Het probleem van de oude dag

EIGENLIJK wil niemand oud worden. Het is waar, wij willen misschien de ervaring en wijsheid bezitten die uit een lang leven kunnen voortvloeien, maar de ernstige beperkingen die de oude dag aan lichaam en geest kan opleggen, willen wij niet graag. Evenmin willen wij ervaren wat erop volgt — de dood. Als wij mochten kiezen, zouden wij waarschijnlijk de wijsheid van de ouderdom combineren met de vitaliteit van de jeugd. Dat had Ponce de León in gedachten toen hij eeuwen geleden in Florida de „Bron van de jeugd” zocht.

Kan het verouderingsproces worden stopgezet, gekeerd? Zal er een tijd aanbreken dat de wijsheid van de ouderdom gecombineerd wordt met de vitaliteit van de jeugd en tot onbepaalde tijd voortduurt? Vol vertrouwen antwoorden wij JA! Wanneer? Veel eerder dan u misschien denkt, zoals wij verderop in dit tijdschrift zullen uiteenzetten.

Maar zolang de oude dag nog niet in jeugd is verkeerd, hebben wij nog steeds met de problemen ervan te maken. En wij zullen daaraan het hoofd moeten bieden.

„Gouden jaren” of niet?

Sommigen hebben de periode van de oude dag de „gouden jaren” genoemd. Wanneer iemand niet wordt geplaagd door vele ziekten, teleurstellingen of angsten, kan de ouderdom inderdaad een periode van aangename rust zijn, gelijkend op wat de patriarch Abraham ervoer, want de bijbel zegt dat hij „in een gezegende ouderdom [stierf], oud en voldaan”. — Gen. 25:8.

Anderen zullen de oude dag echter niet de „gouden jaren”, maar de „rampjaren” willen noemen. Een vooraanstaand persoon werd bij het bereiken van de 70 gevraagd hoe hij de oude dag bezag. Hij antwoordde: „Als een schipbreuk”. Dat hij steeds ouder werd, vergeleek hij met een op de kust geworpen schip dat door wind en golven aan stukken wordt geslagen. Of zoals de psychologe Dr. Rebecca Black uit Boston het stelde:

„De mensen worden ertoe gebracht te geloven dat zij vanaf de tijd dat zij met pensioen gaan, nog lang en gelukkig zullen leven, maar er wordt maar erg weinig gedaan om de mensen voor te bereiden op de werkelijkheid van de pensionering — en vaak is het een ramp.”

Aldus roept de gedachte aan de oude dag tegenstrijdige beelden op. Aan de ene kant is er het beeld van de verloren jeugd, de afnemende kracht en ten slotte de mogelijkheid van een eenzame dood. Aan de andere kant het beeld iets bereikt te hebben in het leven en respect en eer te ontvangen.

Deze botsing van tegenstrijdige verwachtingen werd in een redactioneel artikel door Daniel Calahan van het Instituut van Maatschappij, Bevolkingsgroepen en Levenswetenschappen onder de aandacht gebracht, toen hij de 46 passeerde. Hij merkte op:

„Voor iemand die onlangs de gevorderde leeftijd van zesenveertig jaar bereikte, is het vooruitzicht van de snel naderende oude dag iets dat hem zowel in vervoering brengt als angst aanjaagt.

Mijn kinderen zullen volwassen zijn; ik zal weer mijn eigen leven kunnen leiden. Dat is wat mij in vervoering brengt.

Maar ik ben er niet helemaal gerust op vanwege enkelen van de ouderen om mij heen, die een groot deel van hun extra vrije tijd besteden aan het bezoeken van ziekenhuizen, het gaan naar begrafenissen van oude vrienden, en het rusteloos zoeken naar iets wat zij met hun ledige tijd kunnen doen.

Veel bejaarden verblijven in verpleegtehuizen, die handig bedachte instellingen die in het leven zijn geroepen om er zeker van te zijn dat de bejaarden ons thuis niet voor de voeten lopen. Het vooruitzicht dat ik mijn laatste dagen misschien wel in een van die gebouwen zal moeten slijten — starend naar de muren of naar de tv die constant keihard aanstaat — jaagt mij angst aan, een angst die slechts weinig groter is dan het vooruitzicht van het verouderen zelf.”

Meer bejaarden

In zeker opzicht heeft de moderne wetenschap het probleem van oude en in behoeftige omstandigheden verkerende mensen vergroot. Hoe dat zo? Doordat de medische wetenschap het leven heeft verlengd, maar niet veel heeft gedaan aan het soort van leven dat ouderen leiden. In Amerika heeft bijvoorbeeld een kind dat nu geboren wordt, een gemiddelde levensverwachting die 24 jaar hoger ligt dan die van een kind dat in 1900 geboren werd. Maar wat is er gewonnen als de bejaarden een groot deel van die extra jaren in ellende moeten doorbrengen?

Omdat nu meer mensen een hogere leeftijd bereiken, nemen de problemen die met het verouderen samengaan toe. Alleen al in de Verenigde Staten zijn er nu meer dan 24 miljoen mensen van 65 jaar of ouder. Praktisch iedere familie heeft ermee te maken, daar een familie waarvan niet ten minste één lid ouder dan 65 jaar is, een uitzondering vormt. Het bureau voor volkstellingen meldt dat van deze Amerikanen van 65 jaar of ouder meer dan 5 miljoen vrouwen alleen wonen. Dit is ook het geval met ongeveer anderhalf miljoen mannen.

Omdat in vele landen de oudere personen langer leven en er meer van hen zijn, is het een reëel probleem wat zij met hun leven moeten doen. Vele oudere mensen zullen evenveel tijd na hun 65ste leven als voordat zij volwassen werden. Wat moeten zij met al die tijd doen?

Wat nog tot het probleem bijdraagt is het feit dat de mentale vermogens niet zo snel achteruitgaan als de lichamelijke. Eén groep psychologen stelt dat iemands mentale vermogens rond de 60 hun top bereiken en daarna slechts erg langzaam afnemen. Daarom ontstaat het probleem hoe de geest bezig te houden juist tegen de tijd dat het lichaam niet langer meer kan meekomen zoals het gewoon was.

Problemen voor anderen

Aan de problemen van ouderdom moet natuurlijk niet alleen door de bejaarden zelf het hoofd worden geboden; ook jongere familieleden worden geconfronteerd met hun problemen. Het tijdschrift Business Week zegt bijvoorbeeld:

„Naast het grootbrengen van tieners en het financieren van hun schoolopleiding is het grootste probleem waar personen met een leidende positie van boven de 35 tegenover staan de zorg voor bejaarde ouders

Een verzekeringsambtenaar uit New York zegt: ’De zorg voor mijn 91 jaar oude moeder heeft ons danig uitgeput — emotioneel en financieel.’ Zijn reactie is maar al te kenmerkend.”

De oude dag vormt dan ook zeker een probleem. En steeds meer mensen moeten er het hoofd aan bieden. Hoe kunnen zij dit en net als Abraham „voldaan” zijn? Wat kunnen zij doen? Wat kunnen jonge volwassenen doen voor hun ouders naarmate die op hogere leeftijd komen?

En de belangrijkste vraag van alle: Kan de oude dag ooit in jeugd verkeren?