Een zelden zichtbaar dier — Gehaat en bemind

DOOR ONTWAAKT!-CORRESPONDENT IN CANADA

CANIS LUPUS. Daar staat hij op een moeilijk toegankelijke richel hoog op een rotsketen, zich in het licht van de maan tegen de duisternis aftekenend, de kop hoog, de lange harige staart tussen zijn poten, de oren naar achteren en de bek open — zijn angstaanjagend gehuil verscheurt de nachtelijke stilte. Ja, de gedachte aan zijn gehuil alleen al doet mensen huiveren van angst en opwinding!

WEINIGEN hebben het voorrecht genoten dit prachtige maar schuwe dier, dat algemeen de grijze wolf of timberwolf wordt genoemd, in het wild te zien. Niettemin roept dit fascinerende dier talrijke en uiteenlopende beelden op.

Gehaat en bemind

Wat voor voorstelling men zich er ook bij maakt, de emoties die het woord „wolf” oproept, zijn altijd intens geweest. De wolf is het voorwerp van wanbegrip, vooroordeel en angst geweest. Sommige mensen hebben een hekel aan de wolf omdat het een roofdier is. Wolven zijn een voortdurende bron van irritatie voor boeren en veehouders geweest omdat ze het op schapen, runderen en ander vee voorzien hadden. Legenden en folklore hebben tot zijn ongunstige reputatie bijgedragen. Wie heeft de uitdrukkingen „een wolf in schaapskleren” en „iemand voor de wolven gooien” niet gehoord? In fabels wordt hij afgeschilderd als „De grote boze wolf”. Eén zo’n verhaal gaat over een wolf die dreigt een klein meisje op te eten. Dat heeft mensen de indruk gegeven dat wolven mensen aanvallen.

Wetenschappers en biologen zien wolven echter anders. Zij beschouwen ze als uiterst schuwe dieren die mensen zo veel mogelijk proberen te mijden. Volgens een recent artikel in het blad GEO zijn wolven zelfs bang voor de mens. Ondanks hun woeste uiterlijk schijnt de mening dat gezonde, wilde wolven in Noord-Amerika een gevaar voor de mens zijn, niet gefundeerd te zijn.

De bioloog Paul Paquet, die uitgebreid onderzoek naar wolven heeft gedaan, bekent dat hij al sinds zijn jeugd bijzonder op deze wilde dieren gesteld is. Hij heeft enkele van zijn waarnemingen vastgelegd. Hij zegt vaak gezien te hebben dat wolven lieten merken zich gelukkig of eenzaam te voelen of van humor blijk gaven. Eens zag hij hoe een oude, kreupele wolf die niet langer op jacht kon gaan, voedsel gebracht kreeg door andere leden van het pak. Hoewel de wolf niet langer een nuttig bestaan leidde, hechtte het pak nog steeds waarde aan zijn leven en werd hij in leven gehouden. Door dit kenmerkende jagen in troepen evenwel is hun bestaan gevaar gaan lopen.

Jagen in groepsverband

Jagen in troepen is slechts de manier waarop wolven hun honger stillen en hun jongen voeden. Er moet echter toegegeven worden dat het doden van schapen en ander vee door wolven een ergerlijk probleem voor boeren is. Als roofdier met een uitstekend gezichtsvermogen, een scherpe reuk, een prima gehoor en een ongelofelijk krachtige beet — waarnaast hij ook nog geknipt is om te rennen en te draven — is de wolf goed toegerust voor de jacht. Hij is ook een opportunist. Het zou dwaas zijn te denken dat dit sterke dier een gemakkelijk te vangen of te grijpen prooi zou versmaden — vooral grote, vette schapen en ander vee. Men zou kunnen zeggen dat wolven onbewust hun prooi in het wild „een dienst bewijzen” door de gemakkelijker te doden dieren, de zieke en zwakke, te selecteren, waardoor er meer voedsel voor de gezonde dieren overblijft.

Wolvencommunicatie

Wat valt er te zeggen over dat enge gehuil dat kilometers ver te horen is en dat de hoorder ervan de schrik op het lijf jaagt? Voor de wolf is dat slechts een sociale bezigheid van het pak — een vorm van communicatie. Zo kan een wolf die tijdens een jachtpartij van de troep gescheiden is geraakt, een richel beklimmen en huilen om contact te zoeken met andere leden van de troep. Het huilen kan ook gebruikt worden om zijn territorium aan te geven. Soms schijnen wolven gewoon te huilen als uiting van geluk. Als een pak bijeenkomt om te huilen, zou je bijna denken dat ze zich bezighielden met community singing. Ons zou het wel liefelijker toeklinken als ze eenstemmig zongen, maar ze schijnen er de voorkeur aan te geven hun stemmen in akkoorden te verenigen. Natuurlijk hebben ze nog andere communicatiemiddelen. Zo is er wat wel aangeduid is als het janken, grommen en blaffen, het sociaal gepiep, en het keffen van de jongen in het hol. Communicatie door lichaamshouding wordt ook toegepast; daarmee wordt de maatschappelijke status en gehechtheid binnen het pak duidelijk gemaakt.

Een prachtig dier

Kijk eens goed naar dit opvallend mooie dier. Let eens op zijn dikke vacht van overwegend grijs haar (sommige zijn gitzwart), vermengd met witte, zwarte en bruine haren. Concentreer u eens op de blik in zijn doordringende helgele ogen. Kijk eens goed naar zijn gezichtstekening. Dat alles maakt de wolf tot een schitterend dier om te zien. Er klinken echter bezorgde geluiden over zijn toekomst. Is er reden tot bezorgdheid?

Nu, wat eens veel voorkwam in grote delen van Europa, Azië en Noord-Amerika — de aanblik van een wolf — is nu een zeldzaamheid in Canada, Alaska en dunbevolkte gebieden van de Verenigde Staten, Rusland en andere landen van Europa. Men zegt dat er in met zorg gekozen, onbebouwde streken ruimte gemaakt moet worden voor wat wolven. Daar mensen hebben geleerd met roofdieren als arenden, beren en poema’s te leven, zijn er die zich afvragen: „Waarom zouden wij niet evengoed met wolven kunnen leven?”

De natuur haar loop laten

Beschermen, niet uitroeien of bestrijden, is het wachtwoord. Natuurreservaten worden nu beschouwd als veiligheidszones voor dieren, niet alleen als recreatiegebieden in het wild voor mensen. Volgens het blad Canadian Geographic zouden de beheerders van natuurreservaten graag een ecosysteem zien waarin de natuur de vrije hand krijgt. Na een veertig jaar lange afwezigheid uit het Banff National Park in Canada is het voornaamste roofdier, de wolf, in de jaren ’80 op eigen houtje teruggekeerd naar het zuiden van de Rocky Mountains. Hoewel het er maar 65 zijn, zien velen het als iets positiefs. Frankrijk meldt de terugkeer van de wolf na een afwezigheid van vijftig jaar.a Ook in Italië is de wolf aan het terugkomen en hoort men zijn gehuil weer in Tivoli, bij Rome.

De herinvoering van de wolf als bedreigde soort in het Amerikaanse Yellowstone National Park wordt overwogen. Ruim veertig jaar geleden, voordat ze werden uitgeroeid, maakten wolven deel uit van het plaatselijke ecosysteem. Nu willen veel mensen, vooral bezoekers van het reservaat, ze er terugzien. De veehouders maken zich echter ernstig zorgen over de herinvoering van de wolf in hun gebied. „Wanneer er wolven in Yellowstone worden teruggebracht, zal wolvenbeheer buiten het reservaat een vaststaand feit worden”, zegt de bioloog en wolvenkenner L. David Mech.

Wat zal de toekomst brengen voor dit dier dat in een wereld leeft waar mensen slechts een zeer onvolledig beeld van hebben?

De toekomst van de wolf

Het aantal mensen dat voorstander is van de terugkeer van een dier dat zo lang op het randje van de menselijke verdraagzaamheid heeft geleefd, duidt op een uitgesproken verandering van opvatting. In het boek The Wolf — The Ecology and Behavior of an Endangered Species wordt gezegd: „Er is nog tijd om de soort uit zijn benarde situatie te redden. Of dit al dan niet gebeurt, hangt af van de kennis van de mens van de ecologie en het gedrag van de wolf, zijn verdere onderzoek naar de gewoonten van de wolf en van het feit of hij leert de wolf niet als concurrent te zien maar als een medeschepsel waarmee de aarde gedeeld moet worden.”

In vrede leven

De vreedzame samenleving van mens en wolf mag dan de afgelopen jaren verbeterd zijn, daar waar een conflict heerst, kan geen ware vrede bereikt worden. Dat zal pas gebeuren wanneer in de nabije toekomst, onder de Koninkrijksregering van de Schepper, alle vijandigheid en vrees plaats zullen maken voor vertrouwen en mededeelzaamheid tegenover dit sterke maar gevoelige en schuwe dier.

Interessant is dat de bijbel de wolf in verscheidene profetische settings kenschetst, waarin hij vanuit verschillende invalshoeken wordt belicht. In Handelingen 20:29, 30 worden afvalligen overdrachtelijk beschreven als „onderdrukkende wolven”, die de met schapen te vergelijken christelijke gemeente zouden aanvallen en enkele leden uit de kudde zouden wegrukken.

De profetieën in het bijbelboek Jesaja, die hun uiteindelijke vervulling nog moeten krijgen, beschrijven dieren waarvan wij weten dat ze nu elkaars vijanden zijn, als vreedzaam samenlevend. Let eens op de afwezigheid van de relatie prooi/roofdier in Jesaja 65:25: „’De wolf en het lam zullen eendrachtig weiden, en de leeuw zal stro eten net als de stier . . . Zij zullen geen kwaad doen noch enig verderf stichten op heel mijn heilige berg’, heeft Jehovah gezegd.”

Hoewel uit de inspanningen van de mens blijkt dat hij de wolf probeert te tolereren, verzekert de zojuist geciteerde schriftplaats ons dat God een plaats voor hem heeft in zijn nieuwe samenstel van dingen. De planeet Aarde zal dan een gezamenlijke woonplaats zijn voor alle vormen van leven, ook voor Canis lupus.

[Voetnoot]

[Illustratieverantwoording op blz. 25]

Thomas Kitchin/Victoria Hurst

[Illustratieverantwoording op blz. 26]

Thomas Kitchin