Kolo Toko he FATATOHI INITANETE
Kolo Toko
FATATOHI INITANETE
Faka-Niue
ā
  • ā ē ī ō ū
  • TOHI TAPU
  • TAU TOHI
  • TAU FELEVEIAAGA
  • w95 9/1 lau 30-32
  • Maeke Nakai Ia Koe ke Fakagahuahua Lahi e Loto Matala?

Nakai fai vitiō ma e fifiliaga nei.

Fakamolemole, fai lekua ke moua e vitiō.

  • Maeke Nakai Ia Koe ke Fakagahuahua Lahi e Loto Matala?
  • Ko e Kolo Toko Fakapuloaaga he Kautu a Iehova—1995
  • Tau Vala Mataulu
  • Tau Tohi Pihia Foki
  • Noa a Isaraela mo e Loto Matala
  • Ke Moua e Loto Matala Fakaagaga
  • Loto Matala mo e Maamaaga
  • Haga Atu Hau a Loto ke he Manamanatu
    Ko e Kolo Toko Fakapuloaaga he Kautu a Iehova—1997
  • Toka e Manamanatu ke Leoleo a Koe
    Ko e Kolo Toko Fakapuloaaga he Kautu a Iehova—1997
  • Fifitaki e Loto Malolō mo e Lotomatala ha Iesu
    Ko e Kolo Toko Fakapuloaaga he Kautu a Iehova—2015
  • Feakiaga he Matakutaku Mahani Atua
    Ko e Kolo Toko Fakapuloaaga he Kautu a Iehova—1994
Ko e Kolo Toko Fakapuloaaga he Kautu a Iehova—1995
w95 9/1 lau 30-32

Maeke Nakai Ia Koe ke Fakagahuahua Lahi e Loto Matala?

KO E loto matala “ko e malolo po ke iloilo he loto manamanatu ne kua maeke ke kitia e kehe he taha mena mai he taha.” Kua maeke foki ke “tonu lahi e fakafiliaga” po ke “iloilo lahi ke iloa e kehekehe he tau mena po ke tau manamanatu.” Kua talahau mai pihia he Webster’s Universal Dictionary. Kua maali, ko e loto matala ko e fua kua lata ke loto lahi ki ai. Kua kitia ai hana uho mai he tau kupu a Solomona: “Ha ko e mena hoko atu e iloilo ke he loto hāu; ti mitaki foki kia koe e pulotu; . . . to leoleo a koe he pulotu; Kia laveaki a koe mai he puhala he tagata mahani kelea.”​—Tau Fakatai 2:10-12.

E, to lagomatai he loto matala a tautolu ke totoko ke he “mahani kelea,” ne kua ha ha lahi mahaki he vaha nei. Mo e kua loga e tau mena aoga foki ne moua mai. Ma e fakatai, fa mahani e tau mamatua ke logona ha lautolu a fanau ne pehe, ‘Kua nakai maama e koe!’ He huhu fakaeneene fakatote, mena iloa ai he tau mamatua loto matala ke ta hake mai e tau manamanatuaga he loto mo e tau mena ne fakatupetupe aki e tau fanau ha lautolu. (Tau Fakatai 20:5) To fanogonogo e tane loto matala ke he hoana hana mo e maeke ai ke iloa e tau manamanatuaga mo e tau logonaaga he loto hana ka e ai fakatepe ke manatu ko e iloa. Ko e mena taha ia ni ke ­taute he hoana ke he hana tane. Ti kua, “ati hake ai e fale ke he iloilo; kua fakamau ai foki ke he pulotu.”​—Tau Fakatai 24:3.

Kua lagomatai he loto matala e tagata ke maeke ke fahia ke fehagai mo e tau tutuaga ti kautu mai. Kua pehe mai e Tau Fakatai 17:27: “Ko ia kua fai iloilo, kua taofi ai e ia hana tau kupu; ko ia kua totonu foki, ko e tagata pulotu a ia.” Kua nakai itafua e tagata loto matala, ke fakatepetepe ke nakai manamanatu ke he tau mena oti to taute. Kua manamanatu fakamitaki a ia ke he tau mena ka tutupu ato taute mena a ia. (Luka 14:28, 29) Kua olioli foki a ia he mafola lahi e fakafetuiaga mo e falu kakano ha ko e “hana gutu pulotu” ne kua takitaki ai a ia ke fifili fakamitaki hana tau kupu. (Tau Fakatai 10:19; 12:8, NW) Ka e, kua mua atu e aoga, ko e tagata loto matala ne fakatokolalo ke mailoga hana tau kaupaaga mo e onoono atu ke he Atua ka e nakai ke he tau tagata ma e takitakiaga. Kua fiafia a Iehova ke he mena nei mo e ko e taha kakano hanai ke fakagahuahua e loto matala.​—Tau Fakatai 2:1-9; Iakopo 4:6.

Noa a Isaraela mo e Loto Matala

Kua kitia ai e hagahaga kelea ka kaumahala ke fakagahuahua e loto matala mai he mena ne tupu he vaha fakamua he fakamauaga tala tuai a Isaraela. He liu manamanatu ke he magaaho ia, ne pehe e salamo ne omoi he agaga tapu: “Kua nakai manamanatu he tau matua ha mautolu hāu a tau mana i Aikupito; kua nakai manatu e lautolu e loga he hāu a tau mena fakaalofa; ka kua fakafualoto a lautolu he tata age ke he tahi, ko e Tahi Kula ia.”​—Salamo 106:7.

He magaaho ne takitaki e Mose a Isaraela he o kehe mai i Aikupito, kua fita he fakakite e Iehova hana malolo mo e hana fifiliaga ke fakatokanoa hana tau tagata he taute e tau malaia ne hogofulu ke he motu malolo lahi ia he lalolagi. He mole he toka e Farao e tau Isaraela ke o, ne takitaki e Mose a lautolu ke he kauvai he Tahi Kula. Ka e pete ni, ne mumui e tau kautau a Aikupito ke tutuli atu ki a lautolu. Ti tuga kua apitia tuai e tau Isaraela mo e eke ne tokanoaaga fou ha lautolu ke ku lahi. Ti kua pehe mai e fakamauaga he Tohi Tapu: “Ti matakutaku lahi ai a lautolu, ti tagi atu e fanau a Isaraela kia Iehova.” Mo e ita a lautolu ki a Mose, he pehe: “Ko e heigoa kia e mena nai kua eke e koe kia mautolu he ta mai e koe a mautolu i Aikupito. . . . Ha ko e mena mitaki ane fekafekau a mautolu ke he tau Aikupito, ka e kelea ke mamate a mautolu ke he tutakale.”​—Esoto 14:10-12.

Liga kua maama lahi ai ha lautolu a matakutaku ato manatu e tautolu kua fita he kitia e lautolu e hogofulu he tau fakakiteaga mua ue atu ke he malolo a Iehova. Kua iloa mua e lautolu e mena ka fakamanatu age e Mose ki a lautolu ke he 40 e tau tau ka mole ai: “Ti ta mai ai e Iehova a tautolu i Aikupito ke he lima malolo, mo e lima fakaolo, katoa mo e tau mena ke matakutaku lahi ai, mo e tau fakamailoga, mo e tau mana.” (Teutaronome 26:8) Ti kua eke ai, tuga ne tohi he salamo, ko e magaaho ne ita e tau Isaraela ti totoko ke he takitakiaga a Mose, “kua nakai manamanatu” a lautolu. Ka e pete ni, ko Iehova, kua moli ke he hana maveheaga, he fakakaumahala lahi e tau matakautau a Aikupito.​—Esoto 14:19-31.

To mahalohalo pihia e tua ha tautolu kaeke kua fakafeleveia e tautolu e tau kamatamata mo e fakauaua po ke hikihikifano. Ko e loto matala ka lagomatai a tautolu ke hako tumau e onoonoaga ke he tau mena ne mua, he manatu ko e mua ue atu a Iehova mai he ha tagata ne kua liga totoko ki a tautolu. To lagomatai foki he loto matala a tautolu ke toka loto e tau mena kua taute e Iehova ma tautolu. To lagomatai ai a tautolu ke nakai nimo e mena moli nai “kua leoleo e Iehova a lautolu oti kua fakaalofa kia ia.”​—Salamo 145:18-20.

Ke Moua e Loto Matala Fakaagaga

Mena nakai moua noa e loto matala he lahi hake. Kua lata ni ke feaki. Ko e patuiki pulotu ko Solomona, ne kua talahaua ke he lalolagi oti ma e hana loto matala, ne pehe: “Uhoaki e tagata kua moua e iloilo, mo e tagata foki kua moua e pulotu; Ha kua mua he mitaki e mena ne fakafua aki a ia ke he mena ne fakafua aki e ario; mo e tau mena ke moua ai kua mua ia ke he auro.” (Tau Fakatai 3:13, 14) Moua mai fe e Solomona hana loto matala? Mai ia Iehova. He magaaho ne huhu a Iehova ki a Solomona ko e heigoa e fakamonuina ne manako a ia ki ai, ne tali a Solomona: “Ko e mena ia kia foaki mai ai e koe e loto matala ke he hau a fekafekau ke fakafili ai e ia hau a motu, mo e fifili ai e ia e mitaki mo e kelea.” (1 Tau Patuiki 3:9) E, ne tokamata e Solomona a Iehova mo hana lagomatai. Ne ole a ia ma e loto matala, mo e foaki age fakalahi e Iehova ki a ia ke he fafatiaga kua mua ue atu. Ko e fua? “Kua mua ni e iloilo a Solomona ke he iloilo he tau tagata oti ke he fahi uta, mo e iloilo oti a Aikupito.”​—1 Tau Patuiki 4:30.

Ko e mena ne hoko ki a Solomona kua fakakite mai ki a tautolu ke o ki a hai a tautolu ke kumi e loto matala. Ke tuga a Solomona, kua lata a tautolu ke onoono ki a Iehova. Fefe? Pehenai, fita he foaki mai e Iehova hana Kupu, ko e Tohi Tapu, ne kua foaki mai ki a tautolu e maamaaga ke he hana manamanatuaga. He magaaho ka totou e tautolu e Tohi Tapu, kua keli hifo tuai a tautolu ke he punaaga uho lahi he iloilo ne kua maeke ke foaki mai e tau fakaveaga ke he loto matala fakaagaga. Ko e tau mena ne moua mai e tautolu he ha tautolu a totouaga Tohi Tapu kua lata ai ke manamanatu fakalahi ki ai. He mogoia, to maeke ai ke fakaaoga ke taute e tau fifiliaga hako. Ati hoko ai ke he magaaho, kua tupu e manamanatuaga loto matala ha tautolu ati eke tuai a tautolu ko e “tau tagata lalahi ke he manamanatu,” kua maeke ke “mailoga [po ke, kitia] e tau mena mitaki mo e tau mena kelea.”​—1 Korinito 14:20; Heperu 5:14; fakatatai 1 Korinito 2:10.

Kua fulufuluola lahi, ha kua maeke agaia a tautolu ke moua e aoga he loto matala ne foaki age e Iehova ki a Solomona. Fefe? Kua iloilo lahi a Solomona ke fakailoa e pulotu ke he tau puhala fakatai, ko e tau mena ia ko e tau fuafua tala kuku ne kua pukeina ke he pulotu faka-Atua mai he agaga tapu. Kua loga e tau talahauaga nei ne kua fakamau he tohi he Tau Fakatai i loto he Tohi Tapu. Ko e kumikumiaga ke he tohi ia ka lagomatai a tautolu ke moua e aoga he loto matala a Solomona mo e ati hake ai ia tautolu e loto matala.

Ke lagomatai a tautolu ke he ha tautolu a tau fakaakoaga Tohi Tapu, maeke ia tautolu ke fakaaoga e tau tohi fakamaama Tohi Tapu, tuga e tau mekasini Ko e Kolo Toko mo e Awake! Kua molea e 116 he tau tau, kua fakailoa he Kolo Toko e Kautu a Iehova ke he tau tagata loto moli. Ko e mekasini Awake! mo e tau tohi fakamua ne hukui ai ne fa tala ke he tau tutuaga he lalolagi tali mai he tau 1919. Kua kumikumi e tau mekasini ua nei ke he tau kupu moli he Tohi Tapu mo e foaki fakahaga mai e tau fakamaamaga fakaagaga ne kua lagomatai aki a tautolu ke kitia e tau mena hepehepe, pete ni ko e fakaako e Kerisitenitome a lautolu po ke ha ha ai he tau manamanatuaga ni ha tautolu.​—Tau Fakatai 4:18.

Ko e taha lagomatai foki ke he ati hakeaga he loto matala ko e lafi auloa kua hako. Taha he tau fakatai he Patuiki ko Solomona ne pehe: “Ko ia kua feoaki mo e tau tagata iloilo, kua iloilo ni a ia; ka ko ia kua kapitiga mo e tau tagata goagoa, to matematekelea ai a ia.” (Tau Fakatai 13:20) Kua tokihala lahi he nakai manatu e Rehopoamo ko e tama tane he Patuiki ko Solomona e fakatai nei he magahala mua atu he moui hana. He mole he mate hana matua tane, ne o atu e tau magafaoa a Isaraela ki a ia ke ole fakalahi ke fakamama e ia ha lautolu a tau kavega mamafa. Fakamua, ne tutala a Rehopoamo mo e tau patu, mo e fakakite e lautolu nei e loto matala he magaaho ne fakamafanatia atu a lautolu ki a ia ke fanogonogo ke he hana tau tagata. He mole mogoia, ne fano a ia ke he tau tagata tane fuata. Kua fakakite e lautolu nei ko e nakai iloa mena lahi mo e noa mo e loto matala, he fakamafanatia atu ki a Rehopoamo ke fakalilika e tau Isaraela. Ne fanogonogo a Rehopoamo ke he tau tagata tane fuata. Ko e fua? Ne totoko a Isaraela, mo e toe a Rehopoamo he lahi e vala he kautu hana ne galo kehe.​—1 Tau Patuiki 12:1-17.

Ko e vala aoga lahi he ati hakeaga he loto matala ko e kumikumi ke he lagomatai he agaga tapu. He liu onoono ke he tau mena ne taute e Iehova ke he tau Isaraela he mole mai ha lautolu a tokanoaaga mai he fakatupa i Aikupito, ne pehe e tagata tohia Tohi Tapu ko Nehemia: “Ne foaki mai foki e koe hau a Agaga mitaki ke fakaako ai a lautolu.” (Nehemia 9:20) Maeke foki he agaga a Iehova ke lagomatai a tautolu ke eke a tautolu ko e tau tagata fakaako. He liogi a koe ma e agaga a Iehova ke foaki atu ki a koe e loto matala, liogi fakalataha mo e loto mauokafua kakano ha kua “foaki mai [e Iehova] mo e totonu ke he tau tagata oti mo e nakai tauage.”​—Iakopo 1:5; Mataio 7:7-11; 21:22.

Loto Matala mo e Maamaaga

Ne fakakite he aposetolo ko Paulo e loto matala he magaaho ne fakamatala e ia e kupu moli ke he tau tagata he tau motu kehe. Kua lagataha, ke fakatai ki ai, he ha ha i Atenai, ne “fina atu [a ia], mo e kitekite” ai ke he tau mena tapu ha lautolu. Kua ha ha viko e tau tupua ta ia Paulo, mo e kua hukia lahi hana agaga. He magaaho nei kua lata a ia ke taute e fifiliaga. Kua lata kia a ia ke tutuli e puhala haohao mitaki mo e fakanono? Po ke kua lata kia a ia ke vagahau fakahako hagaao ke he aga hufeilo tupua ne ufia lahi ne kua hukia lahi ai hana agaga, pete ni foki kua liga to hagahaga kelea ni ka taute pihia?

Ne taute mena loto matala a Paulo. Kua kitia ai e ia e fatapoa ne fakamailoga aki: “Mo e atua nakai iloa.” He vagahau fakailoilo, ne fai kupu a Paulo ke he ha lautolu a aga fakamoli lahi ke he tau tupua ta mo e fakaaoga ai mogoia e fatapoa ia mo puhala ke kamata aki e tala ke he “Atua ne eke e lalolagi mo e tau mena oti kana ha ha i ai.” E, ko Iehova e Atua ne nakai iloa e lautolu! Kua manamanatu ai a Paulo ke he ha lautolu a hagahaga makutu ke he mena ia mo e kua maeke ai ke tuku atu e fakamoliaga homo ue atu. Ko e heigoa e fua? Kua lahi ai e numela tagata ne tapiki ke he kupu moli, fakalataha mo “Taionesio ko e tagata Areopako, mo e fifine kua higoa ko Tamari, mo e falu foki fakalataha mo laua.” (Gahua 17:16-34) Ko e fakafifitakiaga mitaki ha a Paulo ke he loto matala!

Kua nakai mahalohalo mogoia, mena nakai mukamuka po ke aga pauaki ni ke loto matala. Ka e fakalataha mo e fakauka, liogi, lali fakamoli, feoaki pulotu, fakaakoaga Tohi Tapu mo e manamanatu fakahokulo ki ai, mo e falanaki ke he agaga tapu a Iehova, to maeke foki a koe ke feaki ai.

    Tau Tohi Faka-Niue (1982-2025)
    Saini ki Fafo
    Saini ki Loto
    • Faka-Niue
    • Tufa
    • Tau Manako
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Tau Kupu Fakaaoga
    • Fakavēaga Fakatagata
    • Privacy Settings
    • JW.ORG
    • Saini ki Loto
    Tufa