Leren leven met arthritis
Door Ontwaakt!-correspondent in Engeland
De 72-jarige David beweegt zich moeilijk. Misvormde ellebogen en polsen laten zien hoe fnuikend de gevolgen zijn van een ziekte die maar al te vaak onder bejaarden voorkomt.
Peggie, die tegen de zeventig is, loopt moeilijk. Ook zij sukkelt, zoals uit haar misvormde handen blijkt. Toch lukt het haar wat huishoudelijk werk te doen en zij haakt graag.
Isa, die 37 jaar in een rolstoel heeft gezeten, kon weinig voor zichzelf doen. Maar uit haar aanstekelijke glimlach sprak een opmerkelijke vitaliteit.
DAVID, Peggie en Isa — drie van de ongeveer zes miljoen Britten met arthritis. Volgens de Londense Times is deze ziekte jaarlijks ’verantwoordelijk voor het verlies van 88 miljoen werkdagen, veel meer dan de verliezen tengevolge van stakingen’. Arthritis is in Engeland de „voornaamste op zichzelf staande oorzaak van invaliditeit”.
Arthritis kan overal toeslaan, waar u ook woont. Geen enkel gebied ter wereld is ervoor gevrijwaard. Over deze aandoening schrijft de arts Vernon Coleman: „Weinig ziekten treffen zo veel mensen . . . Weinig ziekten veroorzaken zo veel pijn en invaliditeit, en over weinig ziekten zijn zo veel mythen in omloop en heersen zo veel misverstanden.” — Zie het kader op blz. 14.
Het is niet te verwonderen dat veel arthritispatiënten, zoals David, het leven deprimerend vinden. Daar staat tegenover dat Peggie, Isa en anderen zich ondanks hun invaliditeit wisten te vermannen en zelfs optimistisch waren. Hoe is dat mogelijk? En hoe is het met u gesteld? Als u arthritis hebt, of denkt te hebben, welke stappen kunt u dan doen die u kunnen helpen de ziekte met succes het hoofd te bieden?
Als u er het slachtoffer van bent
Zorg eerst voor een vroegtijdige diagnose. „Er kan niet krachtig genoeg beklemtoond worden”, schrijft The Arthritis Book, „dat een vroegtijdige diagnose latere pijn en invaliditeit kan helpen minimaliseren.” Ja, de behandeling van arthritis is er inderdaad op gericht „tijd te winnen”. Dr. Coleman is het daarmee eens: „Als . . . de behandeling vroegtijdig en met enthousiasme op gang wordt gebracht, worden de vooruitzichten belangrijk verbeterd.”
Wacht dus niet te lang. Stel vast welke klachten u precies hebt. En als het arthritis is, tref dan regelingen om zonder uitstel met de behandeling te beginnen.
Het bestrijden van de pijn
Voor arthritispatiënten heeft het terugdringen van de pijn hoge prioriteit. Toch geven enkele artsen in sommige gevallen van osteoarthritis de raad ’niets tegen de pijn in te nemen’. Waarom? Omdat pijnverdovende middelen de natuurlijke alarmsignalen van het lichaam onderdrukken. Het negeren van deze signalen kan leiden tot onherstelbare beschadiging van de gewrichten.
De mogelijke bijwerkingen van zulke pijnstillers moeten ook in aanmerking worden genomen. In The Lancet werd gewaarschuwd dat de „kans op opname [in een ziekenhuis] met een bloedende maagzweer . . . aanzienlijk toenam bij gebruikers van NANSAID [non-aspirine non-steroïde ontstekingsremmende middelen]”. Velen geven er daarom de voorkeur aan hun geneesmiddelengebruik tot een minimum te beperken. Sommigen vinden verlichting van pijn door zich op zaken te concentreren die hen boeien. In Nursing Mirror wordt opgemerkt: „Afleiding kan worden gebruikt als een schild voor de zintuigen door de aandacht af te leiden en te richten op iets wat geen verband houdt met de pijn.”
Dit wil niet zeggen dat het vermijden van alle pijnstillende middelen raadzaam is. In sommige gevallen kan het niet onderdrukken van pijn het gebruik van pijnlijke gewrichten ontmoedigen, wat leidt tot stijfheid, atrofie en uiteindelijk verlies van de gewrichtsfunctie. NANSAID en aspirine worden alom gebruikt om de pijn te verlichten. Ze worden ook voorgeschreven om de zwelling en ontsteking terug te dringen. Beide worden door veel arthritispatiënten en hun artsen als effectief beschouwd.
Het is echter raadzaam om met het oog op de potentiële gevaren zo veel mogelijk over een behandeling te weten voordat u ermee begint. Ga na wat de risico’s zijn. Spreek er met uw arts over.
Hoewel extreme kou en vochtigheid geen arthritis veroorzaken, blijken klimatologische factoren wel van invloed te zijn op de mate van pijn die de patiënten ervaren. Zo heeft voor sommigen een verhuizing naar een warm, droog klimaat verlichting gebracht. Maar als zo’n verandering onuitvoerbaar is, zijn er wat alternatieven.
Dr. Frederic McDuffie, een vooraanstaand wetenschappelijk onderzoeker op het gebied van reumatoïde arthritis, merkt op dat rechtstreekse „aanwending van kou en warmte ook nuttig kan zijn”. Bij een onderzoek hielden patiënten twintig minuten een ijskompres tegen kniegewrichten die door reumatoïde arthritis aangedaan waren. Zij deden dit vier weken lang driemaal per dag en rapporteerden dat zij zich meer pijnvrij konden bewegen en grotere spierkracht hadden. Zij waren vlugger in hun bewegingen en sliepen beter. Hoe kwam dat? McDuffie legt uit dat „kou de geleiding van pijnimpulsen door de zenuwen vermindert”.
Helaas zal dat wat bij de een goed werkt bij een ander misschien geen effect sorteren. Veel arthritispatiënten vinden een zachte massage nuttig. Isa vertelde: „Als ik veel last van mijn pijn heb, vraag ik mijn man echt hard over de plek te wrijven. Dat doet zeer, maar soms verlicht het de pijn.”
Warmtetherapie wordt ook heilzaam geacht. Sommige artsen bevelen het gebruik van een kruik of een elektrisch verwarmd kussen aan om de pijn te verlichten. De reumatoloog dr. F. Dudley Hart legt uit: „Warmte ontspant de spieren, vermindert de stijfheid en verlicht de pijn.”
’Gebruiken of verliezen!’
„Een van de belangrijkste dingen . . . bij arthritis is . . . lichaamsbeweging”, zegt The Arthritis Helpbook. ’Ja,’ zegt u, ’maar dat is juist zo pijnlijk.’ Dat is waar, maar streef naar een goed evenwicht.
Lopen, zwemmen en fietsen genieten de voorkeur bij lichaamsbeweging in het algemeen. Wil uw lichaamsbeweging echter werkelijk effectief zijn, dan hebt u een programma nodig dat op uw soort arthritis is afgestemd. Bespreek dit met uw arts of fysiotherapeut om vast te stellen welke bewegingen u het beste zullen helpen.
Mocht u tijdens periodes van lichaamsbeweging pijn voelen, rust dan even. Zijn uw aangedane gewrichten warm en ontstoken, dan moet u voor dat moment stoppen met de lichaamsbeweging — misschien is ze te inspannend. Bedenk dat uw doel beweeglijkheid moet zijn, niet kracht. De gewrichten minstens tweemaal per dag een zo volledig mogelijk bewegingstraject laten doorlopen, kan ertoe bijdragen dat u zich vrij kunt blijven bewegen.
Uitzicht op genezing?
„Genezing voor arthritis ’heel nabij’”, werd op 28 mei 1980 aangekondigd in de Liverpoolse Daily Post. In het verslag dat volgde werd echter opgemerkt dat er ’geen definitief tijdschema was opgesteld’.
Ruim twaalf jaar later is het onderzoek nog steeds aan de gang. Voor reumatoïde arthritis richt de aandacht zich nu op de synthese van middelen om de „defecte” genen die als de waarschijnlijke oorzaak gezien worden, te manipuleren. Professor Ravinder Maini van de Arthritis and Rheumatism Council hoopt dat die „over vijf à tien jaar” verkrijgbaar zullen zijn.
Intussen hebben sommige arthritisslachtoffers om hun beweeglijkheid terug te krijgen en hun lijden te verlichten, gekozen voor chirurgische gewrichtsvervanging. Anderen vinden dat bepaalde diëten helpen. Ook de acupunctuur, homeopathie en osteopathie hebben hun aanhangers op dit terrein.
De meningen over wat de juiste behandeling is, lopen zeer uiteen. Sommige behandelwijzen zijn door medische deskundigen als „kwakzalverij” betiteld louter omdat zulke therapieën als onorthodox worden beschouwd, niet omdat ze niet effectief zijn. Niettemin wordt arthritispatiënten een grote menigte zogenaamde geneesmiddelen van twijfelachtige waarde aangeboden.
Tot op het moment heeft de medische wereld geen geneesmiddel voor deze fnuikende ziekte gevonden. Het is daarom verstandig alle factoren zorgvuldig af te wegen als u voor een bepaalde therapie kiest. Hebt u dat eenmaal gedaan, blijf dan bij wat u de beste resultaten oplevert.
Hoe anderen kunnen helpen
Als u een familielid of vriend met arthritis hebt, is er veel dat u kunt doen om hem of haar te helpen roeien met de beschikbare riemen. Hoe?
Hoewel Peggie alleen woont, vindt zij dat haar kinderen een grote steun voor haar zijn. Zij houden nauw contact per brief en telefoon. Wanneer haar dochters, die in het buitenland wonen, op bezoek komen, helpen zij altijd opgewekt met verven en behangen en andere huishoudelijke karweitjes die haar nu te moeilijk vallen. Haar kleindochter, een tiener, komt elke week langs om het zwaardere schoonmaakwerk te doen.
Davids vrouw is nu actiever geïnteresseerd in zijn verzorging. Dank zij de instructies van een wijkverpleegster heeft zij geleerd hoe hem bij zijn persoonlijke hygiëne te helpen. David is nu gelukkiger en zij kunnen meer dingen samen doen.
„De meeste dingen die andere mensen doen,” vertelde Isa voordat zij overleed, „kan ik niet voor mijzelf doen.” Hoe welkom was dan ook de liefdevolle verzorging van haar man, die haar waste en aankleedde en zelfs haar haar deed!
Arthritispatiënten hechten meestal veel waarde aan elke onafhankelijkheid die hun ziekte hun nog laat. Familie en vrienden moeten het vermijden die te ondergraven. Volgens dr. Hart is „praktisch meevoelen en geruststellen” het hardst nodig. Doe dus iets voor de patiënt wat hij niet voor zichzelf kan doen. Korte bezoeken, bemoedigende woorden en hulp bij karweitjes en het boodschappen doen zullen het meest gewaardeerd worden.
Kweek een optimistische instelling aan
’Met een ziekte als arthritis is dat gemakkelijker gezegd dan gedaan’, zult u misschien zeggen. Dat is waar, maar veel hangt af van wat u, uw familie en uw vrienden van de toekomst verwachten.
Neem Peggie en Isa eens. Isa zei: „Ik tob niet meer over mijn invaliditeit.” In plaats daarvan zochten zij en Peggie naar gelegenheden om anderen te helpen. Peggie besteedt tijd aan het brengen van aanmoedigende bezoeken bij haar buren. Isa had, dank zij de hulp van haar kinderen en kleinkinderen, een volle-tijdaandeel aan het verkondigen van de in de bijbel voorzegde beloften. Peggie is een van Jehovah’s Getuigen, en Isa was dat ook.
Ja, Peggie en Isa putten veel troost uit de spoedig werkelijkheid wordende belofte dat „niemand die in ons land woont ooit nog zal klagen dat hij ziek is” (Jesaja 33:24, Today’s English Version). Wat zal dat een blijde dag zijn voor arthritispatiënten!
[Kader op blz. 14]
Reuma of arthritis?
Wij hebben allemaal van tijd tot tijd wel eens pijn. Die doen wij misschien af als „een beetje last van reuma”. Medisch gezien is reuma een algemene aanduiding voor 200 of meer pijnlijke aandoeningen, hoewel slechts ongeveer de helft daarvan in de categorie arthritis thuishoort. Hier volgen vier veel voorkomende soorten arthritis:
Osteoarthritis (arthrosis deformans of osteoartrose) komt voornamelijk bij ouderen voor en wordt gekenmerkt door degeneratie van het gewrichtskraakbeen, de vorming van uitgroeisels van het bot langs de randen van het gewricht en veranderingen in het synoviale of vloeistof afscheidende vlies van een gewricht. „Tegen de tijd dat wij 65 jaar zijn, kan 80 procent van ons verwachten dat er osteoarthritische veranderingen in een of meer gewrichten zijn opgetreden; een kwart van ons zal daardoor in meerdere of mindere mate pijn hebben en in zijn bewegingen beperkt zijn.” — New Scientist.
Reumatoïde arthritis verraadt zich meestal door de ontsteking van talrijke gewrichten en hun vloeistof afscheidende vliezen en door atrofie of verval van de spieren en het bot rond een gewricht. Soms kan dit het gevolg zijn van opgelopen letsel. „Kan op elke leeftijd beginnen maar komt meer voor bij vrouwen dan bij mannen in een verhouding van ongeveer 3:1.” — Nursing Mirror.
Spondylitis ankylopoetica (of ziekte van Bechterew) „treft voornamelijk de wervelkolom en leidt tot een stijve of ’bamboestok’-ruggegraat. . . . komt het meest voor bij mannen”. — 101 Questions and Answers About Arthritis.
Jicht is een erfelijke vorm van arthritis gekenmerkt door een overmaat aan urinezuur (hyperuricemie) in het bloed die leidt tot aanvallen van acute arthritis gewoonlijk optredend in één gewricht, gevolgd door totale remissie. „Mannen worden er ongeveer twintigmaal zo vaak door getroffen als vrouwen.” — Nursing Mirror.
[Kader op blz. 15]
EEN DIEET VOOR ARTHRITIS?
De volgende citaten uit boeken en nieuwsberichten laten zien hoezeer de deskundigen van mening verschillen. Een persoonlijke beoordeling en beslissing zijn daarom gewenst.
„Wat u niet eet, dát telt. . . . Gebruik niet: Vlees in welke vorm ook, met inbegrip van bouillon; alle soorten fruit; zuivelprodukten . . .; eierdooiers; azijn of enig ander zuur; peper . . . ongeacht de soort; scherpe kruiden; chocola; geroosterde noten; alcohol, vooral geen wijn; frisdranken . . .; alle additieven, conserveringsmiddelen, chemische stoffen, vooral geen monosodiumglutamaat.” — New Hope for the Arthritic, 1976.
„Het allerbeste dieet bij een artritische aandoening is gezond voedsel dat essentiële voedingsstoffen bevat — eiwitten, koolhydraten, vetten, vitaminen en mineralen — gegeten met regelmatige, goed gespreide tussenpozen. Rauw fruit, bladgroenten en volkoren graanprodukten moeten in het dieet opgenomen worden indien u er niet allergisch voor bent.” — Arthritis — Relief Beyond Drugs, 1981.
„Echte allergische arthritis is zeldzaam maar komt af en toe voor bij overgevoeligheid voor tarwebloem (gluten) of melkprodukten (kaas) of andere stoffen. Bij twijfel kan het gewenst zijn een voedseldagboek bij te houden zodat u kunt zien wat u gegeten hebt op de dagen dat de arthritis de kop opsteekt of erger wordt.” — 101 Questions and Answers About Arthritis, 1983.
„Het speciale arthritisdieet. Vergeet het maar. Dat is er niet. Er zijn geen wetenschappelijke bewijzen dat arthritis te verhelpen is of verergerd wordt door een vitamine, mineraal, eiwit, vet of koolhydraat. Als patiënten besluiten over te gaan op een dieet van yoghurt, organisch voedsel, groentesap, basisch voedsel of zuur voedsel, dan zal hen dat vermoedelijk niet schaden.” — The Arthritis Book, 1984.
„Onderzoekers hebben ontdekt dat een dieet van vis en mager vlees, met supplementen van visolie, de stijfheid en gewrichtspijn veroorzaakt door reumatoïde arthritis vermindert.” — The Sunday Times, Londen, 1985.
Over één ding zijn de deskundigen het wel eens: Zorg dat u niet te zwaar bent, want dat verergert de gewrichtsklachten alleen maar, vooral in de heupen, knieën en enkels.