Fakatokatokaaga Fakaalofa a Iehova ma e Magafaoa
“Ha ko e mena nei kua fakatokotui ai e au haku a tau matatuli ke he Matua, ko ia kua moua mai ai e higoa he tau magafaoa oti kana he lagi mo e lalolagi.”—EFESO 3:14, 15, NW.
1, 2. (a) Ko e heigoa e finagalo ne tufuga ai e Iehova e magafaoa taha? (e) Ko e heigoa e vala kua lata ke moua he magafaoa he vaha nei he fakatokatokaaga a Iehova?
KO IEHOVA ne tufugatia e matakautaha he magafaoa. Kua puhala mai he mena ia, ne taute atu foki e ia e tau mena loga mai he fakamakona ni hokoia he manako he tagata ma e fakafaihoani, felagomataiaki, po ke femafanaaki. (Kenese 2:18) Ko e magafaoa ko e puhala ne matutaki mai aki e finagalo mua ue atu he Atua ke fakapuke e lalolagi, kakano ke fakamoli. Ne tala age e ia ke he faoa tokoua ne mau fakamua: “Kia fanau a mo e fakatokologa, kia fakapuke foki e lalolagi, mo e kautu ki ai.” (Kenese 1:28) Ko e gahuahuaaga mafana mo e feakiaga holo ki mua he magafaoa kua fakamoli ai e aoga lahi ma e tau fanau tokologa ka fanau mai ki a Atamu mo Eva mo e ha laua a tau fanau.
2 Ka ko e faoa tokoua fakamua ia, ne fifili e laua e fakaakoaga he nakai omaoma—mo e tau fua kua nakai fai aoga ma laua mo e ha laua a tau fanau. (Roma 5:12) Ko e mena haia he moui magafaoa he vaha nei, ne hikihiki fano ai mai he mena ne manako e Atua ki ai. Ka e pete ia, kua matutaki agaia ni e magafaoa ke moua e tuaga aoga lahi ia he fakatokatokaaga a Iehova, ko e fekafekau ke eke mo fakaveaga matakautaha he kaufakalatahaaga Kerisiano. Kua nakai talahau e mena nei mo e nakai fai fakaaue ma e tau gahua mitaki ne fakakite he tokologa he tau Kerisiano ha ha ia tautolu ne nakai la faihoana mo e faitane. Ka kua mailoga e mautolu e mena fakaalofa lahi ne taute foki he tau magafaoa ke he tino malolo fakaagaga he fakatokatokaaga Kerisiano katoa. Ko e tau magafaoa malolo kua taute ma e tau fakapotopotoaga malolo. Ti fefe, mogoia, maeke nakai he magafaoa hau ke tupu malolo ke he fofoga he tau mena malolo mamafa he vaha nei? Ko e tali, o mai la a tautolu ke kitekite ko e heigoa ka talahau he Tohi Tapu hagaao ke he fakatokatokaaga he magafaoa.
Ko e Magafaoa he Tau Vaha he Tohi Tapu
3. Ko e heigoa e tau gahua ne taute he tane mo e hoana he magafaoa he tau tupuna uluaki?
3 Ko Atamu mo Eva ne tiaki tokoua e laua e fakatokatokaaga ulu he Atua. Ka ko e tau tagata he tua, tuga a Noa, Aperahamo, Isaako, Iakopo, mo Iopu, kua hukui fakatonu ha lautolu a tau tutuaga ke eke mo tau ulu magafaoa. (Heperu 7:4) Ko e tupuna magafaoa kua tuga ni e fakatufono tote, ko e matua tane kua eke mo takitaki lotu, ko e fakatonutonu, mo e fakafili. (Kenese 8:20; 18:19) Ko e tau hoana foki kua ha ha i ai e matagahua aoga lahi, nakai fekafekau tuga e tau tupa ka e tuga e tau hukui takitaki he magafaoa he kaina.
4. Hiki fefe e moui magafaoa i lalo hifo he Fakatufono faka-Mose, ka ko e heigoa e gahua he tau matua ne matutaki ke taute?
4 Ko e magaaho ne eke ai a Isaraela mo motu he 1513 F.V.N., ko e matafakatufono magafaoa kua eke mo hukui ke he Matafakatufono motu ne puhala mai ia Mose. (Esoto 24:3-8) Ko e pule ke fifili, lafi ki ai e tau mena ke he moui mo e mate, kua tuku age he magaaho nei ke he tau fakafili kua fifili. (Esoto 18:13-26) Ko e ekepoa faka-Levi kua leveki e tau tauteaga fatapoa he tapuakiaga. (Levitika 1:2-5) Ka e taha e mena, kua matutaki ni e matua tane ke taute e gahua aoga nei. Ne tomatoma e Mose e tau matua tane: “Kia ha i ai foki ke he hau a loto e tau kupu nai kua poaki atu ai e au kia koe ke he aho nai. Kia fakaako atu mau ia ke he hau a fanau, mo e vagahau ki ai, ka nofo a koe ke he hau a fale, ti pihia foki ka fano a koe ke he puhala, ti pihia foki ka takoto a koe, ti pihia foki ka matike ai a koe.” (Teutaronome 6:6, 7) Kua ha ha he tau matua fifine e fakaohoohoaga mitaki foki. Fakatai 1:8 ne poaki mai ke he tau fuata: “Haku tama tane na e, kia fanogonogo mai a ke he tau kupu ne fakaako atu ai he matua tane hāu; aua neke tiaki foki e koe e poaki he hāu a matua fifine.” E, ha ha i ai ke he fakatokatokaaga he pule he hana a tane, kua maeke he hoana Heperu ke taute—mo e liu omoi—e matafakatufono magafaoa. Kua lata ke fakalilifu he hana fanau a ia pete ni he fuakau lahi a ia.—Fakatai 23:22.
5. Fakamahino fakamitaki fefe he Matafakatufono faka-Mose e tuaga he tau fanau he fakatokatokaaga he magafaoa?
5 Ko e tuaga he tau fanau kua mahino mitaki he Matafakatufono he Atua. Ne pehe mai e Teutaronome 5:16: “Kia fakalilifu a koe ke he hau a matua tane, mo e hau a matua fifine, tuga ne poaki mai e Iehova hau a Atua kia koe, kia loga ai hau a tau aho, kia monuina ai foki a koe ke he motu kua foaki mai ai e Iehova hau a Atua kia koe.” Ko e nakai fakalilifu ke he tau matua he taha ko e totoko ne mua atu he hagahaga kelea ke he Fakatufono faka-Mose. (Esoto 21:15, 17) “Kaeke ke kaialu e taha ke he hana matua tane po ke hana matua fifine,” he tohia he Fakatufono, “to kelipopo ni a ia.” (Levitika 20:9) Ko e totoko atu ke he tau matua he taha ko e tatai ni mo e totoko atu ki a ia ko e Atua.
Ko e Kotofaaga he Tau Tane Kerisiano
6, 7. Ko e ha e tau kupu a Paulo he Efeso 5:23-29 ne liga hikihiki ai ke he hana a tau tagata totou he senetenari fakamua?
6 Ko e tau Kerisiano kua fakakikila mai e maama ke he fakatokatokaaga magafaoa, ka e pauaki ki luga he kotofaaga he tane. I fafo he fakapotopotoaga Kerisiano, ko e aga he tau tane he senetenari fakamua ke mahani favale, mo e ekefakakelea ha lautolu a tau hoana. Ko e tau fifine kua nakai fai fakaveaga tonuhia mo e tuaga lilifu. Kua pehe e The Expositor’s Bible: “Ko e uta e hoana he tagata gahua fonua Heleni ke lata mo e fakatupuaga he tau fanau. Ko e hana (fifine) tonuhia kua nakai fai kaupaaga ke he hana (tane) a manako. Ko e fakaalofa, nakai ko e taha vala gahua he fakamauaga. . . . Ko e fifine fakatupa kua nakai fai tonuhia. Ko e hana a tino kua toka hifo ke he pule hana ne nofo ai a ia.”
7 Ke he tuaga pihia, ne tohi e Paulo e tau kupu he Efeso 5:23-29: “Ha ko e tane, ko e ulu he hoana haia, tuga a Keriso, ko e ulu he ekalesia haia, ko ia foki ko e fakamoui he tino. . . . Ko mutolu, ko e tau tane, kia fakaalofa a mutolu ke he tau hoana ha mutolu, tuga e fakaalofa a Keriso ke he ekalesia, mo e foaki mai e ia a ia ke eke mo hukui māna; . . . Kua lata pihia foki ke he tau tane ke fakaalofa age ke he tau hoana ha lautolu, tuga e tau tino ha lautolu. Ko ia kua fakaalofa ke he hana hoana, kua fakaalofa a ia ki a ia ni. Ha kua nakai fakai taha ke fakavihia hana a tino, ka kua fagai mo e leveki ai e ia.” Ke he tau tagata totou he senetenari fakamua, ko e tau kupu nei kua nakai fai mena ne ku mai he hikihikiaga katoa. Kua pehe e The Expositor’s Bible: “Kua nakai fai mena ne kitia he vaha he tau Kerisiano kua mua atu e kehe mo e kaka, ke fakatatai atu ke he tau mahani fakalialia he magahala ia, ke he kitiaaga he Kerisiano ke he fakamauaga. . . . Ne hafagi he mena [ia] e vaha fou ma e tau tagata.”
8, 9. Ko e heigoa e tau aga nakai malolo ne fa taute ke he tau fifine ne mahani mau ke he tau tane, mo e ko e ha ne aoga lahi ai ke he tau tane Kerisiano ke tiaki e tau manatu pihia?
8 Ko e fakatonuaga he Tohi Tapu ma e tau tane kua nakai fai hikihikiaga fakatote he vaha nei. Ha kua kitia e tau tala oti ke he ataina he tau fifine, ka e tumau agaia e kitiaaga he tokologa he tau tagata tane ko e tau fifine ko e tau mena fakateaga kua lata ni ma e fakamakonaaga he manako feuaki. Ha kua tali tonu ke he tala tuai kua olioli lahi e tau fifine ke pule ki ai, ke leveki, po ke mahani vale, ti tokologa e tau tane ne ekefakakelea e tau hoana ha lautolu ke he tau tino mo e tau loto. Ko e fakama ha a ia he tagata tane Kerisiano ke lue fano he manamanatuaga fakalalolagi mo e ekefakakelea hana hoana! “Ko e tane haku ko e fekafekau lagomatai ti fa taute e tau lauga ma e tau tagata,” he talahau he taha fifine Kerisiano. Ka e pete na ia he fakakite e ia, “Ko au taha he tau hoana ne fa keli.” Kua maama mitaki, ko e tau gahua pihia kua nakai o tatai mo e fakatokatokaaga he Atua. Pete ni he fa lavea e tagata pihia; kua lata a ia ke kumi lagomatai ke taute hana a mahani vale kaeke ke amaamanaki a ia ke moua e taliaaga he Atua.—Kalatia 5:19-21.
9 Ko e tau tane ne poaki he Atua ke fakaalofa ke he tau hoana ha lautolu ke tuga ha lautolu a tau tino ni. Ka fakatikai ke taute pihia ko e totoko atu a ia ke he fakatokatokaaga tonu he Atua mo e moumou e fakafetuiaga he taha mo e Atua. Ko e tau kupu he aposetolo ko Peteru kua mahino mitaki: “Kia pihia foki a mutolu ko e tau tane, kia nonofo fakalataha mo lautolu [tau hoana ha mutolu] mo e iloilo, kia fakalilifu ke he hoana, ha ko e kapiniu a ia kua mua he lolelole ki a koe, . . . neke fakalavelave ha mutolu a tau liogi.” (1 Peteru 3:7) Ko e ekefakakelea he hoana he taha kua maeke foki ke moumou hana a moui fakaagaga mo e moui fakaagaga he tau fanau ka tutupu mai ia ia.
10. Ko e heigoa falu puhala kua lata he tau tane ke fakagahuahuaaki e kotofaaga ulu he mahani tuga ha Keriso?
10 Tau tane, ko e ha mutolu a tau magafaoa to monuina ia ki lalo hifo he hau a takitakiaga ulu kaeke ke taute e koe ke he puhala tuga ha Keriso. Nakai fa vale a Keriso ti nakai fa ekefakakelea. Ka kua pehe a ia: “Mo e fakaako mai ia au, ha kua loto molu mo e tokolalo au, mo e to moua e mutolu e fakahauhauaga ma e tau solu ha mutolu.” (Mataio 11:29, NW) Maeke nakai he magafaoa hau ke talahau pihia ki a koe? Ne taute e Keriso hana a tau tutaki tuga e tau kapitiga mo e tua ki a lautolu. (Ioane 15:15) Taute atu nakai pihia e koe e fakalilifu ke he hoana hau? Ne vagahau e Tohi Tapu ke he “hoana makaukau”: “Kia ia kua tua e loto he hana tane.” (Fakatai 31:10, 11, NW) Ko e kakano he mena ia kua fakaata a ia ke he fuafuaaga he tokanoa mo e ataina, nakai puipui koa a ia ke he tau mena ne nakai fai kakano. Ko e falu mena foki, ne fakaohooho e Iesu hana tau tutaki ke talahau ha lautolu a tau manamanatuaga mo e tau manatu. (Mataio 9:28; 16:13-15) Kua taute pihia nakai e koe ke he hoana hau? Po ke kitia e koe e nakai talia ke fakalilifu kua eke mo paleko ke he tuaga pule hau? Kaeke ke fifili fakamitaki e koe e tau manamanatuaga he hoana hau ka e ua tiaki noa a lautolu, ko e ati hake a koe a ia he hana fakalilifu ma e tuaga ulu hau.
11. (a) Leveki fefe he tau matua tane e tau manako fakaagaga he tau fanau ha lautolu? (e) Ko e ha kua lata ai he tau momotua mo e tau fekafekau lagomatai ke fakatoka e fakafifitakiaga mitaki he levekiaga ma e tau magafaoa ha lautolu?
11 Kaeke ko koe ko e matua tane, kua lata foki ia koe ke takitaki mo e leveki e tau manako fakaagaga, logonaaga he loto, mo e fakatino he fanau hau. Kua lafi ke he mena ia ke moua e fakaholoaga mitaki fakaagaga ma e magafaoa hau: ke gahua mo lautolu he lagomataiaga ke he fonua, takitaki e fakaakoaga Tohi Tapu i kaina, tututala e lauga ma e aho. Kua fulufuluola lahi, kua fakakite he Tohi Tapu ko e motua po ke fekafekau lagomatai kua lata ke “pule fakamitaki ke he hana ni a magafaoa.” Ko e tau tagata tane ne fekafekau ke he tau fafatiaga nei kua lata ke eke mo fakafifitakiaga he tau ulu magafaoa. Ha kua hahamo e lautolu e kavega he tau matagahua he fakapotopotoaga, kua lata ni ia lautolu ke tuku fakamua e tau magafaoa ha lautolu. Ne fakakite e Paulo ko e ha: “Ha ko e mena kaeke kua nakai iloa e taha ke pule ke he hana ni a magafaoa, to leveki fefe e ia e ekalesia he Atua?”—1 Timoteo 3:4, 5, 12.
Lagomataiaga he Tau Hoana Kerisiano
12. Ko e heigoa e vala ka taute he hoana he fakatokatokaaga Kerisiano?
12 Ko koe nakai ko e hoana Kerisiano? Kua lata foki ia koe ke taute e vala aoga lahi he fakatokatokaaga magafaoa. Ko e tau hoana Kerisiano kua tomatoma “ke fakaalofa ke he tau tane ha lautolu, kia fakaalofa foki ke he tau fanau ha lautolu. Kia mahani fakalatalata a lautolu mo e nakai matagaoi, kia nonofo kaina, kia mahani mitaki, kia omaoma ke he tau tane ha lautolu.” (Tito 2:4, 5) Ko e mena ia kua lata ia koe ke fakamakamaka ke eke mo fakafifitakiaga he hoana, ke fakatumau e mea mo e fiafia he kaina ma e magafaoa hau. Ko e tau gahua kaina he falu a magaaho kua ahumate, ka e nakai pehe kua fakateaga po ke nakai aoga. Ha ko e hoana, “ke leveki e magafaoa” mo e kia olioli ke he tokanoaaga mitaki ne hagaao ke he mena nei. (1 Timoteo 5:14, NW) Ko e “hoana makaukau,” ke fakatai, ne fakatau e tau mena he magafaoa, fakatutu e tau mena kehekehe he kaina, mo e hoko foki ke moua tupe ha ko e puhala leveki pisinisi tote. Ko e mena ia ne moua ai e ia e fakaheke mai he hana a tane! (Fakatai, veveheaga 31, NW) Kua mahani tumau, ko e tau mena pihia kua taute fakamua ni ki loto he tau puhala ne age he hana tane ko e hana a ulu ki a ia.
13. (a) Ko e ha ne liga uka ai e fakalilifu ke he falu fifine? (e) Ko e ha kua aoga lahi ai ke he tau fifine Kerisiano ke omaoma a lautolu ke he tau tane ha lautolu?
13 Ko e omaoma hau ke he tane hau kua nakai mukamuka tumau, ka e moha. Kua nakai mahani e tau tagata tane oti ke poaki mo e moua e fakalilifu. Ka kua maeke ia koe ke mahani lahi ka hoko ke he puhala moua he tau tupe, ke taute e fakaholoaga, po ke fakatokatokaaga. Maeke foki ia koe ke moua e gahua mo e taute e tau mena fakaalofa ke he tupe moua he magafaoa. Po ke moua a koe he matematekelea ke he falu a puhala ha ko e pule lahi he tagata tane he tau vaha kua mole ti uka lahi ia koe ke fakakite ke he tagata tane. Ka e pete ni he pihia, ko e fakakite he “fakalilifu hokulo,” po ke “matakutaku,” ke he tane hau kua fakakite ai e fakalilifu hau ke he kotofaaga ulu he Atua. (Efeso 5:33, Kingdom Interlinear; 1 Korinito 11:3) Ko e mahani tokolalo kua aoga lahi foki ke moua e kautu he magafaoa hau; kua lagomatai ke tiaki e fakalilifu he fakamauaga hau ke he tau mena malolo mamafa ne nakai aoga mo e tau mena fakatupetupe.
14. Ko e heigoa kua lata he hoana ke taute kaeke ke nakai talia e ia e manatu ne taute he tane hana?
14 Ko e pehe kia e kakano he mena nei mogoia, kua lata ia koe ke fakanono kaeke kua logona e koe kua taute he tane hau e manatu ke totoko mai ke he tau mena ne mahuiga lahi ke he magafaoa hau? Kua nakai lata. Ko e hoana ha Aperahamo ko Sara ne nakai fakanono a ia he magaaho ne kitia ai e ia e fakamatakutaku ke he moui fiafia he hana tama tane, ko Isaako. (Kenese 21:8-10) Ti tatai ni, kua maeke ia koe ke logona e tonuhia ke talahau e tau manatu hau he falu a magaaho. Kaeke ke taute e mena nei he puhala fakalilifu, he “magaaho kua lata ai,” ko e tau tagata tane Kerisiano mahani atua ka fanogonogo. (Fakatai 25:11, NW) Ka e kaeke ke nakai muitua hau a manatu mo e nakai fai eke fakakelea hagahaga kelea mai he fakatonuaga he Tohi Tapu ne ha ha i ai, nakai kia ko e totoko ke he tau fakatonuaga he tane hau ko e fakakaumahala e ia a ia? Kia manatu, “ko e tau fifine iloilo oti ne takitaha mo e ati hake hana fale; ka ko e fifine goagoa kua ulu moumou ai ke he hana tau lima.” (Fakatai 14:1) Ko e taha puhala ke ati hake aki e fale hau ko e lagomatai he kotofaaga ulu he tane hau, ke navanava hana tau mena ne fakakatoatoa, he magaaho ia taute fakamitaki hana tau hepehepe mo e nakai ita.
15. Ko e tau puhala fe ne maeke ai he hoana ke kau fakalataha he akonaki mo e fakaako hana a fanau?
15 Ko e taha puhala ke ati hake aki hau a fale ko e lagomatai he akonaki mo e fakaako e fanau hau. Ma e fakatai, kua maeke ia koe ke taute tumau mo e ati hake e fakaakoaga Tohi Tapu he magafaoa. “Aua neke okioki ai hāu a lima” ka hoko e magaaho ke tutala auloa e kupu moli he Atua mo e fanau hau he tau magaaho oti—ka o fenoga po ke o mo lautolu ke fakatau. (Fakamatalaaga 11:6) Kia lagomatai a lautolu ke tauteute e tau tali ha lautolu ma e tau feleveiaaga mo e tau vala he Aoga Fekafekauaga Pule he Atua. Kia tokamata ha lautolu a tau fakalatahaaga. (1 Korinito 15:33) Ka hoko e magaaho ke he tau mena he tau tutuaga mo e tau akonakiaga fakaatua, kia tala age ke he fanau hau na taha ni a koe mo e tane hau. Ua fakaata a lautolu ke fakaholahola a koe ke he tane hau.
16. (a) Ko e heigoa e fakafifitakiaga faka-Tohi Tapu ne taute ke fakamaloloaki e tau matua tokotaha mo lautolu ne mau ki a lautolu ne nakai tali tonu? (e) Maeke fefe he falu i loto he fakapotopotoaga ke lagomatai ki a lautolu ne pihia?
16 Kaeke ko koe ko e matua tokotaha po ke moua e hoa nakai tali tonu, kua mitaki lahi ni ke taute e koe e takitakiaga fakaagaga. Kua uka e mena nei mo e fakalolelole foki he falu a magaaho. Ka e ua tiaki noa. Ko e matua fifine a Timoteo ko Eunike, ne kautu a ia he fakaako ki a ia e tau Tohiaga Tapu “mai he vaha tote,” ka kua tane a ia ke he tagata nakai tali tonu. (2 Timoteo 1:5; 3:15) Mo e tokologa ia tautolu kua olioli ke he kautu taha nei. Kaeke ke manako a koe ke he falu lagomataiaga he mena nei, kua lata ia koe ke fakailoa hau a tau manako ke he tau momotua. Kua maeke ia lautolu ke fakatoka mo e taha ke lagomatai a koe ke tamai ke he tau feleveiaaga mo e o ke he gahua fekafekau he fonua. Kua maeke ke fakamalolo foki e lautolu e falu ke fakalataha e magafaoa hau ke o ke he tau fakafiafiaaga po ke tau fakalatahaaga. Po ke maeke ia lautolu ke fakatoka ke fai tagata fakailoa ne maama mitaki ke lagomatai a koe ke kamata e fakaakoaga he magafaoa.
Fanau ne Fai Fakaaueaga
17. (a) Maeke fefe he tau fuata ke fakaalofa ke he malolo mitaki he magafaoa? (e) Ko e heigoa e fakafifitakiaga ne fakatoka e Iesu ke he mena nei?
17 Ko e tau fuata Kerisiano kua maeke ke foaki ke he magafaoa e malolo ke mumuitua ke he fakatonuaga he Efeso 6:1-3: “Ko mutolu na, ko e tau fanau, kia omaoma ke he tau matua ha mutolu ke he Iki, ha ko e mena tonu ni haia. Kia fakalilifu a koe ke he hau a matua tane, mo e hau a matua fifine, (ha ko e fakatufono fakamua haia ha ha i ai e talahauaga;) Kia mitaki ai a koe, kia fakatuleva e tau aho hau ke nofo ai a koe ki luga he kelekele.” Ke kau auloa mo e hau a tau mamatua, kua fakakite e koe e fakalilifu hau ki a Iehova. Ko Iesu Keriso ne mitaki katoatoa mo e fai kakano mukamuka lahi ke pehe kua tokolalo ke he hana tuaga lilifu ke omaoma ke he hana a tau mamatua nakai mitaki katoatoa. Ka e pete he pihia, “kua omaoma a ia kia laua; . . . Kua tupu e pulotu mo e tino a Iesu, kua ofania a ia he Atua katoa mo e tau tagata.”—Luka 2:51, 52.
18, 19. (a) Ko e heigoa e kakano ke fakalilifu e tau mamatua he tagata? (e) Maeke fefe e kaina ke eke mo tokaaga he fakahauhau?
18 Nakai kia lata ke fakalilifu pihia a koe ke he hau a tau mamatua? “Fakalilifu” ko e kakano ke mailoga e pule kua oti he fakamau. (Fakatatai 1 Peteru 2:17.) Ke he laulahi he tau tutuaga ko e fakalilifu pihia kua oti he fakamau pete ni kaeke ko e tau mamatua he taha ko e tau matua nakai tali tonu po ke kaumahala ke fakatoka e fakafifitakiaga mitaki. Kia fakalilifu e koe hau a tau mamatua ha ko e kakano ni kaeke ko laua ko e tau Kerisiano kua mua atu e mitaki. Manatu foki, ko e akonaki mo e fakatonu ka atu he tau mamatua hau kua nakai taute mo e nakai fai kakano ke pa fakaotiaki a koe. Ka kua taute ke puipui aki a koe ke maeke ke “moui ai a koe.”—Fakatai 7:1, 2.
19 Ko e fakatokatokaaga fakaalofa ha a ia mogoia, he magafaoa! Kaeke ke mumui oti e tau tane, tau hoana, tau fanau ke he tau fakatufono he Atua ma e moui magafaoa, to eke e kaina mo fakamaluaga, ko e tokaaga he fakahauhauaga. Ka e pete ni he pihia, ko e tau mena vihi ne putoia ai e matutakiaga mo e fakaakoaga he tama to tutu hake. Ko e vala tala ka hau ka fakatutala ai ko e maeke fefe e falu he tau mena vihi nei ke tali.
Manatu Nakai e Koe?
◻ Ko e heigoa e fakatokaaga ne fakatoka he tau tane, tau hoana, tau fanau matakutaku ke he Atua he tau vaha he Tohi Tapu?
◻ Ko e heigoa e maama ne fakakikila mai he puhala Kerisiano ki luga he kotofaaga he tane?
◻ Ko e heigoa e vala ka lata ke taute he hoana he magafaoa Kerisiano?
◻ Maeke fefe he tau fuata Kerisiano ke lagomatai ke he malolo fiafia he magafaoa?
[Fakatino he lau 9]
“Kua nakai fai mena ne kitia he vaha he tau Kerisiano kua mua atu e kehe mo e kaka, ke fakatatai atu ke he tau mahani fakalialia he magahala ia, ke he kitiaaga he Kerisiano ke he fakamauaga. . . . Ne hafagi he mena [ia] e vaha fou ma e tagata”
[Fakatino he lau 10]
Kua fakamalolo he tau tane Kerisiano ha lautolu a tau hoana ke talahau ha lautolu a tau manatu, mo e logonaaga ke he tau manatu na