“Kia Fefakamagaloaki”

“Kia fefakaukaaki a mutolu, mo e fefakamagaloaki.”​—KOLOSE 3:13.

1. (a) He magaaho ne foaki e Peteru e lagomataiaga ke fakamagalo e tautolu e falu “ke lagafitu,” ko e ha ne manatu ai a ia kua fakamokoi a ia? (e) Ko e heigoa e kakano a Iesu he talahau a ia kua lata ia tautolu ke fakamagalo “laga fitugofulu kua taki fitu”?

“KO E Iki na e, to lagafiha kia he mahani kelea mai ai haku a matakainaga kia au, ti fakamagalo e au a ia? to lagafitu kia?” (Mataio 18:21) Kua liga manatu a Peteru kua fakamokoi lahi hana a manatu. Ke he magaaho ia, ko e aga fakamotu rapai ne pehe kua nakai lata ke fakalaulahi e fakamagaloaga ke molea e laga tolu ke he ita taha ia.a Manamanatu la ke he ofomate a Peteru, he magaaho ne tali e Iesu: “Nakai tala atu e au kia koe ke lagafitu, ka kia laga fitugofulu kua taki fitu”! (Mataio 18:22) Ko e fatiaki he lagafitu ne tatai ai ke he talahauaga “nakai fai fakaotiaga.” He onoonoaga a Iesu, kua nakai fakakaupa e tau magaaho kua lata he Kerisiano ke fakamagalo e falu.

2, 3. (a) Ko e heigoa falu tutuaga ne kua tuga ke uka lahi ke fakamagalo e falu? (e) Kua mauokafua he ha a tautolu ko e aoga ni ma tautolu ke fakamagalo e falu?

² He fakaaoga e fakatonuaga ia, kua nakai mukamuka tumau. Ko hai ia tautolu ne nakai mamahi ha ko e tauteaga fakakelea? Liga ko e taha ne falanaki a koe ki ai kua ekefakakelea e tuaga mitaki hau? (Tau Fakatai 11:13) Ko e tau tali nakai manamanatu he kapitiga tata kua liga ke ‘tuina ai a koe he pelu.’ (Tau Fakatai 12:18) Ko e eke fakakelea he taha tagata ne fakaalofa po ke falanaki a koe ki ai ne liga fakatupu e tau mamahi lahi. Ka tupu e tau mena pihia, to liga ita e logonaaga pauaki ha tautolu. Kua liga hagahaga a tautolu ke fakaoti e tutala mo e tagata fakahogohogomanava, tiaki katoatoa a ia ka maeke. He fakamagalo a ia, kua tuga kua holopi a ia he fakamamahi a tautolu. Ka e, he feaki e fakafualoto, kua hokotia a tautolu ke fakamamahi a tautolu ni.

³ Ti ko e mena ia kua fakaako e Iesu a tautolu ke fakamagalo​—“kia laga fitugofulu kua taki fitu.” Moli ai, ko e tau fakaakoaga hana to nakai taute ai ha fakamamahi ki a tautolu. Ko e tau mena oti ne fakaako e ia ne mai ia Iehova, ‘kua fakaako mai ki a tautolu ke he tau mena ke aoga ai.’ (Isaia 48:17; Ioane 7:16, 17) Maama ai, kua aoga lahi ki a tautolu ke fakamagalo e falu. Ato tutala a tautolu ke he kakano ke fakamagalo mo e puhala kua maeke ia tautolu ke taute pihia, kua liga lagomatai lahi fakamua ke fakamaama e kakano he fakamagaloaga mo e ko e heigoa kua nakai lata. Ko e manatu ha tautolu he fakamagaloaga kua liga fai matutakiaga he lotomatala ha tautolu ke fakamagalo ka ita mai e falu ki a tautolu.

4. Ko e heigoa e hagahaga he fakamagalo e falu, ka e fakakakano fefe e fakamagaloaga?

⁴ Ko e fakamagalo e falu ma e tau ita fakatagata kua nakai kakano kua tiaki po ke fakatote e tautolu e mena ne taute e lautolu; nakai kakano foki kua fakaata e falu ke pule kelea ki a tautolu. Mai he tau mena oti ia, ka fakamagalo e Iehova a tautolu, ko e moli kua nakai fakaheu e ia e tau agahala ha tautolu, mo e to nakai fakaata e ia e tau tagata agahala ke taholi hana a fakaalofa hofihofi. (Heperu 10:29) Hagaao ke he Insight on the Scriptures, ne fakakakano e fakamagaloaga ko e “taute e fakamagalo ke he tagata fakahogohogomanava; taofi e logonaaga ita ki a ia ­kakano ha ko e fakahogohogomanava hana mo e nakai taui ai.” (Volume 1, lau tohi 861)b Kua foaki he Tohi Tapu ki a tautolu e tau kakano mitaki ke fakamagalo ke he falu.

Fakamagalo he Ha e Falu?

5. Ko e heigoa e kakano aoga ke fakamagalo e falu kua fakakite he Efeso 5:1?

⁵ Ko e kakano aoga ke fakamagalo e falu ne fakakite mai ia Efeso 5:1: “Hanai kia fifitaki a mutolu ke he Atua tuga e tau fanau fakahelehele.” Ke he puhala fe kua lata ia tautolu ke ‘fifitaki ke he Atua’? Kua matutaki e kupu “hanai” mo e kupu fakamua, ne kua talahau: “Kia eke a mutolu mo tau tagata totonu ko e taha ke he taha, kia hofihofi ha mutolu a fakaalofa, mo e fefakamagaloaki a mutolu; tuga e Atua ha ia Keriso ne fakamagalo e ia a mutolu.” (Efeso 4:32) E, ka hoko mai ke he fakamagaloaga, kua lata ia tautolu mo tau fifitaki he Atua. He lali e tama tane tote ke tuga ni hana a matua tane, ko tautolu mogoia, ko e tau tama ne kua fakaalofa lahi ki ai a Iehova, kua lata ke tuga e Matua ha tautolu he lagi kua fakamagalo. Kua liga ke fakafiafia e loto a Iehova ka ono mai he lagi mo e kitia hana a fanau he lalolagi kua lali ke tuga a ia he fefakamagaloaki!​—Luka 6:35, 36; fakatatai Mataio 5:44-48.

6. Ko e heigoa e puhala kua kehekehe lahi e fakamagaloaga a Iehova mo e ha tautolu?

⁶ Iloa ai, nakai maeke ia tautolu ke fakamagalo ke he puhala mitaki katoatoa tuga kua taute e Iehova. Ka ko e tau kakano oti a ia kua lata ia tautolu ke fefakamagaloaki. Manamanatu la: Ha ha ai e kehekeheaga lahi he vahaloto he fakamagaloaga a Iehova mo e ha tautolu. (Isaia 55:7-9) Ka fakamagalo e tautolu a lautolu ne hala mai ki a tautolu, kua mahani ke mailoga to nakai leva ti liga manako a tautolu ki a lautolu ia ke taute mitaki he fakamagalo mai ki a tautolu. Ke he tau tagata, kua lata mau ke fefakamagaloaki ko e tau tagata agahala oti. Ka e, taha tumau ni e puhala he fakamagaloaga a Iehova. Kua fakamagalo e ia a tautolu ka e nakai fakamagalo e tautolu a ia. He nakai agahala a Iehova, ti fakamagalo fakaalofa mo e katoatoa a tautolu, nakai kia lali foki a tautolu ko e tau tagata agahala ke fefakamagaloaki?​—Mataio 6:12.

7. Ka nakai fakateliga a tautolu ke fakamagalo e falu ka e fai fakaveaga he fakaalofa hofihofi, kua lauia kelea fefe e fakafetuiaga ha tautolu mo Iehova?

⁷ Mua atu e aoga, ka nakai talia e tautolu ke fakamagalo e falu kaeke ke fai fakaveaga ma e fakaalofa hofihofi, kua maeke ke lauia kelea ai e fakafetuiaga ha tautolu ni mo e Atua. Nakai ole ni hokoia a Iehova ki a tautolu ke fefakamagaloaki; kua amanaki a ia ki a tautolu ke taute pihia. Hagaao ke he tau Tohiaga Tapu, ko e vala he fakaohoohoaga ma tautolu ke fakamagalo ke maeke ia Iehova ke liga fakamagalo a tautolu po ke kua fita a ia he fakamagalo a tautolu. (Mataio 6:14; Mareko 11:25; Efeso 4:32; 1 Ioane 4:11) Kaeke, mogoia, kua nakai amanaki a tautolu ke fakamagalo e falu ka ko e mahani mitaki ke taute pihia, kua amanaki moli kia a tautolu ki a Iehova ma e fakamagaloaga pihia?​—Mataio 18:21-35.

8. Ko e ha kua aoga ni kia tautolu ke taute fakamagaloaga?

⁸ Kua fakaako e Iehova hana tau tagata “ke he puhala mitaki ke o ai a lautolu.” (1 Tau Patuiki 8:36) Ka fakaako mai a ia ki a tautolu ke fefakamagaloaki, kua mauokafua a tautolu kua ha ha ai ia tautolu e fiafia he loto. Mo e tau kakano mitaki kua talahau mai he Tohi Tapu ki a tautolu ke “fakatokatoka atu ke he ita.” (Roma 12:19) Ko e kavega mamafa lahi e ita. Ka fakafualoto a tautolu, kua moumou ai ha tautolu a tau manatu, uta kehe e mafola ha tautolu, mo e fakalolelole e olioli ha tautolu. Ko e fakatumau ke ita, tuga e mahekeheke, kua ha ha ai e lauiaaga matematekelea ke he malolo tino ha tautolu. (Tau Fakatai 14:30) He moua e tautolu e mena nei, liga kua nakai mailoga he tagata fakahogohogomanava hana puhala fakatupetupe ki a tautolu! Kua iloa he Tufuga fakaalofa ha tautolu kua lata ia tautolu ke ataina he fakamagalo e falu nakai ni ma e aoga ha lautolu ka e pihia foki ma tautolu ni. Ko e fakatonuaga faka-Tohiaga Tapu ke fakamagalo ko e, mena moli “ke he puhala mitaki ke o ai.”

“Kia Fefakaukaaki a Mutolu”

9, 10. (a) Ko e heigoa e faga tuaga kua nakai lata ma e fakamagaloaga kua lata? (e) Ko e heigoa ne lagomatai he talahauaga “kia fefakaukaaki a mutolu”?

⁹ Ko e tau pakia fakatino kua liga ke tupu mai he tau mahele ikiiki ke he tau matamotu lalahi, ti nakai tatai oti e puhala ke leveki aki. Tatai foki ni ke he tau logonaaga mamahi​—kua hokulo lahi falu mai he falu. Kua lata kia ke pola mau tumau a tautolu ke he tau fakahogohogomanava ikiiki oti kua fakamamahi e tau fakafetuiaga ha tautolu mo e falu? Ko e tau fakaita ikiiki mo e tau fakahogohogo ko e taha vala he moui mo e kua nakai lata ke fai fakamagaloaga pauaki. Ka talahaua a tautolu ko e tagata fa vihiatia falu ha ko e tau fakaita ikiiki mo e fakamakamaka ai kua lata ia lautolu ke fakamolemole fakamua, to liu a tautolu ke taute fakamitaki a lautolu ia, mo e kua liga peehi malolo e tautolu a lautolu ke fakaeneene ka fakalataha mo tautolu​—po ke ke fakatumau ke fakamamao!

¹⁰ Ka e, kua mua atu ke “ha ha ai e aga he tonu mitaki.” (Filipi 4:5, Phillips) Ha kua gahua auloa ai e tau tagata nakai mitaki katoatoa, kua mitaki ni ia tautolu ke amanaki to fakaita he tau matakainaga ha tautolu a tautolu he falu magaaho, mo e liga to pihia foki a tautolu ki a lautolu. Fakamafana mai he Kolose 3:13 ki a tautolu: “Kia fefakaukaaki a mutolu.” Kua lagomatai mai he talahauaga ia ke fakauka ke he falu, tiaki e tau mena ne nakai fiafia a tautolu ki a lautolu po ke tau aga ne kua fakahogohogo aki a tautolu. Ko e fakauka pihia mo e tau tautaofi kua maeke ke lagomatai a tautolu ke tumau e fahia mai he tau fakahogohogomanava mo e tau fakaita ikiiki he ha tautolu a fakafehagai mo e falu​—he nakai moumou e mafola he fakapotopotoaga.​—1 Korinito 16:14.

Ka Mamahi Lahi e Tau Matamotu

11. Ka agahala mai falu ki a tautolu, ko e heigoa ka lagomatai a tautolu ke fakamagalo a lautolu?

¹¹ Pete ia, ka e kua ka agahala falu ki a tautolu, he fakatupu e mamahi lahi? Ka nakai kelea lahi mahaki e agahala, kua liga nakai uka ia tautolu ke fakagahua e fakatonuaga he Tohi Tapu ke “fefakamagaloaki.” (Efeso 4:32) Ko e mautali ke fakamagalo kua tatai ai mo e tau kupu fakaohooho ha Peteru: “Kia mua ke he tau mena oti ke moua e mutolu e fakaalofa lahi ko e taha kia taha, ha ko e fakaalofa ke ufiufi ai e tau hala loga.” (1 Peteru 4:8) He matauloto ai ko tautolu ni ko e tau tagata agahala kua maeke ia tautolu ke fakaata ma e tau hala he falu. Ka fakamagalo a tautolu, kua toka kehe e tautolu e fakaita ka e nakai feaki ai. Ti ko e fua, kua tumau e fakafetuiaga ha tautolu mo e tagata fakahogohogomanava, mo e kua lagomatai foki a tautolu ke fakahao e mafola uho he fakapotopotoaga. (Roma 14:19) He magaaho ia, to galo ai e mena ne taute e ia.

12. (a) Ko e heigoa ka fakailoilo a tautolu kua lata ia tautolu ke taute ke maeke ke fakamagalo taha kua fakamamahi lahi a tautolu? (e) Fakakite fefe he tau kupu he Efeso 4:26, kua lata ia tautolu ke fakamafola fakamafiti e lekua?

¹² Ka e kua ka agahala taha ki a tautolu ke he puhala kelea lahi, he fakahokulo e mamahi ha tautolu? Ma e fakatai, kua talahau he kapitiga uho falu mena fakatagata ne kua tala age e koe ki a ia. Kua mamahi lahi e logonaaga hau, ma, mo e fakateteki. Kua lali a koe ke fakagalo ai, ka e nakai maeke. Ka tupu ha mena pihia, kua lata ia koe he fakailoilo ke fakamafola e mena vihi, liga he tutala ke he tagata fakahogohogomanava. Kua pulotu ke taute e mena nei neke holofa ai. Ne fakamalolo e Paulo a tautolu: “Ka ita a mutolu, aua neke hala ai [he, fakafualoto po ke taute e ita]; aua foki neke to e la ka e ita agaia a mutolu.” (Efeso 4:26) Ko e kakano malolo he tau kupu ha Paulo ha kua hokotia ai ke he tau Iutaia, ne fakamailoga e toaga la ko e oti he taha aho mo e kamata he aho fou. Ti ko e, tomatoma: Fakamafiti ke taute e mafola!​—Mataio 5:23, 24.

13. Ka vagahau a tautolu ke he taha kua fakahogohogomanava mai ki a tautolu, ko e heigoa e foliaga ha tautolu, mo e ko e heigoa e tau lagomataiaga ka lagomatai aki a tautolu ke hokotia ki ai?

¹³ Kua lata ke vagahau fefe a koe ke he tagata fakahogohogomanava? “Kia kumi e mafola mo e tutuli ki ai,” he talahau he 1 Peteru 3:11. Ko e foliaga hau, mogoia, ke nakai fakakite e ita ka e taute e mafola mo e matakainaga hau. Ke kautu ai, kua mitaki lahi ke tiaki e tau kupu mo e tau gahuahuaaga vale; kua fakatupu he mena nei ke pihia foki he taha tagata. (Tau Fakatai 15:18; 29:11) He lafi ki ai, kia hola kehe mai he fakalaulahi e tau talahauaga tuga e, “Kua pihia tumau a koe . . . !” po ke, “Nakai maeke ia koe . . . !” Ko e tau tali fakalaulahi pihia kua liga fakatupu ni a ia ke ita. Ka e, kua lata he leo he vagahau mo e foliga he mata hau ke fakakite age kua manako a koe ke fakamafola ha kua fakamamahi lahi ai a koe. Kia talahau fakatonu he fakamaama e logonaaga hau hagaao ke he mena ne tupu. Age taha magaaho ki a ia ke fakamaama hana tau manatu. Fanogonogo ke he mena ka talahau e ia. (Iakopo 1:19) Ko e heigoa e fakaotiaga ka taute pihia? Kua fakamaama he Tau Fakatai 19:11: “Kua fakatuai e tagata ke ita, ha ko e hana loto manamanatu; ko e hana fakahekeaga foki, ke nakai manatu a ia ke he mena ne holifono ai e tagata kia ia.” He maama ai e tau logonaaga mo e tau kakano he tau manatu hana kua maeke ai ke utakehe aki e tau manatu mo e tau logonaaga kelea ki a ia. Ka tutala a tautolu ke he mena tupu mo e foliaga ke taute mafola mo e fakatumau e aga ia, to hagahaga ke mafola e vahaloto, tau fakamolemole kua lata, mo e fakamagaloaga.

14. Ka fakamagalo e tautolu e falu, ke he puhala fe ka fakanimo e tautolu?

¹⁴ Kakano kia he fakamagalo e falu kua lata moli ia tautolu ke fakanimo e mena ne tupu? Liu manatu e fakataiaga ni a Iehova ke he mena nei, ne kua fakatutala he vala tala fakamua. He talahau ai he Tohi Tapu kua nimo e Iehova e tau agahala ha tautolu, kua nakai kakano e mena nei kua nakai maeke ia ia ke liu manatu ai. (Isaia 43:25) Ka e, ka fakamagalo e ia to nimo e ia ke he manatu he, nakai tokaloto e tau agahala ia ke liuaki mai he vaha mai mua. (Esekielu 33:14-16) Tatai ai, ko e fakamagalo e tau matakainaga tagata kua nakai ni kakano to nakai maeke ia tautolu ke liu manatu e tau mena ne taute e lautolu. Pete ia, maeke ia tautolu ke nimo ke he puhala kua nakai liu fatiaki he vaha mai mua. Mo e mena kua fakamafola, kua nakai lata ke fetalaaki ai; po ke kua nakai mitaki ke fakaheu katoatoa e tagata fakahogohogomanava, he taute a ia tuga e tagata kua tuku ki tua. (Tau Fakatai 17:9) Moli, to fai magaaho to liu mitaki e fakafetuiaga ha tautolu mo ia; ti liga nakai olioli e tautolu e fakafetuiaga tata tuga fakamua. Ka e fakaalofa agaia a tautolu ki a ia ko e matakainaga Kerisiano ha tautolu mo e taute e tau mena kua fahia ia tautolu ke fakatumau e fakafetuiaga mafola.​—Fakatatai Luka 17:3.

Fakalata Ai ka Nakai Maeke ke Fakamagalo

15, 16. (a) Kua lata kia he tau Kerisiano ke fakamagalo e tagata taute kelea kua nakai tokihala? (e) Fakagahua fefe e tautolu e tomatomaaga he Tohi Tapu ne moua he Salamo 37:8?

¹⁵ Ti ko e heigoa, mogoia, kaeke ke agahala e falu ki a tautolu ke he puhala ke fakatupu e hokulo lahi he mamahi, ka e nakai fakakite e agahala, nakai fai fakatokihalaaga, nakai fai fakamolemoleaga ke he vala he tagata fakahogohogomanava? (Tau Fakatai 28:13) Kua fakakite fakamaali mai he tau Tohiaga Tapu kua nakai fakamagalo e Iehova e tau tagata agahala ulu mao ne nakai tokihala. (Heperu 6:4-6; 10:26, 27) Ka e kua a tautolu? Talahau mai he Insight on the Scriptures: “Kua nakai lata he tau Kerisiano ke fakamagalo a lautolu ne taute kelea mo e agahala pauaki ti nakai tokihala. Kua eke a lautolu ia mo tau fi he Atua.” (Volume 1, lau tohi 862) Nakai fai Kerisiano kua taute fakakelea, fakateteki, po ke vihiatia muitui kua lata ke pehia e logonaaga ke fakamagalo, po ke fakamolemole ke he tagata taute kelea kua nakai fakatokihala.​—Salamo 139:21, 22.

¹⁶ Maama ai, ko lautolu kua ekefakakelea ha ko e tau tauteaga favale kua liga mamahi e loto mo e ita. Pete ia, manatu ko e ita loa mo e fakafualoto kua maeke ke fakamatematekelea lahi aki a tautolu. Ko e fakatali ke he talahauaga po ke fakamolemole, to fakalahi ni ki mua ha tautolu a ita. He fakahululoto ke he mahani nakai tonu kua fakavela aki e ita i loto ha tautolu, mo e tau lauiaaga matematekelea ke he malolo fakaagaga, logonaaga, mo e fakatino ha tautolu. Pihia foki, kua fakaata e tautolu a ia kua fakatumau ke fakamamahi a tautolu. Pulotu ai, kua tomatoma mai he Tohi Tapu: “Kia toka e ita mo e tiaki e vale.” (Tau Fakatai 37:8) Ko e mena ia, mogoia, kua maeke ke moua he falu Kerisiano e fifiliaga ke fakamagalo he puhala ke tiaki e fakafualoto he ita​—nakai tokanoa e ita, ka e fakaata mai ai he ita. He toka katoatoa e lekua ke he Atua he fakafili tonu, kua moua e lautolu e totoka lahi mo e ne maeke ke fakatumau e fiafia he tau momoui ha lautolu.​—Salamo 37:28.

17. Ko e heigoa e fakamafanaaga moli kua mavehe mai e Iehova ne fakamau he Fakakiteaga 21:4?

¹⁷ Ka hokulo lahi e mamahi, kua liga nakai kautu a tautolu he toka kehe katoatoa mai he manamanatuaga ha tautolu, nakai ke he fakatokaaga nei. Ka e kua mavehe e Iehova e lalolagi fou “to holoholo kehe [e ia] e tau hihina mata oti mai he tau mata ha lautolu; ti nakai tuai fai mate, po ke fakatutuku, po ke tagi, ti nakai tuai fai matematekelea; ha kua mole atu e tau mena fakamua.” (Fakakiteaga 21:4) Ko e mena ni ka manatu e tautolu he magaaho ia to nakai taute a tautolu ke mamahi lahi, po ke matematekelea, ne kua fakakavega aki e tau loto ha tautolu mogonei.​—Isaia 65:17, 18.

18. (a) Ko e ha kua ha ha ai e manako ke fakamagalo ke he tau fakafehagaiaga ha tautolu mo e tau matakainaga ha tautolu? (e) Ka agahala falu ki a tautolu, ke he puhala fe ka fakamagalo mo e fakanimo a tautolu? (i) Aoga fefe e mena nei ki a tautolu?

¹⁸ Ke he magaaho nei, kua lata ia tautolu ke momoui mo e gahua auloa ko e tau matakainaga, mo e ko e tau tagata agahala kua nakai mitaki katoatoa. Kua taute mena hehe oti a tautolu. Ke he falu magaaho, kua fakahogohogo e tautolu e falu mo e fakamamahi e falu. Ti kua iloa e Iesu kua lata ia tautolu ke fakamagalo e falu, ‘Nakai ke lagafitu, ka kia laga fitugofulu kua taki fitu’! (Mataio 18:22) Moli, kua nakai fakamagalo katoatoa a tautolu tuga kua taute e Iehova. Ka e, ke he falu mena ka agahala e tau matakainaga ha tautolu ki a tautolu, kia fakamagalo a tautolu ke he puhala he kautu mai he ita mo e fakanimo ke he puhala he nakai liu fatiaki e mena tupu ha lautolu he vaha mai mua. Ka fakamagalo a tautolu mo e fakanimo, kua lagomatai a tautolu nakai ni ke mafola e fakapotopotoaga ka e pihia foki mo e mafola ha tautolu ni a manamanatuaga mo e loto. Mua atu ai, to olioli e tautolu e mafola ne kua maeke ni he ha tautolu a Atua fakahele, ko Iehova, ke foaki.​—Filipi 4:7.

[Tau Matahui Tala]

Tau Huhu ma e Fakamanatuaga

◻ Ko e ha kua lata ke mautali a tautolu ke fakamagalo e falu?

◻ Ko e heigoa e tau tutuaga kua fakatoka ki a tautolu ke “fefakaukaaki a mutolu”?

◻ Ka mamahi lahi a tautolu ha ko e tau agahala he falu, ko e heigoa ha tautolu ka taute ke fakamafola aki e lekua?

◻ Ka fakamagalo e tautolu falu, ke he puhala fe kua maeke ke fakanimo e tautolu?

[Fakatino he lau 28]

Ka feaki e tautolu e ita, to liga nakai mailoga he tagata fakahogohogomanava mai e moumouaga ha tautolu

[Fakatino he lau 29]

Ka tutala a koe mo e falu ke taute mafola to liga mukamuka lahi ke galo e fekehekeheaki