Het leven is anders in Australië
DOOR ONTWAAKT!-CORRESPONDENT IN AUSTRALIË
DE NAAM Australië komt van het Latijnse woord australis, dat „zuidelijk” betekent. Zuidelijk ten opzichte waarvan? Het ligt ten zuiden van de evenaar.
Het leven op dit zuidelijke eilandcontinent is anders dan dat in veel landen op het noordelijk halfrond. En dat komt niet alleen door de geografische ligging. Er zijn veel meer verschillen die bezoekers opvallen.
Europese kolonisatie
In 1788 begon de Europese kolonisatie van dit grote, zonovergoten land. Een groep zeilschepen, de zogenoemde First Fleet, zeilde de Sydney Cove binnen. Hun passagiers waren overwegend veroordeelden uit Engeland, Ierland en Schotland, die de Engelse taal meebrachten. De daaropvolgende 150 jaar waren de meeste immigranten van Britse origine.
Na de Tweede Wereldoorlog veranderde het immigratiepatroon. Thans zijn er duizenden „nieuwe Australiërs” uit diverse landen, de grootste aantallen uit Italië en Griekenland. De immigranten hebben voor wat variatie gezorgd in de Australische manier van leven en naast hun keuken en cultuur hun eigen taal en aparte uitspraak van het Engels meegebracht.
Dat verklaart de verscheidenheid aan accenten die men hier hoort. Maar zelfs degenen van wie de familie hier al vele generaties woont, hebben een apart accent en een bijzondere manier van Engels spreken. Door de Australische uitspraak van de Engelse klinkers a, e, i, o en u krijgen die een slepende, vaak onduidelijke klank en het kan tijd kosten om ze goed van elkaar te onderscheiden. Dan zijn er uitdrukkingen die typisch Australisch zijn. Ongeacht bijvoorbeeld hoe laat het op de dag of in de avond is, in plaats van „Good morning” of „Good evening” is de gangbare begroeting een vriendelijk „G’day, mate!” Vaak wordt dat gevolgd door een beleefd gesprekje over iemands gezondheid en wordt de bezoeker wel de vraag gesteld: „How yer goin’, mate, orright?”
Ook de mensen zijn anders
Om in dit ruige land in leven te blijven, had men aanpassingsvermogen en karaktersterkte nodig. Dat kan een groot deel van het optimisme van veel Australiërs verklaren, dat aanleiding is tot het zinnetje: „She’ll be right, mate!” Er ligt in opgesloten dat iemand zich niet zo ongerust hoeft te maken wanneer de zaken er somber uitzien, daar alles uiteindelijk toch wel op zijn pootjes terechtkomt.
In het voorwoord bij de publikatie The Australians wordt opgemerkt: „Het spreekt vanzelf dat een land dat zijn leven in ketenen is begonnen en tweehonderd jaar later een van de meest dynamische en welvarende van de kleine naties is geworden, boeiende en uiteenlopende karakters te zien moet geven. . . . Dat zijn . . . De Australiërs.”
De hechte kameraadschap wordt door veel Australiërs beschouwd als het resultaat van een sterk overlevingsinstinct in de afgelopen twee eeuwen. Zij wijzen graag op de taaie volharding van Australische soldaten in de Eerste Wereldoorlog. Samen met de strijdkrachten van Nieuw-Zeeland stonden deze ruige troepen bekend als Anzacs, een letterwoord voor het gecombineerde Australian and New Zealand Army Corps. Zij kwamen ook bekend te staan als „diggers” (gravers of delvers), maar het is niet zeker of dit sloeg op het graven van loopgraven of op het graven in de goudvelden van Australië, waar veel mannen in de vorige eeuw heen getrokken zijn.
Autorijden — Een groot verschil
Bezoekers uit landen waar het verkeer rechts rijdt, vinden het rijden in Australië heel anders. Overal in het land rijdt men links.
Arriveert u dus in Australië vanuit een land waar rechts rijden de norm is, dan kunnen uw eerste stappen om een drukke weg over te steken hachelijk blijken. Het u ingeprente ’eerst naar links kijken, dan naar rechts en dan weer naar links’ als oversteek-routine, zou rampzalig kunnen zijn. Nu moet u bij het oversteken denken: ’eerst naar rechts kijken, dan naar links en dan weer naar rechts’. Goed gedaan! U leert snel. Pardon! U stapte bijna aan de verkeerde kant in de auto. U vergat dat de chauffeur in dit land rechts zit!
Verschillende weerpatronen
In Australië zijn de jaargetijden tegenovergesteld aan die op het noordelijk halfrond. Warme, droge winden komen uit het noorden en noordwesten, terwijl alle koude weersveranderingen uit het zuiden komen. Over de koude noordenwind hoor je hier nooit praten, maar pas op voor de ijzige zuiderstorm met zijn kille adem en mogelijke sneeuw en blizzards.
Australië is het droogste en warmste werelddeel op aarde, met temperaturen in het droge binnenland die al gauw tot 30 °C oplopen. De hoogste geregistreerde temperatuur was 53,1 °C. De laagste was –22 °C, bij de Mount Kosciusko, Australiës hoogste bergtop, in het gebied van de Snowy Mountains.
Naar de maatstaven van het noordelijk halfrond gemeten wordt het hier niet erg koud. Neem bijvoorbeeld Melbourne, de hoofdstad van de deelstaat Victoria. Hoewel deze stad in het uiterste zuiden van Australië ligt, varieert de gemiddelde dagtemperatuur in de maand juli van 6 tot 13 °C. Vergelijk dit eens met de gemiddelde dagtemperatuur voor januari in het Chinese Peking, namelijk –10 tot +1 °C, of met New Yorks –4 tot +3 °C. Beide steden liggen op een afstand van de evenaar die overeenkomt met die van Melbourne. Waarom is het ten zuiden van de evenaar warmer, terwijl Australië notabene dicht bij de koudste plek op aarde ligt — Antarctica?
Het verschil is dat het noordelijk halfrond door landmassa’s maar het zuidelijk halfrond door oceanen wordt gedomineerd. Australië en Nieuw-Zeeland zijn omgeven door duizenden vierkante mijlen oceaan, die een buffer van warmere lucht schept tegen de ijzige antarctische luchtmassa’s en zo het klimaat warmer houdt.
Wegens de uitgestrektheid van het Australische continent is de variatie in klimaat in verschillende delen heel opvallend. In de zuidelijker deelstaten zijn de seizoenen goed te onderscheiden; daar heeft men winters met heldere, koude of vorstige nachten, meestal gevolgd door aangename, warme dagen. De temperatuur op deze aangename winterdagen lijkt vaak op de zomertemperaturen van veel landen op het noordelijk halfrond. In de noordelijke deelstaten van Australië wordt het jaar echter eenvoudig verdeeld in twee jaargetijden — het lange droge jaargetijde en het natte jaargetijde met zijn moessonregens. In Darwin, de hoofdstad van het Northern Territory, schommelt de temperatuur altijd rond de 32 °C.
Andere verschillen
Als gevolg van het overwegend warme weer op een groot deel van het continent draagt het merendeel van de Australische bevolking informele, makkelijk zittende kleding. Maar het dragen van een hoed met brede rand is belangrijk. Er komt hier meer huidkanker voor dan in landen met een gematigder klimaat door de grotere blootstelling aan zonlicht.
Omdat er nog volop ruimte in Australië is, zijn veel picknickgebieden voorzien van faciliteiten om buiten te barbecuen. Vlees is betrekkelijk goedkoop en dus zijn worst en biefstuk de standaardkost voor op de barbecue. Maar zijn die mensen die daar rond de barbecue staan, elkaar met de hand geheime signalen aan het geven? Nee, zij zwaaien alleen met hun vrije hand om de vliegen weg te houden! Vliegen en muskieten zijn een groot probleem bij buitenshuis eten, vooral bij warmer weer.
In Australië wonen betekent dus met vliegen en muskieten leren leven; de meeste huizen hebben dan ook voor en achter hordeuren. In vroeger dagen droegen mensen hoeden waarbij aan de rand een paar kurken hingen om de vliegen weg te houden. Sinds de komst van insektenwerende middelen worden zulke hoeden niet veel meer gezien.
Nog een verschil betreft de schitterende, kleurrijke bloemen en bloeiende struiken en bomen. De sterke geur die meestal op het noordelijk halfrond te ruiken valt, ontbreekt. Hier moet de tuinliefhebber zijn neus dicht bij bloemen houden om het volle effect van hun geur te krijgen. Natuurlijk geldt dat niet voor alle Australische bloemen. Het peperboompje en de jasmijn bijvoorbeeld trakteren uw neusgaten op een spectaculaire geur. Maar over het algemeen hebben bloesems hier minder geur dan in koudere klimaten.
En die ruimte!
Ruimte is een aspect van het leven in Australië dat echt anders is. Het idee van wat dichtbij of ver weg is, wijkt af van dat in veel noordelijke landen. De afstanden tussen sommige stadjes zijn zo groot dat u uren kunt reizen voordat u weer een stad ziet. Dat is vooral zo in wat men liefkozend de outback noemt. Hier zijn de ruimte en rust overweldigend en kan een bezoeker zijn longen vullen met frisse, onvervuilde lucht. Het land is rijk aan eucalyptusbomen, algemeen gombomen genoemd. Gombomen en acacia’s overheersen het landschap in het binnenland.
Als de avond nadert, ontvouwt zich voor uw ogen een schitterende zonsondergang. Maar het duister valt verrassend plotseling in, want in Australië duurt de schemering heel kort. Al gauw onthult een prachtig heldere zuidelijke avondhemel haar sterrenmenigte, waaronder het beroemde sterrenbeeld Zuiderkruis. De gombomen staan scherp afgetekend tegen de hemel als de dieren ter ruste gaan en er een stilte valt die de uitgestrekte ruimte nog schijnt te accentueren.
Doof zorgvuldig het kampvuur voordat u in uw slaapzak kruipt. Dat is uiterst belangrijk, want als een vuur in de Australische wildernis om zich heen grijpt, wordt het snel een holocaust die niets op zijn pad ontziet. De kruinen van de gombomen exploderen dan in de intense hitte, waardoor het vuur zich met een angstaanjagende snelheid verbreidt. In de warme, droge zomermaanden is bosbrand een voortdurend schrikbeeld voor mensen die dicht bij de wildernis wonen. Een totaal verbod op open vuur en voorschriften voor het ontsteken van vuur in de open lucht moeten strikt nageleefd worden.
Al gauw breekt de dageraad aan en u wordt wakker van een luidruchtig gelach als een zwerm kookaburra’s die de nacht in een gomboom in de buurt heeft doorgebracht, een vrolijk lied aanheft. Verbijsterd kijkt u uit uw tent naar buiten en ziet andere bomen vol schitterend gekleurde vogels zitten. Misschien bent u er zo langzamerhand al heel wat van tegengekomen, en ook andere dieren, zoals kangoeroes, koala’s, emoes en misschien zelfs een wombat. De dieren die u misschien liever niet tegenkomt, zijn slangen en spinnen. Ja, dit continent herbergt enkele van de giftigste slangen en spinnen van de wereld. Maar de meeste ervan zullen nooit een bedreiging voor u zijn als u ze niet stoort.
Het is tijd om rond het kampvuur te ontbijten — meestal met spek en eieren en sneetjes lekker geroosterd brood. De frisse lucht heeft u een goede eetlust bezorgd. Terwijl u probeert u uw ontbijt goed te laten smaken ondanks de vliegen, begint u over deze belevenis in de wildernis na te denken, die u een glimp heeft gegeven van de uitgestrektheid van het Australische continent.
Nu zijn uw tochten in dit weidse land voorbij en keert u huiswaarts. Ongetwijfeld zullen uw ervaringen bij het leren kennen van de vriendelijke Australiërs en hun pretentieloze manier van leven u lang bijblijven. Zoals de meeste bezoekers wilt u vermoedelijk nog eens terugkomen. Maar tot één conclusie bent u ongetwijfeld gekomen: Het leven is anders in Australië!
[Illustratieverantwoording op blz. 17]
Parkiet en incakaketoe: Met toestemming van Australian International Public Relations; vrouw: Met toestemming van West Australian Tourist Commission