ma e tau tagata oti,’ mo e fua e ia e hala ma e tau fanau oti ha Atamu.​—Heperu 2:9; 2 Korinito 5:21; 1 Peteru 2:24.

¹⁴ Ke fakatai: Manamanatu la ke he fale gahua lahi mo e tau teau tagata ne gahua ai. Ne fakatomo he pule gahua nakai mahani fakamoli e fakatuaga gahua; ti papa e tau gutuhala he fale gahua. Ko e tau teau mogonei kua nakai fai gahua mo e nakai tuai maeke ke totogi ha lautolu a tau kaitalofa. Ko e tau hoa ha lautolu, tau fanau, e moli, mo e tau tagata ne kaitalofa tupe ki ai kua matematekelea oti ha ko e kelea he tagata tane toko taha! He magaaho ia kua hau tuai e tagata foaki mautu mo e totogi oti e tau kaitalofa he kautaha mo e liu hafagi e fale gahua. Ko e utakeheaga he kaitalofa taha ia, kua hukui aki, ke tamai e lagomataiaga katoa ke he tau tagata gahua tokologa, ha lautolu a tau magafaoa, mo e tau tagata ne kaitalofa tupe ki ai. Ka e fai tufaaga nakai e pule gahua fakamua he monuina fou nei? Nakai, ko ia ha he fale puipui mo e kua nakai fai gahua fakaoti a ia! Kua tuga foki ni, ko e utakeheaga he kaitalofa taha ha Atamu kua tamai e tau monuina ke he tau miliona he hana tau huli​—ka e nakai ki a Atamu.

Ko Hai ka Foaki e Lukutoto?

15. Ko hai ka foaki e lukutoto ma e tagata, mo e ko e ha?

¹⁵ Ne tagi he salamo: “Nakai fakai ke maeke ia taha ia lautolu ke fakafua e matakainaga hana, po ke ta atu ke he Atua e palepale māna, (Ha ko e mena uka lahi ni e palepale he tau agaga ha lautolu; ti nakai maeke ni tukulagi).” Ko e The New English Bible kua pehe ko e palepale he lukutoto kua “nakai fakaai tukulagi ke maeke he hana malolo ke totogi.” (Salamo 49:7, 8) Ko hai, mogoia ka foaki e lukutoto? Ko Iehova ni ne maeke ke foaki e mitaki katoatoa he “Punua mamoe . . . ke uta kehe e hala he lalolagi.” (Ioane 1:29) Ne nakai fakafano mai he Atua falu agelu ke fakahao e tagata. Ne taute e ia e poa mua ue atu he fakafano mai hana Tama fuataha, “ne eke foki au mo fiafia hana.”​—Fakatai 8:30; Ioane 3:16.

16. (a) Hau fefe e Tama he Atua ke fanau, ko e tagata mitaki katoatoa? (e) Ko e heigoa kua maeke ke fakahigoa aki a Iesu hagaao ke he matafakatufono?

¹⁶ Ha kua talia e ia ke fakalataha ke he fakatokaaga fakaatua, ko e Tama he Atua kua “fakatokolalo e ia a ia” he hana nofoaga he lagi. (Filipi 2:7) Ne hiki mai e Iehova e malolo moui mo e mahani fakatagata he hana Tama uluaki he lagi ke he nofoaga tama he tama fifine tote Iutaia ne higoa ko Maria. Ko e agaga tapu mogoia ne ‘fakamalu hifo a ia,’ mo e puipui ke tupu e tama he nofoaga tama hana mo e tapu, ataina mai he hala. (Luka 1:35; 1 Peteru 2:22) Ha kua tuga e tagata, ne fakahigoa a ia ko Iesu. Ka e ke he kakano he matafakatufono, kua maeke a ia he fakahigoa ko ‘Atamu ke uaaki,’ ha kua fakatatai katoa a ia ki a Atamu. (1 Korinito 15:45, 47) Ko e mena ia ne foaki ai e Iesu hana tino mo poa ke eke mo “punua mamoe kua nakai fai ila, ti nakai fai kelea,” ko e lukutoto ma e tau tagata agahala.​—1 Peteru 1:18, 19.

17. (a) To totogi ki a hai e lukutoto, mo e ko e ha? (e) Ha kua mai ua ni he Atua e foaki mai mo e moua e lukutoto, ti ko e ha ne taute ai e hukui?

¹⁷ To totogi ki a hai mogoia e lukutoto ia? Kua loga tuai e tau senetenari ne taufetoko e tau tagata ne kumikumi ke he tau mena he Atua ha Kerisitenitome, ko e totogi ni ki a Satani ko e Tiapolo. Ko e kakano, ha ko e tagata kua oti tuai he “fakafua atu” ke he hala, ko e mena ia kua nofo ai ki lalo he takitakiaga ha Satani. (Roma 7:14; 1 Ioane 5:19) Ko Iehova ni, nakai ko Satani, “ka fakahala tonu” e tau mahani hepehepe. (1 Tesalonia 4:6, NW) Ko e mena ia, kua talahau fakamitaki mai he Salamo 49:7, ko e lukutoto to totogi ni “ke he Atua.” Ko Iehova ne fakaata e lukutoto, ka e mole atu he tau poa e Punua Mamoe he Atua, ko e fakafuaaga uho he hana lukutoto, kua lata ni ke totogi ke he Atua. (Fakatatai Kenese 22:7, 8, 11-13; Heperu 11:17.) Kua nakai fakatote hifo e lukutoto ke he hikiaga nakai fai hagaaoaga mo e nakai fai talahauaga, ke tuga e tupe ne tamai he taha kato fihui ke tuku ke he taha. Ko e lukutoto kua nakai hagaao mamafa ke he hikiaga fakatino ke tuga e fakamauaga moli ke he matafakatufono. Ke fakamakamaka ke totogi e lukutoto​—pete ni he totogi lahi ki a ia—​ne mau ni a Iehova ke he hana tapikiaga nakai hikihiki fano ke he tau mahani tututonu.​—Iakopo 1:17.

“Kua Fakaoti Tuai!”

18, 19. Ko e ha kua lata ai a Iesu ke mamahi?

¹⁸ He vaha tau tupu he 33 V.N., ko e magaaho ma e lukutoto ke totogi. Ne tapaki a Iesu Keriso ha ko e tau hokotaki pikopiko, ne fakafili ka e nakai fai agahala, mo e pao ke he akau fakatautau he fakahala. Ne ole lalo a ia ke he Atua mo e “tagi lahi mo e tau hihina mata” ha ko e mamahi lahi mo e mahani fakama lahi ne putoia ki ai. (Heperu 5:7) Kua lata nakai a Iesu ke mamahi pihia? E, ma e tumauaga, “kua tapu, kua totonu, kua nakai fai mena kelea, kua mamao mo e tau tagata hala,” ke hoko ke he fakaotiaga, ne taute e Iesu e fakaotiaga fakaofo ia ke he matakupu he mahani hakohako he tau fekafekau he Atua.​—Heperu 7:26.

¹⁹ Ko e tau mamahi ha Iesu kua eke foki mo fakamitaki katoatoa aki a ia ke lata mo e hana kotofaaga ko e Ekepoa ne Mua ma e tagata. Ke tuga a ia, nakai ko e taha mena momoko, kua vevete kehe mo e fakatufono. “Ha kua kamatamata a ia ke he tau mena ne mamahi ai, ti maeke ai ia ia ke lagomatai mai kia lautolu kua kamatamata.” (Heperu 2:10, 18; 4:15) Mai he hana fafagu he mate, kua maeke ia Iesu ke ui fakatutu hana kautu, “Kua fakaoti tuai!” (Ioane 19:30) Nakai ni kua fakamoli e ia hana mahani hakohako, ka kua kautu foki a ia he fakatoka e fakaveaga ma e fakamouiaga he tagata​—mo e mena aoga mua ue atu, ko e fakatokolugaaga he pule katoatoa ha Iehova!

20, 21. (a) Ko e ha ne liu fakatu mai a Iesu mai he mate? (e) Ko e ha a Iesu Keriso “kua fakamoui a ia ke he agaga”?

²⁰ Ko e heigoa e puhala mogoia, kua maeke moli ai e lukutoto ke fakaaoga atu ke he tau tagata agahala? A fe? Fefe? Ko e tau mena nei kua nakai ke toka ke moua noa. Ko e aho ke toluaki he mole e mate ha Keriso, ne liu fakatu e Iehova a ia mai he mate. (Gahua 3:15; 10:40) Ha ko e tauteaga aoga lahi nei, ne fakamoli he tau teau ne kitia mata ai, kua nakai taui ni hokoia e Iehova e fekafekau fakamoli he hana Tama ka e age foki ki a ia e magaaho ke fakaoti hana gahua lagomatai.​—Roma 1:4; 1 Korinito 15:3-8.

²¹ Ko Iesu “kua fakamoui a ia ke he agaga” ka ko e hana tau mena ne toe he lalolagi, to galo atu ia ke he taha puhala kua nakai talahau. (1 Peteru 3:18; Salamo 16:10; Gahua 2:27) Ha ko e mena moui fakaagaga, kua maeke ai ia Iesu kua liu tumai he mogonei ke liu hake mo e kautu ke he lagi. Kua nakai mataofi lahi ha e fiafia lahi mahaki kua ha ha i luga he lagi he magaaho ia! (Fakatatai Iopu 38:7.) Ne nakai liu mai a Iesu ha ko e fiafia ni hana ke feleveia. Ha ha i ai foki falu gahua ne hau a ia ke taute, lafi atu ke he gahua ia ko e taute e tau tagata oti ke moua e aoga mai he hana lukutoto. (Fakatatai Ioane 5:17, 20, 21.) Ti fakaoti fefe e ia e mena nei mo e ko e heigoa hana kakano ma e tagata, ka tutala he tala ka mui mai.

[Tau Matahui Tala]

Tau Huhu ke Fakamanatu

◻ Ko e heigoa e tau matakupu ne mahomo atu e aoga, ke he fakamouiaga he tagata?

◻ Ko e heigoa e kakano ke “lukutoto” e tau tagata hala?

◻ Ko hai ka fakatatai ki ai a Iesu, mo e ko e ha?

◻ Ko hai ka foaki e lukutoto, mo e totogi ki a hai?

◻ Ko e ha kua lata ai ke fakatu mai a Keriso mai he mate ke he agaga?

[Fakatino he lau 11]

Ko e tau poa manu kua nakai lata ke uufi aki e tau hala he tagata; kua fakatino mai e lautolu e poa mua ue atu ka mui mai