Tohi he Tohi Tapu Numera 59​—Iakopo

Tagata Tohia: Iakopo

Matakavi Tohia: Ierusalema

Katoatoa he Tohia: Ato 62 V.N.

“KUA vikoia a ia.” Pihia e manatu he tau magafaoa ha Iesu ki a ia. He magaaho ne fekafekau a ia he lalolagi, “ko e mena nakai tua hana tau matakainaga kia ia,” ti nakai fai ia lautolu ko Iakopo, mo Iosefa, Simona, mo Iuta ne totoku ko e taha tutaki fakamua atu ha Iesu. (Mare. 3:21; Ioane 7:5; Mata. 13:55) Ti ko e heigoa e fakavēaga mogoia ke pehē ko e matakainaga tino ha Iesu ko Iakopo ne tohia e tohi ne tū ai e higoa ha Iakopo?

² Ne fakakite he fakamauaga ko Iesu ne liu tu mai ne kua fakakite age ki a Iakopo, ti nakai fakauaua kua talia katoatoa e Iakopo ko Iesu ko e Mesia. (1 Kori. 15:7) Kua talahau he Gahua 1:12-14 ato hoko foki ke he Penetekoso, ko Maria mo e lafu ha Iesu ne fakapotopoto ke liogi mo e tau aposetolo he poko tapa ki luga i Ierusalema. Ka e nakai kia ko e taha he tau aposetolo ne higoa ko Iakopo ne tohia e tohi? Nakai, ha kua tali mai ni he kamataaga he tohi, ne fakakite he tagata tohia a ia, nakai ko e aposetolo, ka ‘ko e fekafekau he Iki ko Iesu Keriso.’ Lafi ki ai, ko e tau kupu hafagi ha Iuta, ne tatai ke he ha Iakopo, ne totoku a Iuta “ko e fekafekau a Iesu Keriso, ko e matakainaga foki a Iakopo.” (Iako. 1:1; Iuta 1) Mai he mena nei kua maeke ia tautolu ke fakakatoatoa fakahako ko Iakopo mo Iuta, ko e tau matakainaga ha Iesu ke he tino, ne tohia e tau tohi he Tohi Tapu ne tutū e tau higoa ha laua.

³ Ne latatonu ia Iakopo ke tohia e tohi fakatonu ke he fakapotopotoaga Kerisiano. Ne fakalilifu lahi ki a ia ko e leveki he fakapotopotoaga i Ierusalema. Ne tutala a Paulo hagaao ki a ‘Iakopo ko e matakainaga he Iki’ ko e taha he “tau pou” i loto he fakapotopotoaga fakalataha mo Kefa mo Ioane. (Kala. 1:19; 2:9) Ko e tuaga tokoluga ha Iakopo ne kitia ai kua fakafano fakamafiti atu e Peteru e kupu ki a “Iakopo mo e tau matakainaga” he mole e fakatoka mai a ia he fale puipui. Ti nakai kia ko Iakopo ne eke mo gutu vagahau ma e “tau aposetolo, mo e tau patu” he magaaho ne o atu a Paulo mo Panapa ki Ierusalema ke ole ma e fifiliaga hagaao ke he peritome? Kia nakai nimo, ko e fifiliaga nei mo e tohi a Iakopo ne tatai e fakafeleveia ne kamata aki, “Fakaalofa atu”—taha fakakiteaga foki ko e mena taha ni e tagata ne tohia ai.—Gahua 12:17; 15:13, 22, 23; Iako. 1:1.

⁴ Ko e tagata fakamau tala tuai ko Josephus ne tala mai ki a tautolu ko e Ekepoa ne Mua ko Anania, ko e Satukaio, ne fakahoko e tamateaga ki a Iakopo he pinimaka. Ne tupu e mena nei he mole e mate he kovana Roma ko Feso, kavi 62 V.N., mo e magaaho ato hukui e Albinus a ia.a Ka e tohia e Iakopo e tohi nei he magaaho fe? Ne fakamataulu e Iakopo e tohi haana mai i Ierusalema ke he “tau faoa ne hogofulu ma ua kua paea fano.” (Iako. 1:1) Ne liga fai magaaho ma e faka-Kerisiano ke holofa fano he mole e liligi hifo e agaaga tapu he 33 V.N., ti liga fai magaaho foki ma e tau tuaga hagahaga kelea ne tutupu ne totoku i loto he tohi. Lafi ki ai, ne fakakite mai he tohi ne nakai ko e tau matakau ikiiki he tau Kerisiano ka kua fakatokatoka a lautolu ke he tau fakapotopotoaga ti maeke e “tau patu” ke liogi ma lautolu mo e lalago a lautolu ne lolelole. Lafi ki ai, ne fai magaaho lahi ne mole ti kua kamata e nakai fakaaue mo e fakateaga ke hū mai ai. (2:1-4; 4:1-3; 5:14; 1:26, 27) Ko e mena ia, ne liga ko Iakopo ne tohia e tohi haana he taha magaaho fakamui, liga he nakai leva e mole e 62 V.N., mo e felauaki ni kaeke ke hako e tala ha Josephus ke he tau mena tutupu ke he mate ha Feso mo e kaeke mate a Feso he kavi 62 V.N.

⁵ Ke he tonutika he tohi a Iakopo, kua ha ha i loto he Vatican No. 1209, ko e tau menusikuripi Sinaitic, mo e Alexandrine. Ne ha ha i loto he kavi hogofulu e ketaloko i tuai ato hoko ke he Council of Carthage 397 V.N. Ne kua fatiaki lahi he tau tagata tohia fakalotu he fakamua atu. Kua lautatai lahi mo e tau Tohiaga Tapu omoomoi, kua kitia maaliali ke he puhala tohi ha Iakopo.

⁶ Ko e ha ne tohia e Iakopo e tohi nei? Ko e kumikumi fakalahi ke he tohi ka fakakite e tau tuaga ne fakatupu e tau mena vihi ke he vahāloto he tau matakainaga. Ne kua tuku fakatokolalo e tau tuaga faka-Kerisiano, e, ne hokotia foki ke fakaheu ai, ti kua feuaki fakaagaaga e falu ha ko e kapitiga mo e lalolagi. Ha kua makutu ke taute e tau mena ke totoko ki ai, ne totoku he falu ne fakamalolō he tohi a Iakopo e tua mo e tau gahua ti kua nakai aoga e tau tohi a Paulo hagaao ke he fakamouiaga he tua ka e nakai ko e tau gahua. Pete ia, kua fakakite mai he kakano ati hagaao a Paulo ke he tua ne lalago he tau gahua, nakai ko e tau kupu hokoia, ka kua hagaao maaliali a Paulo ke he tau gahua he Fakatufono. Ne kua lalago mooli e Iakopo e tau manatu ha Paulo, he fakaloa atu ke fakamaama e puhala ne fakakite e tua. Ne mua atu e aoga he fakatonuaga ha Iakopo he tohia hagaao ke he tau lekua ne tutupu he tau aho takitaha ke he tau Kerisiano.

⁷ Ne fakaaoga e tau fakataiaga mai he tau mena aga mau he moui, putoia e tau manu, tau foulua, tau tagata gahua fonua, mo e tau akau, ne kehekehe ai e lalagoaga ha Iakopo ke he tau manatu he tua, fakauka, mo e fakamanavalahi. Ko e fifitaki nei ke he tau puhala fakaako mitaki lahi ha Iesu ne mua e fakamalolō ke he tau fakatonuaga ha Iakopo. Kua peehi he tohi nei e tagata ke he fakamakutu ha Iakopo mai he fatuakiloto ke omoomoi e tagata.

KAKANO NE AOGA AI

¹⁵ Pete kua lagaua ni e totoku e Iakopo e higoa a Iesu (1:1; 2:1), ne fakagahua fakalahi e ia e tau fakaakoaga he Iki, he fakakite e fakatataiaga matafeiga he tohi a Iakopo mo e Lauga he Mouga. He magaaho taha, ne kitia e higoa ha Iehova laga 13 (he New World Translation), ti kua peehi ke he tau maveheaga haana ko e tau palepale ma e tau Kerisiano ne taofi mau ke he tua. (4:10; 5:11) Ne lagaloga e fakaaoga e Iakopo e tau Tohiaga Tapu Heperu ma e tau fakataitaiaga mo e tau fatiakiaga ne lauia tonu ke maeke ke talahau e fakatonuaga aoga haana. Ne fakakite e ia e puna maiaga he tau talahauaga haana: “ke lata mo e Tohi,” “ti fakamoli ai foki e Tohi,” mo e “talahaua noa e Tohi”; ti holo atu a ia ke fakagahua e tau tohi nei ke he moui faka-Kerisiano. (2:8, 23; 4:5) He talahau fakamahino e tau manatu he fakatonuaga mo e atihake e tua ke he Kupu he Atua ko e mena katoatoa, ne fakaaoga fakamitaki e Iakopo e tau talahauaga hagaao ke he tau gahua ha Aperahamo ha ko e tua, ke he fakatātāaga ha Raava he tua ha ko e tau gahua, ke he fakauka tua fakamooli ha Iopu, mo e ke he falanaki ha Elia ke he liogi.—Iako. 2:21-25; 5:11, 17, 18; Kene. 22:9-12; Iosua 2:1-21; Iopu 1:20-22; 42:10; 1 Patu. 17:1; 18:41-45.

¹⁶ Ne aoga lahi e fakatonuaga ha Iakopo ke eke mo tagata kua taute e kupu ka e nakai ko e fanogonogo teao, ke fakatumau e fakamooli he tua ha ko e tau gahua he tututonu, ke moua e fiafia he fakauka ke he tau kamatamata kehekehe, ke fakatumau ke ole ke he Atua ma e iloilo, ke fakatata tumau ki a ia he liogi, mo e taute e fakatufono kua mua ue atu, “Kia fakaalofa atu a koe ke he tagata kua katofia mo koe, tuga hau a fakaalofa kia koe ni.” (Iako. 1:22; 2:24; 1:2, 5; 4:8; 5:13-18; 2:8) Ne malolō e tau hatakiaga haana ke he tau fakaakoaga hehē, fakaaoga fakahanoa he alelo, he fakamailoga tagata i loto he fakapotopotoaga, tau manako kelea, mo e falanaki ke he tau koloa ka popo. (3:1, 8; 2:4; 4:3; 5:1, 5) Ne fakamahino mai e Iakopo ko e kapitiga mo e lalolagi ka hokotia ai ke feuaki fakaagaaga mo e faitaua ke he Atua, ti fakamaama e ia e kakano he tapuakiaga aoga ne kua meā ki mua he Atua: “ke ahi e tau tagata kua mamate e tau matua, mo e tau fifine takape ke he ha lautolu a matematekelea, kia leveki foki e ia a ia neke ilaila a ia he lalolagi.” (4:4; 1:27) Ko e tau fakatonuaga oti nei, kua aoga mo e mukamuka ke maama, ko e mena tonu ia ni kua amanaki ki ai mai he “pou” nei he fakapotopotoaga Kerisiano he vahā fakamua atu. (Kala. 2:9) Ko e fekau totonu i ai kua fakatumau ke eke mo takitakiaga ma e tau Kerisiano he tau vahā vihi, ha ko e “iloilo mai luga,” ne kua moua mai e “tau fua he tututonu.”—3:17, 18.

¹⁷ Ne tupetupe a Iakopo ke lagomatai e tau matakainaga haana ke hokotia ke he tau foliaga ha lautolu ke moui he Kautu he Atua. Ati fakamalolō e ia a lautolu: “Kia fakauka foki a mutolu, kia fakamau ha mutolu a tau loto, ha kua tata e vaha ke haele mai ai e Iki.” Kua fiafia a lautolu kaeke ke fakatumau a lautolu ke fakauka ke he kamatamata ha ko e taliaaga he Atua ko e moua e “foufou he moui, kua talahau mai ai he Iki ke foaki e ia kia lautolu kua fakaalofa kia ia.” (5:8; 1:12) Ko e mena ia, ko e maveheaga he Atua ke he foufou he moui—ko e moui fakaagaaga he lagi po ke moui tukulagi he lalolagi—kua peehi e kakano malolō lahi ke fakauka ke he tau gahua he tua. Mooli ni ko e tohi homo atu nei ka fakamafanatia a tautolu oti ke omoi ke foli ke he moui tukulagi ke he lagi po ke he lalolagi foou ha Iehova ka pule he Tega he Kautu, ko e Iki ha tautolu ko Iesu Keriso.—2:5.

[Matahui Tala]