Kua Tata Mai e Aho Matakutakuina a Iehova
“Ti tohi ai e tohi ke fakamanatu ai ki mua hana, ma lautolu ne matakutaku kia Iehova, mo e manamanatu ai ke he hana higoa.”—MALAKI 3:16.
1, 2. Ko e aho matakutakuina fe ne hataki tuai mai e Malaki?
KUA matakutakuina! He matafatafa mai e aho ia Aokuso 6, 1945, ko e maaga lahi kua mafiti ai e moumouaga. Liga ke he 80,000 ne mamate! Hogofulu e tau afe ne pakia kelea! Lahi mahaki e afi! Kua fakatupu tuai he pomu niukilia e matematekelea nei. Fehagai fefe e Tau Fakamoli a Iehova he magahala he matematekelea ia? Ko e taha ni e Fakamoli i Hiroshima—kua tuku ai ki loto he tau kaupa he fale puipui ha ko e hana a fakamoli faka-Kerisiano. Kua malolo hifo e fale puipui ke he tau vala ikiiki, ka e nakai pakia e matakainaga tane ha tautolu. He talahau e ia, kua pomu etome mai a ia ki fafo he fale puipui—liga ko e mena mitaki ni a ia ne taute he pomu.
2 Kua matakutaku ke tuga ai e pomu ia, kua nakai aoga ka fakatatai ai mo e “aho a Iehova, ne mua ue atu mo e matakutakuina” ne kua ha ha ni i mua. (Malaki 4:5) E, moli, kua ha ha i ai e tau aho matakutakuina he vaha kua mole, ka e ko e aho nei a Iehova to muatua atu ki a lautolu oti.—Mareko 13:19.
3. Ko e heigoa e kehe ne kua kitia he vahaloto he “tau tagata oti kana” mo e magafaoa a Noa ato hoko e Fakapuke?
3 He vaha a Noa “ko e tau tagata oti kana kua kelea ia lautolu ni ha lautolu a mahani ke he lalolagi,” mo e fakapuloa ai he Atua: “Ha kua puke ni e lalolagi ke he favale ha ko lautolu; kitiala, to fakaotioti ni e au a lautolu katoa mo e lalolagi.” (Kenese 6:12, 13) He fakamau ia Mataio 24:39, ne talahau e Iesu kua ‘nakai iloa he tau tagata ato hoko mai e fakapuke, mo e uta kehe a lautolu oti.’ Ka ko Noa ne tua fakamoli, “ko e ogo he tututonu,” fakalataha mo e hana magafaoa matakutaku mahani Atua, kua hao mai he Fakapuke.—2 Peteru 2:5.
4. Ko e heigoa e fakamailoga hataki ne foaki e Sotoma mo Komora?
4 “Tuga,” he talahau ia Iuta 7, “a Sotoma mo Komora mo e tau māga ne agaagai ai, ne faivao . . . mo e mumui atu foki ke he tau tino kehe, ko e mena ia kua tuku mai ai a lautolu ke eke mo fakamailoga, kua fakahala tonu a lautolu ke he afi tukulagi.” Kua mamate ai e tau tagata nakai mahani Atua nei ha ko e ha lautolu a tau mahani vihiatia he moui. Kia hataki atu ki a lautolu he tau maaga ne tataki he mahani fakatane mo e fifine he lalolagi fou nei! Kia mailoga ai, ko e tagata matakutaku mahani Atua ko Lota mo e hana a tau tama fifine kua fakahao mai he magahala he matematekelea ia, tuga ni ka puipui mai e tau tagata tapuaki a Iehova he magahala he matematekelea lahi ne mafiti mai.—2 Peteru 2:6-9.
5. Ko e heigoa ka ako e tautolu hagaao ke he fakafiliaga ne kua fakahoko ki Ierusalema?
5 Ti manamanatu atu ke he tau fakamailoga hataki kua foaki he magaaho ne fakaaoga e Iehova e tua kautau malolo ke moumou a Ierusalema, ko e maaga mitaki lahi ne kua eke he taha vaha ke “fiafia ai e lalolagi oti kana.” (Salamo 48:2) Ko e fakahoko e tau tutupuaga he tau matematekelea nei, fakamua he 607 F.V.N. mo e liu foki he 70 V.N., he tiaki he tau tagata talahau he Atua e tapuakiaga moli. Ka e fiafia, kua hao e tau fekafekau a Iehova. Ko e matematekelea he 70 V.N. (ne fakakite mai he lau tohi 10) kua fakamaama mo “matematekelea nakai fakatai tali mai he kamataaga he tau mena ne eke he Atua, kua hoko mai ke he vaha nai.” Kua fakaotioti katoatoa e fakatokaaga he tau mena ha Iuta ne tiaki taofiaga, mo e to moli ke he mena ia to “nakai tuai pihia foki.” (Mareko 13:19) Ka e kua eke foki e fakahokoaga nei he fakafiliaga faka-Atua mo ata “he matematekelea lahi” ne kua fakahagahaga kelea e fakatokaaga he tau mena he lalolagi katoa.—Fakakiteaga 7:14.
6. Ko e ha ne fakaata e Iehova e tau matematekelea?
6 Ko e ha ne fakaata he Atua e tau matematekelea, mo e galo he loga he tau momoui? Ke he mena ne tutupu ki a Noa, ki a Sotoma mo Komora, mo e ki a Ierusalema, kua fakahoko e Iehova e fakafiliaga ki a lautolu ne moumou e puhala ha lautolu he lalolagi, ne takiva e palaneta fulufuluola nei aki e tau kiva mo e malolo hifo he tau mahani, mo e kua tiaki e taofiaga, po ke tiaki, e tapuakiaga moli. He vaha nei kua tutu a tautolu he tapitapi he fakafiliaga katoatoa ka fakahoko mai mo e ka putoia ai e lalolagi katoa.—2 Tesalonia 1:6-9.
“He Tau Aho Fakamui”
7. (a) Ko e heigoa ne fakaperofeta ai e tau fakafiliaga faka-Atua i tuai? (e) Ko e amaamanakiaga fe ne mua atu e mitaki ne ha ha i mua?
7 Ko e tau moumouaga he vaha i tuai ko e fakaperofeta he matakutakuina he matematekelea lahi ne kua fakamaama ia 2 Peteru 3:3-13. Ne pehe e aposetolo: “Kua iloa fakamua e mena nai, to o mai ke he tau aho fakamui e tau tagata va, kua mahani fakalata ke he tau manako lahi ha lautolu.” Ti, onoono atu ke he vaha a Noa, ne tohia he aposetolo ko Peteru: “Ne fakaotioti ai e lalolagi tuai he vai ne puapua; Ka ko e lagi a enei mo e fonua kua fakatoka ha ko e kupu ia ni, kia taofi ma e afi ke he aho ke fakafili ai mo e mahakava ai e tau tagata matahavala.” Ke mui atu ke he matematekelea ne mua atu ke he tau matematekelea oti, to taute he pule faka-Kautu he Mesia ne kua fakatalitali ki ai e tau puhala fou—“lagi fou mo e lalolagi fou, . . . ke nofo ai e tututonu.” Ko e amaamanakiaga olioli ha a ia!
8. Ko e holo fefe e tau mena tutupu he lalolagi ke he tapunuaga?
8 He magahala he senetenari ke 20 aki, kua holo atu e tau mena tutupu he lalolagi ke he tapunuaga. Pete ni ko e moumouaga ha Hiroshima ko e nakai ko e mena faka-Atua, ka e kua eke ai ke putoia ke he “tau mena matakutaku” ne perofeta mai e Iesu ma e vaha fakamui. (Luka 21:11) Kua tuku mai ai e matakutaku niukilia ne kua tautau agaia ke tuga e aolu afa i luga he tau tagata. Ti, kua totou ai ke he mataulu tala he The New York Times ia Novema 29, 1993: “Kua Liga Hi e Tau Fana ka e Kua Kikila Agaia e Tau Kanavaakau Niukilia.” Ke he magaaho ia ni, he vahaloto he motu katoa, lanu kehekehe, mo e tau felakutaki he vahaloto he tau maaga kua fakatumau ke moua e helehele matakutakuina. He tau felakutaki ne mole ko e laulahi e loga ha lautolu ne pakia kua ha ha he tau kautau. He vaha nei, 80 e pasene ha lautolu kua pakia he felakutaki kua hokotaki ai ko e tau tagata noa, mo e lafi ki ai e tau miliona ne fehola mai he tau kaina ha lautolu ke eke mo tau tagata fehola fakapaea.
9. Fakakite fefe he tau takitaki he tau lotu e fekapitigaaki mo e lalolagi?
9 Kua fa mahani e tau takitaki lotu ke fakakite, mo e fakatumau ke fakakite, “e kapitiga mo e lalolagi” he fakalataha atu ke he tau felakutaki mo e tau fakamaligi toto he totoko ke he fakatufono. (Iakopo 4:4) Ko e falu kua gahua fakalataha mo lautolu ko e tau iki he lalolagi fakafuakoloa he fakafua he mena nei e tau kanavaakau loga mo e feaki hake e tau fakatokatokaaga tulaki. Ke fakatai ki ai, kua hokotaki mai e kelipopoaga he iki tulaki i Amerika Toga, ne talahau he The New York Times: “He fufu e tauteaga tulaki hana i tua he pisinisi muhukoloa ne kua talahau ke tonuhia mo e eke ko e tagata foaki mena, kua fai polokalama a ia he letio mo e kua fa mahani ke fakatauo mo e tau faifeau Katolika Roma.” Ne hokotaki mai he The Wall Street Journal, ke lafi atu ke he moumouaga he tau momoui he tau miliona ne eke ke fakahu he tulaki, ko e iki tulaki nei kua kelipopo ni e ia e tau afe. Ne tohi he The Times ha London: “Fa mahani a lautolu ne keli tagata ke totogi e Fakamanatuaga pauaki ke fakakite e loto fakaaue . . . ke he magaaho ia ni kua taute ai e finolo fakamanatuaga hana ne mate he taha matakavi.” Ko e mahani kelea ha!
10. Lata a tautolu ke onoono fefe ke he tau tutuaga kelea lahi he lalolagi?
10 Iloa e hai ko e heigoa e tau matematekelea he tau tagata fakaohooho he temoni ka taute foki ke he lalolagi nei? Tuga kua talahau mai ia 1 Ioane 5:19, “ko e lalolagi oti ha he pule hana kua mahani kelea,” ko e Tiapolo ko Satani. He vaha nei kua “fakaalofa kia mutolu kua nonofo ke he fonua mo e tahi, ha kua hifo kia mutolu e tiapolo kua ita lahi, ha kua iloa e ia kua tote hana vaha.” (Fakakiteaga 12:12) Fiafia lahi ai, ha kua fakamoli mai ia Roma 10:13 ki a tautolu “ko e mena fakamomoui a lautolu oti kana kua ui ke he higoa he Iki.”
Fakatata Mai e Atua ke he Fakafiliaga
11. Ko e tau tutuaga fefe i Isaraela ne kamata aki e perofetaaga a Malaki?
11 Ke he vaha ne tata mai i mua he tau tagata, kua fakamaama he perofeta ko Malaki e mena ka tupu. Kua tohi fakamui a Malaki he fakamauaga loa he tau perofeta Heperu i tuai. Kua kitia e Isaraela e moumouaga a Ierusalema he 607 F.V.N. Ka e 70 e tau tau he mole ne fakakite e Iehova e fakaalofa totonu hofihofi he liuaki e motu ia ke he hana matakavi. I loto ni he teau e tau tau ia, kua liliu foki e tau Isaraela ke tiaki e taofiaga mo e ke kelea e tau mahani. Kua nakai fakalilifu he tau tagata e higoa a Iehova, he nakai fanogonogo ke he hana tau matafakatufono tututonu, mo e takiva e faituga hana he tamai e tau manu matapouli, kulikuli, mo e gagao ke eke poa. Kua vevehe e lautolu e tau hoana ha lautolu he vaha fuata ke mau mo e tau fifine motu kehe.—Malaki 1:6-8; 2:13-16.
12, 13. (a) Ko e fakameaaga fe kua lata ma e vahega ekepoa ne fakauku? (e) Lagomatai fefe foki e moto tagata tokologa ha ko e fakameaaga?
12 Kua lata ai mo e gahua fakamea. Kua fakamaama ai ia Malaki 3:1-4. Ke tuga a Isaraela i tuai, kua lata e Tau Fakamoli he vaha fou nei a Iehova ke fakamea, ti ko e gahua fakamea ne fakamaama e Malaki kua lata tonu ki a lautolu. He teitei e fakaotiotiaga he felakutaki fakamua he lalolagi, ko e falu he Tau Tagata Fakaako Tohi Tapu, ne kua ui aki e Tau Fakamoli he vaha ia, kua nakai fakatumau ke fakamalolo ke tu kehe mai he tau mena he lalolagi. He 1918, ne fakafano mai e Iehova hana a “Agelu he maveheaga,” ko Iesu Keriso, ke he Hana a fakatokatokaaga he faituga fakaagaga ke fakamea e matakau tapuaki tote Hana mai he tau ilaila fakalalolagi. Fakaperofeta ai, kua huhu a Iehova: “Ko hai ke fakauka ai ke he aho ka haele mai ai [e Agelu]? ko hai foki ke tu atu ka fakakite mai a ia? ha ko ia kua tuga e afi he tagata tunu auro, kua tuga foki e moli he tagata unu tapulu; Kua nofo a ia po ke tagata kua tunu mo e fakamea e ario; to fakamea ai e ia e fanau a Levi [matakau ekepoa ne fakauku], to vevehe kehe foki e ia e kelekele ia lautolu tuga he eke ke he auro mo e ario; ti ta atu ai e lautolu e tau poa kia Iehova kua eke mo e mahani tututonu.” Ha ko e tau tagata fakamea, kua taute pihia ni e lautolu!
13 Ko e matakau ekepoa ne fakauku kua numela ni ke he 144,000. (Fakakiteaga 7:4-8; 14:1, 3) Ka e kua, mogoia, e falu Kerisiano tukulele he vaha nei? Kua tupu ki mua ai he mogonei ke he tau miliona, ko lautolu nei ne fakakatoa e “moto tagata tokologa” kua lata foki ke fakamea mai he tau puhala fakalalolagi, “kua unu foki ha lautolu a tau tapulu, mo e fakahina ha lautolu a tau tapulu ke he toto he Punua mamoe.” (Fakakiteaga 7:9, 14) Ti, he fakagahuahua e tua ke he poa lukutoto he Punua Mamoe, ko Iesu Keriso, kua maeke ia lautolu ke fakatumau e tuaga mea ki mua a Iehova. Kua mavehe ai to fakahao mai a lautolu he matematekelea lahi katoa, ko e aho matakutakuina ha Iehova.—Sefanaia 2:2, 3.
14. Ko e heigoa e tau kupu ne kua lata e tau tagata he Atua he vaha nei ke fanogonogo he fakatumau a lautolu ke feaki e tagata fou?
14 Fakalataha mo e tau ekepoa ne toe, ko e moto tagata tokologa nei kua lata ke fanogonogo ke he tau kupu foki he Atua: “To fakatata ai au kia mutolu ke he fakafiliaga; to fakaave foki au ke eke mo talahau kia lautolu kua eke e tau lagatau he tau taulaatua, mo lautolu kua faivao, mo lautolu kua omonuo pikopiko, mo lautolu kua fofo e palepale, kua favale atu foki ke he fifine takape, mo e tama kua mamate hana tau matua, katoa mo lautolu kua fakakeukeu e fakafiliaga he tagata kehe; kua nakai matakutaku foki a lautolu kia au, . . . Ha ko au ko Iehova nakai ni hiki e au haku mahani.” (Malaki 3:5, 6) Nakai, ko e tau fakatufono a Iehova kua nakai hiki, ti he matakutaku ki a Iehova, ko e tau tagata hana he vaha nei kua lata ke tiaki e mahani tapuaki tupua he tau faga kehekehe mo e lata ke talahau e kupu moli, mahani fakamoli, mo e fakamokoi he fakatumau a lautolu ke feaki e aga fakatagata Kerisiano.—Kolose 3:9-14.
15. (a) Ko e uiina fakaalofa hofihofi fe ne fakalaulahi mai e Iehova? (e) Maeke fefe ia tautolu ke kalo mai he “fofo” a Iehova?
15 Fakalaulahi e Iehova e uiina ke he ha tagata ne kua o kehe he tau puhala tututonu hana, he talahau: “Kia liliu mai a a mutolu kia au, ti liu atu ai au kia mutolu.” Kaeke ke huhu atu a lautolu nei: “Ko e heigoa e mena ke liliu atu ai a mautolu?” ne tali a ia: “Kua fofo e mutolu haku a tau mena.” Mo e he tali ke he taha huhu foki: “Ko e heigoa kia he tau mena hau kua fofo e mautolu?” ne talahau e Iehova kua fofo e lautolu a ia he kaumahala ke tamai e tau mena mitaki lahi ha lautolu ke poaki ke he fekau he hana faituga. (Malaki 3:7, 8) Ha kua eke mo taha he tau tagata ha Iehova, kua lata moli a tautolu ke manako ke tuku age e vala mitaki lahi he tau malolo, tau iloilo, mo e tau koloa ha tautolu ke he fekafekau ha Iehova. Ti, he nakai fofo e Atua, ‘kia kumikumi fakamua a mutolu ke he kautu mo e hana a tututonu.’—Mataio 6:33.
16. Ko e heigoa e fakamaloloaga ne moua e tautolu ia Malaki 3:10-12?
16 Kua ha ha ai e palepale mua ue atu ma e tau tagata oti ne kua tiaki e tau puhala ne taute mena ni ma lautolu, tau puhala ke muhukoloa he lalolagi, tuga ne fakakite mai ia Malaki 3:10-12: “Mo e kamatamata mai ai e mutolu au ke he tau mena na, kua pihia mai a Iehova Sapaota; po ke hafagi nakai e au e tau pa he lagi ma mutolu, mo e liligi atu e au e monuina ma mutolu, ato lahi ue atu ni haia.” Ki a lautolu ne loto fakaaue, kua taute e Iehova e maveheaga ke monuina fakaagaga mo e fua mitaki. Kua lafi atu e ia: “To fakamonuina atu foki he tau motu oti kia mutolu; ha ko e mena to eke a mutolu mo motu kua manako ki ai e tau tagata.” Nakai kia kua fakamoli e tau mena ia ha ko e tau miliona he tau tagata loto fakaaue he Atua ne ha ha he lalolagi katoa he vaha nei?
Lautolu ne Tumau e Fakamoliaga i Loto he Tohi he Moui
17-19. (a) Lauia fefe e tau matakainaga ha tautolu i Ruanata he matematekelea i ai? (e) Mo e malolo fe ne kua une ki mua a lautolu oti ne tua fakamoli nei?
17 Ke he magaaho nei, to tutala a tautolu ke he fakamoliaga he ha tautolu a tau matakainaga tane mo e fifine i Ruanata. Kua tamai tumau e lautolu e tau poa fakaagaga ne kua lahi e mitaki ke he fale tapuaki fakaagaga a Iehova. Ke fakatai ki ai, ke he ha lautolu a Fonoaga he Fahi Motu “Fakaakoaga Fakaatua” ia Tesema 1993, ko e tau tagata fakamatala he Kautu ha lautolu ne 2,080 kua helehele e katoatoa ha lautolu ne o atu ke he 4,075. Kua ha ha i ai 230 e Tau Fakamoli fou ne kua papatiso, mo e mai ia lautolu nei, kua teitei ke 150 ne fakamau ke paionia lagomatai he fekafekauaga he mahina ka hau.
18 He magaaho ne tupu ai e vihiatiaaga he tau motu kehekehe ia Apelila 1994, kua 180 ni e Tau Fakamoli, fakalataha mo e leveki he maaga i Kigali, ko e matapatu taone, mo e hana a magafaoa katoa, kua kelipopo. Ko lautolu toko ono ne fakaliliu tohi he ofisa he Sosaiete he Kolo Toko i Kigali, toko fa a lautolu ko e tau Hutu mo e toko ua e tau Tutsi, ne kua fakatumau ke gahua ke he tau fahi tapu i lalo he tau tutuaga fakamatakutaku, ato fehola ai e tau Tutsi, ke mamate ni he matatepu tivi. Kua fakahiku ai, ne uta e tau mena ne toe he ha lautolu a tau komopiuta, ti fehola a lautolu toko fa ne toe ki Goma, i Saire, ne fakatumau ai a lautolu ke liliu e Kolo Toko ke he vagahau Kinyarwanda.—Isaia 54:17.
19 Ko e Tau Fakamoli paea nei, pete ni kua ha ha he tau tutuaga kelea lahi, kua tumau ke ole fakamua ma e tau mena kai fakaagaga ke he tau foakiaga koloa tino. Mo e lahi e poa, kua maeke e tau matakainaga fakaalofa mai he falu motu ke fakafano atu e tau koloa ki a lautolu. Mai he kupu he gutu mo e ha lautolu a maopoopoaga i lalo he tau tutuaga fakatupetupe, kua mitaki lahi e fakamatalaaga ne tuku age e lautolu nei ne paea. Kua fakatumau moli a lautolu ke tamai e tau mena mitaki ha lautolu ke he tapuakiaga a Iehova. Kua fakatata e lautolu e fakamoliaga tuga ne fakakite mai he tau kupu a Paulo ia Roma 14:8: “Ha ko e mena ka momoui a tautolu, kua momoui ni ha ko e Iki, ka mamate a tautolu kua mamate ni ha ko e Iki; haia ni, po ke momoui, po ke mamate a tautolu, ko e tau tagata he Iki a tautolu.”
20, 21. (a) Ko e tau higoa ha hai ne nakai tohia he tohi fakamanatu a Iehova? (e) Ko e tau higoa ha hai ne kitia i loto he tohi, mo e ko e ha?
20 Kua tohi hifo oti e Iehova a lautolu ne fekafekau ki a ia mo e fakamoli. Ne fakaholo atu e perofetaaga a Malaki: “Ti fevagavagahau aki a lautolu ne matakutaku kia Iehova; kua hagao mai foki a Iehova mo e fanogonogo mai; ti tohi ai e tohi ke fakamanatu ai ki mua hana, ma lautolu ne matakutaku kia Iehova, mo e manamanatu ai ke he hana higoa.”—Malaki 3:16.
21 Kua mua atu ha he vaha nei e lata ha tautolu ke fakakite e matakutaku mahani Atua he fakalilifu ke he higoa a Iehova! Ka taute pihia, to nakai matematekelea a tautolu ke he fakafiliaga velagia, ke tuga a lautolu ne navanava mo e lagomatai atu ke he tau fakatokaaga he lalolagi nei. Kua talahau mai ia Fakakiteaga 17:8: “Kua nakai tohia ha lautolu a tau higoa ke he tohi he moui.” Kua tonu ai, ko e higoa ne mua atu e tokoluga ne kua tohia he tohi he moui ha Iehova ko e he Iki Hukui he moui, ko e Tama ni he Atua, ko Iesu Keriso. Talahau mai ia Mataio 12:21: “Ko e hana higoa foki ke amaamanaki ai e tau motu kehe.” To fakamoli he poa lukutoto ha Iesu e moui tukulagi ma lautolu oti ne fakagahuahua e tua ki ai. Ko e monuina ha ia ke fakalataha atu e tau higoa takitaha ha tautolu mo e higoa a Iesu i loto he tohi vakai ia!
22. Ko e kehekeheaga fe ka kitia he magaaho ka fakahoko e Iehova e fakafiliaga?
22 To fefe ai e tau fekafekau a Iehova he fakafiliaga? Kua tali e Iehova ia Malaki 3:17, 18: “To fakaalofa foki au kia lautolu, tuga he fakaalofa e tagata ke he hana tama tane kua fekafekau ki a ia. Ti liliu kitia ai e mutolu kua kehe e tagata mahani tututonu, kehe e tagata mahani kelea; kua kehe a ia kua fekafekau ke he Atua, mo ia kua nakai fekafekau kia ia.” To kitia maaliali e feveheveheaki he tau tagata oti: ko e tau tagata kelea, kua vevehe ke he fakaotiaga tukulagi, ko lautolu ne tututonu, kua talia ke moua e moui tukulagi he lalolagi he Kautu. (Mataio 25:31-46) Ti, to hao mai e moto tagata tokologa he tau tagata tuga e tau mamoe he aho matakutakuina lahi a Iehova.
Manatu Nakai e Koe?
◻ Ko e fakafiliaga fe ne fakahoko e Iehova he vaha Tohi Tapu?
◻ Tatai fefe e tau tutuaga he vaha nei mo e he vaha i tuai?
◻ Ko e heigoa e fakameaaga ne kua taute, he fakamoliaga he perofetaaga ia Malaki?
◻ Ha hai e tau higoa kua tohia he tohi fakamanatu he Atua?