“Ti Fakatu Mai a Lautolu kua Mamate”

“Ha ko e mena to fakatagi ni e pu, ti fakatu mai ai a lautolu kua mamate ke he moui nakai popo, to faliu foki a tautolu.”​—1 KORINITO 15:52.

1, 2. (a) Ko e heigoa e maveheaga mafanatia ne foaki mai puhala he perofeta ko Hosea? (e) Iloa fefe e tautolu kua amanaki lahi e Atua ke liuaki mai e tau tagata mamate ke he moui?

KUA galo kia e koe taha kua tata lahi ki a koe he mate? Ti iloa e koe e mamahi kua ta mai he mate. Pete ni ia, kua mafanatia e tau Kerisiano ke he maveheaga ne age he Atua puhala mai he perofeta ko Hosea: “To laveaki e au a lautolu mai he malolo he tukuaga; to fakamoui e au a lautolu mai he mate. Ko e mate na e, ko fe kia e tatalu ha ha ia koe? Ko e tukuaga na e, ko fe kia e malaia ha ha ia koe?”​—Hosea 13:14.

² Ko e manatu he liu momoui e tau tagata mamate kua tuga e hagaaki hehe ke he tau tagata fakauaua. Ka e ha ha moli he Atua Mua Ue Atu e malolo ke fakahoko e mana pihia! Ko e matakupu moli ko e manako nakai a Iehova ke liuaki mai e tau tagata mamate ke he moui. Ne huhu e tagata tane tututonu ko Iopu: “Ka mate e tagata to liu moui mai kia a ia?” Ti, talahau e ia e tali mafanatia nei: “Kia ui mai a koe, ti tali atu au kia koe; kia finagalo fakaalofa a koe ke he gahua he hau a tau lima.” (Iopu 14:14, 15) Ko e kupu “finagalo fakaalofa” kua fakamaama ko e loto lahi po ke manako lahi. (Fakatatai Salamo 84:2.) E, kua amaamanaki lahi a Iehova ke he liu tu mai​—ti manako lahi a ia ke liu kitia a lautolu ne mahani fakamoli ne mamate, kua tokamau e ia ke he hana a manatu.​—Mataio 22:31, 32.

Fakakite e Iesu e Maama ke he Liu Tu Mai

3, 4. (a) Ko e heigoa e maama ne liligi e Iesu ke he amaamanakiaga he liu tu mai? (e) Ko e ha kua liuaki mai a Iesu ke he agaga, nakai ke he tino?

³ Ko e tau tagata tane he tua ne tuga a Iopu ne fai vala tote he maama ke he liu tu mai. Ko Iesu Keriso ne fakakite katoa e maama ke he amaamanakiaga homo ue atu nei. Kua fakakite e ia e matapatu gahua ne taute ni e ia he magaaho ne pehe a ia: “Ko e tagata ne tua ke he Tama, ha ha ia ia e moui tukulagi.” (Ioane 3:36) I fe ka olioli ai e moui ia? Ma e laulahi kua fakagahua e tua, to ha ha ai ke he lalolagi. (Salamo 37:11) Pete ia, ne tala age a Iesu ke he hana tau tutaki: “Ua matakutaku a koe e fuifui mamoe gahoa na e; ha ko e mena finagalo ha mutolu a Matua ke foaki mai e kautu kia mutolu.” (Luka 12:32) Ko e Kautu he Atua haia ke he lagi. Ti, ko e maveheaga nei kua kakano ai ko e “fuifui mamoe” ko e tau mena momoui agaga ka fakalataha mo Iesu ke he lagi. (Ioane 14:2, 3; 1 Peteru 1:3, 4) Ko e amaamanakiaga mua ue atu ha ia! Ne fakakite foki e Iesu ke he aposetolo ko Ioane ko e “fuifui mamoe” nei to numera ni ke 144,000.​—Fakakiteaga 14:1.

⁴ Ti, maeke fefe mogoia, he 144,000 ke huhu atu ke he lilifu he lagi? Ko Iesu ne “fakamaama mai ke he vagahau mitaki e moui nakai tuai popo.” He puhala mai he hana toto, ne kamata e ia “e puhala fou ke moui ai” ke he lagi. (2 Timoteo 1:10; Heperu 10:19, 20) Fakamua, ne mate a ia, tuga he talahau tuai mai he Tohi Tapu to mate a ia. (Isaia 53:12) Ti, talahau he aposetolo ko Peteru he magaaho fakamui, “ko Iesu hanā kua liu fakatu mai he Atua.” (Gahua 2:32) Nakai fakatu mai a Iesu ko e tagata. Ne pehe a ia: “Ko e areto foki ke atu e au, ko e hoku tino haia, ke atu e au mo moui he lalolagi.” (Ioane 6:51) Ko e liuaki he kakano hana to nakai aoga e poa. Ti kua “kelipopo a [Iesu] ke he tino, ka kua fakamoui . . . ke he Agaga.” (1 Peteru 3:18) Ko e mena ia, “kua moua e [Iesu] e fakamouiaga tukulagi ma tautolu,” kakano ko e “fuifui mamoe.” (Heperu 9:12) Ne fakakite e ia ke he Atua e uho he moui mitaki katoatoa hana ko e lukutoto ma e tau tagata agahala, ti ko e 144,000 ne moua mua e aoga mai he mena nei.

5. Ko e heigoa e amaamanakiaga kua fakalaulahi atu ke he tau tutaki a Iesu he senetenari fakamua?

⁵ Nakai ni ko Iesu ka liu tu mai ke he moui he lagi. Ne tala age a Paulo ke he tau matakainaga Kerisiano i Roma ne kua fakauku a lautolu aki e agaga tapu ke eke mo tau tama he Atua mo e tau hakega fakalataha mo Keriso kaeke ke fakamau e fakauku ha lautolu he fakauka ke hoko ke he fakaotiaga. (Roma 8:16, 17) Ne fakamaama foki e Paulo: “Ko e mena kaeke kua fakalataha a tautolu mo e fakatai he hana matulei, ti pihia foki a tautolu ke he hana liu foki tu mai.”​—Roma 6:5.

He Kau Atu mo e Amaamanakiaga he Liu Tu Mai

6. Ko e ha e taofiaga he liu tu mai kua totoko i Korinito, mo e tali atu fefe a Paulo ki ai?

⁶ Ko e liu tu mai ko e vala he “kupu fakamua” he lotu Kerisiano. (Heperu 6:1, 2) Pete ia, ne totoko e fakaakoaga i Korinito. Ko e falu he fakapotopotoaga, ne fakaohooho moli he pulotu Heleni, he talahau: “Kua nakai tuai tutu mai a lautolu kua mamate.” (1 Korinito 15:12) He hohoko e tau hokotaki pehenei ke he aposetolo ko Paulo, ne kau a ia mo e amaamanakiaga he liu tu mai, mua atu ke he amaamanakiaga he tau Kerisiano fakauku. Kia kumikumi la e tautolu e tau kupu a Paulo ne fakamau he 1 Korinito veveheaga 15. To moua e koe e lagomatai ka totou e veveheaga katoa, ne talahau mai he vala tala fakamua.

7. (a) Ko e heigoa e matapatu manatu ne hagaaki a Paulo ki ai? (e) Ko hai ne kitia a Iesu ne fakaliu tu mai?

⁷ He tau kupu ua fakamua he veveheaga 15 he 1 Korinito, kua fakatoka e Paulo e mataulu he fakatutalaaga hana: “Ko e tau matakainaga na e, kua fakailoa atu e au kia mutolu e vagahau mitaki ne fakamatala atu ai au kia mutolu, ne talia ai foki e mutolu, kua tumau foki a mutolu ki ai; kua momoui ai foki a mutolu, . . . kaeke kua nakai talia teao e mutolu.” Ane kaumahala e tau Korinito ke tutu mau ke he tala mitaki, kua teao e taliaaga ha lautolu ke he kupu moli. Ne fakaholo atu a Paulo: “Ko e mena ne tuku atu e au kia mutolu e falu a mena fakamua ne moua ai foki e au; ne matulei a Keriso mo lukutoto he tau hala ha [t]autolu, kua lata mo e tau Tohi. Ne tanu foki a ia, mo e liu foki tu mai ke he aho tolu, kua lata mo e tau Tohi. Ne kitia foki e Kefa a ia, ti kitia ai he tokohogofulu ma ua. Ti kitia ai a ia he tau matakainaga kua fakalataha ne tokolima e teau mo e tuma; na tokologa foki a lautolu kua momoui gaia kua hoko ke he aho nai; ka kua momohe falu. Ati kitia ai a ia e Iakopo, ti kitia ai a ia he tau aposetolo oti. Ka e fakamui ne kitia ai a ia e au, tuga e tama kua fanau maua.”​—1 Korinito 15:3-8.

8, 9. (a) Aoga fefe e taofiaga ke he liu tu mai? (e) Liga ke he magaaho fe ne fina atu a Iesu ke he “tau matakainaga kua fakalataha ne tokolima e teau mo e tuma”?

⁸ Kia lautolu ne talia e tala mitaki, ko e taofiaga ke he liu tu mai a Iesu nakai ko e fifiliaga. Kua tokologa e tau tagata ne kitia mata ke fakamoli “ne matulei a Keriso mo lukutoto he tau hala ha [t]autolu” ti kua liu a ia fakatu mai. Taha ko Kefa, po ko Peteru, ne kua talahaua lahi a ia. He mole e fakatikai e Peteru a Iesu he po ia ne tapaki mo e fakamatulei a Iesu, ne liga mafanatia lahi a ia he liu kitia a Iesu. Ko e “tokohogofulu ma ua,” ko e matakau he tau aposetolo, ne aahi foki e Iesu ne fakaliu tu mai​—ko e mena tupu ne lagomatai aki a lautolu ke fahia mai he matakutaku ha lautolu mo e fakamatala fakamalolo ke he liu tu mai a Iesu.​—Ioane 20:19-23; Gahua 2:32.

⁹ Ne fina atu foki a Keriso ke he matakau lahi, “he tau matakainaga kua fakalataha ne tokolima e teau mo e tuma.” Ha ko Kalilaia ni ne lahi e tokologa he tau tutaki hana, ti liga ko e magaaho anei ne fakamaama he Mataio 28:16-20, ne age e Iesu e poakiaga ke taute e tau tutaki. Ko e fakamoliaga malolo ha anei ka foaki he tau tagata takitokotaha! Ne momoui agaia ni falu he 55 V.N. he mogo ne tohi e Paulo e tohi fakamua hana ke he tau Korinito. Mailoga, mogoia, ko lautolu ne mamate ne tutala ki ai ke tuga kua “momohe.” Kua nakai la liu fakatu mai a lautolu ke moua e palepale ha lautolu ke he lagi.

10. (a) Ko e heigoa e lauiaaga ha Iesu he feleveia fakahiku mo e tau tutaki hana? (e) Fina atu fefe a Iesu ki a Paulo “tuga ko e tama kua fanau maua”?

¹⁰ Ko e taha fakamoli kehe lahi he liu tu mai a Iesu ko Iakopo, ko e tama tane a Iosefa mo e matua fifine a Iesu, ko Maria. Ato hoko e liu tu mai, ne kitia moli a Iakopo nakai ko e tagata talitonu. (Ioane 7:5) Ka ko e mogo ne fina atu a Iesu ki a ia, ne eke a Iakopo mo tagata talitonu mo e liga kua taute e ia e matagahua he fakaliliuina e falu matakainaga hana. (Gahua 1:13, 14) Ke he feleveiaaga fakahiku hana mo e tau tutaki hana, ke he magaaho ne hake a ia ke he lagi, ne poaki a Iesu ki a lautolu ke “eke mo tau talahau . . . ke hoko ni ke he fakaotiaga he lalolagi.” (Gahua 1:6-11) Fakamui, ne fina atu a ia ki a Saulo i Tasesa, ko e keli tagata he tau Kerisiano. (Gahua 22:6-8) Ne fina atu a Iesu ki a Saulo “tuga e tama kua fanau maua.” Kua tuga e fita e liu tu mai a Saulo ke he moui fakaagaga mo e maeke ke kitia e Iki tokoluga he tau senetenari ato hoko ai e magaaho ke liu tu mai. Ko e mena tupu nei ne fakaoti ai a Saulo ke he hana puhala keli totoko he fakapotopotoaga Kerisiano mo e fakatupu e hikiaga lahi mahaki. (Gahua 9:3-9, 17-19) Ne eke a Saulo mo aposetolo ko Paulo, ko e taha he tau tagata fakamua ne lalago e tua Kerisiano.​—1 Korinito 15:9, 10.

Aoga e Tua ke he Liu Tu Mai

11. Fakatapakupaku fefe e Paulo e hehe he talahau, “Nakai tuai tutu mai a lautolu kua mamate”?

¹¹ Ti ko e liu tu mai a Iesu kua eke mo fakamoliaga lahi mahaki. “Kaeke kua fakamatala atu a Keriso kua fakatu mai tuai ia lautolu kua mamate,” he talahau e Paulo, “po kua talahau fefe e falu ia mutolu kua nakai tuai tutu mai a lautolu kua mamate?” (1 Korinito 15:12) Nakai ni kua fakauaua fakatagata po ke tuaha a lautolu ia hagaao ke he liu tu mai ka e talahau foki e lautolu e nakai taofi ki ai. Ti fakatapakupaku e Paulo e hehe he tau fakakakanoaga ha lautolu. Ne pehe a ia ka nakai liu tu mai a Keriso, kua pikopiko e fekau Kerisiano, mo e ko lautolu ne fakamoli e liu tu mai a Keriso ko e “tau fatipiko ke he Atua.” Ane mai nakai fakaliu tu mai a Keriso, nakai fai lukutoto ne totogi ke he Atua; ti ko e tau Kerisiano ne ‘nonofo agaia ke he tau hala ha lautolu.’ (1 Korinito 15:13-19; Roma 3:23, 24; Heperu 9:11-14) Mo e tau Kerisiano ne “kua momohe,” he falu mogo ko e tau tagata mamate matulo, kua mamate mo e nakai fai amaamanakiaga moli. Ko e tuaga momoko ha ia ke he tau Kerisiano ka ha ha i ai kaeke ko e moui ni anei kua amanaki a lautolu ki ai! Ko e tau mamahi ha lautolu to nakai fai aoga.

12. (a) Ko e heigoa e hagahaga he ui e Keriso ko e “fua uluaki kia lautolu kua momohe”? (e) Maeke fefe ia Keriso ke fakamoli e liu tu mai?

¹² Ka e, nakai pihia. Kua fakaholo atu a Paulo: “Kua fakatu mai a Keriso ia lautolu kua mamate.” Lafi ki ai, ko ia ko e “fua uluaki kia lautolu kua momohe.” (1 Korinito 15:20) He age omaoma he tau Isaraela ki a Iehova e tau fua uluaki he fonua ha lautolu, ne fakamonuina e Iehova a lautolu aki e tau heleheleaga lalahi. (Esoto 22:29, 30; 23:19; Tau Fakatai 3:9, 10) He ui a Keriso ko e “fua uluaki,” kua hagahaga a Paulo ke he heleheleaga lahi atu ha lautolu ka fakatutu mai he mate ke he moui he lagi. “Ha ko e tagata ne hoko mai ai e mate,” kua talahau e Paulo, “ti ko e tagata foki kua hoko mai ai e liu foki tutu mai a lautolu kua mamate. Ha ko e mena tuga he mamate e tau tagata oti kia Atamu, to pihia foki e fakamomoui mai oti kia Keriso.” (1 Korinito 15:21, 22) Kua taute e Iesu e liu tu mai ke moli he foaki hana a moui mitaki katoatoa mo lukutoto, he hafagi e puhala ma e tau tagata ke fakatoka mai he tupaaga he hala mo e mate.​—Kalatia 1:4; 1 Peteru 1:18, 19.a

13. (a) Magaaho fe ne hoko e liu tu mai he lagi? (e) Maeke fefe he falu ne fakauku ke “nakai momohe”?

¹³ Kua fakaholo atu a Paulo: “Ka e takitokotaha mo e hana vahega; ko e fua uluaki ko Keriso haia, ti mumui atu ai a lautolu ha ia Keriso ke he vaha ka haele mai ai a ia.” (1 Korinito 15:23) Ne liu tu mai a Keriso he 33 V.N. Pete ia, ko e tau tutaki fakauku hana​—“ko e tau tagata a Keriso”​—kua fakatali ato mole fakatote e kamataaga he fakapatuiki ha Iesu, ne kua fakakite mai he perofetaaga he Tohi Tapu ne hoko he 1914. (1 Tesalonia 4:14-16; Fakakiteaga 11:18) Ka e kua a lautolu ka momoui ke he magaaho ia? Kua pehe a Paulo: “Kitiala, ko e tala atu ne fai e au e mena galo kia mutolu; nakai momohe a tautolu oti, ka to faliu a tautolu oti, to fakaofo ni tuga e magaaho ke kemo ai e mata, ka fakatagi e pu ke fakaoti ai; ha ko e mena to fakatagi ni e pu, ti fakatu mai ai a lautolu kua mamate ke he moui nakai popo, to faliu foki a lautolu.” (1 Korinito 15:51, 52) Maama ai, nakai momohe oti e tau tagata fakauku ke he tukuaga ke fakatali he liu tu mai. Ko lautolu ne mamate he ha ha hinei a Keriso kua fakafaliu mafiti.​—Fakakiteaga 14:13.

14. Ko e puhala fe a lautolu ne fakauku ne “papatiso ha ko lautolu kua mamate”?

¹⁴ “Ka nakai pihia,” he huhu e Paulo, “to eke fefe a lautolu kua papatiso ha ko lautolu kua mamate, kaeke kua moli nakai tuai tutu mai a lautolu kua mamate? ti ko e ha kia kua papatiso ai a lautolu ha ko lautolu kua mamate? Ti ko e heigoa foki e mena kua nonofo fehagai a mautolu mo e mate ke he tau magaaho oti?” (1 Korinito 15:29, 30) Nakai kakano a Paulo ko e tau tagata momoui ne papatiso ke lata mo lautolu ne mamate, tuga he fakakite mai he falu liliuaga Tohi Tapu. Ha ko e mena ia, kua matutaki e papatisoaga ke he tuaga tutaki faka-Kerisiano, ti ko e tau solu mamate kua nakai maeke ke eke mo tau tutaki. (Ioane 4:1) Ka e, ne tutala a Paulo ke he tau Kerisiano momoui, tokologa kua, tuga a Paulo ni, ‘kua nonofo fehagai mo e mate ke he tau magaaho oti.’ Ko e tau Kerisiano fakauku kua ‘papatiso ke he matulei a Keriso.’ (Roma 6:3) Tali mai he ha lautolu a fakaukuaga, kua “papatiso” a lautolu, tuga ai, ke he puhala ka takitaki atu ke he mate tuga he Keriso. (Mareko 10:35-40) To mamate a lautolu mo e amaamanakiaga he liu tu mai ke he lilifu mua ue atu he lagi.​—1 Korinito 6:14; Filipi 3:10, 11.

15. Ko e heigoa e tau hagahaga kelea ne hoko ki a Paulo, mo e taute fefe he tua ke he liu tu mai a lautolu ke fakauka ki ai?

¹⁵ Ne fakamaama e Paulo he magaaho nei kua mua atu e fehagai a ia mo e mate ne kua talahau e ia: “Kua mate au ke he taha aho ke he taha aho.” Neke tukumale he falu a ia he fakalaulahi, he lafi e Paulo: “Kua fakamoli ni e au ke he hula ha ha ia au ha ko mutolu kia Keriso Iesu, ko e Iki ha tautolu.” Kua talahau he The Jerusalem Bible e kupu nei: “Kua fehagai au mo e mate he tau aho oti, ma tau matakainaga, ti fakamoli atu au ha ko e matalahi ne moua e au ia mutolu ki a Iesu Keriso ha tautolu a Iki.” Ko e fakafifitakiaga he tau hagahaga kelea ne fehagai mo ia, he 1Ko 15 kupu 32, kua tutala a Paulo ke he “tau mo e tau manu favale i Efeso.” Ne fa tamate he tau Roma e tau tagata kolokolovao he tolo a lautolu ke he tau manu favale he tau male fakafiafia. Ka fakauka a Paulo ke he tauaga mo e tau manu favale moli, to hao ni a ia ha ko e lagomatai a Iehova. Ka nakai fai amaamanakiaga he liu tu mai, ko e fifili e puhala he moui ka takitaki atu a ia ke he tau hagahaga kelea kua fakamamahi moli. Ka nakai fai amaamanakiaga ma e moui anoiha, ko e fakauka ke he tau tau mena uka mo e tau poa kua fakalataha mo e fekafekau ke he Atua to nakai fai kakano. “Kaeke ke nakai tuai tutu mai a lautolu kua mamate,” he talahau e Paulo, “kia kai mena a tautolu mo e inu, ha ko e mena mamate a tautolu a pogipogi.”​—1 Korinito 15:31, 32; kikite 2 Korinito 1:8, 9; 11:23-27.

16. (a) Moua mai fe e talahauaga ke “kai mena a tautolu mo e inu, ha ko e mena mamate a tautolu a pogipogi”? (e) Ko e heigoa e tau hagahaga kelea he kuku mau ke he manatu nei?

¹⁶ Liga fatiaki mai e Paulo e Isaia 22:13, ne kua fakamaama mai e aga fakamalaia he tau tagata nakai omaoma i Ierusalema. Po ke kua liga ha he loto hana e tau taofiaga he tau Epicurus, ne nakai manako ke he ha amaamanakiaga he moui ka mole e mate mo e talitonu ko e fakafiafiaaga he tino ko e mena kua mua atu he moui. Ko e ha mena ni, ko e pulotu ‘kai mena mo e inu’ nakai ko e mahani Atua. Ti, hataki e Paulo: “Aua neke fakahehe ai a mutolu, Ko e feoaki mo lautolu kua mahani kelea kua kelea ai e tau mahani mitaki.” (1 Korinito 15:33) Ko e feoaki mo lautolu ne tiaki e liu tu mai kua maeke ke kona. Ko e feoakiaga pihia kua liga fakatupu e tau mena vihi ne fakamafola e Paulo he fakapotopotoaga Korinito, tuga e mahani feuaki, feveheveheaki, tau fakafiliaga, mo e nakai fakalilifu ma e Kaiaga Mena he Iki.​—1 Korinito 1:11; 5:1; 6:1; 11:20-22.

17. (a) Ko e heigoa e fakamafanaaga ne age e Paulo ke he tau Korinito? (e) Ko e heigoa e tau huhu kua nakai la tali?

¹⁷ Ti foaki e Paulo ke he tau Korinito e fakamafanaaga mitaki nei: “Kia ala mai ā mutolu ke eke e mahani tututonu, aua neke hala; ka ko e mena pouli falu ke he kupu he Atua; kua tala atu pihia au kia mutolu ke fakama ai a mutolu.” (1 Korinito 15:34) Ko e manatu kelea ke he liu tu mai ne takitaki falu ke he niniko fakaagaga, ke tuga kua konahia. Ne lata a lautolu ke aala, mataala tumau. Ko e tau Kerisiano fakauku he vaha nei kua lata foki ke aala fakaagaga, nakai fakaohooho he tau manatu fakahehe he lalolagi. Kua lata ia lautolu ke tapiki mau ke he amaamanakiaga ha lautolu ke he liu tu mai he lagi. Ka e tumau agaia e tau huhu​—ma e tau Korinito mogoia mo e ma tautolu mogonei. Ke fakatai ki ai, ko e puhala fe ka liu tutu mai e 144,000 ke he lagi? Ka e kua e tau miliona foki kua ha ha agaia ke he tau tukuaga mo e ko hai ka nakai moua e amaamanakiaga he lagi? Ko e heigoa e kakano he liu tu mai ma lautolu ia? He vala tala ha tautolu ka mui mai to kumikumi e tautolu e vala he tutalaaga ha Paulo ke he liu tu mai.

[Matahui Tala]

Manatu Nakai e Koe?

◻ Ko e heigoa e maama ne liligi e Iesu ke he liu tu mai?

◻ Ko hai falu he tau tagata ne kitia mata e liu tu mai a Keriso?

◻ Ko e ha ne paleko ai e taofiaga he liu tu mai, ti ko e heigoa e tali a Paulo?

◻ Aoga he ha e tua ke he liu tu mai ma e tau Kerisiano fakauku?

[Fakatino he lau 23]

Kua fakamoli he tama fifine a Iairo kua moli e liu tu mai

[Fakatino he lau 24, 25]

He nakai fai amaamanakiaga he liu tu mai, ko e fakamatulo he tau Kerisiano tua fakamoli to nakai fai kakano