Kolo Toko he FATATOHI INITANETE
Kolo Toko
FATATOHI INITANETE
Faka-Niue
ā
  • ā ē ī ō ū
  • TOHI TAPU
  • TAU TOHI
  • TAU FELEVEIAAGA
  • bsi08-2 lau 27-28
  • Tohi he Tohi Tapu Numera 65—Iuta

Nakai fai vitiō ma e fifiliaga nei.

Fakamolemole, fai lekua ke moua e vitiō.

  • Tohi he Tohi Tapu Numera 65—Iuta
  • ‘Tau Tohiaga Tapu Oti Kana’—Tonutika mo e Aoga, Volume 17
  • Tau Vala Mataulu
  • KAKANO NE AOGA AI
‘Tau Tohiaga Tapu Oti Kana’—Tonutika mo e Aoga, Volume 17
bsi08-2 lau 27-28

Tohi he Tohi Tapu Numera 65​—Iuta

Tagata Tohia: Iuta

Matakavi Tohia: Palesetaina (?)

Katoatoa he Tohia: k. 65 V.N.

KUA hagahaga kelea e tau matakainaga Kerisiano ha Iuta! He magaaho tali he mole e mate mo e liu tu mai ha Keriso Iesu, kua huhū mai e tau mena kehe ke he fakapotopotoaga Kerisiano. Kua hu mai e fī ke fakalolelole e tua, tuga ni he hataki he aposetolo ko Paulo he kavi 14 e tau tau fakamua. (2 Tesa. 2:3) Kua lata ke mataala fēfē e tau matakainaga mo e puipui mai he hagahaga kelea? Ko e tohi a Iuta, kua malolō mo e talahau fakahako ai he talahau mai e tali. Ne talahau fakamahino ni e Iuta e tuaga haana he kupu 3 mo e 4: ‘Ko e mena lata ia au ke tohi atu kia mutolu, ha ko e mena huhū mai fufu e falu a tagata, ko e tau tagata matahavala kua liliu e lautolu e fakaalofa noa he Atua ha tautolu ke he mata kakana.’ Ko e fakavēaga he tau matapatu fakaakoaga mitaki mo e tau mahani kua fakahagahaga kelea tuai. Ne logona hifo e Iuta kua uiina ki a ia ke tau ma e tau manako he tau matakainaga haana, ke maeke ia lautolu ke tau fakamalolō ke lata mo e tua.

2 Ka ko hai a Iuta? Kua tala mai he tau kupu hafagi ki a tautolu ko e tohi ne tohia ai e “Iuta ko e fekafekau a Iesu Keriso, ko e matakainaga foki a Iakopo, . . . ke he tau tagata ne uiina.” Ko Iuta kia e taha aposetolo, ha kua tokoua e aposetolo 12 ha Iesu he higoa ko Iuta? (Luka 6:16) Ne nakai talahau e Iuta a ia ko e aposetolo, ka kua fakahagaao ki a ia ko e aposetolo he tagata ke toluaki he talahau ko “lautolu,” ti kua maaliali ai kua nakai putoia a ia. (Iuta 17, 18) Lafi ki ai, ne fakahigoa e ia a ia “ko e matakainaga foki a Iakopo,” maaliali kua kakano ko e tagata tohia he tohi a Iakopo, ko e matakainaga tino ha Iesu. (Kupu 1) Ha ko e taha he “tau pou” he fakapotopotoaga i Ierusalema, ne talahaua lahi a Iakopo nei, ati talahau e Iuta kua fakalataha a ia mo Iakopo. Ko e mena nei foki ko Iuta ko e matakainaga tino ha Iesu, ti kua tohia pihia foki ki a ia. (Kala. 1:19; 2:9; Mata. 13:55; Mare. 6:3) Pete ia, ne nakai eke e Iuta e fakafetuiaga fakamagafaoa haana mo Iesu mo matapatu mena, ka kua peehi fakatokolalo e ia e fakafetuiaga haana fakaagaaga “ko e fekafekau a Iesu Keriso.”—1 Kori. 7:22; 2 Kori. 5:16; Mata. 20:27.

3 Kua lalago e tonutika he tohi nei he Tohi Tapu ha kua totoku i loto he Muratorian Fragment, he senetenari ke uaaki V.N. Lafi ki ai, ne talia ai e Clement of Alexandria (senetenari ke uaaki V.N.) kua fakakanona ai. Ne hagaao a Origen ki ai ko e tohi ne kua “gahoa e laini, ka e pukeina he tau kupu mitaki fulufuluola mai he lagi.”a Ne talahau foki e Tertullian kua tonutika ai. Nakai fakauaua kua tuku fakalataha ai mo e falu he tau Tohiaga Tapu omoomoi.

4 Ne tohi a Iuta “ke he tau tagata ne uiina,” ne nakai talahau pauaki e ha fakapotopotoaga po ke tagata tokotaha, ti ko e tohi haana ko e tohi fakalaulahi ke maeke ke tufa atu katoa ke he tau Kerisiano oti. Pete kua nakai talahau, ko e matakavi ne liga ke tohia i ai ko Palesetaina. Kua uka foki ke talahau fakatonu e aho. Pete ia, ne liga tohi fakalataha ai he magaaho ne fakatū e fakapotopotoaga Kerisiano, ke maeke ia Iuta ke hagaaki ke he “tau kupu ne talahau mai i tuai he tau aposetolo he Iki ha tautolu ko Iesu Keriso” mo e fatiaki mai he 2 Peteru 3:3. (Iuta 17, 18) Lafi ki ai, kua tatai lahi e Iuta mo e veveheaga ua he tohi Ua Peteru. Kua fakakite he mena nei kua taha ni e magaaho he tohi haana mo e ha Peteru, ne tupetupe tokoua ke he hagahaga kelea he fakapotopotoaga he magahala ia. Ati talahau ai, liga ko e 65 V.N. e magaaho ne tohia ai. Kua fai lalago foki e magaaho nei ha kua nakai totoku e Iuta a Cestius Gallus ti omoi ai ke utakehe e matematekelea he tau tagata Iutaia he 66 V.N., mo e nakai totoku foki e ia e moumouaga ha Ierusalema he 70 V.N. Ne hagaao a Iuta he tohi haana ke he tau fakafiliaga pauaki faka-Atua ke he tau tagata agahala, ti kua felauaki ai ha ko e mena kaeke kua fitā a Ierusalema he moumou, to liga peehi e ia e manatu haana he totoku e fakahalaaga nei, mua atu ha kua talahau tuai e Iesu e mena ka tupu.—Iuta 5-7; Luka 19:41-44.

KAKANO NE AOGA AI

8 Ne aoga foki e tau Tohiaga Tapu omoomoi ki a Iuta mo hatakiaga, tomatomaaga, fakamalolōaga, takitakiaga, mo e fakatonuaga ma lautolu e “tau fakahelehele.” He fakatapakupaku e agahala kelea ha lautolu ne nakai mahani Atua ne kua huhū fakagalogalo mai, ne fakaaoga e ia e tau fakataiaga malolō lahi mai he tau Tohiaga Tapu Heperu, tuga a lautolu e tau Isaraela ne tolomuli ki tua, ko e tau agelu ne agahala, mo e tau tagata i Sotoma mo Komora, he fakakite ko lautolu oti ne taute e tau mena kelea pihia to matematekelea he fakahala pihia foki. Ne fakatatai e ia e tau tagata matahavala ke he tau manu ne nakai fai manamanatuaga, ti pehē a ia to o ni a lautolu he puhala ha Kaino, mo e tafepoi fakahanoa ke he hehē a Palaamo, mo e mahaikava foki a lautolu tuga a Koru ha ko e fakafualoto ha lautolu. Ne moua mai foki e tau fakatino maaliali haana mai he “tohi he tufugatia.” Ko e tohi fakahako ha Iuta kua eke ai mo vala he ‘tau Tohiaga Tapu oti kana,’ ke fakaako fakalataha mo e tau Tohiaga Tapu oti ne toe, he tomatoma mai ke he mahani kua hako he “vaha fakamui.”—Iuta 17, 18, 5-7, 11-13; Nume. 14:35-37; Kene. 6:4; 18:20, 21; 19:4, 5, 24, 25; 4:4, 5, 8; Nume. 22:2-7, 21; 31:8; 16:1-7, 31-35.

9 Ko e tau totokoaga mo e tau kamatamata mai i fafo ne kaumahala ke fakamataofi e tupu ki mua faka-Kerisiano, ka ko e tau matakainaga mogonei kua fakahagahaga kelea he matahavala ni i loto he fakapotopotoaga. Ko e ie he tahi, po ke tau maka, ne galo i lalo kua fakahagahaga kelea ke moumou e fakapotopotoaga katoa. He mailoga ai ko e hagahaga kelea nei to mua atu e ulu moumou, ne vagahau fakamalolō a Iuta ke ‘tau ma e tua.’ Kua latatonu e tohi haana ma e vahā nei, tuga ni he lata ke he magahala ia. Kua lata agaia foki e hatakiaga pihia. Kua lata agaia ni e tua ke puipui mo e tau ke moua ai, ke utakehe e mahani feuaki, mo lautolu ne fakauaua kua lagomatai ke he fakaalofa noa mo e ‘hamu mai he afi,’ kaeke kua lata ke pihia. Ke lata mo e mahani fakamooli, lauiaaga mitaki fakaagaaga, mo e tapuakiaga mooli, kua latatonu e tau Kerisiano he vahā nei ke fakatumau ke atihake a lautolu ke he tua kua mua atu e tapu. Kua latatonu ia lautolu ke lalago e tau matapatu fakaakoaga hako mo e fakatata ke he Atua he liogi. Kua lata foki ia lautolu ke moua e omaoma kua lata ma e “iki,” he fakalilifu e pule ne age he Atua ke he fakapotopotoaga Kerisiano.—Iuta 3, 23, 8.

10 ‘Ko e tau tagata kua omaoma ke he tino [“aga manu,” NW], nakai ha ia lautolu e agaaga,’ to nakai huhū atu a lautolu ke he Kautu he Atua mo e to fakahagahaga kelea atu ke he falu ne kua o he puhala ke moui tukulagi. (Iuta 19; Kala. 5:19-21) Kua lata e fakapotopotoaga ke hataki hagaao ki a lautolu, ti kua lata ke utakehe a lautolu! Ko e mena ia, to fakalahi e “fakaalofa, mo e monuina, mo e totonu” ke he tau fakahelehele ia, mo e to tumau a lautolu ke he fakaalofa he Atua, he ‘fakatalitali ke he fakaalofa he Iki ha lautolu ko Iesu Keriso, kia hoko atu ke he moui tukulagi.’ Ko e Atua ko e Fakamoui ka fakatokatoka e tau hakega he Kautu kua “nakai fai kelea ki mua he hana lilifu mo e fiafia lahi.” Mooli ai ko lautolu ka fakalataha mo Iuta he tuku atu e “fakahekeaga mo e lilifu, ko e malolo mo e pule” ki a Ia puhala atu ia Iesu Keriso.—Iuta 2, 21, 24, 25.

[Matahui Tala]

a The Canon of the New Testament, 1987, ha B. M. Metzger, lau 138.

    Tau Tohi Faka-Niue (1982-2025)
    Saini ki Fafo
    Saini ki Loto
    • Faka-Niue
    • Tufa
    • Tau Manako
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Tau Kupu Fakaaoga
    • Fakavēaga Fakatagata
    • Privacy Settings
    • JW.ORG
    • Saini ki Loto
    Tufa