MATTHEÜS
Aantekeningen — Hoofdstuk 14
Herodes: Dat wil zeggen Herodes Antipas, de zoon van Herodes de Grote. (Zie Woordenlijst.)
districtsregeerder: Lett.: ‘tetrarch’ (betekent ‘heerser over een vierde’ van een provincie), een term die werd gebruikt voor een ondergeschikte districtsregeerder of vazalvorst die alleen met toestemming van de Romeinse overheid regeerde. De tetrarchie van Herodes Antipas bestond uit Galilea en Perea. (Vergelijk de aantekening bij Mr 6:14.)
Johannes de Doper: Zie aantekeningen bij Mt 3:1.
Herodes: Dat wil zeggen Herodes Antipas. (Zie Woordenlijst.)
had Johannes gearresteerd (...) en in de gevangenis gezet: De Bijbel zegt niet waar dat gebeurde. Josephus zegt dat Johannes gevangengezet en gedood werd in fort Machaerus, dat aan de oostkant van de Dode Zee lag (De Oude Geschiedenis van de Joden, Boek XVIII, hfst. 5 ¶2). Het kan zijn dat Johannes een tijdlang in die gevangenis heeft gezeten (Mt 4:12). Maar het is waarschijnlijk dat Johannes vóór zijn terechtstelling gevangenzat in Tiberias, een stad aan de westelijke oever van het Meer van Galilea. Hier volgen de redenen voor die conclusie: (1) Johannes lijkt gevangen te hebben gezeten in de buurt van Galilea, waar Jezus op dat moment was. Johannes hoorde wat Jezus allemaal deed en vanuit de gevangenis stuurde hij zijn discipelen naar Jezus met een vraag (Mt 11:1-3). (2) Markus zegt dat ‘de vooraanstaande mannen van Galilea’ bij Herodes’ verjaardag aanwezig waren, wat aangeeft dat die gevierd werd in Herodes’ residentie in Tiberias. Johannes zat blijkbaar in een gevangenis vlak bij de locatie van het feest (Mr 6:21-29; Mt 14:6-11).
Herodias, de vrouw van zijn broer Filippus: Herodes Antipas werd verliefd op Herodias, de vrouw van zijn halfbroer Herodes Filippus. Herodias ging weg bij Filippus, Antipas liet zich scheiden van zijn vrouw en Herodias en Antipas trouwden. Johannes de Doper werd gearresteerd vanwege zijn kritiek op deze immorele verbintenis, die tegen de Joodse wet inging.
verjaardag werd gevierd: Dit feest werd waarschijnlijk gehouden in de residentie van Herodes Antipas in Tiberias. (Zie aantekeningen bij Mt 14:3 en Mr 6:21.) De Bijbel vermeldt maar twee verjaardagsvieringen: deze, waarbij Johannes werd onthoofd, en die van een farao, waarbij de opperbakker van de Egyptische monarch werd terechtgesteld (Ge 40:18-22). Deze twee verslagen hebben overeenkomsten: in beide gevallen werd een groot feest gehouden, werden gunsten verleend en vond een executie plaats.
De koning: De officiële Romeinse titel van Herodes Antipas was tetrarch. (Zie aantekening bij Mt 14:1.) Maar meestal werd hij ‘koning’ genoemd.
zijn eden: Dat het meervoudige ‘eden’ gebruikt wordt (in tegenstelling tot het enkelvoud in Mt 14:7), kan een aanwijzing zijn dat Herodes zijn belofte benadrukte of bevestigde met herhaalde eden.
medelijden: Of ‘compassie’. (Zie aantekening bij Mt 9:36.)
Geven jullie ze maar iets te eten: Dit is het enige wonder van Jezus dat in alle vier de evangeliën wordt vermeld (Mt 14:15-21; Mr 6:35-44; Lu 9:10-17; Jo 6:1-13).
vissen: In Bijbelse tijden werd vis meestal geroosterd of gezouten en gedroogd, en vaak werd het met brood gegeten. De vis die Jezus gebruikte was waarschijnlijk gezouten en gedroogd.
sprak een zegen uit: Blijkbaar een gebed om God te loven en te danken.
brak de broden: In die tijd waren platte broden met een harde korst gebruikelijk, en daarom moesten de broden gebroken worden (Mt 15:36; 26:26; Mr 6:41; 8:6; Lu 9:16).
manden: Misschien kleinere tenen manden met een hengsel van touw waarmee reizigers ze konden dragen. Men denkt dat ze een inhoud van zo’n 7,5 l hadden. (Zie aantekeningen bij Mt 16:9, 10.)
vrouwen en kinderen niet meegeteld: Alleen Mattheüs vermeldt bij dit wonder de vrouwen en kinderen. Het totale aantal mensen dat door dit wonder gevoed werd, kan ruim boven de 15.000 liggen.
honderden meters: Lett.: ‘vele stadiën’. Een stadie (Grieks: stadion) was 185 m, een achtste van een Romeinse mijl.
vierde nachtwake: Van ongeveer 3.00 tot 6.00 uur. Deze verdeling is gebaseerd op het Griekse en Romeinse systeem van vier nachtwaken. De Hebreeën verdeelden de nacht voorheen in drie waken van ongeveer vier uur (Ex 14:24; Re 7:19), maar inmiddels hadden ze het Romeinse systeem overgenomen.
hem eer bewijzen: Of ‘zich voor hem neerbuigen’, ‘hem hulde brengen’. Deze mensen erkenden Jezus als Gods vertegenwoordiger. Ze bewezen hem eer, niet als een god of godheid maar als ‘Gods Zoon’. (Zie aantekeningen bij Mt 2:2; 8:2 en 18:26.)
Gennesareth: Een kleine vlakte van ongeveer 5 bij 2,5 km aan de NW-oever van het Meer van Galilea. In Lu 5:1 wordt het Meer van Galilea het ‘Meer van Gennesareth’ genoemd.