Stel het op schrift!

„HET huis was niet in een allerbeste staat” herinnert Frank zich.a „Maar als er iets aan de verwarming werd gedaan, en met wat tegels in de badkamer en wellicht hier en daar een kwastje verf, zou het best leefbaar te maken zijn.” Toen dan ook Franks vriend Dave zei dat hij wel bereid was het noodzakelijke werk te doen, liet Frank hem er graag met zijn gezin zijn intrek nemen. Frank weet zeker dat Dave ermee instemde een miniem bedrag aan huur te betalen.

Dave daarentegen herinnert zich niets van een dergelijke overeenkomst. In zijn ogen was het huis „uitgewoond en onleefbaar”. Na honderden dollars uitgegeven te hebben om het op te knappen, nam Dave het Frank kwalijk dat hij aandrong op het betalen van huur. „Ik vond echt dat ik Frank werkelijk geen geld schuldig was”, erkende Dave.

Hoewel aan menig geschil hebzucht ten grondslag ligt, was dat in dit geval niet zo. Er was geen huurcontract, geen geschreven overeenkomst — niets dan twee tegenstrijdige herinneringen. „Als we iets op schrift hadden gesteld, had dit hele probleem misschien voorkomen kunnen worden”, betreurde Frank.

Gezien het grote aantal rechtsgedingen — zelfs in die gevallen waar dan wel een geschreven document bestaat — zou men zich kunnen afvragen of het wel loont een overeenkomst te tekenen. In de Verenigde Staten bijvoorbeeld zijn er zo veel mensen die een proces voeren dat The Wall Street Journal onlangs sprak van een „explosie in het aantal gevoerde processen”. Dit betekent dat er voor u des te meer reden bestaat uw belangen te beschermen door overeenkomsten op schrift te stellen. ’Maar is dat nu werkelijk nodig wanneer ik met vrienden te maken heb?’ vraagt u misschien.

Zo nu en dan veroorloven gewoonlijk toch zakelijk ingestelde mensen zich gevaarlijke vrijheden als zij met vrienden te doen hebben. ’Ik zou het pijnlijk vinden om een vriend te vragen een contract te tekenen’, zeggen sommigen. Maar is het verstandig om er zo over te denken? Veronderstel dat u een buurman vraagt om tegen betaling de entree van uw huis te schilderen. Het kan zijn dat hij bepaalde details verkeerd begrijpt. Voor u hoort bij de „entree” wellicht ook de voorgalerij, terwijl het voor hem alleen maar de „voordeur” betekent. En als hij nu eens de verkeerde kleur verf gebruikt? Het is beslist beter om er vriendelijk op te staan de overeenkomst op schrift te stellen! Dit is geen blijk van wantrouwen — slechts de erkenning van het feit dat mensen zich later de dingen mogelijkerwijs niet precies herinneren.

„Aangezien de ondergetekenden zijn overeengekomen . . .”

Wanneer wij het over een „contract” hebben, krijgt u misschien hele visioenen van bladzijden vol juridische scherpslijperijen. Maar boeken over het recht laten zien dat een contract of overeenkomst louter „een verbintenis is die door twee personen onderling wordt aangegaan, en waarbij elk het recht heeft de nakoming ervan te eisen”. Louter een belofte is niet noodzakelijkerwijs een contract, want een contract is een afspraak die rechtsgevolgen heeft, anders gezegd, waarvan het nakomen rechtens afdwingbaar is.

Wat maakt een belofte dan „juridisch bindend”? Hoewel wetten van land tot land verschillen, moeten er gewoonlijk drie elementen aanwezig zijn, wil een contract rechtsgeldig zijn: (1) Een wettig aanbod. (2) Aanvaarding daarvan. (3) Wederzijds belang. (Beide partijen moeten iets bijdragen, zoals geld, of een belofte om iets wel of juist niet te doen.)

In een verslag in de bijbel — in Genesis hoofdstuk 23 — vinden wij een goede illustratie van deze juridische beginselen. Wij lezen hier dat Abraham een grafstede voor zijn geliefde vrouw Sara wil kopen. Het tafereel vangt aan in de stadspoort, de plaats waar gewoonlijk handelsovereenkomsten tot stand komen. Eerst buigt Abraham zich respectvol neer voor de zonen van Heth. Zonder omwegen vraagt hij om „de grot van Machpéla”, die aan Efron toebehoort, en hij biedt aan „het volle bedrag in zilver” te betalen. In plaats daarvan biedt Efron aan, hem niet alleen de grot, maar ook het omringende veld te ’geven’. Abraham staat er echter op te betalen. Mogelijk zou Efrons belofte om hem het land te ’geven’, later aangevochten kunnen worden. Dus wordt de prijs van „vierhonderd zilveren sikkelen” overeengekomen en betaald. — Gen. 23:1-20.

Bij deze transactie gedroegen beide partijen zich met respect. De verkoop vond plaats in het bijzijn van getuigen en overeenkomstig vaste wettelijke procedures. En hoewel er niet specifiek vermeld wordt dat er een geschreven akte werd ondertekend, blijkt er wel uit het verslag dat de grenzen van het gekochte land duidelijk werden vastgesteld. — Gen. 23:17.

Abraham wist dat vertrouwen op vage beloften niet de manier was om zaken te doen. Volg zijn voorbeeld na. Als u bijvoorbeeld die buurman met wie u op goede voet staat, uw entree wilt laten schilderen, ga er dan samen voor zitten om de details te bespreken. Om enkele dingen te noemen, wat wordt er onder „entree” verstaan? Welke kleur? Wat voor soort verf? Wanneer moet het karwei klaar zijn? Voor welke prijs?

Het op schrift stellen

Een contract hoeft niet in moeilijke taal geschreven te zijn om juridisch bindend, rechtsgeldig, te zijn. Er kunnen duidelijke, eenvoudige woorden worden gebruikt. Helaas zijn contracten vaak zo geformuleerd dat alleen deskundigen ze kunnen ontcijferen. Zo was er een directeur van een verzekeringsmaatschappij die niet wijs kon worden uit gedeelten van zijn eigen polis voor huiseigenaars! Hoogdravende woorden kunnen dus verwarring veroorzaken.

Waarschijnlijk kunt u het op schrift stellen van eenvoudige contracten wel zelf afhandelen door de punten die u bent overeengekomen, op te schrijven, het document te dateren en het in tweevoud te ondertekenen. Houd echter in gedachte dat bepaalde overeenkomsten bij notariële akte vastgelegd moeten worden, terwijl in het algemeen natuurlijk geldt dat ingewikkelde contracten het beste overgelaten kunnen worden aan de vakman.

Voordat u uw handtekening zet

U kunt plotseling in een situatie terechtkomen waarin u zich onder druk gezet voelt om iets te ondertekenen. In sommige landen zal een patiënt in een ziekenhuis heel wat formulieren te ondertekenen krijgen. Of een drukbezette en gehaaste verzekeringsagent vraagt u een uitgebreide, gedetailleerde polis te ondertekenen. Het is echter belangrijk dat u begrijpt wat u tekent, daar onwetendheid u juridisch meestal niet ontheft van uw verplichtingen.

Stel dus vragen. Geeft dit formulier het ziekenhuis toestemming een operatie uit te voeren die u niet wenst, of u een behandeling te geven waartegen u om bepaalde redenen bezwaar hebt? Is de verzekeringspolis werkelijk afgestemd op uw behoeften? Kijk uit voor zinsneden als „niet aansprakelijk”. Waarschijnlijk betekent het precies wat er staat! Vergewis u ervan dat u de essentiële elementen van elk document dat u ondertekent, begrijpt.

Veronderstel bijvoorbeeld dat een werkgever aanbiedt u een bepaalde opleiding te geven. Omdat een dergelijke opleiding u tot een potentiële concurrent maakt, kan hij u vragen een overeenkomst, een ’concurrentiebeding’, te tekenen waarin u toezegt u in geval van beëindiging van de dienstbetrekking gedurende een zekere tijdsperiode en in een vastgesteld gebied te onthouden van een bepaald werk. U doet er beter aan de kosten te berekenen voordat u zo’n overeenkomst tekent.

„Hij heeft gezworen met betrekking tot wat slecht is voor hemzelf”

Soms ontdekt zelfs de verstandigste persoon dat hij vastzit aan een onwenselijke overeenkomst. Sommigen breken liever hun woord dan dat zij verlies lijden. Maar de bijbel prijst degene die heeft ’gezworen met betrekking tot wat slecht is voor hemzelf, en het toch niet verandert’ (Ps. 15:4). Dit betekent bereid te zijn de consequenties van uw slechte overeenkomst te aanvaarden — en het maar als een goede les te beschouwen.

Er is echter iets wat u kunt proberen. Merk op welk beginsel ligt opgesloten in Spreuken 6:1-3 (Today’s English Version): „Mijn zoon, hebt gij beloofd borg te staan voor de schulden van iemand anders? Zijt gij door uw eigen woorden gevangen, verstrikt door uw eigen beloften? Nu dan, mijn zoon, . . . dit is de manier om u eruit te bevrijden: haast u naar hem toe, en smeek hem u van uw belofte te ontslaan.” Uw aanhoudende pogingen kunnen ertoe leiden dat u van de onverstandige overeenkomst wordt ontslagen. Zo niet, dan zal Jezus’ raad om uw ’Ja gewoon Ja te laten betekenen’ u waarschijnlijk helpen de consequenties met stoïcijnse kalmte te aanvaarden. — Matth. 5:33-37.

De best ontworpen plannen . . .

Zelfs de zorgvuldigst geformuleerde overeenkomst kan tot problemen leiden. „Tijd en onvoorziene omstandigheden” kunnen het onmogelijk maken beloften na te komen, al zijn die met de beste bedoelingen gedaan (Pred. 9:11). Er kunnen nog steeds misverstanden voorkomen. Maar christelijke liefde, een gevoel van billijkheid, edelmoedigheid en wederzijds begrip kunnen het vuur van twist in de kiem smoren. — Fil. 2:3, 4.

Sommige christenen in de eerste eeuw gingen naar het gerecht om geschillen die zij met hun medegelovigen hadden, te beslechten. Maar de bijbel raadt een dergelijke handelwijze af, door te vragen: „Is het waar dat er onder u niet één wijs man is die tussen zijn broeders zal kunnen oordelen?” (1 Kor. 6:5) Waarschijnlijk kent u wel iemand die ervaring heeft in zulke zaken en die u zou kunnen helpen indien u de problemen niet op persoonlijke basis kunt oplossen. Een neutraal persoon, die bereid is de zaak kalm en objectief van beide zijden te beschouwen, kan vaak met een nieuw inzicht komen. Misschien ligt het antwoord ergens in uw contract opgesloten. Interessant is dat deze fundamentele benadering — in juridische kringen arbitrage geheten — veel aan populariteit heeft gewonnen daar men zich hierdoor de uitgaven, tijd en zorgen van een langdurige rechtszaak bespaart.

Wij hopen dat deze inlichtingen ertoe zullen bijdragen dat u kunt vermijden in een geschil verwikkeld te raken, financieel verlies te lijden of een vriend te verliezen. Neem er de tijd voor om zaken juist te regelen, namelijk op een juridisch goede manier. Bespreek zaken net zo lang tot ze duidelijk zijn. Maak grondige plannen. En STEL HET vooral OP SCHRIFT!

[Voetnoten]

[Illustratie op blz. 14]

Zie het niet als iets pijnlijks als u iemand vraagt een contract te tekenen