MARKUS
Aantekeningen — Hoofdstuk 14
Het was: Wat in Mr 14:1, 2 wordt beschreven, gebeurde op 12 nisan. Het vers zegt namelijk dat het twee dagen voor het Pascha (op 14 nisan; zie aantekening bij Mt 26:2) en het Feest van het Ongezuurde Brood (15-21 nisan; zie Woordenlijst) plaatsvond. (Zie App. A7, B12, B15 en aantekeningen bij Mr 14:3, 10.)
Toen hij in Bethanië: De gebeurtenissen in Mr 14:3-9 vonden kennelijk plaats na zonsondergang, toen 9 nisan begon. Dat valt op te maken uit het parallelverslag van Johannes, waar wordt gezegd dat Jezus ‘zes dagen voor het Pascha’ in Bethanië aankwam (Jo 12:1). Hij moet zijn aangekomen rond het begin (met zonsondergang) van de sabbat op 8 nisan, de dag vóór de maaltijd in het huis van Simon (Jo 12:2-11; zie App. A7 en B12.)
Simon de melaatse: Deze Simon wordt alleen hier en in het parallelverslag in Mt 26:6 vermeld. Mogelijk was hij een melaatse die door Jezus was genezen. (Zie aantekening bij Mt 8:2 en Woordenlijst.)
een vrouw: Zie aantekening bij Mt 26:7.
albasten kruikje: Zie Woordenlijst ‘Albast’.
geurige olie: Johannes vermeldt in zijn verslag dat het om een pond olie ging en noemt net als Markus de waarde ervan: 300 denarii (Mr 14:5; Jo 12:3-5). Dat kwam neer op ongeveer het jaarloon van een gewone arbeider. Algemeen wordt aangenomen dat deze geurige olie gewonnen werd uit een aromatische plant (Nardostachys jatamansi) die in de Himalaya voorkomt. Nardus werd vaak verdund en zelfs nagemaakt, maar Markus en Johannes zeggen allebei dat dit echte nardusolie was. (Zie Woordenlijst.)
goot de olie over zijn hoofd: Volgens Mattheüs en Markus goot de vrouw de olie over Jezus’ hoofd uit (Mt 26:7). Johannes, die zijn evangelie jaren later schreef, voegde er nog aan toe dat ze ook olie over zijn voeten goot (Jo 12:3). Jezus legt uit dat dit uit liefde werd gedaan als figuurlijke voorbereiding op zijn begrafenis. (Zie aantekening bij Mr 14:8.)
300 denarii: Mattheüs heeft het in zijn verslag simpelweg over ‘veel geld’ (Mt 26:9), maar Markus en Johannes zijn specifieker. (Zie aantekening bij Mr 14:3, Woordenlijst en App. B14.)
Ze heeft alvast geurige olie over mijn lichaam uitgegoten: Deze vrijgevige daad van de vrouw (zie aantekening bij Mt 26:7) kwam voort uit liefde en waardering voor Jezus. Hij legde uit dat ze onbewust zijn lichaam voorbereidde op een begrafenis, want dode lichamen werden vaak met geurige olie en zalf ingesmeerd (2Kr 16:14).
Ik verzeker jullie: Zie aantekening bij Mt 5:18.
overal in de wereld (...) gepredikt: In overeenstemming met zijn profetie in Mr 13:10 voorspelt Jezus hier dat het goede nieuws in de hele wereld verkondigd zou worden en dat het ook zou omvatten wat de vrouw uit toewijding had gedaan. God inspireerde drie evangelieschrijvers ertoe te vermelden wat ze deed (Mt 26:12, 13; Jo 12:7; zie aantekening bij Mr 13:10).
Judas: Wat in vers 10 en 11 wordt beschreven, gebeurt op 12 nisan, de dag waarop ook de gebeurtenissen in Mr 14:1, 2 plaatsvinden. (Zie App. A7, B12 en aantekeningen bij Mr 14:1, 3.)
Iskariot: Zie aantekening bij Mt 10:4.
zilverstukken: Lett.: ‘zilver’, dat wil zeggen zilver dat als geld werd gebruikt. Volgens Mt 26:15 ging het om ‘30 zilverstukken’. Mattheüs is de enige evangelieschrijver die vermeldt voor welk bedrag Jezus verraden werd. Mogelijk ging het om zilveren sikkels die in Tyrus geslagen waren. Met dit bedrag laten de overpriesters kennelijk zien hoe groot hun minachting voor Jezus was, want onder de wet was dit de prijs van een slaaf (Ex 21:32). Toen Zacharia de ontrouwe Israëlieten om zijn loon vroeg voor zijn profetische werk onder Gods volk, wogen ze ‘30 zilverstukken’ voor hem af, waarmee ze te kennen gaven dat ze hem niet hoger schatten dan een slaaf (Za 11:12, 13).
Op de eerste dag van het Feest van het Ongezuurde Brood: Het Feest van het Ongezuurde Brood begon op 15 nisan, de dag na het Pascha (14 nisan), en het feest duurde zeven dagen. (Zie App. B15.) Maar in Jezus’ tijd was het Pascha zo nauw met dit feest verbonden geraakt dat alle acht de dagen, inclusief 14 nisan, soms ‘het Feest van het Ongezuurde Brood’ werden genoemd (Lu 22:1). De dag die hier wordt genoemd is 14 nisan omdat wordt gezegd dat het de dag is waarop het paschaoffer wordt geslacht (Ex 12:6, 15, 17, 18; Le 23:5; De 16:1-8). Wat in vers 12-16 wordt beschreven vond waarschijnlijk plaats op de middag van 13 nisan als voorbereiding op het Pascha, dat gevierd werd ‘toen het avond was geworden’, aan het begin van 14 nisan (Mr 14:17, 18; zie App. B12 en aantekening bij Mt 26:17).
Toen het avond was geworden: Dat wil zeggen de avond waarmee 14 nisan begon. (Zie App. A7 en B12.)
zijn hand met mij (...) doopt: Mensen aten gewoonlijk met hun vingers of gebruikten een stuk brood als lepel. De uitdrukking zou ook een idioom kunnen zijn dat ‘samen voedsel delen’ betekent. Samen met iemand eten duidde op nauwe omgang. Zich tegen zo’n intieme vriend keren gold als de laagste vorm van verraad (Ps 41:9; Jo 13:18).
schaal: Het Griekse woord duidt op een relatief diepe schaal waaruit een maaltijd werd gegeten. In enkele oude manuscripten staat ‘de gemeenschappelijk schaal’, maar ook de huidige weergave wordt goed ondersteund door de manuscripten.
nam hij een brood (...) brak het: Zie aantekening bij Mt 26:26.
Hij sprak een zegen uit: Blijkbaar een gebed om God te loven en te danken.
betekent: Zie aantekening bij Mt 26:26.
bloed van het verbond: Zie aantekening bij Mt 26:28.
nieuwe wijn zal drinken: Zie aantekening bij Mt 26:29.
lofzangen: Zie aantekening bij Mt 26:30.
voordat een haan (...) kraait: Dit wordt in alle vier de evangeliën vermeld, maar alleen Markus voegt in zijn verslag het detail toe dat de haan twee keer zou kraaien (Mt 26:34, 74, 75; Mr 14:72; Lu 22:34, 60, 61; Jo 13:38; 18:27). In de Misjna staat over Jezus’ tijd dat er in Jeruzalem hanen werden gefokt, wat het Bijbelverslag ondersteunt. Dit gekraai vond blijkbaar heel vroeg in de ochtend plaats. (Zie aantekening bij Mr 13:35.)
Gethsemané: Zie aantekening bij Mt 26:36.
Ik: Zie aantekening bij Mt 26:38.
Blijf (...) waken: Lett.: ‘blijf wakker’. Jezus had al eerder beklemtoond dat zijn discipelen geestelijk wakker moesten blijven omdat ze de dag en het uur van zijn komst niet wisten. (Zie aantekeningen bij Mt 24:42; 25:13 en Mr 13:35.) Die aansporing herhaalt hij hier en in Mr 14:38, waar hij geestelijk wakker blijven in verband brengt met voortdurend bidden. Vergelijkbare aansporingen komen overal in de Griekse Geschriften voor, waaruit blijkt dat geestelijke alertheid van groot belang is voor ware christenen (1Kor 16:13; Kol 4:2; 1Th 5:6; 1Pe 5:8; Opb 16:15).
liet zich op de grond vallen: Het parallelverslag in Mt 26:39 zegt dat Jezus zich ‘voorover’ liet vallen. In de Bijbel worden verschillende gebedshoudingen vermeld, waaronder staan en knielen. Maar tijdens een intens gebed kon iemand echt languit liggen met zijn gezicht naar de grond. Dat was misschien wel de nederigste houding.
Abba: Transliteratie van een Hebreeuws of Aramees woord dat drie keer in de Griekse Geschriften voorkomt (Ro 8:15; Ga 4:6). Het woord betekent letterlijk ‘de vader’ of ‘o Vader’. Het heeft iets van het vertrouwelijke van het Nederlandse ‘papa’ in zich maar ook de waardigheid van het woord vader. Het is dus informeel maar toch respectvol. Het was een van de eerste woorden die een kind leerde spreken. Toch gebruikte in oude Hebreeuwse en Aramese geschriften ook een volwassen zoon deze aanspreekvorm voor zijn vader. Het was dus eerder een liefkozende aanspreekvorm dan een titel. Dat Jezus het woord gebruikt, laat zien wat een hechte, vertrouwelijke band hij met zijn Vader heeft.
Vader: In het Grieks wordt abba in alle drie de gevallen gevolgd door de vertaling ho pater, dat letterlijk ‘de vader’ of ‘o Vader’ betekent.
Neem deze beker van mij weg: In de Bijbel wordt ‘beker’ vaak figuurlijk gebruikt voor Gods wil, ‘het toegemeten deel’, voor een persoon. (Zie aantekening bij Mt 20:22.) Jezus maakte zich ongetwijfeld veel zorgen over de smaad die God zou ondervinden wegens zijn dood als iemand die beschuldigd werd van godslastering en opruiing, en dat zette hem ertoe aan te bidden of deze ‘beker’ aan hem voorbij mocht gaan.
geest: Zie aantekening bij Mt 26:41.
vlees: Zie aantekening bij Mt 26:41.
ze konden hun ogen niet openhouden: Een Grieks idioom dat ‘heel erg slaperig’ betekent. Het kan ook worden weergegeven met ‘hun ogen waren zwaar’.
kuste hij hem teder: Het Griekse werkwoord dat hier staat is een intensieve vorm van het werkwoord voor kussen dat in Mr 14:44 wordt gebruikt. Uit de hartelijke, vriendelijke manier waarop Judas Jezus begroette, blijkt hoe ver zijn bedrog en hypocrisie gingen.
Een van de omstanders: Het parallelverslag in Jo 18:10 laat zien dat het Simon Petrus was die zijn zwaard trok en dat de slaaf van de hogepriester Malchus heette. Lukas (22:50) en Johannes (18:10) vermelden allebei in hun verslag nog dat hem zijn ‘rechteroor’ werd afgeslagen.
haalde uit naar de slaaf van de hogepriester: Zie aantekening bij Jo 18:10.
Een jonge man: Markus is de enige die melding maakt van het voorval in vers 51 en 52. Mogelijk was hij zelf de jonge man. In dat geval heeft Markus misschien persoonlijk contact met Jezus gehad. (Zie aantekening bij Mr Titel.)
naakt: Zie aantekening bij Mt 25:36.
de hogepriester: Toen Israël een onafhankelijke natie was, bleef een hogepriester zijn leven lang in functie (Nu 35:25). Maar tijdens de Romeinse bezetting van Israël hadden de bestuurders van Rome het gezag om een hogepriester te benoemen of af te zetten. De hogepriester die het proces tegen Jezus leidde was Kajafas (Mt 26:3, 57), een handig diplomaat die zijn ambt langer behield dan al zijn directe voorgangers. Hij werd rond 18 n.Chr. benoemd en zijn ambtsperiode duurde tot omstreeks 36 n.Chr. (Zie Woordenlijst; zie voor de mogelijke locatie van het huis van Kajafas App. B12.)
Sanhedrin: Zie aantekening bij Mt 26:59.
kwamen hun verklaringen niet overeen: Markus is de enige evangelieschrijver die vermeldt dat de verklaringen van de valse getuigen bij Jezus’ proces niet overeenkwamen.
de Christus: Zie aantekening bij Mt 11:2.
rechterhand van macht: Zie aantekening bij Mt 26:64.
scheurde zijn kleren: Hier een gebaar van verontwaardiging. Kajafas scheurde waarschijnlijk het deel van het kleed dat zijn borst bedekte om zijn schijnheilige woede over Jezus’ woorden nog dramatischer te maken.
Profeteer!: Ze wilden niet dat hij een voorspelling deed maar dat hij door een openbaring van God zou vaststellen wie hem had geslagen. Uit de context blijkt dat Jezus’ vervolgers zijn gezicht hadden bedekt en het parallelverslag in Mt 26:68 laat zien waartoe ze hem uitdaagden: ‘Profeteer eens, Christus. Wie heeft je geslagen?’ Ze daagden de geblinddoekte Jezus dus uit om te zeggen wie hem geslagen had. (Zie aantekeningen bij Mt 26:68 en Lu 22:64.)
portaal: Of ‘vestibule’. (Zie aantekening bij Mt 26:71.)
vloeken: Zie aantekening bij Mt 26:74.
zweren: Zie aantekening bij Mt 26:74.
kraaide een haan: Deze gebeurtenis wordt in alle vier de evangeliën vermeld, maar alleen Markus voegt in zijn verslag het detail toe dat de haan voor de tweede keer kraaide (Mt 26:34, 74, 75; Mr 14:30; Lu 22:34, 60, 61; Jo 13:38; 18:27). In de Misjna staat over Jezus’ tijd dat er in Jeruzalem hanen werden gefokt, wat het Bijbelverslag ondersteunt. Dit gekraai vond blijkbaar ergens voor zonsopgang plaats. (Zie aantekening bij Mr 13:35.)