Kumikumi ma e Tohi Fakaaoga he Feleveiaaga he Moui mo e Fekafekauaga
Iulai 2-8
TAU TANAKIAGA HE KUPU HE ATUA | LUKA 6-7
“Fafati Atu he Puhala Fakamokoi”
(Luka 6:37) Ua fakafili atu foki e mutolu, ti nakai fakafili mai a mutolu; ua fakahala e mutolu, ti nakai fakahala mai a mutolu; kia fakamagalo atu a mutolu, ti fakamagalo mai kia mutolu.
nwtsty vala fakaako ia Luk 6:37
kia fakamagalo atu a mutolu, ti fakamagalo mai kia mutolu: Po ke “Kia fakatokanoa, mo e to fakatokanoa a koe.” Ko e talahauaga Heleni “ke fakamagalo” kua kakano mooli “fakaatā ke fano; ke fakafano kehe; ke fakatoka (ma e fakatai, ko e pagotā).” He vala nei, kua kehe mai he fakafili mo e fakahala, kakano ai ke fakatokanoa mo e fakamagalo pete ne tuga kua lata ke fakahala po ke taui atu.
Fakatumau ke Taute e Mahani Mitaki
13 Ne fatiaki he Evagelia a Mataio e talahauaga a Iesu ne pehē: “Aua neke fakafili atu e mutolu, neke fakafili a mutolu.” (Mata. 7:1) Hagaao ki a Luka, ne pehē a Iesu: “Ua fakafili atu foki e mutolu, ti nakai fakafili mai a mutolu; ua fakahala e mutolu, ti nakai fakahala mai a mutolu; kia fakamagalo atu a mutolu, ti fakamagalo mai kia mutolu.” (Luka 6:37) Ko e tau Farasaio he senetenari fakamua ne fakafili fakakelea e falu, he fakavē ke he tau aga fakamotu nakai mai he Tohi Tapu. Ko e tau tagata fanogonogo ha Iesu ne taute e mena ia nukua lata ke “ua fakafili atu.” Ka “kia fakamagalo atu” he fakatokatoka atu e tau kūkū he falu. Ne foaki he aposetolo ko Paulo e fakatonuaga pihia hagaao ke he fakamagaloaga ne fakakite i luga.
14 He fakakite e fakamagaloaga, to omoi he tau tutaki a Iesu e tau tagata ke tali atu mo e aga fakamagalo. “Ko e fakafili ke fakafili atu ai e mutolu, to fakafili mai ai kia mutolu,” he talahau e Iesu, “ko e fafati foki ka fafati atu e mutolu, to fafati mai ai kia mutolu.” (Mata. 7:2) Hagaao ke he puhala ne taute atu e tautolu ke he falu, kua helehele e tautolu e tau mena ne gana e tautolu.—Kala. 6:7.
(Luka 6:38) Kia foaki atu e mutolu, ti foaki mai ai kia mutolu; to foaki mai e lautolu ke he tapulu ha mutolu ko e fafatiaga mitaki, kua fofota mo e lulululu ai, ke puke mo e puā ki tua. Ha ko e fafati ke fafati atu ai e mutolu, to fafati mai ai kia mutolu.
nwtsty vala fakaako ia Luk 6:38
Kia foaki atu: Po ke “Foaki tumau.” Ko e vepi Heleni ne fakaaoga he mena nei “ke foaki” ne kakano ke fakagahua tumau.
(Luka 6:38) Kia foaki atu e mutolu, ti foaki mai ai kia mutolu; to foaki mai e lautolu ke he tapulu ha mutolu ko e fafatiaga mitaki, kua fofota mo e lulululu ai, ke puke mo e puā ki tua. Ha ko e fafati ke fafati atu ai e mutolu, to fafati mai ai kia mutolu.
nwtsty vala fakaako ia Luk 6:38
tapulu ha mutolu: Ko e kupu Heleni kua kakano “haau a fatafata,” ka e he vala nei ne liga hagaao ke he pepelu he vala tagataga he tapulu luga to hoko ke he pipi. ‘Foaki mai ke he tapulu’ ne liga hagaao ke he aga motu he falu tagata fakafua koloa ke fakapuke e pepelu nei aki e tau koloa ne fakatau.
Kumikumi Hifo e Tau Koloa Fakaagaaga
(Luka 6:12, 13) Ko e vaha ia kua hake ai a ia ke he mouga ke liogi; kua ahogia hana liogi ke he Atua. 13 Kua aho foki, ati ui atu ai a ia ke he hana tau tutaki; kua fifili e ia e falu a lautolu ne tokohogofulu ma ua, kua fakahigoa foki e ia a lautolu, ko e tau aposetolo;
w07 8/1 lau 6 para. 1
Moui Fakaagaaga Mooli—Maeke Fēfē ke Moua e Koe?
Fa fakaaoga e Iesu e tau magaaho loga ke liogi. (Ioane 17:1-26) Ma e fakatai, ato fifili e Iesu e tau tagata taane toko 12 ke eke mo tau aposetolo haana, “kua hake ai a ia ke he mouga ke liogi; kua ahogia hana liogi ke he Atua.” (Luka 6:12) Pete kua nakai kakano ke liogi he pō katoa, ka ko lautolu ne manamanatu fakaagaaga kua muitua ke he fakafifitakiaga ha Iesu. Ato taute e tau fifiliaga lalahi he moui, lahi e magaaho ha lautolu ne fakaaoga ke liogi ke he Atua he kumi ke he takitakiaga he agaaga tapu ke taute e tau fifiliaga ka fakahokulo e moui fakaagaaga ha lautolu.
(Luka 7:35) Ka e talahaua tututonu e pulotu he hana tau fanau oti.
nwtsty vala fakaako ia Luk 7:35
hana tau fanau: He mena nei kua talahau mo e fakakite e pulotu ke tuga na fai fanau. Ko e tau fanau, po ke tau gahua he pulotu—ne kakano ko e fakamooliaga ne fua mai ia Ioane ko e Papatiso mo Iesu—ne fakakite mooli ko e tau tukupau ki a laua kua fakavai. Tuga kua pehē a Iesu: ‘Onoono ke he tau gahua mo e mahani tututonu, mo e to iloa e koe kua fakavai e tukupau.’
Totouaga he Tohi Tapu
(Luka 7:36-50) Ko e taha he tau farasaio kua tala age kia ia ke kai mena a laua mo ia; kua hu atu a ia ke he fale he farasaio, ti takoto ai a ia ke taumafa ai. 37 Kitiala, ko e fifine he māga, ko e fifine hala a ia, kua kitia e ia kua takoto a ia ke kai mena ke he fale he farasaio, ti ta mai ai e ia e lupo alapasa kua puke ke he lolo manogi. 38 Kua tu a ia ki tua he tau hui hana, kua tagi, kua fakahihina hifo e ia e tau hihina mata ke he hana tau ve, mo e holoholo aki ke he hana lauulu, kua figita ke he tau ve hana, mo e fakatākai aki e magalolo manogi. 39 Ka kua kitia he farasaio ne tala age kia ia, ti kua manatu hifo a ia, kua pehe, Kane mai ko e perofeta e enei, po kua iloa e ia e fifine nai, mo e hana mahani, kua piki atu a ia kia ia; ha ko e fifine hala a ia. 40 Ati tala age ai a Iesu, kua pehe age kia ia, Ma Simona na e, ko e haku a kupu ke tala atu e au kia koe. Ti pehe mai a ia, Ko e akoako na e, tala mai a. 41 Ko e tokoua a tagata ne ogo tupe mai a laua he taha tagata; ne ogo taha lima geau a tenari, ka e limagofulu he taha. 42 Ti kua nakai fai tupe a laua ke liuaki, ti fakamagalo noa atu ai a ia kia laua tokoua. Tala mai a koe, po ko hai taha ia laua ne lahi hana fakaalofa kia ia? 43 Ti tala mai a Simona, kua pehe mai, Na ko ia ni ne fakamagalo atu ki ai e tau mena loga. Kua tala age a ia kia ia, Ko e moli a koe. 44 Kua hagao atu a ia ke he fifine, mo e pehe age kia Simona, Kua kitia nakai e koe e fifine nai? na hu mai au ke he hau a fale, ti nakai ta mai e koe ha magavai mo e na hui haku; ka ko ia ni, kua fakahihina hifo e ia e tau hihina mata mo e na hui haku, mo e holoholo aki ke he hana ni a lauulu. 45 Nakai fakafigita mai e koe au; ka ko ia ni, kua nakai oki he figita a ia ke he haku tau hui tali mai he hu mai au. 46 Nakai fakauku mai e koe hoku ulu ke he magalolo noa; ka ko ia ni, kua fakatākai e ia haku a tau hui ke he magalolo manogi. 47 Ko e mena ia ke tala atu ai e au kia koe, Kua fakamagalo tuai hana tau hala loga, ha ko e mena kua fakaalofa lahi mai a ia; ka ko ia kua fakamagalo ki ai taha mena tote, kua tote foki hana fakaalofa mai. 48 Kua tala age a ia kia ia, Kua fakamagalo tuai hau a tau hala. 49 Ko lautolu ne tatakoto ke kai mena, kua pehe hifo a lautolu ke he tau loto ha lautolu, Ko hai foki hanai kua fakamagalo e tau hala? 50 Kua tala age a ia ke he fifine, Kua moui tuai a koe he hau a tua; ati fano a mo e monuina.
Iulai 9-15
TAU TANAKIAGA HE KUPU HE ATUA | LUKA 8-9
“Kia Mui Mai ki a Au—Ko e Heigoa ka Taute?”
(Luka 9:57, 58) Kua o a lautolu he puhala, ti pehe mai ai e taha kia ia, Ko e Iki na e, to mui atu au kia koe ke he tau mena oti ke haele a koe ki ai. 58 Ti pehe age a Iesu kia ia, Na fai ofaga e tau alope, ti fai mena foki ke momohe ai e tau manu lele; ka ko e Tama he tagata nakai fai mena a ia ke mohe ai.
it-2 lau 494
Fata
Magaaho ne pehē e taha he tau tohikupu ki a Iesu: “Ko e akoako na e, to mui atu au kia koe ke he tau mena oti ke haele a koe ki ai,” ati tali atu a Iesu: “Na fai ofaga e tau alope, ne fai mena foki ke momohe ai e tau manu lele, ka ko e Tama he tagata, nakai fai mena a ia ke mohe ai.” (Mat 8:19, 20; Luk 9:57, 58) Fakakite e Iesu he mena nei, ke eke mo tutaki haana kua lata he tagata ke tiaki e manatu ke moua e tau monuina mo e nofo hagahaga mitaki ne fa fiafia ki ai, mo e lata ke falanaki katoatoa a ia ki a Iehova. Fakamaama he matapatu fakaakoaga nei he liogi fakatai ne fakaako e ia ke he tau tutaki haana: “Kia foaki mai e koe ke he aho nai ha mautolu a tau mena kai, ke lata ke he aho taha,” mo e talahau e ia: “To pihia foki a mutolu ka nakai takitokotaha mo e tiaki hana tau mena oti, ti nakai maeke ke eke a ia mo tutaki haku.”—Mat 6:11; Luk 14:33.
(Luka 9:59, 60) Kua tala age a ia ke he taha, Ati mui mai a kia au. Ka kua pehe mai a ia, Ko e Iki na e, toka au ke fano fakamua ke tanu haku a matua tane. 60 Ka e tala age a Iesu kia ia, Ati tokai a lautolu kua mamate ke tanu ha lautolu a tau tagata mamate; ka ko koe, kia fano mo e fakakite atu e kautu he Atua.
nwtsty tau vala fakaako ia Luk 9:59, 60
tanu haku a matua tane: Liga nakai kakano e tau kupu nei kua mate laia e matua taane he tagata nei ti ole ni ke taute e tau fakatokaaga ma e mauku. Kaeke ke pihia, liga nakai ko ia i ai ke tutala mo Iesu. Ke he Loto Uho he Faahi Uta he vahā i tuai, ka mate e taha he magafaoa kua fa mahani ke taute fakamafiti e mauku he aho ia. Ti ko e matua taane he tagata nei kua liga gagao po ke fuakau, ka e nakai mate. To nakai tala age a Iesu ke he tagata ke tiaki e matua kua gagao mo e lata ke lagomatai, ti liga fai tagata he magafaoa ka foaki e levekiaga kua lata. (Mar 7:9-13) Tuga kua pehē e tagata, ‘To mui atu au ki a koe, ka e nakai he mogonei ha kua moui agaia e matua taane haaku. Fakatali ato mate e matua taane haaku ti tanu e au a ia.’ Ke he onoonoaga ha Iesu, ne galo he tagata e magaaho ke tuku fakamua e tau mena he Kautu he Atua ke he moui haana.—Luk 9:60, 62.
Ati tokai a lautolu kua mamate ke tanu ha lautolu a tau tagata mamate: Tuga ne fakakite he vala fakaako ia Luk 9:59, ko e matua taane he tagata ne tutala a Iesu ki ai kua liga gagao po ke fuakau, ka e nakai mate. Ko e mena ia kua pehē a Iesu: ‘Toka a lautolu ne mamate fakaagaaga ke tanu ha lautolu a tau tagata mamate,’ kakano, kua lata e tagata ia ke toka e matua taane ke leveki he falu he magafaoa ato mate ai ti lata ke tanu. He mui atu ki a Iesu, to tuku he tagata a ia he puhala ke he moui tukulagi ka e nakai fakalataha mo lautolu kua mamate fakaagaaga ki mua he Atua. He tali ha Iesu, fakakite e ia ko e tuku fakamua he Kautu he Atua ke he moui he tagata mo e fakamatala fakalaulahi atu ai kua aoga lahi ke fakatumau ke moui fakaagaaga.
(Luka 9:61, 62) Kua tala age foki taha kia ia, Ko e Iki na e, to mui atu au kia koe; ka e toka au ke mavehe fakamua mo e haku a faoa. 62 Ka e pehe age a Iesu kia ia, Ko ia kua toto hana lima ke he arote mo e haga ki tua, nakai lata a ia mo e kautu he Atua.
nwtsty media
Keli Kelekele
Fa mahani ke keli e kelekele he vahā mateafu he mogo ka tō e uha ti molū e kelekele kua magomago he vahā mafana. (Kikite Apenetiki B15.) Falu arote ne taute aki e vala akau matila, liga mata lapatoa mo e tamau ke he patu akau ti toho he taha po ke loga e manu. He oti e keli he kelekele, ne tō e tau tega akau. He tau Tohiaga Tapu Heperu, ko e gahua he keli kelekele ne fa hagaao e tau fakataiaga ki ai. (Ffili 14:18; Isa 2:4; Ier 4:3; Mik 4:3) Fa fakaaoga e Iesu e tau matagahua he fonua ke fakatai aki e tau fakaakoaga aoga. Ma e fakatai, ne hagaao a ia ke he gahua ne putoia e keli kelekele ke fakamaama e aoga he eke mo tutaki loto katoa. (Luk 9:62) Ka tauhele e tagata keli kelekele, to keukeu e gahua haana. Pihia foki, ko e tutaki he Keriso ne tauhele po ke ono kehe he taute e tau matagahua haana kua nakai lata ma e Kautu he Atua.
w12 4/15 lau 15-16 para. 11-13
Fakatumau e Loto Katoa ki a Iehova
11 Ke maaliali e fakataiaga kū ne fakatoka mai e Iesu, kia lafi foki la e tautolu e falu kakano mo e falu vala tala ke he tau kupu nei. Ko e tagata gahua fonua kua lavelave he keli kelekele. He keli e kelekele, ne nakai oti e manamanatu haana ke he kaina haana ne ha ha i ai e magafaoa, tau kapitiga, tau mena kai, leo kofe, fekī, mo e fakamaluaga. Ne loto lahi a ia ki ai. He mole e keli e vala kelekele lahi, ne manako e tagata gahua ke he tau mena mitaki ia he moui ti molea e fakaatukehe ati liu a ia haga ke he ‘tau mena i tua.’ Pete he loga agaia e gahua ke taute ato tō e fonua, kua fakatauhele e tagata gahua ti kelea e gahua haana. Mooli, ko e iki he tagata gahua kua hogohogo manava ha kua nakai fakamanavalahi e tagata gahua.
12 Manamanatu mogonei ke he tataiaga he tuaga he vahā nei. Maeke e tagata gahua fonua ke hukui aki e tau Kerisiano kua tuga kua mitaki e mena ne taute ka e fakahiku kua haia mooli he hagahaga kelea fakaagaaga. He fakatataiaga, kia manamanatu la tautolu ke he matakainaga taane hane lavelave tumau he gahua he fonua. Pete he fina atu a ia ke he tau feleveiaaga mo e fakalataha ke he gahua he fonua, ka e nakai oti e manamanatu haana ke he tau vala pauaki he puhala moui he lalolagi kua loto lahi a ia ki ai. Hokulo hifo ke he loto haana, kua manako lahi a ia ki ai. Fakahiku, he mole e taute e ia e fekafekauaga haana ke he loga e tau tau, ko e manako haana ma e taha mena he lalolagi nei kua fakatupetupe lahi ki a ia ti liu a ia ono ke he ‘tau mena i tua.’ Pete he lahi agaia e gahua ke taute he fonua, kua nakai tumau a ia ke ‘taofi e kupu ke momoui ai,’ ti matematekelea e tau matagahua fakateokarasi haana. (Filipi 2:16) Ko Iehova, ‘Iki he tau saito ke helehele’ kua momoko he nakai ha ha i ai e fakamanavalahi pihia.—Luka 10:2.
13 Kua maaliali e fakaakoaga. Kua nava lahi ka fakalataha tumau a tautolu ke he tau matagahua atihake mo e fiafia pihia tuga e o atu ke he tau feleveiaaga he fakapotopotoaga mo e fai vala ke he gahua he fonua. Ka e lahi atu e mena ka putoia he fekafekau ki a Iehova mo e loto katoa. (2 Nofo. 25:1, 2, 27) Ka hokulo hifo ke he loto he Kerisiano e matutaki ke fakaalofa ke he ‘tau mena i tua’—ko e falu puhala he moui he lalolagi—kua hagahaga kelea a ia he galo e tuaga mitaki haana mo e Atua. (Luka 17:32) Ka maeke mooli a tautolu ke “fakavihia e tau mena kelea [mo e] kia pipiki ke he tau mena mitaki” to eke a tautolu ke “lata . . . mo e kautu he Atua.” (Roma 12:9; Luka 9:62) Ko e mena ia, kua lata ia tautolu ke mailoga mitaki kua nakai fai mena he lalolagi a Satani, pete ne aoga lahi po ke tuga e mitaki he kitia, kua taofi a tautolu mai he gahua loto katoa ke he tau mena he Kautu.—2 Kori. 11:14; totou Filipi 3:13, 14.
Kumikumi Hifo e Tau Koloa Fakaagaaga
(Luka 8:3) Mo Ioana e hoana a Kusa ko e fekafekau pule ia a Herota, mo Susana, katoa mo e falu a fifine tokologa, ne fekafekau atu a lautolu kia ia he tau mena ha lautolu.
nwtsty vala fakaako ia Luk 8:3
fekafekau atu a lautolu: Po ke “lalago (foaki) ma lautolu.” Ko e kupu Heleni di·a·ko·neʹo kua hagaao ke he levekiaga he tau mena fakatino he falu he taute, tunu, mo e tufa e kai, mo e falu mena foki. Fakaaoga foki ke he puhala pihia ia Luk 10:40 (“ke eke mena”), Luk 12:37 (“fekafekau”), Luk 17:8 (“fekafekau mai”), mo e Gah 6:2 (“tufatufa e tau koloa”), ka kua hagaao foki ke he falu matagahua pihia ne taute he tagata. Fakamaama he mena nei e puhala ne lalago he tau fifine ne totoku he Luk 8 kupu 2 mo e 3 a Iesu mo e tau tutaki haana, he lagomatai a lautolu ke fakakatoatoa e kotofaaga ha lautolu mai he Atua. He taute pihia, kua fakaheke he tau fifine nei e Atua ti fakakite e Ia e loto fakaaue haana he fakamau i loto he Tohi Tapu e mahani fakamokoi ha lautolu ma e tau atuhau oti a mui ke totou. (Ftai 19:17; He 6:10) Ko e talahauaga Heleni ia foki ne fakaaoga hagaao ke he tau fifine ia Mat 27:55; Mar 15:41.
(Luka 9:49, 50) Ati tala age ai a Ioane, kua pehe age, Ko e Iki na e, ne kitia e mautolu taha ha ne vega e tau temoni ke he hau a higoa, ti hataki e mautolu a ia he nakai mui mai a ia kia tautolu. 50 Ti pehe age a Iesu kia ia, Ua hataki e mutolu a ia; ha ko ia nakai kau kehe kia tautolu, kua kau fakalataha mo tautolu a ia.
Tau Fakamaamaaga Mai he Tohi a Luka
9:49, 50—Ko e ha ne nakai hataki e Iesu e tagata ne vega e tau temoni, pete kua nakai mui atu e tagata ki a ia? Ne nakai hataki e Iesu e tagata kakano kua nakaila fakatū ia e fakapotopotoaga Kerisiano. Ko e mena ia, ne nakai fakakikili lahi ke fakatauō e tagata mo Iesu ke maeke ia ia ke fakagahuahua e tua ke he higoa a Iesu mo e vega e tau temoni.—Mare. 9:38-40.
Totouaga he Tohi Tapu
(Luka 8:1-15) Kua mole e tau mena ia, ti haele takai ai a ia ke he tau māga, mo e tau magamotu, kua ogoogo mo e fakamatala e vagahau mitaki he kautu he Atua, kua fakalataha foki mo ia e tokohogofulu ma ua, 2 Ko e falu a fifine foki, ne fakamoui mai he tau agaga kelea mo e tau kafo; ko Maria ne fakahigoa ko e Makatala, ne o ki fafo ia ia tokofitu e temoni, 3 Mo Ioana e hoana a Kusa ko e fekafekau pule ia a Herota, mo Susana, katoa mo e falu a fifine tokologa, ne fekafekau atu a lautolu kia ia he tau mena ha lautolu. 4 Ha ne fakapotopoto mai e moto tagata tokologa, kua o mai foki kia ia e taha māga mo e taha māga, ti tala age ai e ia e fakatai. 5 Kua fina atu e tagata gana saito ke gana ai hana tau saito; kua gana e ia, ti mokulu ai falu ke he kauhala; kua holia, ti kai ai he tau manu lele. 6 Kua mokulu foki falu ke he mena patu; kua tupu, ti fifigo ni, ha ko e mena nakai pala. 7 Kua mokulu foki falu ke he vao talatala; kua tupu fakalataha a ia mo e vao talatala, ati apitia ai. 8 Ka e mokulu falu ke he kelekele mitaki, kua tupu, kua fua mai e tau fua takiteau. Ha ne tala atu e ia e tau mena nai, kua ui atu, Ko ia ne fai teliga ke fanogonogo aki, ati fanogonogo mai a a ia. 9 Ka e hūhu kia ia hana tau tutaki, kua pehe age, Ko heigoa kia e fakatai ia? 10 Ti pehe atu a ia, Kua foaki atu kia mutolu ke iloa e mutolu e tau mena galo he kautu he Atua; ka kua tala age ai ke he falu ke he tau fakatai; kia kitekite a lautolu ka e nakai kitia; kia logona foki e lautolu ka e nakai maama kia lautolu. 11 Ko e fakatai hanai, Ko e saito, ko e kupu he Atua haia. 12 Ko lautolu ha he kauhala, ko lautolu ia ne fanogonogo; ati fina age ai e tiapolo, mo e uta kehe e kupu he tau loto ha lautolu, neke tua a lautolu, mo e fakamomoui ai. 13 Ko lautolu ha he mena patu, ko lautolu haia ka fanogonogo ke he kupu, ti talia ai mo e fiafia; ka e nakai fai vaka a lautolu, kua nakai leva ha lautolu a tua; ka hoko atu ke he tau aho ka kamatamata ai, ti o kehe ai a lautolu. 14 Ko e tau mena ne mokulu ke he vao talatala, ko lautolu haia ne fanogonogo, kua o atu ai, ati apitia ai ke he fakaatukehe, mo e tau koloa, mo e tau mena fakafiafia he mouiaga nai, nakai hohoko ke he motua ha lautolu a tau fua. 15 Ka ko e tau mena ha ha he kelekele mitaki, ko lautolu a ia ne fanogonogo ke he kupu, mo e taofi ki ai ke he loto fakamoli mo e mitaki; kua fua mai e tau fua ke he fakauka.
Iulai 16-22
TAU TANAKIAGA HE KUPU HE ATUA | LUKA 10-11
“Ko e Fakatai ke he Katofia Samaria”
(Luka 10:29-32) Ka kua fia fakatututonu e ia a ia, kua tala age kia Iesu, Ko hai kia e tagata ne katofia mo au? 30 Kua tala age a Iesu kua pehe age, Ko e taha tagata ne hifo a ia mai Ierusalema ki Ieriko, kua moua a ia he tau tagata fofo mena; kua āki e lautolu hana tau tapulu, mo e fahi a ia, kua o a lautolu, kua toka a ia, kua teitei mate. 31 Kua hifo taha ekepoa ke he puhala ia, kua kitia e ia a ia, ti fano ai a ia ke he taha kauhala. 32 Kua pihia foki mo e tagata he magafaoa a Levi, kua fano ke he mena ia, kua hoko atu mo e kitia ai; ti fano ai a ia ke he taha kauhala.
nwtsty media
Ko e Puhala Tu Mai Ierusalema ki Ieriko
Ko e puhala tu (1) ne fakakite he vitiō kū nei ne liga fano he hala tuga he puhala tu i tuai ne matutaki a Ierusalema ki Ieriko. Ko e puhala tu ia ne molea 20 e kilomita he loa ti 1 he tau kilomita ia ne hifo muatua mai i Ierusalema ki Ieriko. Ne tupu tumau e fofō mena he tutakale ogoogo noa ati tutū e kau leoleo i ai ke puipui e tau tagata ō fenoga. Ko Ieriko ha Roma (2) ne haia he puhala tu mai he tutakale a Iutaia. Ko e maaga tuai ha Ieriko (3) ne teitei ke 2 e kilomita mai he maaga ha Roma.
“Ko e Tau Fakatai Hokoia ne Vagahau Atu Ai a Ia kia Lautolu”
14 Uaaki, manatu e fakatai ke he Samaria mitaki. Ne kamata e Iesu he talahau: “Ko e taha tagata ne hifo a ia mai Ierusalema ki Ieriko, kua moua a ia he tau tagata fofo mena; kua āki e lautolu hana tau tapulu, mo e fahi a ia, kua o a lautolu, kua toka a ia, kua teitei mate.” (Luka 10:30) Aoga lahi ai, ne fakaaoga e Iesu e puhala tu ‘ne hifo mai Ierusalema ki Ieriko’ ke fakakite aki e manatu hana. He magaaho ne talahau e ia e fakatai nei, ko ia i Iutaia, nakai mamao mai i Ierusalema; ti liga iloa he tau tagata fanogonogo hana e puhala tu ia. Na talahaua hagahaga kelea pauaki e puhala tu ia, mahomo atu ke he tagata ne fano tokotaha. Ko e tau makeu he mafegahala ke he fonua ogoogo noa, ne foaki e tau matakavi tatao loga ma e tau tagata fofo mena.
15 Fai mena aoga lahi foki hagaao ke he talahauaga ha Iesu ke he puhala tu ‘ne hifo mai Ierusalema ki Ieriko.’ Hagaao ke he tala, ke fakamuaaki ko e ekepoa, mui mai mogoia e Levi ne o hifo ke he puhala ia—nakai fai ia laua ne tu ke lagomatai e tagata matematekelea. (Luka 10:31, 32) Ne fekafekau e tau ekepoa nei he faituga i Ierusalema, ti lagomatai he tau tagata Levi a lautolu. Tokologa he tau ekepoa mo e tau tagata Levi ne nonofo i Ieriko ka nakai gahua a lautolu he faituga, ha ko e 23 ni e kilomita mai i Ierusalema. Ti, mailoga ai na fai magaaho a lautolu ne fenoga he puhala tu ia. Mailoga foki, na fenoga e ekepoa mo e tagata Levi he puhala ia ‘ne hifo mai Ierusalema,’ ti o kehe mai ai he faituga. Ti nakai tonuhia taha ke talahau e fakateaga he tau tagata tane nei, ‘Ne fakamamao a laua he tagata matematekelea nei ha kua tuga na mate a ia, ti ko e aamo e tino mate ka taute a laua ke nakai mea fakaku ke fekafekau he faituga.’ (Levitika 21:1; Numera 19:11, 16) Nakai kia mahino mogoia na fakaata he fakatai ha Iesu e tau mena mahani ke he tau tagata fanogonogo hana?
(Luka 10:33-35) Ka ko e taha tagata Samaria kua fina age a ia, kua hoko ke he mena ha i ai a ia, kua kitia a ia, ti hofihofi ai hana fakaalofa kia ia; 34 Kua fano mo e pipi hana tau kafokia, kua liligi foki ki ai e magalolo mo e uaina; ti fakaheke a ia i luga he hana manu ni, kua takitaki a ia ke he fale ke api ai e tau fenoga, mo e leveki a ia. 35 Ko e pogipogi ko e fano ha ne fai a ia, ti eke mai e ia ua e tenari, kua age ke he patu he fale, mo e pehe age kia ia, Kia leveki a e koe a ia; ka fakafua foki e koe e falu a mena, to palepale e au kia koe ka liu mai au.
nwtsty tau vala fakaako ia Luk 10:33, 34
taha tagata Samaria: Fa mahani e tau Iutaia ke onoono hifo ke he tau tagata Samaria ti nakai talia ke feutaaki e tau mena mo lautolu. (Ioa 4:9) Falu Iutaia ne fakaaoga e tau kupu “tagata Samaria” ko e talahauaga vihiatia mo e eke fakakelea. (Ioa 8:48) Taha e rapai kua fatiaki he Mishna ne pehē: “Ko ia ne kai e areto he tau tagata Samaria kua tuga a ia ne kai e kakano he puaka.” (Shebith 8:10) Tokologa e Iutaia ne nakai talitonu ke he fakamooliaga he Samaria po ke talia e matagahua he taha ia lautolu. Mailgoa e Iesu e aga vihiatia he tau Iutaia, ati peehi malolō e ia he fakatai nei ne fa hagaao ke he fakatai he Samaria mitaki.
pipi hana tau kafokia, kua liligi foki ki ai e magalolo mo e uaina: Ko e ekekafo ko Luka ne fakamau fakamatafeiga e fakatai ha Iesu, he fakamaama e tuluiaga he kafokia ne fakaaoga tumau he magahala ia. Ko e magalolo mo e uaina ne fakaaoga tumau mo tuluiaga ke he tau kafokia. Fakaaoga e magalolo he falu mogo ke fakamolū e tau kafokia (fakatatai Isa 1:6), ti ko e uaina kua ha ha ai e aoga fakaekekafo ko e vai ke fakameā aki ai. Fakamaama foki e Luka e puhala ne pipi e tau kafokia, ti puipui neke au atu e kelea.
fale ke api ai e tau fenoga: Ko e kupu Heleni ne kakano “ko e matakavi kua tamai ki ai po ke toka ai.” Ko e tau tagata ō fenoga, mo e tau manu foki ha lautolu kua maeke ke nonofo he tau fale pihia. Ko e patu he fale kua foaki e tau koloa lagomatai ke he tau tagata ō fenoga, mo e totogi foki ke leveki a lautolu ne toka hifo mo ia.
(Luka 10:36, 37) Kua manatu fefe a koe, po ko hai taha he tokotolu na ne eke mo tagata katofia kia ia ne moua he tau tagata fofo mena? 37 Ti pehe mai a ia, Ko ia ne fakaalofa atu kia ia. Ti tala age a Iesu kia ia, Ati fano a mo e eke pihia e koe.
w98 7/1 lau 31 para. 2
Eke e Samaria mo Katofia Mitaki
Ko e fakatai ha Iesu ne fakakite ko e tagata tututonu mooli ne nakai ni omaoma ke he tau fakatufono he Atua ka e fifitaki foki e tau mahani haana. (Efeso 5:1) Ma e fakatai, talahau he Tohi Tapu ki a tautolu kua “nakai fakamailoga tagata e Atua.” (Gahua 10:34) Fifitaki nakai e tautolu e Atua he tuaga nei? Ko e fakatai fakalagalaga ha Iesu ne fakakite ko e ha tautolu a mahani mitaki kua lata ke mahomo atu he tau fakakaupāaga he motu, aga fakamotu, mo e lotu. Kua fakaako ke he tau Kerisiano ke “mahani mitaki . . . ke he tau tagata oti kana”—nakai ni ke he tau tagata ne tatai e tuaga, lanu, po ke motu mo e nakai ni ke he tau matakainaga.—Kalatia 6:10.
Kumikumi Hifo e Tau Koloa Fakaagaaga
(Luka 10:18) Kua tala age a ia kia lautolu, Ne kitia e au a Satani kua to mai he lagi tuga ne uhila.
nwtsty vala fakaako ia Luk 10:18
Ne kitia e au a Satani kua to mai he lagi tuga ne uhila: Tutala a Iesu ke he puhala fakaperofeta, he kitia a Satani ne liti hifo mai he lagi kua tuga na fitā he tupu e mena ia. He Fki 12:7-9 kua fakamaama e tauaga he lagi ti matutaki e to mai ha Satani mo e kamataaga he Kautu faka-Mesia. Ne fakamaama e Iesu he mena nei e kaumahala pauaki ha Satani mo e tau temoni haana ke he tauaga ia i mua, ha kua fakaatā he Atua e tau tutaki toko 70 ia, ko e tau tagata nakai mitaki katoatoa ke vega e tau temoni.—Luk 10:17.
Tau Fakamaamaaga Mai he Tohi a Luka
10:18—Ko e heigoa ha Iesu ne hagaao ki ai he tala age ke he tau tutaki toko 70: “Ne kitia e au a Satani kua to mai he lagi tuga ne uhila”? Ne nakai pehē a Iesu kua fitā a Satani he liti mai he lagi. Ne nakai hoko e mena ia ato mole fakatote e fakatū e Keriso mo Patuiki he lagi he 1914. (Fakakite. 12:1-10) Pete kua nakai maeke ia tautolu ke talahau fakatonu ai, ka kua hagaao ke he tau mena ka tutupu i mua he tohi ke he puhala kua fitā he tutupu, ne peehi e Iesu to hoko moolioli e mena ia.
(Luka 11:5-9) Kua tala age foki a ia kia lautolu, Ko hai taha ia mutolu hana e kapitiga ka fano kia ia he tuloto po, mo e tala age kia ia, Teme [“Kapitiga,” NW] na e, ati ta mai a tolu e areto, ka e taui atu; 6 Ha kua hau tuai e kapitiga haku ke he hana fenoga, ka e nakai fai mena au ke age ki ai. 7 Ti ui mai a ia mai he fale, kua pehe mai, Ua fakahoha mai a koe kia au; kua pa tuai e gutuhala, ti kua tatakoto a mautolu mo e haku a fanau; nakai maeke ia au ke matike mo e atu māu. 8 Kua tala atu e au kia mutolu, Pete he nakai matike a ia mo e age kia ia, ha ko ia hana kapitiga; ka e matike a ia, mo e age e tau mena oti ne manako ai a ia, ha ko e hana ole fakamakamaka. 9 Kua tala atu foki e au kia mutolu, Kia ole atu a mutolu, ti foaki mai ai kia mutolu; kia kumikumi a mutolu, ti moua ai e mutolu; kia tukituki atu a mutolu, ti vevete mai ai kia mutolu.
nwtsty tau vala fakaako ia Luk 11:5-9
Kapitiga na e, ati ta mai a tolu e areto, ka e taui atu: He aga fakamotu he Loto Uho he Faahi Uta, ko e mahani fakamokoi ko e matagahua kua manako e tau tagata ke kautū ki ai, tuga ne fakakite he fakatai nei. Pete kua nakai amanaki ke hoko atu e tagata ahiahi he tuloto pō, ko e vala tala ne liga fakakite e nakai iloa tonu e fenoga he magaaho ia, ne omoomoi lahi e tagata ne leveki ke foaki age ki a ia e taha mena kai. Kua logona hifo foki he tagata ne leveki kua lata ke fakatauhele e katofia haana he matahola ia ke ole mena kai.
Ua fakahoha mai a koe kia au: Ko e katofia he fakatai nei kua nakai makai ke lagomatai, nakai ha kua fakateaga a ia ka kua fitā a ia he mohe. Ko e tau kaina he vahā ia, mua atu ke he ha lautolu ne nonofogati, ne fa taha ni e poko lahi. Ka matike e ulu he magafaoa, liga to fakatauhele e ia e magafaoa katoa, pihia mo e fanau ne momohe.
ole fakamakamaka: Ko e kupu Heleni ne fakaaoga he mena nei kua maeke ke kakano “nakai mahani fakalatalata” po ke “nakai mā.” Ka e he vala nei, kua kakano ke ole fakamakamaka po ke eketaha fakamalolō. Ko e tagata he fakatai ha Iesu ne nakai mā po ke fuafua kelea ke ole fakamakamaka ma e mena haana ne manako, ati tala age a Iesu ke he tau tutaki haana kua lata foki a lautolu ke ole fakamakamaka ka liogi.—Luk 11:9, 10.
Totouaga he Tohi Tapu
(Luka 10:1-16) Kua mole e tau mena ia, ti kotofa ai he Iki e falu ne tokofitugofulu, kua fakafano atu a lautolu ke takitokoua, ke mumua kia ia ke he tau māga mo e tau mena oti ko e haele ne fai a ia ki ai. 2 Kua tala age foki a ia kia lautolu, Kua loga e tau saito ke helehele, ka ko e tau tagata gahua, kua tokogahoa a lautolu; kia olelalo a mutolu ke he Iki hana e tau saito ke helehele, kia fekau atu e ia e falu ke gahua ke he hana tau saito ke helehele. 3 Ati o atu a, kitiala, kua fakafano atu e au a mutolu ke tuga e tau punua mamoe ke he vaha he tau luko. 4 Ua uta e mutolu e kato tupe, po ke kato, po ke tau afialoalohui; ua fakaalofa atu foki a mutolu kia taha ke he puhala. 5 Ko e fale ke huhu atu a mutolu ki ai, kia pehe atu fakamua a mutolu, Kia monuina e faoa nai. 6 Kaeke ko e tagata he monuina ha i ai, to hoko kia ia ha mutolu a fakamonuina; ka nakai, ti liuaki mai ai kia mutolu. 7 Kia nonofo a mutolu he fale ia ke kai mo e inu e tau mena ka ta mai ai e lautolu; ha kua lata e eke gahua mo e hana palepale. Ua o fano a mutolu ke he taha fale mo e taha fale. 8 Ko e māga ke hohoko atu a mutolu ki ai, kua talia foki e lautolu a mutolu, kia kai a mutolu e tau mena ka fakatokatoka mai ai kia mutolu; 9 Kia fakamalolo foki e mutolu e tau tagata gagao ha i ai, ti tala age kia lautolu, Kua tata kia mutolu e kautu he Atua. 10 Ka ko e māga ke hohoko a mutolu ki ai, ti nakai talia e lautolu a mutolu; kia o a mutolu ke he tau male ha lautolu, mo e pehe age, 11 Ko e kelekele ni mai he māga ha mutolu, kua piki mai kia mautolu, ke holoholo atu e mautolu kia mutolu; ka kia iloa e mutolu e mena nai, kua tata tuai kia mutolu e kautu he Atua. 12 Kua tala atu e au kia mutolu, ko e aho haia ke laukauka ai a Sotoma ke he māga ia. 13 Oi fakaalofa kia koe ma Korasina! Oi fakaalofa kia koe ma Petesaita! ane mai eke i Turo mo Saitonu e tau mana ne eke ia mutolu, po kua tokihala tigahau a lautolu mo e nonofo ke he ie kafu popo mo e efuefu afi. 14 Ka e laukauka a Turo mo Saitonu ke he fakafiliaga kia mutolu. 15 Ko koe foki ma Kapanaumi, kua fakatokoluga, ati hoko ke he lagi, to palu hifo ni a koe ke he po. 16 Ko ia ke fanogonogo kia mutolu, kua fanogonogo a ia kia au; ko ia ke totoko kia mutolu, kua totoko a ia kia au; ko ia foki ne totoko kia au, kua totoko atu a ia kia ia ne fakafano mai au.
Iulai 23-29
TAU TANAKIAGA HE KUPU HE ATUA | LUKA 12-13
“Kua Mua a Mutolu ke he Tau Manu Lele Ikiiki Loga”
(Luka 12:6) Nakai kia fakafua lima e [“manu lele,” NW] ikiiki ke he ua e asari? ka e nakai nimo foki taha a lautolu ki mua he Atua.
nwtsty vala fakaako ia Luk 12:6
manu lele ikiiki: Ko e kupu Heleni strou·thiʹon ne kakano ko e ha manu lele tote, ka e fa mahani ke hagaao ke he tau sparrow, ko e tau manu lele ne fakatau mukamuka lahi ne fakafua mo mena kai.
(Luka 12:7) Ka kua oti kana he totou ha mutolu a tau lauulu. Ko e mena ia ua matakutaku ai a mutolu; kua mua a mutolu ke he tau manu ikiiki loga.
nwtsty vala fakaako ia Luk 12:7
kua oti kana he totou ha mutolu a tau lauulu: Ko e numera he tau lauulu he ulu he tagata kua evalesi ke molea 100,000. Ko e iloaaga ha Iehova ke he tau vala tala matafeiga ikiiki pihia kua fakakite maaliali kua fiafia a ia ke he tau tutaki takitaha he Keriso.
(Luka 12:7) Ka kua oti kana he totou ha mutolu a tau lauulu. Ko e mena ia ua matakutaku ai a mutolu; kua mua a mutolu ke he tau manu ikiiki loga.
Nakai Fai Mena “ke Fakamavehe a Tautolu mo e Fakaalofa he Atua”
4 Fakamuaaki, ne fakaako fakamahino mai e Tohi Tapu na fioia he Atua e aoga he tau fekafekau takitaha hana. Ke fakatai ki ai, ne talahau e Iesu: “Nakai kia fakafua ua e manu ikiiki ke he asari? Nakai to foki taha ia laua ke he kelekele ka noa mo e Matua ha mutolu. Ka kua oti kana he totou ha mutolu a tau lauulu. Ko e mena ia, ua matakutaku ai a mutolu; mena mua a mutolu ke he tau manu ikiiki loga.” (Mataio 10:29-31) Manatu la ko e heigoa e kakano he tau kupu nei ke he tau tagata fanogonogo ha Iesu he senetenari fakamuaaki.
5 Liga tuaha a tautolu ko e ha ne manako ha tagata ke fakatau e manu lele tote. Ha ko e vaha ha Iesu ko e manu lele tote ko e tau manu lele haia kua tau mukamuka lahi ne fakafua mo mena kai. Mailoga ko e asari taha ne tote e aoga, ne fakatau aki he tagata ua e manu ikiiki. Ka e fakamui ne talahau e Iesu kaeke amanaki e tagata ke fakafua ua e asari, ne moua ai e ia, nakai fa e manu ikiiki, ka e lima. Ko e manu ne lafi ki ai kua tuga nakai aoga. Liga ko e tau mena momoui pihia kua nakai aoga ke he tau mata he tau tagata, ka e fefe e onoonoaga he Tufuga ki a lautolu? Ne talahau e Iesu: “Nakai nimo foki taha a lautolu [nakai ko e taha foki ne lafi mai] ki mua he Atua.” (Luka 12:6, 7) Liga mogonei kua kamata a tautolu ke kitia e manatu ha Iesu. Kaeke tuku pihia e Iehova e tupe ke he tama manu lele tote, kua lahi fefe mogoia e uho he tagata! Tuga ne fakamaama e Iesu, na iloa e Iehova e tau matafeiga oti hagaao ki a tautolu. Ha ko e mena kua totou e tau lauulu oti he ulu ha tautolu!
Kumikumi Hifo e Tau Koloa Fakaagaaga
(Luka 13:24) Kia eke taha a mutolu ke huhū atu ke he gutuhala apiapi; ha kua tala atu e au kia mutolu, to kumi e tau tagata tokologa kia huhū atu, ka e nakai maeke ni.
nwtsty vala fakaako ia Luk 13:24
Kia eke taha a mutolu: Po ke “Tumau ke taufetului.” Ko e tomatomaaga ha Iesu ne peehi e latatonu ke gahua loto katoa ke hū atu ke he gutuhala apiapi. Ma e vala nei, ko e tau kumikumiaga kehekehe kua fakamaama e tau talahauaga ia ko e “Eketaha fakalahi; Lali tumau.” Ko e vepi Heleni a·go·niʹzo·mai ne matutaki ke he nauna Heleni a·gonʹ, ne fa hagaao ke he tau fetoko feua sipote. Ia He 12:1, ko e nauna nei ne fakaaoga he puhala fakatai ke he “poitufi” Kerisiano ma e moui. Fakaaoga fakalahi foki ke kakano ke “tau.” (Flp 1:30; Kol 2:1; 1Ti 6:12; 2Ti 4:7). Ko e tau kupu ma e vepi Heleni ne fakaaoga ia Luk 13:24 ne kakano “laga ke he male” (1Ko 9:25), “fakamakamaka a ia” (Kol 4:12), mo e “tau” (1Ti 6:12). Ha kua matutaki e talahauaga nei ke he fetoko he tau feua sipote, falu kua talahau ko e lali ne fakamafana e Iesu kua liga fakatatai ke he tagata sipote ne eketaha fakalahi mo e foaki e malolō katoa haana, tuga he kokono ke moua e palepale.
(Luka 13:33) Ka e lata he fai fano au ke he aho nai, mo a pogipogi, katoa foki mo anoiha; ha ko e mena nakai maeke ni he mate ha perofeta ki tua a Ierusalema.
nwtsty vala fakaako ia Luk 13:33
nakai maeke ni: Po ke “nakai manamanatu ki ai.” Ha kua nakai fai perofetaaga he Tohi Tapu ne talahau fakamaaliali to mate e Mesia i Ierusalema, ko e manatu nei ne liga mai ia Tan 9:24-26. Lafi foki, kua amanaki ai kaeke ke tamate he tau Iutaia e perofeta, mua atu ke he Mesia, to fakahoko ai he maaga ia. Ko e toko 71 he Saneheturini, ko e hopoaga tokoluga ne fakalataha ki Ierusalema, ti ko lautolu ne tukupau ko e tau perofeta fakavai to fakafili i ai. Liga tokaloto foki e Iesu ko Ierusalema ne foaki tumau e tau poa ke he Atua mo e matakavi ne tamate e punua mamoe he Paseka. Ha kua pihia e mena ne tupu, kua fakamooli e tau kupu ha Iesu. Ne tamai a ia ki mua he Saneheturini i Ierusalema mo e fakahala. I Ierusalema foki i fafo he tau kaupā he maaga, ne mate a ia ko e punua mamoe he Paseka.—1Ko 5:7.
Totouaga he Tohi Tapu
(Luka 12:22-40) Ati tala age ai a ia ke he hana tau tutaki, Ko e mena ia ke tala atu ai e au kia mutolu, ua fakaatukehe a mutolu he ha mutolu a moui, ke he mena ke kai ai a mutolu; po ke tau mena he tino, ke he mena ke tapulu ai a mutolu. 23 Kua mua e moui ke he mena kai; kua mua foki e tino ke he tapulu. 24 Kia manamanatu a mutolu ke he tau oreva, nakai gana saito a lautolu, ti nakai helehele saito a lautolu, to nakai fai poko a lautolu po ke fale saito, ka e fagai ni he Atua a lautolu; ka e nakai kia mua ha mutolu a mitaki ke he mitaki he tau manu? 25 Ko hai kia taha ia mutolu kua maeke ia ia he hana fakaatukehe ke fakalahi ai e loa he hana moui he taha kupita? 26 Kaeke kua nakai maeke ia mutolu e mena kiliku ke fakaatukehe a mutolu he ha ke he falu a mena? 27 Kia manamanatu a mutolu ke he tau talotalo po ke tupu fefe. Nakai gahua a lautolu ti nakai filo foki; ka e tala atu e au kia mutolu, ko Solomona mo e hana fulufuluola lahi nakai tapulu a ia poke taha he tau mena na. 28 Kaeke ke fakatapulu pihia he Atua e vao, ha ne moui mai he fonua ke he aho nai, ka e tolo a pogipogi ke he gutuumu; ka e nakai kia au atu he pihia kia mutolu, ko mutolu ne tua fakatote? 29 Ko mutolu foki, ua kumi e mutolu po ke kai a mutolu ha ha, po ke inu a mutolu ha ha; ua fakauaua foki ha mutolu a tau loto. 30 Ka ko e tau mena oti ia, kua kumi he tau motu he lalolagi; kua fioia foki he Matua ha mutolu kua aoga e tau mena ia kia mutolu. 31 Ka kia kumi e mutolu e kautu he Atua; ati lafi mai ai e tau mena oti ia kia mutolu. 32 Ua matakutaku a koe e fuifui mamoe gahoa na e; ha ko e mena finagalo ha mutolu a Matua ke foaki mai e kautu kia mutolu. 33 Kia fakafua atu e mutolu ha mutolu a tau mena, ti age ai e mutolu e tau mena fakaalofa; kia eke e mutolu e tau kato nakai popo ma mutolu, ko e koloa he lagi nakai tuai oti, nakai fakatata ki ai ha kaiha ti nakai kai foki he moko. 34 Ha ko e mena ha i ai ha mutolu a koloa, ha ha i ai foki mo e ha mutolu a tau loto; 35 Kia pipi ha mutolu a tau tokupu, kia puho foki ha mutolu a tau lamepa; 36 Ko mutolu foki, kia tuga e tau tagata a mutolu ne talifaki atu ke he iki ha lautolu, ato liu mai a ia he kaiaga mena; ka hau a ia mo e tukituki mai, ti vevete mai agataha e lautolu e puhala kia ia. 37 Uhoaki e tau fekafekau ia, ka moua mai a lautolu he iki ka hau, ha ne mataala agaia, Ko e moli, ke tala atu e au kia mutolu, to pipi e ia a ia, ti tala age kia lautolu ke takoto ke kai mena, ti fina age ni a ia, mo e fekafekau kia lautolu. 38 Kaeke ke hau a ia ke he leoleoaga ne ua he po, po ke hau ke he leoleoaga ne tolu he po, ka moua a lautolu ka kua pihia uhoaki e tau fekafekau ia. 39 Ka kia iloa e mutolu e mena nai, ane mai ke iloa he patu he fale e magapo ke hau ai e kaiha, po kua leveki e ia, ka e nakai toka e ia hana fale kia keli ki ai. 40 Hanai, kia nonofo tauteute a mutolu; ha ko e magaaho nakai manatu ai e mutolu, ke hau ai e Tama he tagata.
Iulai 30–Aokuso 5
TAU TANAKIAGA HE KUPU HE ATUA | LUKA 14-16
“Ko e Fakatai ke he Tama Taane ne Galo”
(Luka 15:11-16) Kua tala age a ia, Ko e taha tagata ne tokoua e na tama tane hana. 12 Kua tala age e tehina ke he hana matua, Ma matua na e, ta mai a e koe kia au haku a veveheaga he koloa; ti veveheua ai e ia hana tau mena kia laua. 13 Kua mole e tau aho gahoa, ti fakapotopoto ai he tehina e tau mena oti, kua fenoga ke he motu mamao; kua moumou ai e ia hana tau mena mo e hagaaki matahavala. 14 Kua oti tuai hana tau mena, ti hoge lahi ai e motu ia; ti kamata ai a ia ke nofogati. 15 Kua fano ai a ia kua nofo ke he tagata he motu ia, ati fekau a ia ke he hana tau kaina ke fagai ai e tau puaka. 16 Kua tupu ai hana manako ke he tau gati mena kua kai he tau puaka, ke makona ai a ia; nakai fakai taha ke age ha mena kia ia.
nwtsty tau vala fakaako ia Luk 15:11-16
Ko e taha tagata ne tokoua e na tama tane hana: Falu vala he fakatai ke he tama taane moumou koloa (iloa foki ko e “tama taane ne galo”) kua kehe lahi. Ko e taha he tau fakatai ha Iesu ne mua atu e loa. Ko e vala ofoofogia he tau fakafetuiaga he magafaoa ne fakamaama e ia. He falu fakatai, fa hagaao a Iesu ke he tau mena tuga e kehekehe he tau tega akau po ke kelekele, po ke fakafetuiaga he vahāloto he iki mo e haana tau fekafekau. (Mat 13:18-30; 25:14-30; Luk 19:12-27) Ka ko e fakatai nei, ne fakamaama e Iesu e fakafetuiaga tata he vahāloto he matua taane mo e tau tama taane haana. Tokologa ne logona e tala nei ne liga nakai ha ha ai e matua taane totonu po ke mafanatia. Fakakite he fakatai nei e hokulo he fakaalofa mo e hofihofi he ha tautolu a Matua he lagi ma e tau fanau haana he lalolagi, ko lautolu ne fakatumau mo ia mo lautolu ne tafea kehe kua liliu mai ki a ia.
tehina: Hagaao ke he Fakatufono faka-Mose, kua moua he tama uluaki ua e veveheaga he tau mena oti. (Teu 21:17) Ti kaeke ko e tama taane fakamua he fakatai nei ko e tama uluaki, kua kakano ai ko e tufaaga he tehina kua hafa ni ka fakatatai ke he taokete haana.
moumou: Ko e kupu Heleni ne fakaaoga he mena nei ne kakano “ke fakamavehevehe (ke he tau faahi kehekehe).” (Luk 1:51; Gah 5:37) Ia Mat 25:24, 26, ne talahau ai “fakatafola.” Kua fakaaoga ai he mena nei ke hagaao ke he moumou mena mo e fakaaoga fakagoagoa.
hagaaki matahavala: Po ke “moui ne moumou koloa (fakahanoa; ulaafia).” Ko e kupu Heleni ne matutaki ki ai kua fakaaoga mo e kakano pihia foki he Efe 5:18; Tit 1:6; 1Pe 4:4. Ha kua liga putoia foki he kupu Heleni e manatu ke fakatau fakahanoa, po ke moumou mena he puhala moui, ne fakaaoga he falu fakaliliuaga he Tohi Tapu e talahauaga “moui moumou koloa.”
tau puaka: Ko e tau manu nei kua kelea he talahau he Fakatufono, ti ko e gahua fakalialia mo e fakateteki anei ma e tagata Iutaia.—Le 11:7, 8.
kai he tau puaka: Ko e tuaga fakalialia ne hoko ke he fuata nei kua fakakite e matematekelea lahi ati makai a ia ke kai e tau mena kai he tau puaka.—Kikite vala fakaako ia Luk 15:15.
(Luka 15:17-24) Ati matala ai hana loto, kua pehe age, Ka e nakai kia ko e mena tokologa e tau fekafekau he haku a matua tane, kua loga ha lautolu a tau areto kua toe; ka e mate au he hoge. 18 Ko e matike ne fai au ke fano ke he haku a matua tane, ti tala age e au kia ia, Ma matua na e, kua hala tuai au kia Ia ha ha he lagi, katoa mo mua hau; 19 Kua nakai tuai aoga au ke ui ko e tama hau; kia eke e koe au ke tuga e taha he tau fekafekau hau. 20 Ti matike ai a ia, kua fano ke he hana matua tane. Kua kitia a ia he hana matua tane, ka kua mamao a ia, ati hofihofi ai hana fakaalofa, kua poi atu a ia mo e peka ke he hana ua, kua figita [“fakaalofa,” NW] kia ia. 21 Ka e tala age e tama kia ia, Ma matua na e, kua hala tuai au kia Ia ha ha he lagi, katoa mo mua hau; kua nakai tuai aoga au ke ui ko e tama hau. 22 Ka kua tala age e matua ke he hana tau fekafekau, Ta mai a e tapulu uho, mo e fakatapulu aki a ia, ti tuku e mama ke he hana lima, mo e afi hana tau aloalohui; 23 Ati ta mai a foki e tama povi gako ke tamate, ke kai ai a tautolu mo e fiafia; 24 Ha ko e haku a tama a enei, ne mate, ka kua moui mai tuai; ne galo foki a ia, ka kua moua. Ati kamata ai ha lautolu a fiafia.
nwtsty tau vala fakaako ia Luk 15:17-24
mua hau: Ko e kupu fakakite Heleni e·noʹpi·on, kua kakano “i mua; ki mua ha,” kua fakaaoga he puhala pihia he 1Sa 20:1 he Septuagint. He kupu ia ne hūhū a Tavita ki a Ionatana: “Ko e heigoa foki haku a hala ki mua he matua hau?”
tau fekafekau: Magaaho ne liu atu e tama taane fakamui ki kaina ne fakatoka a ia ke ole ke he matua taane haana ke talia a ia nakai ko e tama taane ka ko e fekafekau. Ko e tagata pihia ne nakai fai vala ke he kaina he magafaoa ke tuga e tau tupa, ka ko e tagata mai i fafo ne fakagahua ke he taha ni e aho he magaaho.—Mat 20:1, 2, 8.
figita fakaalofa kia ia: Po ke “figita hofihofi a ia.” Ko e talahauaga Heleni “figita fakaalofa” kua maama ai ke kakano ko e vepi malolō phi·leʹo, falu mogo kua talahau “ke fakafigita” (Mat 26:48; Mar 14:44; Luk 22:47) ka e laulahi he tau mogo ne ha ha ai e kakano “ke ofania” (Ioa 5:20; 11:3; 16:27). He fakafeleveia ki a ia he puhala mafanatia mo e totonu, ne fakakite he matua taane he fakatai e makai haana ke liu talia mai e tama taane haana ne fakatokihala.
ui ko e tama hau: Falu tohi fakamau tuai ne lafi: “Kia eke e koe au ke tuga e taha he tau fekafekau hau,” ka ko e tau kupu mogonei kua lalago ai he tau tohi fakamau tuai pauaki he vahā fakamua. Falu pulotu ne talahau ko e tau kupu ne lafi ki ai ke fakatatau ke he kupu tohi ia Luk 15:19.
tapulu . . . mama . . . afi hana tau aloalohui: Ko e tapulu nei ne nakai ko e tapulu noa ni ka kua uho lahi—liga ko e vahega tapulu tauuka ne tuitui ke age ke he tagata ahiahi lilifu. Ke tuku e mama he lima he tama taane haana ne fakakite e taliaaga mo e fakaalofa hofihofi he matua taane pihia foki e lilifu, mo e tuaga ke lata mo e tama haana ne liu mai. Nakai fa mahani ke kitia e tau tupa ne tau e mama mo e tui e tau afi aloalohui. Ti kua fakakite fakamaaliali he matua taane kua liu talia mai e tama taane haana ke he magafaoa.
(Luka 15:25-32) Ha he kaina hana tama uluaki, ha ne hau a ia, kua tata mai ke he fale, ti logona ai e ia e leo mitaki, mo e koli. 26 Ti ui atu ai a ia ke he taha fekafekau, kua hūhu atu, po ke heigoa e kakano he tau mena ia? 27 Kua pehe mai a ia kia ia; Kua hau tuai hau a matakainaga; kua tamate foki he hau a matua tane e tama povi gako, ha kua moua a ia kua malolo. 28 Ti ita ai a ia, nakai maeke he hu ki ai, ti fano ai hana matua tane ki fafo, kua ole kia ia. 29 Ati tala mai ai a ia, kua pehe mai ke he hana matua tane, Kitiala, kua loga e tau ne fekafekau ai au kia koe, kua nakai fakai taha poaki hau kua holi ai e au; ka e nakai ni ta mai e koe ha tama koti māku, ke fiafia ai a mautolu mo e tau kapitiga haku. 30 Ka ko e tama hau a ena, ne fakaoti e ia hau a tau mena fakalataha mo e tau fifine fakataka, kua hau a ia, ati tamate ai e koe e tama povi gako māna. 31 Ka e pehe age a ia kia ia, Ma mea, ko e mena nonofo mau a taua mo koe, ko e haku a tau mena oti foki, ko e hāu a ia. 32 Kua lata foki he fiafia mo e kolikoli a tautolu, ha ko e hau a matakainaga a ena ne mate, ka kua moui mai tuai; ne galo foki a ia, ka kua moua.
Kumikumi Hifo e Tau Koloa Fakaagaaga
(Luka 14:26) Kaeke ke hau taha kia au, ka e nakai fakavihia e ia hana matua tane mo e matua fifine, mo e hoana, mo e fanau, mo e tau matakainaga, mo e lafu mahakitaga, ti hoko ni ke he hana moui, nakai maeke ke eke a ia mo tutaki haku.
nwtsty vala fakaako ia Luk 14:26
fakavihia: I loto he Tohi Tapu, ko e kupu “fakavihia” ne ha ha i ai e tau kakano kehekehe. Liga kua kakano ko e logonaaga fakafualoto ne fakalagalaga he vihiatia muitui, ti fakaohooho e taha ke fakamamahi e falu. Po ke liga hagaao ke he logonaaga malolō he nakai fiafia po ke fakaheu katoatoa e taha tagata po ke taha mena, ati taute e tagata ke nakai fai matutakiaga mo e tagata ia po ke mena ia. Po ke liga kakano e kupu ia ke tote lahi e fakaalofa. Ma e fakatai, mogo ne ui e Iakopo kua “fakavihia” e ia a Lea ka e fakaalofa ki a Rahela, ko e kakano kua tote e fakaalofa haana ki a Lea ke he fakaalofa haana ki a Rahela (Ke 29:31; Teu 21:15), ti kua fakaaoga e kupu he puhala nei he falu tohi Iutaia i tuai. Ko e mena ia, nakai kakano a Iesu kua lata e tau tutaki haana ke logona hifo e fakafualoto po ke vihiatia muitui e tau magafaoa ha lautolu mo e ki a lautolu ni, ha kua nakai felauaki e mena nei mo e falu kupu he Tohi Tapu. (Fakatatai Mar 12:29-31; Efe 5:28, 29, 33.) He vala nei, ko e kupu “fakavihia” kua maeke ke pehē “tote lahi e fakaalofa.”
(Luka 16:10-13) Ko ia ne fakamoli ke he mena tote, to fakamoli foki a ia ke he tau mena loga; ka ko ia ne hepehepe ke he mena tote, to hepehepe foki a ia ke he tau mena loga. 11 Kaeke foki kua nakai fakamoli a mutolu ke he koloa he mahani hepehepe, ke tuku atu e hai kia mutolu e koloa moli ke leveki? 12 Kaeke foki kua nakai fakamoli a mutolu ke he tau mena he tagata kehe, ke tuku atu e hai kia mutolu ha mutolu a tau mena? 13 Nakai maeke ke he taha fekafekau ke fekafekau ke he na iki tokoua; ha ko e mena fakavihia e ia taha, ka e fakaalofa atu ke he taha; ka nakai pihia, ti piki atu a ia ke he taha, ka e fakateaga ke he taha. Nakai maeke ia mutolu ke fekafekau ke he Atua mo Mamone.
Kumi e Tau Koloa kua Mooli
7 Totou Luka 16:10-13. Ko e fekafekau he tala ha Iesu ne moua e tau kapitiga kua aoga ki a ia. Ka e manako a Iesu ke he tau tutaki haana ke moua e tau kapitiga ke he lagi ma e tau kakano nakai lotokai. Manako a ia ki a tautolu ke maama ko e puhala ne fakaaoga e tautolu e tau koloa he mahani hepehepe ka fakakite kua mahani fakamooli po ke nakai mahani fakamooli a tautolu ke he Atua. Taute fēfē e tautolu e mena ia?
8 Taha e puhala ke fakakite kua mahani fakamooli a tautolu mo e tau koloa fakatino ha tautolu, ko e tuku he tau mena fakaalofa ke he gahua fakamatala he lalolagi katoa ne talahau tuai e Iesu to tupu. (Mataio 24:14) Ko e tama fifine i Initia ne fakaputu e tupe i loto he puha tote. Nakai liu foki a ia fakatau e tau toi. He mogo ne puke e puha, foaki e ia e tupe ne fakaputu e ia ke fakaaoga ma e gahua fakamatala. Ko e matakainaga taane i Initia ne fai ulu niu. Loga e fua niu ne foaki fakaalofa e ia ke he ofisa fakaliliu ha Malayalam. Ha kua lata e ofisa ke fakatau e tau fua niu, logona hifo e ia ko e mena foaki fakaalofa haana kua mua atu e uho ke he age e ia e tupe. Ko e pulotu aoga a ia. He puhala pihia foki, ko e tau matakainaga i Greece ne foaki tumau e oela olive, siisi, mo e falu mena kai ma e magafaoa Peteli.
Totouaga he Tohi Tapu
(Luka 14:1-14) Kua hoko ke he taha sapati, kua hu atu ai a ia ke he fale he taha iki he tau farasaio ke taumafa ai, ti takahao ai a lautolu kia ia. 2 Kitiala, ko e ha i mua foki hana e taha tagata kua gagao he fua e fatu. 3 Kua tala age a Iesu ke he tau ako fakatufono, mo e tau farasaio, kua pehe age, Kua lata nakai ke fakamalolo e tau gagao ke he sapati? 4 Ka e fakamamate ni a lautolu. Ati toto ai e ia a ia, kua fakamalolo a ia, ti tuku atu ke fano. 5 Kua tala age foki a ia kia lautolu, kua pehe, Ko hai taha ia mutolu ne fai asini po ke povi, kua to ke he luo, ka e nakai kia futi hake ai agataha ke he aho sapati? 6 Ka e nakai maeke ia lautolu he tali mai kia ia he tau mena nai. 7 Kua tala age e ia e fakatai kia lautolu ne uiina ke taumafa, he kitia e ia kua fifili e lautolu e tau mena mua ke tatakoto ai, kua pehe age kia lautolu. 8 Kaeke ke ui atu taha kia koe, ke fano ke he kaiaga mena, ua takoto a koe ke he mena ne mua, neke nofo ai foki taha ne uiina e ia kua mua kia koe; 9 Ati fina atu ai a ia ne ui kia mua mo ia, mo e tala atu kia koe, Ati unuunu atu la mo e tagata nai; ti kamata ai ke ma a koe he fano ke he mena fakateaga. 10 Ka ui atu kia koe, ti fano a koe ke takoto ke he mena fakateaga; ka hau a ia ne ui kia koe, kia pehe mai a ia, Teme na e, kia hake a koe ke he mena ne mua; ti lilifu ai a koe ki mua he tau tagata ne tatakoto ke kai mena fakalataha mo koe. 11 Ha ko e tagata ne fakatokoluga e ia a ia, to fakatokolalo a ia; ka ko e tagata ne fakatokolalo e ia a ia, to fakamatalahi a ia. 12 Kua tala age foki a ia ke he tagata ne ui mai kia ia, Ka taute e koe e kaiaga mena, po ke kai huluhulu, ua ui e koe ke he tau kapitiga hau, po ke hau a tau matakainaga, po ke tau tagata he hau a faoa, po ke tau tagata maukoloa ne katofia mo koe, neke ui mai foki e lautolu kia koe, ati taui mai ai kia koe. 13 Ka taute e koe e kaiaga mena, ati ui a e koe ke he tau nonofogati, mo e tau kunekune, mo e tau kulikuli, mo e tau matapouli; 14 Ti monuina ai a koe, ha ko e mena nakai maeke ia lautolu ke taui mai kia koe; ka e taui kia koe ka liliu foki tutu mai a lautolu ne mahani tututonu.