Overschakelen naar rechts
DOOR ONTWAAKT!-CORRESPONDENT IN NIGERIA
ZONDAGMORGEN om zes uur ging al het verkeer op de Nigeriaanse wegen over van de linker naar de rechter kant. Grote aantallen mensen hadden zich reeds langs de kanten van de weg bij strategisch gelegen kruispunten in de hoofdstad Lagos verzameld om het gebeuren gade te slaan.
De dag voor de verandering, zondag, was van tevoren zorgvuldig uitgekozen; de daarop volgende dag was een nationale vrije dag, zodat er twee dagen achtereen minder verkeer op de wegen zou zijn. Ook was in alle steden een snelheidsbeperking van 20 mijl (32 kilometer) per uur van kracht, terwijl er veel verkeerscontrole-beambten en politieagenten op de been waren om het verkeer in goede banen te leiden. De overheidspersonen die de overgang hadden gepland, wisten dat er extra toezicht nodig was omdat de weggebruikers hun reflexbewegingen, die nog waren ingesteld op links verkeer, zouden moeten aanpassen.
Om middernacht was al het verkeer aan de linkerkant tot stilstand gekomen voor een „afkoelingsperiode”. Toen het tijdstip van de verandering naderde, ging er een opgewonden gemompel door de menigten. Om 6.00 v.m. kropen de wachtende voertuigen langzaam achter elkaar, bumper aan bumper, uit hun parkeerpositie aan de linkerkant, over de witte middenstreep van de weg, naar de rechterkant. De mensen barstten uit in gejuich. De verkeersstroom vermeerderde geleidelijk vaart tot ze een constante snelheid had bereikt van twintig mijl per uur; het duurde echter niet lang of ongeduldige automobilisten begonnen anderen in te halen, daarbij de voorgeschreven veilige snelheidsbeperking totaal negerend.
De enthousiaste toeschouwers bleven met belangstelling toekijken, en reageerden spontaan met waarschuwingskreten, gelach of goedaardige spot als een automobilist een moment zijn gedachten er niet bij had en weer naar links begon uit te wijken.
Daar er de eerste twee dagen geen druk verkeer was, verliep alles betrekkelijk rustig. Op dinsdag echter kwam het verkeer in de stad Lagos vast te zitten. De federale commissaris (minister) van openbare werken, de leider van de overschakelingsoperatie, was zelfs meer dan twee uur onderweg naar zijn kantoor, terwijl hij daar normaal slechts twintig minuten over doet. Het verkeer zat zo hopeloos in de knoop dat sommige arbeiders, die om half negen ’s morgens op hun werk moesten zijn, daar pas tegen de middag aankwamen.
Wat ging er verkeerd? Was men wel volledig voorbereid op de verandering? En wat ons natuurlijk bovenal interesseert is de vraag waarom dit land met zijn 60 miljoen inwoners besloot van links op rechts verkeer over te gaan.
Hoe de verkeerssystemen zijn ontstaan
De geschiedenis toont aan dat de beslissing in verband met rechts of links rijden, vaak werd beïnvloed door de plaatselijke gewoonten. De Britse gewoonte om links te rijden, breidde zich uit naar de landen die tot het Engelse koloniale imperium behoorden, net als andere koloniale machten, die aan de rechterkant van de weg reden, deze regeling overbrachten naar de landen die onder hun invloed kwamen te staan.
Dit verklaart waarom in Afrika in sommige landen aan de linkerkant wordt gereden en in andere aan de rechterkant. Zelfs toen deze landen onafhankelijk werden, waren hun nieuwe wetten in het algemeen gebaseerd op de wettelijke beginselen die in de koloniale moederlanden golden.
Nigeria doet de stap
In oktober 1961 werd er te Monrovia een bijeenkomst gehouden van de Westafrikaanse Transport-Conferentie, alwaar een overeenkomst tot stand kwam waarin werd bepaald dat de verkeersregeling in de Westafrikaanse landen gestandaardiseerd moest worden. Ook in de resolutie die in 1964 door de Economische Commissie voor Afrika werd opgesteld, werd alle Afrikaanse landen aanbevolen van links naar rechts verkeer over te schakelen.
In overeenstemming hiermee bewogen alle voertuigen in Nigeria zich ’s morgens op 2 april 1972 van de linker- naar de rechterkant van de weg. Men was ervan overtuigd dat na deze stap de economische banden met andere Westafrikaanse landen versterkt zouden worden. Zo rijdt bijvoorbeeld het verkeer in alle buurlanden van Nigeria aan de rechterkant van de weg. Iemand die nu uit een van deze landen in Nigeria komt, zal niet meer een heel stel nieuwe verkeerswetten behoeven te leren, voordat hij zonder problemen in Nigeria kan rijden.
Om de handel tussen de Afrikaanse landen nog verder te vergemakkelijken, worden er nu voorbereidingen getroffen voor de bouw van een Transafrikaanse autosnelweg van Nigeria naar Kenya, over een afstand van circa 7000 kilometer. Er is ook al een voorstel gedaan voor de bouw van een Transwestafrikaanse autosnelweg van Nigeria naar Senegal. Met de overgang naar rechts verkeer en de verdere samenwerking tussen de Westafrikaanse landen, voorziet Nigeria een grotere markt voor zijn produkten.
In Afrika wordt, net als in de hele wereld, slechts in een beperkt aantal landen links gereden, en in veel van deze landen denkt men er ernstig over, naar rechts verkeer over te schakelen. De meeste auto-industrielanden hebben rechts verkeer en vervaardigen hoofdzakelijk auto’s met linkse besturing. Gezien het feit dat meer landen een overgang naar rechts overwegen, ziet men de tijd naderen dat de grote autoconcerns in de wereld het niet meer de moeite waard zullen vinden voertuigen te blijven bouwen voor links verkeer. „Daarom”, zo stond er te lezen in een Nigeriaanse brochure, „zullen, als wij niet nu een verandering aanbrengen, de auto’s in de nabije toekomst duurder in aanschaf zijn.”
Voorbereidingen
Nigeria begon zich in 1969 serieus bezig te houden met de verandering van links naar rechts. Van toen af is er enorm veel gedaan om het beoogde doel te bereiken. „Zijn wij werkelijk klaar voor de overschakeling?” „Zal het niet een ongekend aantal ongelukken tot gevolg hebben?” „En al mag men dan in de hoofdsteden van de deelstaten verkeersonderricht geven, hoe zullen de mensen in de dorpen vertrouwd gemaakt worden met de overschakeling?” zo vroegen velen onder de bevolking zich af.
Op 30 januari 1970 riep de federale regering de Nationale Commissie voor Rechts Verkeer in het leven. Er werd speciale aandacht geschonken aan de werving van verkeerscontrole-personeel, personen die een speciale opleiding kregen voor verkeersbeambte om de verkeerspolitie te versterken.
Ook de wegen kregen de nodige aandacht. Sommige bestaande autosnelwegen moesten voor de overschakeling veranderd worden. Ook moest er voor een nieuwe wegbebakening worden gezorgd. Alle eigenaars van openbare vervoermiddelen kregen de opdracht de deuren van hun wagens van links naar rechts over te brengen.
Onderwijl was het federale ministerie van voorlichting begonnen de mensen in verband met de overschakeling wegwijs te maken. Hierbij werd gebruik gemaakt van de pers, de radio en de televisie. Affiches, strooibiljetten, boekjes en autoplakkers werden kosteloos aan het publiek verstrekt. Er kwamen nieuwe verkeersvoorschriften; er werden aanplakborden geplaatst en spandoeken opgehangen. „Cinerovers” (rijdende filmwagens) werden het land doorgezonden. In sommige staten werden oefeningen gehouden om de mensen aan het rechtshouden in het verkeer te laten wennen opdat de overgang zonder al te grote problemen zou verlopen. Alle voorbereidingen kostten het land ongeveer LN3 miljoen (ƒ 29.000.000). En toen eindelijk alle voorbereidingen waren getroffen, ging Nigeria over van links op rechts verkeer.
Het resultaat
Zondagmorgen vroeg, 2 april 1972, reisde ik per bus ongeveer vijf kilometer naar mijn gemeentegebied in Lagos om het goede nieuws van het Koninkrijk te prediken. Het interesseerde mij ook met eigen ogen te zien welke gevolgen de verkeersverandering had. Op alle strategische punten in de stad kon men politieagenten en verkeersbeambten zien staan. Maar het leek er wel op of de meerderheid van de automobilisten op de eerste dag van de overschakeling geen risico’s had willen lopen en daarom was thuisgebleven.
Ook had de dag vóór de verandering de Vereniging van Minibussen besloten dat er op 2 april geen minibus op de weg zou komen, maar dat alle chauffeurs zich met hun bussen op een bepaalde plaats zouden verzamelen om „Ogun” te aanbidden, de god van het ijzer, die, naar men zegt, ook verantwoordelijk is voor de produktie van het staal dat voor het vervaardigen van motorvoertuigen wordt gebruikt, met als doel hem te danken voor deze betekenisvolle verandering in de geschiedenis van de Nigeriaanse chauffeur.
Maar waardoor ontstond nu die ernstige verkeersopstopping op dinsdag? Er werden heel wat mogelijke oorzaken geopperd. De heer Femi Okunnu, commissaris van openbare werken, verklaarde dat „de wettelijk voorgeschreven snelheidsbeperking van 20 mijl per uur . . . onvermijdelijk de normale verkeersdoorstroming vertraagde”. Bovendien verklaarde hij dat „veel chauffeurs . . . geen gebruik hadden gemaakt van de paasdagen om te oefenen in het rechts rijden en zich met de nieuwe route die zij moesten rijden, vertrouwd te maken. De verkeerschaos die er vanmorgen heerste, kan voor een groot deel op rekening gesteld worden van bijna, zo niet al die automobilisten; elke verkeersbeambte die zij tegenkwamen, moesten zij wenken om de weg te vragen”.
De overschakeling had een interessant resultaat. Terwijl in april 1971 het aantal sterfgevallen als gevolg van verkeersongelukken met 54,4 percent was gestegen, vergeleken met dezelfde maand in 1970, nam dit aantal in april 1972, de eerste maand van de verandering, met 77,6 percent af. Ook het aantal auto-ongelukken verminderde, vergeleken met de overeenkomstige maand van vorig jaar, met 55,8 percent. Als een verkeersopstopping het enige ongemak zal blijven dat de verandering met zich heeft meegebracht, kan men met het oog op de honderden levens die reeds zijn gespaard, beslist zeggen dat de overschakeling een groot succes is geworden. Maar men vreest dat de chauffeurs, nadat zij eenmaal aan de nieuwe situatie zijn gewend, weer in hun oude gewoonte van zorgeloos rijden zullen vervallen.
Achteraf bezien, moet men toegeven dat het een zeer moedige stap was tot deze overgang te besluiten. Bij het uitvoeren van de overschakeling moesten heel wat moeilijke problemen overwonnen worden. Maar in het algemeen kan men zeggen dat dit met succes werd gedaan.