Ko e Tohi Tapu​—Ko e Tohi Kua Lata ke Maama

KUA talitonu e falu tagata ko e Tohi Tapu ko e Kupu maaliali he Atua mo e kua lata ai ni ke muitua tonu ki ai tuga ke he mouiaga nei. Ka e ke he falu, “kua taumaleku nakai mahino mitaki e fekau he Tohi Tapu.” He talahau mai he komiti ke he tau mena he tua mo e fakaakoaga mena fakalotu ne kau-12 he lotu Porotesano lahi mahaki a Kanata. Ke he logonatiaaga he fekafekau lotu ko Clifford Elliott, he Lotu Kaufakalataha, “kua eke e Tohi Tapu ke uka lahi, mamao kehe ke he tau mena fakatagata mo e nakai fai matutakiaga moli” ke he falu tagata.

Kua tutu mai e tau huhu aoga lahi ha ko e tau onoonoaga ia ti kua lata tonu ni ke fai tali ki ai. Ko e mena ne mua atu ia lautolu nei, Tohia he ha e Tohi Tapu? Ko e moki lahi kia mo e uka lahi ke maama? Kua maeke nakai he lalotagata ke maama? Lagomatai fefe ne kua lata ke maeke ai ia taha ke iloa e kakano he tau Tohiaga Tapu? Mo e mua atu he ha e aoga he iloilo tonu ke he Tohi Tapu he vaha miha nei?

Tohia he Ha e Tohi Tapu?

Ko e fakaakoaga ke he Kupu he Atua ko e mena aoga lahi tumau ma lautolu ka moua e fiafia pauaki mo e taliaaga he Atua Tokoluga Muatua, ko Iehova. Ko e tau patuiki, tau ekepoa, tau mamatua, tau tagata tane, tau fifine, mo e tau fanau​—ko lautolu auloa ne maukoloa mo e nonofogati—​ne kua fakaako ke fakatoka kehe taha magaaho mai he tau gahua oti he tau aho takitaha he moui ke manamanatu fakalahi moli mo e liogi hagaao ke he Kupu fakamau he Atua.​—Teutaronome 6:6, 7; 17:18-20; 31:9-12; Nehemia 8:8; Salamo 1:1, 2; 119:7-11, 72, 98-100, 104, 142; Fakatai 3:13-18.

Ke fakatai ki ai, ne kua tala age ki a Iosua: “Kia taute tonu ke totou tumau e tohi he Matafakatufono he ha mutolu a tapuakiaga. Kia fakaako he aho mo e po, mo e taute moli ke omaoma a mutolu ke he tau mena oti kana ne tohi i ai. Ti monuina mo e kautu lahi ai mogoia a mutolu.” (Iosua 1:8, Today’s English Version) To eke ai tuai e tau fakaakoaga mo e fakagahuaaga he Matafakatufono he Atua ke fua mai e kautu mo e fiafia lahi. Kua loto a Iehova ke nakai ni maama hokoia he “tau tagata oti kana” hana Kupu, ko e Tohi Tapu, ka e omaoma foki ki ai, fakalataha mo e amaamanakiaga ke moua e mena fakaalofa ko e moui.​—1 Timoteo 2:3, 4; Ioane 17:3.

Uka Lahi Kia ke Maama?

Fakamua to haele hake a Iesu ke he lagi, ne fakakite maaliali e ia ko e manako a ia ke mau tumau e fakaholoaga fakaako Tohi Tapu lahi mahaki ke he lalolagi oti. (Gahua 1:8) Ne iloa e ia kua lata e Tohi Tapu ke maama. He mole he fakamaama kua age e Iehova ki a ia e tau pule malolo oti kana i luga he lagi mo e ke he lalolagi, ne talahau fakahako e ia e poakiaga: “Hanei, kia o atu a a mutolu ke eke e tau motu oti kana mo tutaki [po ke, faoa ako], ti papatiso atu a lautolu ke he higoa he Matua, mo e Tama, mo e Agaga Tapu; Ti fakaako atu a mutolu kia lautolu kia omaoma ke he tau mena oti ne tala atu e au ki a mutolu.”​—Mataio 28:19, 20.

Fakamua to papatiso, ke he tau tutaki fou kua lata ke fakaako e tau mena a Iehova, hana Tama, mo e fakagahuaaga he agaga tapu. Ke lafi ki ai, kua lata ke fakaako ki a lautolu e tau matafakatufono he fakatokaaga he tau mena faka-Kerisiano. (1 Korinito 9:21; Kalatia 6:2) Ke moua e mena nei, kua lata mua a lautolu ia ne monuina ke tua ke he Tohi Tapu ko e mena moua mai ia Iehova mo e ke ua aki ko e mena lata ni ke maama.​—Mataio 10:11-13.

Ko e heigoa mogoia ne kua loto ke taute e koe ke maama e Tohi Tapu? Ne lali pauaki e Tama he Atua ke fakamaama e tau Tohiaga Tapu. Ne iloa e ia ko e moli e tau Tohia Tapu mo e toka ia lautolu e finagalo a Iehova. (Ioane 17:17) Hagaao ke he gahua hana ne kotofa ki ai, ne pehe a Iesu Keriso: “Ne fanau mai au mo e hau ke he laloloagi ma e mena taha nei ne fioia, ke vagahau hagaao ke he kupu moli. Ko ia ne ha ha he kupu moli ka fanonogongo mai ki a au.” (Ioane 18:37, TEV; Luka 4:43) Ne nakai toka e Iesu mai he fakaako atu ki a lautolu ne talia e tau loto mo e tau manamanatuaga. Ia Luka 24:45, ne tala mai ki a tautolu: “Ati vevete ai e ia [Iesu Keriso] ha lautolu a tau loto kia maama ai kia lautolu e tau Tohi.”

He vaha he fekafekauaga a Iesu ne fatiaki lagaloga mai e ia e tau Kupu tohia, he fakamaama mo e hagaao e tau kupu ke he tau tohiaga tapu he “fakatufono a Mose, mo e tau perofeta, mo e tau salamo.” (Luka 24:27, 44) Kua amotia a lautolu ne logona hana tau fakamaamaaga faka-Tohiaga Tapu ha ko e hana maamaaga mahinohino, mo e hana iloilo foki ke fakaako. (Mataio 7:28, 29; Mareko 1:22; Luka 4:32; 24:32) Ki a ia, kua mukamuka lahi e tau Tohiaga Tapu.

Ko e Tohi Tapu mo e Tau Tutaki a Iesu

Ko e aposetolo ko Paulo, ko e tagata fifitaki ki a Iesu Keriso, kua kitia e ia kua lata ke fakaako atu ke he falu e tau mena ne toka he Tohiaga Tapu. Ne iloa foki e ia kua lata a lautolu ke maama e tau mena ia. Ko e mena haia ne fakamatala ai a ia ke he tau toloaga tagata mo e kua nakai taumaleku foki ne fakamaama e tau Tohiaga Tapu he tau loto kaina ha lautolu ne kua manako ke maama e tau mena ia. Ne fakailoa fakamitaki e Paulo hana tuaga he magaaho ne pehe a ia: “Iloa e mutolu ko e mena nakai toka e au ha mena ne kua maeke ke lagomatai a mutolu he fakamatala mo e fakaako atu au he tau toloaga tagata mo e he tau loto kaina ha mutolu.” (Gahua 20:20, TEV) He vaha he hana tau fakatutalaaga ne vagavagahau mai a ia he tau Tohiaga Tapu, kua fakamaama mo e fakakite moli hana matapatu manatu fakalataha mo e tau fakamoliaga. (Gahua 17:2, 3) Ne loto fiafia lahi a ia ke lagomatai a falu ke maama e tau kakano he tau Tohiaga Tapu.

Kua ha ha nakai ia koe e manako ke maama e tau mena ne fakaako e Iesu mo e hana tau tutaki? (1 Peteru 2:2) Kua ha ha he tau tagata ne nonofo i Perea i tuai e manako ia, mo e kua fiafia lahi a lautolu ke talitonu ke he tau mena ne fakaako age he aposetolo ko Paulo ki a ­lautolu hagaao ki a Keriso. Ti kua fakamalolo atu ai a lautolu ke fakaako e tau Tohiaga Tapu he tau aho oti, ti maeke moli ai a lautolu ke iloa ko e tala mitaki ne logona e lautolu ko e kupu moli ni. Kakano he manako e tau manamanatuaga ha lautolu, “ko e mena ia ne tua ai he tokologa ha lautolu.”​—Gahua 17:11, 12.

Ke maama e Tohi Tapu, kua lata ni ke ha ha he loto he tagata e hagahaga hako, e manako moli ke ako, mo e ‘fiafia a ia ke manamanatu ke he tau mena fakaagaga kua lata mo ia.’ (Mataio 5:3, NW) He magaaho ne huhu atu ki a Iesu: “Ko e ha ne vagahau atu ai a koe kia lautolu ke he tau kupu fakatai?” ne tali atu a ia: “Kua foaki atu kia mutolu ke iloa ai e mutolu e tau mena galo he kautu he lagi; ka e nakai foaki atu kia lautolu.” Ha ko e mena talahau tuai mai ko e to eke a ia ‘ke vagahau atu a ia ke he tau fakatai, to tala atu e ia e tau mena ne galo.’ (Mataio 13:10, 11, 35) Ne vagahau a Iesu mai he tau fakataiaga ke vevehe kehe a lautolu ne fanogonogo teao mai ia lautolu ne loto moli ke iloa. Ne fakakite he tau tutaki a Iesu ha lautolu a manako moli he taha magaaho ne o auloa a lautolu mo ia ke he taha kaina mo e pehe: “Kia fakamatala mai e koe kia mautolu e fakatai ke he tau titania he kaina.”​—Mataio 13:36.

Kua maaliali ai kua lata na tautolu ke fai lagomatai kaeke ke maeke a tautolu ke maama e Tohi Tapu. Ne pehe e fekafekau lotu ko Hal Llewellyn, ko e tohi kupu ke he tau fakaakoaga mena fakalotu, tua, mo e omoiaga lotu kautaha he Lotu Kaufakalataha: “Ko e mena aoga lahi ke fakamaama mahinohino e kakano he Tohi Tapu ki a tautolu mo e puhala ke totou mo e fakamaama ai.” Pete ni kaeke kua nakai iloa foki he tau tagata oti, ko e moli hanai, kua nakai maeke a tautolu ke maama noa e Tohi Tapu. Kua lata na tautolu ke fai lagomatai.

Ko e Lagomatai Fe Kua Maeke ke Moua?

Kua toka ai he Tohi Tapu e falu moki, tau huhu uka lahi, mo e tau talahauaga uka ke maama ne kua lata ke vete. Kua liga ufitia pauaki a lautolu, he fakaaoga e tau fakatataiaga kakano lahi ne kua nakai lata pauaki ke maama he magaaho ne tohi ai. Ka e putoia ai a lautolu he tau mena ne fioia e Iehova. Ke fakatai ki ai, ne pehe ia Fakakiteaga 13:18 ko e “totouaga he manu favale” ko e “ono e teau ti ono e hogofulu ma ono.” Pete ni he pehe e kupu “ko e mena hanai ha ha i ai e iloilo,” ka e nakai fakamaama mai e kakano he numela ia. Ka e taha e mena, ne fakaata e Iehova hana tau fekafekau fakamoli, he puhala mai he fakatokatokaaga hana, ke maama e kakano he tau mena ia he vaha nei. (Kikite ke he puha, “Hala ke Maama e Tohi Tapu.”) Kua maeke foki ia koe ke moua e maamaaga nei he lagomatai e lautolu ne kua fa mahani mau ke “fakatokatoka fakahako e kupu moli.”​—2 Timoteo 2:2, 15, 23-25; 4:2-5; Fakatai 2:1-5.

Ne fa fakaaoga e Iesu he falu magaaho e tau fakataiaga ke fakakite aki ko e talia po ke nakai talia ke he fekau he Kautu. Ne fakakite mai e ia to eke falu ke nakai holo ki mua kakano he fakalolelole he tau totokoaga he tau kapitiga mo e tau matakainaga. Ka kua toka he falu e “matematekelea po ke favale” ke moumou ha lautolu a loto fakaaue ke he fekau he Kautu. Ka e eke agaia foki falu ke toka e tau mena he tau aho takitaha he moui, “ko e fakaatukehe ke he tau mena he lalolagi nai, mo e fakavai he koloa,” ke omoi kehe e fakaalofa ne ha ha ia lautolu ke he tala mitaki. Ka e ke he taha fahi, kua ha ha ai falu ne fiafia lahi ke talia mo e manako ke fanogonogo ke he kupu uho mo e maama hana kakano. Kua ‘tauoi mo e mānu ha ko e tau mena vihiatia kua eke’ i Kerisitenitome, he pehe ko e taute ke he higoa a Iesu Keriso. Kua tupetupe lahi a lautolu ia ke fakaako ai ke he puhala fakaako a Iehova mo e kua maama ai e tau mena ne totou e lautolu he Tohi Tapu.​—Mataio 13:3-9, 18-23; Esekielu 9:4; Isaia 2:2-4.

Ko lautolu ne manako ke moua e lotomatala ke he tau mena ne fioia e Iehova he fakaako he taha tagata ki a ia ni, kua maeke ia Iehova ke taute e mena ia ke maeke e tau lagomataiaga ke moua. Ke fakatai ki ai, ne talahau mai he Tohi Tapu ne takitaki he agaga a Iehova e tagata evagelia ko Filipo ke lagomatai e tagata tane Aitiope ne fa e onoono ke he tohi a Isaia he Tohi Tapu he fano kehe a ia mai Ierusalema. He fano a ia ki kaina, kua totou ai e ia he heke he hana kariota. He omaoma ke he takitakiaga he agaga tapu a Iehova, ne poi a Filipo he tapa kariota mo e huhu atu: ‘Maama nakai e koe e tau mena kua totou e koe?’ Ko e mena loto fakatokolalo lahi mo e talahau mena moli e tagata tane ti pehe ai kua lata na ia ke fai lagomatai. Kua fiafia lahi a Filipo ke fakaako e tagata hoge fakaagaga nei ne maeke ke fakaako mena ki ai. Ne lagomatai he fakaakoaga a ia ke maama e tau Tohiaga Tapu. Kua ako e ia ko e heigoa kua lata a ia ke taute ke moua e olioli ke he fakafetuiaga pauaki mo Iehova ke maeke ai ke moua e moui tukulagi. Kua eke a ia mo fekafekau papatiso mo e fiafia a Iehova, ne kua folia e moui ke he tau mena ne fiafia e Atua ki ai.​—Gahua 8:26-39.

Kua liga fai Tohi Tapu a koe i kaina, mo e liga totou lagaloga e koe. Kua ligaliga lahi kua mahani mau na koe mo e lekua taha ne mahani mau ke iloa he Aitiope loto fakamoli mo e loto fakatokolalo. Kua nakai maeke a ia ke maama e mena ne totou e ia. Kua lata ni a ia ke fai lagomatai mo e nakai fakauaua ke talia e lagomatai ne fiafia e Atua ko Iehova ke foaki age. He tuga a Filipo, kua fiafia e Tau Fakamoli a Iehova ke lagomatai a koe ke maama e tau mena he Atua ne tohi he Kupu hana, ko e Tohi Tapu. Ne iloa e lautolu ko Iehova ne foaki mai e Tohi Tapu mo e kua lata ni ke maama.​—1 Korinito 2:10; Efeso 3:18; 2 Peteru 3:16.

Aoga Lahi he Ha e Tohi Tapu?

Kua momoui a tautolu he vaha kua mua atu e fakatepetepe mai he fakamauaga tuai he tagata. Ne pehe e Tohi Tapu hagaao ki ai ko e “fakaotiaga he lalolagi.” (Mataio 24:3) Kua kitia mai ai he tau mena tutupu loga kua fakamoli ai tuai e perofetaaga he Tohi Tapu he kamata mai he tau 1914 ti to nakai leva ai to ‘tuki malipilipi mo e fakaotioti e tau fakatufono oti ia.’​—Tanielu 2:44.

Kia totou ni e koe e tau mena ne talahau tuai mai he Tohi ia Mataio veveheaga 24, Mareko veveheaga 13, mo e Luka veveheaga 21. To kitia ai e koe ko e tau mena tutupu ne fakamaama mai ko e tau mena kua putoia ai e lalolagi oti. Kua fakalataha ki ai e tau felakutaki he lalolagi​—ne kehe muatua mai he falu felakutaki. Tali mai he Felakutaki I he Lalolagi, kua kitia e tautolu e hogeia he tau mena kai ne talahau tuai mai, tau mafuike, mo e magaaho kua kehe muitui e mahani matahavala. Mo e he magaaho nei kua tuga kua teitei e tau motu ke foaki mai e talahauaga ne kua nakai taumaleku ko e fakamailoga kua tata lahi mahaki e fakaotiaga he lalolagi. Hagaao ke he mena nei, ne tohi he aposetolo ko Paulo: “Ko e aho he Iki to hoko mai ia ke tuga e kaiha ke he po; Ha ko e mena ka pehe a lautolu, Kua mafola, kua nakai haofia, ti hokotia fakalutukia ai a lautolu he mahaikava, . . . ti nakai fakai ke hao a lautolu.” (1 Tesalonia 5:2, 3) Ko hai a lautolu ne nakai hao mai? Ne fakamaama mai e Paulo: “Kia lautolu kua nakai iloa e Atua, mo lautolu kua nakai omaoma ke he vagahau mitaki he Iki ha tautolu ko Iesu Keriso.” (2 Tesalonia 1:7-9) Kua taha e vala he fakamailoga valavala ne fakamoli e lautolu ne omaoma ke he poakiaga ia Mataio 24:14 ke fakamatala e ‘tala mitaki he kautu ke he lalolagi oti.’

Kua miliona e Tau Fakamoli a Iehova ne kua taute e poakiaga nei ke he 231 e tau motu mo e tau aelani he moana. Ne ahiahi atu a lautolu ke he tau kaina he tau tagata mo e uiina atu a lautolu ni ki a lautolu ke ako e tau mena ne kua hagaao ke he fakatufono he Kautu a Iehova. Ne totonu lahi a lautolu he fakakite e puhala ne kua lata a lautolu takitokotaha ke taute ke eke ke ha ha he tau tagata ka hao mai he fakatokaaga nei mo e momoui ai he lalolagi parataiso ko e mena to nakai ha ha i ai e tagi tatuki, maanu, mamahi, po ke mate.​—Fakakiteaga 21:3, 4.

Kua hane mole mafiti lahi e tau magaaho ma e lalolagi kelea nei, mo e kua mua atu ni ke fakatepetepe lahi a lautolu oti ne manako ke hao mai he fakaotiaga he lalolagi ke fakaako ko e heigoa kua putoia he mahani ‘omaoma ke he tala mitaki’ mo e hao mai ai he fakaotiaga. Ka ahi atu e taha he Tau Fakamoli a Iehova ke he hau a kaina he taha magaaho i mua, kia talia e uiina ke fakaako Tohi Tapu lagataha he fahi tapu? Ka e mahomo ue atu agaia, kia ole ki a lautolu ke fakaako Tohi Tapu mo koe kakano he manako a koe ke maama e mena ia?

[Puha he lau 8]

HALA KE MAAMA E TOHI TAPU

NE TALAHAU fakamoli mai e Iesu ki a tautolu ka mole hana mate mo e liu tu mai, to fakatu hake e ia e “fekafekau fakamoli mo e loto matala” ka eke mo fekafekau ko e hala hana ka puhala mai e tau matutakiaga. (Mataio 24:45-47, NW) Ne fakakite he aposetolo ko Paulo e hala nai ke he tau Kerisiano Efeso he magaaho ne tohi a ia “kia iloa . . . he ekalesia e pulotu kehekehe loga he Atua, Ke lata mo e hana finagalo i tuai tigahau ne finagalo ai a ia kia Keriso Iesu ha tautolu a Iki.” (Efeso 3:10, 11) Ko e fakapotopotoaga he tau Kerisiano fakauku ne fanau mai he Penetekoso he tau 33 V.N., ne kua tuku age ki ai e levekiaga he “tau mena kua fakakite mai.” (Teutaronome 29:29) Ha ko e matakau, ne fekafekau ai e tau Kerisiano fakauku ko e fekafekau fakamoli mo e lotomatala. (Luka 12:42-44) Ko e kotofaaga ne age he Atua ki a lautolu anai ke foaki e maamaaga fakaagaga he “tau mena kua fakakite mai.”

Tuga he tuhi mai foki e tau perofetaaga he Tohi Tapu ke he Mesia, kua takitaki foki a tautolu ke he matakau fefakalatahaaki lahi he Tau Fakamoli Kerisiano fakauku ne kua fa e fekafekau he magaaho nei ko e fekafekau fakamoli mo e lotomatala.a Kua lagomatai a tautolu ke maama e Kupu he Atua. Ko lautolu oti ne manako ke maama e Tohi Tapu kua lata ke loto fakaaue ko e maeke ni hokoia ke ‘iloa e pulotu kehekehe loga he Atua,’ he puhala mai he hala he matutakiaga a Iehova, ko e fekafekau fakamoli mo e loto matala.​—Ioane 6:68.

[Tau Matahui Tala]