Kolo Toko he FATATOHI INITANETE
Kolo Toko
FATATOHI INITANETE
Faka-Niue
ā
  • ā ē ī ō ū
  • TOHI TAPU
  • TAU TOHI
  • TAU FELEVEIAAGA
  • bsi08-1 lau 28-29
  • Tohi he Tohi Tapu Numera 50—Filipi

Nakai fai vitiō ma e fifiliaga nei.

Fakamolemole, fai lekua ke moua e vitiō.

  • Tohi he Tohi Tapu Numera 50—Filipi
  • ‘Tau Tohiaga Tapu Oti Kana’—Tonutika mo e Aoga, Volume 16
  • Tau Vala Mataulu
  • KAKANO NE AOGA AI
‘Tau Tohiaga Tapu Oti Kana’—Tonutika mo e Aoga, Volume 16
bsi08-1 lau 28-29

Tohi he Tohi Tapu Numera 50​—Filipi

Tagata Tohia: Paulo

Matakavi Tohia: Roma

Katoatoa he Tohia: k. 60–61 V.N.

MAGAAHO ne moua e Paulo e kotofaaga puhala he fakakiteaga ke uta e vagahau mitaki ki Maketonia, ko ia mo e tau hoa haana, ko Luka, Sila mo e fuata ko Timoteo, ne mafiti ke omaoma. Mai i Tiroa i Asia Tote, ne o atu a lautolu he toga ki Neapoli ti ō agataha ki Filipi, kavi ke he 15 e kilomita he fuga kelekele he ō atu hala kaukau mouga. Ko e maaga ne fakamaama e Luka “ko e māga fakamua ia ke he fahi ia ko Maketonia.” (Gahua 16:12) Ne fakahigoa ko Filipi he ui aki e higoa he patuiki Maketonia ko Filipi II (matua taane ha Alesana Lahi), ne fofō e maaga he 356 F.V.N. Fakamui ne fofō he tau Roma. Ko e matakavi ne fakahoko ai e tau latauaga he 42 F.V.N. ne lagomatai ke fakamalolō e tuaga ha Octavian, ko Kaisara Aokuso he magaaho fakamui. He fakamanatu e kautūaga, ne taute e ia a Filipi ko e koloni (colony) a Roma.

2 Ko e aga mau ha Paulo ka hoko ke he maaga foou ke fakamatala mua ke he tau Iutaia. Ka e, he fina atu fakamua laia a ia ki Filipi he kavi ke he 50 V.N., ne mailoga e ia kua nakai tokologa a lautolu nei ti nakai fai sunako foki, ha kua mahani a lautolu ke feleveia ke liogi he tapa vailele i tua he maaga. Ne fai fua vave e gahua fakamatala ha Paulo, taha ia lautolu ne liliuina fakamua ko Litia, ko e fifine pisinisi mo e liliuina ke he faka-Iutaia, ne talia fiafia e kupu mooli ke he Keriso ti fakamakamaka ke nonofo e tau tagata ō fenoga he kaina haana. “Kua taofi fakamakamaka a mautolu e ia,” he tohi e Luka. Ka e nakai leva ne feleveia mo e totokoaga ti ko Paulo mo Sila kua fahi aki e tau akau ti tuku he fale puipui. He nonofo a laua he fale puipui, ne tō e mafuike, ti eke e tagata leoleo he fale puipui mo e magafaoa haana, ne fanogonogo ki a Paulo mo Sila mo tau tagata talitonu. He aho hake ne fakatoka mai a Paulo mo Sila he fale puipui, ti ahiahi a laua ke he tau matakainaga he kaina ha Litia ti fakamalolō a lautolu ato ō kehe he maaga. Ne manatu maaliali agaia e Paulo e tau kamatamata ne tutupu he fakatū e fakapotopotoaga foou i Filipi.—Gahua 16:9-40.

3 Gahoa e tau tau he mole, ne maeke a Paulo ke aahi atu ke he fakapotopotoaga i Filipi he fenoga misionare haana ke toluaki. Ti, kavi ke he hogofulu e tau he mole e fakatū he fakapotopotoaga, ne aamohia e fakaalofa ne fakakite he tau matakainaga i Filipi ati fakaohooho a Paulo ke tohi ki a lautolu e tohi ne omoomoi he agaaga ne toka he tau Tohiaga Tapu ne tū ai e higoa he fakapotopotoaga fakahele ia.

4 Ko Paulo ne tohia mooli e tohi, tuga ne talahau he kupu fakamua, kua laulahi ai ke talia he tau tagata talahau tala ke he Tohi Tapu mo e tau kakano mitaki. Ne totoku e Polycarp (69?-155? V.N.) he tohi haana ke he tau Filipi ko Paulo ne tohi ki a lautolu. Ne fatiaki ai he tau tagata fakamua atu ne talahau tala ke he Tohi Tapu tuga a Ignatius, Irenaeus, Tertullian, mo Clement of Alexandria, ko Paulo ne tohia e tohi. Ne ha ha ai he Muratorian Fragment he senetenari ke uaaki V.N. mo e he tau kanona oti he vahā fakamua atu, ti tuku fakalataha ai mo e falu tohi ha Paulo ne valu ke he Chester Beatty Papyrus No. 2 (P46), ne talitonu kua mai he kavi 200 V.N.

5 Ko e matakavi mo e magaaho ne tohia ai kua maeke ke talahau mauokafua mooli. He magaaho ne tohia ai, ne kua līlī a Paulo ti kua leveki he leoleo gutuhala he pule atu Roma, mo e kua lahi mahaki e gahua faka-Kerisiano ne takatakai ia ia. Ne fakaoti e ia e tohi haana ke he tau kupu fakafeleveia mai he tau tagata tua fakamooli he magafaoa a Kaisara. Ne lafi e tau mena nei ke talahau ko e mena fakafano mai e tohi i Roma.—Filipi 1:7, 13, 14; 4:22; Gahua 28:30, 31.

6 Ka e tohia ne fe e tohi? Ne tuga kua fitā he leva e nofo a Paulo i Roma ke maeke e tau tala mo e kakano he līlīaga haana ko e Kerisiano ke holofa atu ke he Kau Leoleo he pule atu motu mo e ke he tokologa atu foki. Kua fai magaaho foki ke hoko a Epaferoti he hau ki Filipi (kavi ke 1,000 kilomita he mamao) mo e mena fakaalofa ma Paulo, ha kua maeke e tala kua gagao a Epaferoti i Roma ke liu hoko ki Filipi, mo e iloa mai i Filipi ki Roma kua momoko a lautolu ha ko e mena nei. (Filipi 2:25-30; 4:18) He tuku fakamua a Paulo he fale puipui i Roma he kavi 59-61 V.N., ne liga tohia e ia e tohi nei he kavi 60 po ke 61 V.N., he taha po ke fai tau he mole e hoko atu mua haana ki Roma.

7 Ko e mamahi fanau ne logona ke tupu mai e tau fanau nei i Filipi puhala he kupu mooli, ko e fakaalofa hofihofi mo e fakamokoi he tau Filipi ke he tau mena fakaalofa kua latatonu ne ta atu ki a Paulo he haana tau fenoga loga mo e tau tuaga uka, mo e fakakiteaga he fakamonuina e Iehova e kamataaga he tau gahua misionare i Maketonia kua lafi oti ke he pipiaga malolō he fefakaalofaaki ha Paulo mo e tau matakainaga Filipi. Ko e tau mena fakaalofa totonu ha lautolu mogonei, mo e fia iloa lahi ha lautolu hagaao ki a Epaferoti mo e holo ki mua he tala mitaki i Roma, ne fakaohooho a Paulo ke tohia ki a lautolu e tohi mafanatia mo e fakaalofa hofihofi ne atihake fakamalolō.

KAKANO NE AOGA AI

12 Ko e aoga ha ia he tohi a Filipi ma tautolu! Kua manako mooli a tautolu ke talia e Iehova ti nava mai pihia foki he tau leveki Kerisiano ha tautolu tuga ne moua he fakapotopotoaga i Filipi mai ia Paulo. Maeke ke pihia a tautolu kaeke ke muitua a tautolu ke he fakafifitakiaga mitaki he tau Filipi mo e ke he tomatomaaga fakaalofa ha Paulo. Ke tuga e tau Filipi, kua lata ia tautolu ke fakakite e mahani fakamokoi, kia manamanatu ke lagomatai e tau matakainaga ha tautolu ka uka e tau tuaga, mo e fakalataha ke he lalagoaga mo e fakatonu atu hagaao ke he vagahau mitaki. (1:3-7) Kua lata a tautolu ke matutaki ke “tumau . . . mo e loto fakalataha, mo e manatu fakalataha, mo e fakamakamaka fakalataha ha ko e tua ha he vagahau mitaki,” he kikila tuga e “tau mena kua fakamaama aki” he vahāloto he hau fakakeukeu mo e faliuliu. He taute e tautolu e tau mena nei mo e fakatumau ke manamanatu ke he tau mena kua gali, to eke a tautolu mo mena fiafia ke he tau matakainaga ha tautolu ke tuga e tau Filipi ne eke mo foufou fiafia ke he aposetolo ko Paulo.—1:27; 2:15; 4:1, 8.

13 “Kia fifitaki fakalataha . . . kia au,” he talahau e Paulo. Ke fifitaki a ia he puhala fe? Taha puhala ko e maeke ke ako tuai ke kuenaia ke he loto he tau tuaga oti. Pete he muhu koloa po ke nofogati a Paulo, ne ako e ia ke hikihiki fiafia ke he tau tuaga, ke maeke ke matutaki fakamakutu mo e fiafia ke he fekafekauaga he Atua. Kua lata oti ke tuga foki a Paulo, he fakakite e fakaalofa hofihofi ma e tau matakainaga tua fakamooli. Kua vagahau fiafia mo e fakaalofa hofihofi lahi a ia ke he fekafekauaga ha Timoteo mo Epaferoti! Ti kua tata lahi ha ia e logonaaga haana ke he tau matakainaga Filipi haana, ne ui e ia ko e “haku a fiafia mo e foufou, ko e tau tagata fakahelehele”!—3:17; 4:1, 11, 12; 2:19-30.

14 Puhala fe foki ka fifitaki ki a Paulo? He ‘poi mau atu ke he fakamailoga ke moua ai e palepale’! Ko lautolu oti ne mauokafua e tau loto ke he ‘tau mena kua mua e gali’ kua fiafia mooli ke he fakaholoaga homo ue atu a Iehova he lagi mo e lalolagi, ka “tokutoku atu foki he tau alelo oti, ko Iesu Keriso ko e Iki a ia, ke tupu ai e fakaheke ke he Atua e Matua.” Ko e tomatomaaga mitaki he tohi a Filipi kua fakamalolō a lautolu oti ne amaamanaki ke he moui tukulagi ne hagaao ke he Kautu he Atua ke tutuli e foliaga ia. Ka ko e tohi ke he tau Filipi kua matapatu ki a lautolu he ‘māga moli ha ha he lagi’ ti kua tatali fakamakai ke “fakatai ke he hana [Keriso] tino fulufuluola.” Kia ‘fakanimonimo e tau mena kua mole atu, ka e oho atu ke he tau mena ha i mua,’ kia fifitaki e lautolu oti nei e aposetolo ko Paulo he ‘poi mau atu ke he fakamailoga ke moua ai e palepale ne ui mai luga,’ ko e tufaaga fulufuluola ue atu ha lautolu he Kautu he lagi!—4:8; 2:10, 11; 3:13, 14, 20, 21.

    Tau Tohi Faka-Niue (1982-2025)
    Saini ki Fafo
    Saini ki Loto
    • Faka-Niue
    • Tufa
    • Tau Manako
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Tau Kupu Fakaaoga
    • Fakavēaga Fakatagata
    • Privacy Settings
    • JW.ORG
    • Saini ki Loto
    Tufa