Deel 1

Leren leven zonder iemand die men heeft liefgehad

TOEN de kleine Gregory ter wereld kwam, ging zijn moeder de wereld verlaten. Zij wist dat zij zou sterven. De medische behandeling waardoor haar leven voor korte tijd verlengd had kunnen worden, zou haar ongeboren kind hebben kunnen vernietigen. Dat wilde zij niet.

Dus nam Anita Brown haar beslissing. Zij weigerde de behandeling en deed toen haar uiterste best om nog lang genoeg in leven te blijven om haar baby ter wereld te brengen. Vijf uur nadat zij in een Californisch ziekenhuis was bevallen en nadat zij de baby had gezien en afscheid had genomen van haar man en kinderen, eindigde haar eigen leven. Nu moesten zij zonder hun lieve vrouw en moeder verder door het leven.

Wat kan men doen?

Elk jaar worden overal ter wereld miljoenen mensen door de tragedie getroffen een geliefd gezinslid in de dood te moeten verliezen. De verpletterende schok en de schrijnende droefheid die men vaak naderhand te verwerken krijgt, zijn beslist moeilijk te boven te komen.

Misschien heeft u of iemand die u kent een dergelijk verlies geleden. Wat kan zo iemand doen om de pijn te verlichten en tot een normaler levenspatroon terug te keren?

Men zegt wel eens dat ’de tijd alle wonden heelt’ en dat men op den duur tot een normalere levensroutine zal terugkeren. Maar de tijd op zich heelt helemaal niets. Wat u met uw tijd doet, daardoor wordt bepaald of de wond heelt of dieper wordt. De tijd na een sterfgeval kan op verkeerde wijze gebruikt worden door toe te geven aan zelfbeklag, maar u kunt de tijd ook verstandig gebruiken door een voldoeningschenkend levenspatroon op te bouwen.

Hoewel er zich allerlei problemen zullen voordoen, gaat het er voornamelijk om dat men moet leren leven zonder iemand die men heeft liefgehad. Door de stappen die u doet, zal bepaald worden hoe groot het litteken is dat overblijft en hoe lang u door verdriet gekweld zult worden. Er zijn een aantal dingen die velen met profijt hebben toegepast om aan het probleem het hoofd te bieden, dingen die te maken hebben met de dagelijkse levensroutine.

Daarnaast is er echter nog iets, iets wat een heel krachtige hulp is om smart te verlichten en iemand in staat te stellen een optimistische kijk op het leven te behouden. Het is iets wat Anita en haar gezin bezaten, iets wat artsen en verpleegsters die erbij betrokken waren versteld deed staan omdat het zo’n hulp bleek in tijd van nood.

Laten wij echter eerst enkele van de dingen in de dagelijkse levensroutine onder de loep nemen die nuttig zijn gebleken om het verlies van een geliefde te boven te komen.

Verantwoordelijkheden hervatten

Als er een sterfgeval plaatsvindt, zult u natuurlijk uw normale routine tijdelijk moeten onderbreken. Sommigen suggereren wel eens een lange rouwperiode. Maar daardoor zou het overwinnen van het verdriet een langdurig proces kunnen worden, wat het moeilijker maakt zichzelf in de greep te krijgen.

Daarom hebben velen bemerkt dat het nuttig is om zo snel als dit praktisch uitvoerbaar is, weer tot een normalere routine terug te keren. Zo werkte bijvoorbeeld een echtpaar samen als broodbezorgers. Maar de tragedie kwam toen de man van een dak viel waarop hij aan het werk was, en verongelukte. De vrouw vertelt:

„Ten dele om financiële redenen moest ik snel weer aan de slag. Binnen twee weken was ik in m’n eentje weer brood aan het bezorgen.

In sommige opzichten was dat echter een zegen. Nood is een goede leermeester. Daardoor werd ik geholpen weer contact te hebben met anderen in de buurt, naar hun problemen te luisteren en aan anderen te denken, in plaats van slechts over mijn eigen trieste situatie te tobben.

Dat ik zo snel weer aan de slag moest, dwong me de verantwoordelijkheden te aanvaarden waarvan ik wist dat ik ze ten slotte toch onder de ogen moest zien.”

Zit niet bij de pakken neer

Er komt dus een moment dat men de situatie realistisch moet bezien zoals ze is en niet bij de pakken moet blijven neerzitten. Een andere weduwe merkt op:

„De tijd komt dat je beseft dat je te veel blijft stilstaan bij het verschrikkelijke verlies dat je hebt geleden. Veel van mijn tranen werden echter uit zelfbeklag vergoten.

Ik ging beseffen dat mijn verdriet alleen zou ophouden als ik niet bij de pakken bleef neerzitten. Dus begon ik weloverwogen plannen te maken, ging af en toe ergens heen en deed karweitjes waarmee ik wel begonnen was maar die ik nooit had afgemaakt.

Positief denken kan een hulp zijn om de smart te boven te komen. Als er geen zelfanalyse is, kan het verdriet jarenlang voortduren. Ik heb weduwen ontmoet die na vijf jaar nog elke dag huilen, waardoor ze in grote emotionele problemen raken en hun gezondheid schaden.”

Dit doet denken aan een interessant verslag dat in de bijbel staat vermeld. Het ging over koning David van het oude Israël. Hij treurde om een pasgeboren zoon die op sterven lag. Toen de baby nog leefde, was hij diepbedroefd. Maar nadat de baby was gestorven, ging David zich weer snel van zijn verantwoordelijkheden kwijten en hervatte hij zijn dagelijkse bezigheden. Dit verbaasde zijn intieme metgezellen. Toen zij hem ernaar vroegen, zei hij: „Zolang het kind nog leefde, heb ik gevast en geweend, omdat ik dacht: misschien is de HERE mij genadig, zodat het kind in leven blijft. Maar nu is het dood — waarom zou ik dan vasten? Kan ik het nog doen terugkeren?” — 2 Sam. 12:22, 23, Petrus-Canisiusvertaling.

De nabestaanden kunnen de doden niet tot het leven doen terugkeren. En de overledene zou waarschijnlijk wensen dat u een zinvol leven bleef leiden. Probeer u dus niet vast te klampen aan iemand die niet meer bij u is. Word zelfstandig en hervat uw dagelijkse bezigheden, net als koning David dit deed.

Uw omgeving veranderen

Sommigen die een sterfgeval in het gezin hebben meegemaakt, hebben bemerkt dat het nuttig is er wat tijd overheen te laten gaan alvorens dingen weg te geven of grote veranderingen aan te brengen. De vraag waarvoor u uiteindelijk toch wel komt te staan, is: Moet u de persoonlijke bezittingen van de overledene wegdoen? Misschien wel. Maar bedenk ook dat sommige dingen later nuttig kunnen zijn, zoals het gereedschap van een echtgenoot om in huis iets te repareren.

Maar als de persoonlijke bezittingen die bewaard worden, nu een bron van constante neerslachtigheid zijn omdat ze u op pijnlijke wijze aan het verlies herinneren, wat dan? Te proberen de dingen al te zeer in stand te houden zoals ze waren, of te proberen te leven alsof de geliefde persoon er nog is, zal u niet helpen het verdriet te boven te komen. Het huis zou daardoor veeleer een museum vol droevige herinneringen worden.

Na een aanvankelijke periode van rouw is het dus het beste te kijken hoeveel dingen er in verband met uw nieuwe levensbehoeften veranderd moeten worden, zodat het verleden geen onnodige belemmering is voor het heden.

Hertrouwen

Als iemand een huwelijkspartner verliest, kan het zijn dat hij of zij het na verloop van tijd verkiest te hertrouwen. Maar daar geen twee personen precies dezelfde verhouding opbouwen, zal niemand anders de overledene ooit geheel en al kunnen vervangen. Het heeft geen zin te trachten iemand te vinden die dat wel kan. De nieuwe verhouding kan echter net zo uniek zijn als de vorige en veel geluk in het leven schenken.

In veel gevallen zal de weduwe of weduwnaar er de voorkeur aan geven niet te hertrouwen, of geruime tijd ongehuwd te blijven. Zulke personen zullen al snel ontdekken dat zij tot veel meer in staat zijn dan zij dachten. De extra verantwoordelijkheid die men nu heeft om zich meer toe te leggen op het grootbrengen van kinderen, het koken of het verrichten van andere taken die voorheen door iemand anders werden behartigd, kan persoonlijke mogelijkheden aan het licht brengen die tot dusver nog niet al te zeer beproefd waren. Zelfs kinderen komen vaak tot de conclusie dat wanneer zij zich moeten instellen op het verlies van een van de ouders, zij veel meer kunnen doen dan zij beseft hadden. Zij kunnen een veel grotere hulp zijn bij karweitjes in en om het huis of bij het verzorgen van jongere gezinsleden.

Hoewel vrienden nooit een geliefde die men in de dood heeft verloren kunnen vervangen, kunnen zij wel een grote hulp en troost zijn. Misschien bieden zij aan te helpen bij het behartigen van veel dingen. Als het betrouwbare vrienden zijn, kunt u hen zelfs vragen u te helpen. Natuurlijk moet u niet al te afhankelijk van hen worden. Maar een ware vriend die luistert en uw vertrouwen niet beschaamt, die voor een poosje wat van uw lasten overneemt en die u helpt verstandige beslissingen te nemen, is van grote waarde in een tijd van narigheid.

Dergelijke praktische overwegingen kunnen dus een grote hulp voor iemand zijn om na de dood van een geliefde weer tot een normaler leven terug te keren. Maar er is nog een krachtige hulp, iets wat Anita Brown en haar gezin heeft geholpen het hoofd te bieden aan hun uitdaging en toch nog zo optimistisch te zijn in verband met de toekomst.

[Inzet op blz. 6]

De tijd op zich heelt helemaal niets. Wat u met uw tijd doet, daardoor wordt bepaald of de wond heelt of dieper wordt

[Inzet op blz. 7]

Sommigen suggereren wel eens een lange rouwperiode. Maar daardoor zou het overwinnen van het verdriet een langdurig proces kunnen worden