U kunt werkelijk vreugde uit het leven putten
IEDEREEN wil graag vreugde putten uit het leven. Mensen proberen vaak die wens te vervullen door allerlei vormen van ontspanning tijdens hun vrije uren. Het valt niet te ontkennen dat ontspanning zowel geestelijk als lichamelijk heel heilzaam kan zijn.
Maar hogere lonen en meer vrije tijd hebben de laatste jaren velen tot een interessante conclusie doen komen. Zij hebben uit eigen ervaring geleerd dat dat ’goede leven’ geen problemen oplost en ook geen blijvend geluk brengt.
Hoe kunnen mensen dan echt vreugde putten uit het leven? Wij kunnen er profijt van trekken een experiment te beschouwen van koning Salomo, die zorgvuldig heeft onderzocht wat nu precies de redenen zijn dat de meeste mensen er niet in zijn geslaagd waar geluk te vinden. Onder inspiratie van God heeft Salomo zijn ervaringen en conclusies in het boek Prediker neergelegd. Over het zoeken van geluk door plezier na te jagen, schrijft hij:
„Ik vorste na met mijn hart door mijn vlees zelfs met wijn op te vrolijken, terwijl ik mijn hart met wijsheid leidde, ja, om dwaasheid te grijpen, totdat ik kon zien wat voor goeds er voor de mensenzonen was in hetgeen zij onder de hemel deden gedurende het getal van hun levensdagen. Ik hield mij bezig met grotere werken. Ik bouwde mij huizen; ik plantte mij wijngaarden. Ik legde mij tuinen en parken aan, en ik plantte daarin allerlei vruchtbomen. Ik legde mij watervijvers aan, om daarmee het woud, waarin bomen opschoten, te bevloeien. Ik verwierf dienstknechten en dienstmaagden, en ik kreeg zonen van het huisgezin. Ook kwam ik in het bezit van vee, runderen en kleinveekudden in grote hoeveelheid, meer dan allen die zich voor mij in Jeruzalem bevonden. Ik stapelde ook zilver en goud voor mij op, en het bezit dat eigen is aan koningen en de rechtsgebieden. Ik verschafte mij zangers en zangeressen en de heerlijke verrukkingen der mensenzonen, een dame, ja, dames. En ik werd groter en nam meer toe dan al wie zich voor mij in Jeruzalem bevond. Bovendien bleef mijn eigen wijsheid mij bij. En alles waarom mijn ogen vroegen, onthield ik ze niet. Ik hield mijn hart van geen enkele soort van verheuging terug, want mijn hart was verheugd wegens al mijn harde werk, en dit werd mijn deel van al mijn harde werk.” — Pred. 2:3-10.
De bijbelschrijver onderzocht zorgvuldig het gevoel van welbehagen dat voortspruit uit het drinken van alcohol en dat men in onze tijd ook zoekt door verdovende middelen te gebruiken. Hij bracht grote rijkdom bijeen en omringde zich met paradijselijke schoonheid. Elke soort van vermaak probeerde hij uit, met inbegrip van het beste op het gebied van muzikaal amusement en de verrukkingen van „een dame, ja, dames”.
Wijzend op de grondigheid van zijn onderzoek schrijft Salomo: „En ik, ja ik, wendde mij om wijsheid en waanzin en dwaasheid te zien; want wat kan de aardse mens doen die na de koning komt? Dat wat men reeds gedaan heeft” (Pred. 2:12). Het punt waar het om gaat, is: Salomo’s onderzoek was volledig, omdat hij als koning voldoende tijd en middelen tot zijn beschikking had. Dus, met veel minder middelen tot zijn beschikking dan de koning, ’wat kan de aardse mens doen die na hem komt’? Een gewoon mens zou toch alleen maar een gedeelte van hetzelfde terrein kunnen bestrijken, en daarmee doen wat mensen al gedaan hebben. Tot de persoon die stellig gelooft dat hij waar geluk kan vinden door het najagen van plezier, kan de koning zeggen: ’Ik heb het al geprobeerd. Het is niet zo.’
Het is belangrijk op te merken dat Salomo niet heeft gezegd dat elk plezier tijdverspilling is. Integendeel, hij erkende dat hij zich echt wel in bepaalde mate verheugde met wat hij deed („mijn hart was verheugd wegens al mijn harde werk, en dit werd mijn deel van al mijn harde werk”). Maar hoe luidde zijn uitspraak ten aanzien van de vraag of blijvend geluk te vinden is in de geneugten van wijn, rijkdommen, vermaak en dergelijke? Hij antwoordt rechtuit: „En ik, ja ik, wendde mij tot al mijn werken die mijn handen hadden verricht en tot het harde werk waaraan ik hard had gewerkt om het tot stand te brengen, en zie! alles was ijdelheid en een najagen van wind, en er was niets dat voordeel afwierp onder de zon.” — Pred. 2:11.
Deze opmerking moet niet als negatief, pessimistisch worden bezien. In plaats daarvan is ze realistisch en kan ze personen helpen om te vermijden vele levensjaren te vergooien in het najagen van geluk op manieren die niet tot dat doel leiden. Aan de andere kant geeft dezelfde bijbelschrijver positieve raad hoe dan wel werkelijke vreugde uit het leven te halen. Zo raadt hij aan werk en vrije tijd in hun juiste proporties te brengen.
Werk hard, maar „zie het goede”
Na een te sterke nadruk op plezier te hebben beschreven als „ijdelheid en een najagen van wind”, zegt de wijze bijbelschrijver vervolgens: „In het geval van een mens is er niets beters dan dat hij eet en inderdaad drinkt en zijn ziel het goede doet zien wegens zijn harde werk. Ook dit heb ik gezien, ja ik, dat dit uit de hand van de ware God is. Want wie eet en wie drinkt er beter dan ik?” (Pred. 2:11, 24, 25) Stellig spreekt de bijbel gunstig over hard werken. „De verstandeloze vouwt zijn handen [in een weigering om te werken] en eet zijn eigen vlees” (Pred. 4:5). Maar er bestaat een noodzaak het harde werk in evenwicht te brengen met ’het goede te zien’, de vruchten van dat werk te genieten. „Beter is een handvol rust”, zegt de geïnspireerde schrijver, „dan twee handen vol hard werk en najagen van de wind.” — Pred. 4:6.
Ook u zult wel mensen kennen die iedere week vele uren overwerken of er misschien twee banen op na houden. Dit kan natuurlijk noodzakelijk zijn onder speciale omstandigheden of omdat er plotselinge kosten opgevangen moeten worden, maar velen die bijna alle uren dat zij niet slapen, aan werken besteden, hoeven dit helemaal niet te doen. De bijbelse aanmoediging is, waar dat maar mogelijk is, een „handvol rust” in uw dagelijkse routine op te nemen. Neem er regelmatig de tijd voor om te genieten van eten, drinken en prettige gesprekken met degenen van wie u houdt. Dit wordt prachtig tot uitdrukking gebracht in de volgende woorden:
„Ga, eet uw voedsel met verheuging en drink uw wijn met een vrolijk hart, want de ware God heeft reeds een welgevallen gevonden in uw werken. Laten uw kleren bij iedere gelegenheid wit blijken te zijn, en laat olie niet ontbreken op uw hoofd. Zie het leven met de vrouw die gij liefhebt, al de dagen van uw ijdele leven die Hij u gegeven heeft onder de zon, alle dagen van uw ijdelheid, want dat is uw deel in het leven en in uw harde werk waarmee gij hard werkt onder de zon.” — Pred. 9:7-9.
Nauw hiermee verbonden is een andere belangrijke les uit het boek Prediker.
Verlies het heden niet uit het oog
Het vermogen over het verleden te mediteren en de toekomst te overpeinzen is een van God afkomstig geschenk aan de mensheid. Wat het helemaal aangenaam maakt om de gedachten bij de toekomst te laten verwijlen, is de schriftuurlijke verzekering van een nieuwe ordening van ’nieuwe hemelen en een nieuwe aarde, waarin rechtvaardigheid zal wonen’ (2 Petr. 3:13; Openb. 21:1-5). Het is heel fijn naar zulke zegeningen uit te zien.
Misschien hebt u echter opgemerkt dat mensen vaak stilstaan bij het verleden en de toekomst en daarbij het heden verwaarlozen. Steeds herinneringen aan ’die goeie ouwe tijd’ ophalen, onderstreept alleen maar iemands ongenoegen met de wijze waarop de zaken er nu voorstaan. De bijbel waarschuwt hiertegen met de woorden: „Zeg niet: ’Waarom is het geschied dat de vroegere dagen beter zijn gebleken dan deze?’ want het is niet uit wijsheid dat gij hiernaar hebt gevraagd” (Pred. 7:10). Het is al even onverstandig om met betrekking tot geluk onze hoop volledig op de toekomst te stellen.
Willen wij werkelijk plezier uit het leven putten, dan is het nodig op een reële wijze het heden naar waarde te schatten. Salomo stelt het als volgt: „Beter is het zien van de ogen dan het rondwandelen van de ziel. Ook dit is ijdelheid en een najagen van de wind” (Pred. 6:9). Zelfs rijke mensen die op stoffelijk gebied alles bezitten wat zij wensen, herkennen bij zichzelf emotionele verlangens waaraan niet door rijkdom voldaan kan worden. Onvervulde verlangens blijven als het ware „rondwandelen”, en drijven mensen ertoe voortdurend naar een verandering van omstandigheden te zoeken. Hoewel op zijn tijd een verandering in iemands geregelde routine heilzaam kan zijn, gaan sommigen tot uitersten door constant van woonplaats en werkkring te veranderen, voortdurend van het een op het ander springend in een vergeefse speurtocht naar geluk. Veel beter, zo zegt de Schrift, is „het zien van de ogen”. De waarlijk verstandige handelwijze is dat iemand tevreden is met en geniet van dat wat hij op het moment kan zien, dat wil zeggen wat hij nu heeft. In dit opzicht zal het lonend zijn de waarnemingen te beschouwen van twee personen die hebben nagedacht over de vraag hoe vreugde te putten uit het leven.
„Het is het heden dat ons nu toebehoort”
Het tijdschrift McCall’s (mei 1978) publiceerde de ondervinding van een vrouw die, nadat haar kinderen waren opgegroeid en het huis hadden verlaten, het leven in een voorstad had verruild voor dat in een afgelegen vissersdorpje. Zij schrijft:
„Niets in onze maatschappij leert ons hoe wij nú moeten leven; alles in onze maatschappij verhindert het juist. Wanneer wij de schooljaren bereiken, zeggen onze ouders en leraren al: Wat ga je hierna doen? Bereid je erop voor! We komen op de middelbare school en de druk neemt toe: Wat doe je hierna? We raken op jonge leeftijd al geconditioneerd om vooruit te denken, en dat passen wij overal op toe; het is een gewoonte geworden om zo te denken. Wij zien ernaar uit ergens te arriveren — waar maar ook, het komt er nauwelijks op aan. Onze gedachten zijn al bij die geweldige dag dat wij die magische ’ander’ zullen vinden met wie het leven zoveel rijker zal zijn, en de vakantie van volgend jaar, of wat wij zullen doen wanneer de kinderen groot zijn, of wanneer wij met werken ophouden. Wij zijn altijd in afwachting van iets, en wanneer dan de toekomst komt die ons op magische wijze moet helen en veranderen, blijkt die in niets te verschillen van vandaag.
Het is mogelijk — het moet mogelijk zijn — dat wij een ander soort levensstijl aankweken dat wij met meer vreugde en besef leven, met een verhoogd bewustzijn, zodat wij elk moment verdiepen en met tevredenheid vullen. Wij gaan licht aan momenten voorbij, terwijl onze ogen al op morgen zijn gericht, maar het is het heden dat ons nu toebehoort en het vibreert van mogelijkheden, niet de toekomst die nog niet is gekomen. Alleen wanneer wij een moment binnentreden en met aandacht beleven, gaan wij werkelijk leven.”
„Succes is een reis”
Vijfenveertig minuten mediteren leidde Dr. Wayne W. Dyer tot een soortgelijke conclusie. In zijn boek Pulling Your Own Strings schrijft Dyer:
„Een van de belangrijkste keerpunten in mijn leven kwam vele jaren terug toen ik voor een leraar moest invallen en drie kwartier op een studiezaal toezicht moest houden. Op het zwarte mededelingenbord van die zaal stonden de woorden geschreven: ’Succes is een reis, niet een bestemming.’
Ik heb die woorden de volle vijfenveertig minuten bestudeerd en diep in mijn geest laten zinken. Tot op die dag had ik feitelijk het leven beschouwd als een reeks van bestemmingen en gebeurtenissen. Graduaties, diploma’s, een universitaire graad, huwelijk, geboorte van een kind, promotie en andere soortgelijke gebeurtenissen waren even zovele bestemmingen, en ik bewoog mij van station naar station.
Op dat moment in die kamer nam ik het plechtige besluit om niet langer geluk af te meten naar het bereiken van bestemmingen, maar in plaats daarvan mijn hele leven te bezien als een voortdurende reis, waarvan ieder moment bestemd was om van te genieten. Die beslissende toewijzing in die studiezaal gaf deze leraar een van ’s levens belangrijkste lessen: Meet het leven niet af naar de resultaten, geringe of hele grote, die onderweg behaald zijn. Doet u dat wel, dan bent u voorbestemd om altijd gefrustreerd op zoek te zijn naar andere bestemmingen, en het uzelf nooit te gunnen werkelijk voldaan te zijn. Wat u ook presteert, u zult onmiddellijk plannen moeten maken voor uw volgende prestatie zodat u over een nieuwe graadmeter beschikt om na te gaan hoe succesvol u bent.
Houd hiermee op, word wakker en waardeer alles wat u onderweg tegenkomt. Raak in verrukking door de bloemen die er zijn en vind daar vreugde in. Kom zover dat u intens kunt genieten van eenvoudige dingen, zoals de zonsopgang, kleine kinderen, gelach, de regen, vogeltjes. Drink dat alles in, in plaats van te wachten op iets dat in de toekomst ligt en waar u dan eindelijk de zozeer begeerde ontspanning vindt. Ja, succes — het hele leven zelfs — is niets anders dan momenten om van te genieten, één per keer. Wanneer u dit beginsel begrijpt, zult u ophouden uw geluk af te meten aan prestaties en in plaats daarvan de hele levensreis beschouwen als iets om gelukkig mee te zijn. Of, om het samen te vatten, er is geen weg naar geluk, omdat geluk de weg is.”
Het belang van „godvruchtige toewijding”
Het vaste besluit huidige zegeningen niet uit het oog te verliezen, zal uw leven beslist gelukkiger maken. Maar om werkelijk het beste van het leven te maken, is nog iets meer nodig. Hoe dat zo?
De apostel Paulus beschrijft waarom het gaat: „Ze is ongetwijfeld een middel tot groot gewin, deze godvruchtige toewijding gepaard aan het genoegen nemen met wat men heeft” (1 Tim. 6:6). De vereiste hoedanigheid is „godvruchtige toewijding”, wat verwijst naar een levenswijze die eerbied voor de Schepper te zien geeft. Ze uit zich in een godvruchtig gedrag tegenover de medemens. De persoon die met godvruchtige toewijding wenst te leven, moet er de tijd voor nemen om de bijbel zorgvuldig te bestuderen, wat hem in staat zal stellen het soort van gedrag te leren dat God goedkeurt.
Leren wat de wil van God is en zijn leven daarmee in overeenstemming brengen, is werkelijk een middel tot groot gewin voor een mens. Een dergelijke loopbaan leidt tot toekomstig leven in een nieuwe ordening waar ’de dood niet meer zal zijn, noch rouw, noch geschreeuw, noch pijn meer zal zijn. De vroegere dingen zijn voorbijgegaan’. — Openb. 21:4.
Wat het heden betreft, door volgens bijbelse beginselen te leven wint men Gods gunst en een zo goed mogelijke relatie tot de medemens. Wanneer iemand het medegevoel, de vriendelijkheid, de nederigheid, het geduld en de edelmoedigheid aan de dag legt die de christelijke „nieuwe persoonlijkheid” kenmerken, beantwoorden mensen dat en worden de levens van alle betrokkenen gelukkiger. — Luk. 6:38; Kol. 3:10-14.
Werkelijk geluk valt niet te verwerven door louter plezier na te jagen. De bijbel moedigt een mens ertoe aan iedere dag hard werk te combineren met „een handvol rust” om van de vruchten van zijn werk te genieten. Bovendien legt de Schrift er de nadruk op hoe belangrijk het is nauwkeurige kennis omtrent God te verwerven en volgens bijbelse beginselen te leven.
„Het slot van de zaak”, merkt Salomo op, „nu alles is gehoord, is: Vrees de ware God en onderhoud zijn geboden. Want dit is de gehele verplichting van de mens” (Pred. 12:13). Zult u aan die verplichting voldoen door uw leven naar bijbelse richtlijnen in te richten? Als u dit doet, zult u vrede des geestes en tevredenheid bezitten. Het is de enige manier om werkelijke, blijvende vreugde uit het leven te putten.