U kunt uw lezen verbeteren
DE BEZIENSWAARDIGHEDEN van het oude Rome ontvouwen zich aan uw oog. U kunt „wandelen” met de patriarchen uit de oudheid — mannen als Abraham, Isaäk en Jakob — een hoge Himalaja-piek bestijgen of vertoeven bij een donderende waterval in Afrika. U kunt kijken naar de sluipende tred van een jungle-kat of een blik werpen op verre sterren en planeten. En dit alles zonder dat u verder hoeft te reizen dan uw gemakkelijke leunstoel. Ja, een hele wereld van avontuur, mysterie, romantiek, humor en onderricht kunnen uw deel zijn, als . . . als u een goede lezer bent.
Helaas kan ongeveer een derde van de aardbevolking boven de vijftien jaar niet lezen of schrijven, hetgeen ongetwijfeld een voorname reden is waarom velen van hen zich zwaar beperkt voelen. Per slot zijn er zoveel dingen om te lezen — boeken, tijdschriften, kranten en straatborden, om er slechts enkele te noemen. Maar ook zij die de leeskunst wel machtig zijn, zullen toch met een bepaalde snelheid, een bepaald gemak en een goed begrip moeten kunnen lezen, willen zij op school vorderingen maken, op hun werk geschreven instructies kunnen raadplegen en thuis voor hun nut of plezier kunnen lezen. Terecht luidt dan ook de vraag: Hoe kan men zijn lezen verbeteren?
Vorderingen in leesbekwaamheid beginnen thuis. Bargoens, onjuiste grammatica, slechte woordkeus en slordige taal zijn natuurlijk niet bevorderlijk voor iemands taalbeheersing. Men moet een taal nu eenmaal goed kennen om haar goed te kunnen lezen.
In bepaalde gezinnen wordt er weinig of niet gelezen. Bent u echter een ouder die graag ziet dat uw kinderen belangstelling voor lezen ontwikkelen, dan zult u misschien graag op een geregeld tijdstip bij elkaar willen zijn om iets hardop met elkaar te lezen. De bijbel is het beste boek voor zulk hardop lezen, omdat het niet alleen rijk is in zijn taal, maar ook in zijn inhoud en onderwijzende beginselen. Het eerste boek van de bijbel — Genesis — bevat het boeiende verhaal van de schepping en vertelt ook over het leven van getrouwe mannen als Abraham, Isaäk en Jakob.
In een recent artikel in de Chattanooga News — Free Press stond een commentaar op de opmerking van een schoolhoofd in Ohio, die zich had laten ontvallen dat „Jehovah’s getuigen-kinderen . . . de beste lezers op school zijn”. Als reden hiervoor wees het artikel op het feit dat „de Getuigen grote waarde hechten aan bijbellezen”. De Getuigen geloven dat hun hoop op toekomstig leven nauw verband houdt met het lezen en toepassen van Gods Woord. Met een dergelijke motivatie, aldus de schrijver, „behoort men waarschijnlijk snel tot ’de beste lezers op school’”.
Lezen — wat en waar?
De mens wordt thans overstelpt met publikaties en het is niet waarschijnlijk dat u alles wat in uw taal wordt gepubliceerd, zult kunnen of willen lezen. „Aan het maken van veel boeken komt geen eind”, zegt de bijbel, „en veel toewijding eraan is afmattend voor het vlees” (Pred. 12:12). Niet alle lectuur zal een lezer opbouwen of zijn geest verfrissen. Evenals het voedsel dat u eet, van invloed is op uw fysieke gesteldheid, zo zal ook het geestelijke voedsel dat u tot u neemt, van invloed zijn op uw denken. Wees daarom selectief. Stel uzelf misschien de vraag: Is dit boek mijn tijd en aandacht waard? Zal dit of dat artikel mij moreel of geestelijk opbouwen? Met één oogopslag zult u misschien al kunnen vaststellen dat u uw aandacht beter op iets anders kunt richten.
Wat u leest, kan van invloed zijn op de plaats waar u het wilt lezen. Een krant, kort verhaal of ander licht materiaal, kan misschien tijdens een reis in de trein of in een vliegtuig worden gelezen, terwijl gewichtiger informatie misschien de eenzaamheid van een studeervertrek vereist.
Maar hoe het ook zij, kweek belangstelling aan voor wat u leest. Concentreer u erop. Waarschijnlijk zult u het dan niet raadzaam vinden de allergemakkelijkste stoel uit te zoeken, met zachte muziek op de achtergrond. Per slot van rekening wilt u lezen en niet slapen. Stilte en een rechte stoel, met het boek of tijdschrift rustend op een tafel, zal waarschijnlijk al een veel betere leessituatie scheppen. Keizer Franz Joseph had, zo wordt verteld, twee bureaus in zijn studeerkamer. Eén van normale hoogte, waar hij aan zat, maar ook één waaraan hij staande kon werken als hij te moe was om zich zittend te concentreren. Natuurlijk betekent dit niet dat ú twee bureaus nodig zult hebben, maar concentratie vereist toch een houding die uitnodigt tot lezen en niet tot slapen.
Doeltreffend lezen en de beweging van uw ogen
Mocht u menen dat uw lezen nog wel enige verbetering behoeft, dan zijn er wellicht enkele punten die u als hulp daarbij in gedachten kunt houden. Hoe beweegt u bijvoorbeeld uw ogen? Bij het lezen zullen ze niet in gelijkmatige gang over het papier glijden, maar op verschillende plaatsen in een regel even blijven rusten. Daarna zwaaien ze terug naar het begin van de volgende regel. De ogen van een langzame lezer hebben op één regel veel plaatsen waar ze even stilhouden, terwijl ze misschien telkens maar één woord of één enkele lettergreep per keer waarnemen, waardoor de hersenen een verbrokkelde stroom inlichtingen ontvangen.
Iemand kan sneller, met meer begrip en met meer genoegen lezen wanneer hij het aantal stoppunten per regel miniseert. En waarom daarop niet een beetje geoefend? Probeer eens hele frasen of woordgroepen te lezen, en kijk of uw leessnelheid en begrip van de gedachtengang die de schrijver op papier heeft gezet, niet toenemen.
Ook het teruggaan van de ogen is een kwalijke gewoonte die aandacht verdient. Allerlei woorden worden opnieuw gelezen, in plaats van gestadig vooruit te lezen. Terugblikken verlangzaamt uw leestempo, vermoeit uw ogen en staat een goed begrip in de weg. Wanneer u iets hebt gemist, ga dan niet de reeds gelezen regels naspeuren; beter is (en waarschijnlijk zal u dat ook minder tijd kosten) een artikel opnieuw te lezen. Hebt u haast of wilt u uw tijd graag zo goed mogelijk besteden, dan is terugblikken een onpraktische gewoonte.
Zo af en toe kan het echter gebeuren dat zelfs de meest bekwame lezer iets opnieuw gaat lezen omdat het betoog hem ontgaat, of omdat het verwrongen of onrealistisch bij hem overkomt. En drukfouten hoeven daar soms niet vreemd aan te zijn.
Hoorbaar lezen — goed of slecht?
In het algemeen zult u bij het lezen niet willen teruggaan, maar er is nog iets wat bij het aanleren van een vlotter leestempo beslist vermeden moet worden — het uitspreken van de woorden die u leest. Bepaalde mensen die die gewoonte hebben, bezitten ook wanneer ze voor zichzelf lezen een tamelijk langzaam tempo. Misschien fluisteren ze slechts of bewegen ze enkel hun lippen, hun tong, stembanden of keelspieren, maar toch spreken ze op die manier elk te lezen woord uit. Anderen maken niet van deze hoorbare geluiden of lichamelijke bewegingen, maar „horen” in hun geest de uitspraak van elk woord. Ook dat vertraagt het tempo. Met aanhoudende inspanning en door woordgroepen te lezen, kan men deze gewoonte overwinnen en aldus zijn leessnelheid aanzienlijk opvoeren.
Aan de andere kant is hoorbaar lezen niet altijd slecht, ook niet wanneer u voor uzelf leest. Jozua van het Israël uit de oudheid kreeg het gebod: „Dit wetboek dient niet uit uw mond te wijken, en gij moet er dag en nacht met gedempte stem in lezen, opdat gij zorgvuldig moogt handelen overeenkomstig alles wat erin geschreven staat; want dan zult gij uw weg succesvol maken en dan zult gij wijs handelen” (Joz. 1:8). „Met gedempte stem lezen” wil zeggen dat u de woorden zacht voor uzelf uitspreekt. Hierdoor maakt de stof die u leest, een diepere indruk op uw geest, wegens het feit dat u de woorden zowel ziet als hoort.
Een cursus snellezen — iets voor u?
Op dit punt aangeland, vraagt u zich misschien af of de bestudering van een boek over snellezen, raadzaam zou zijn. Dat is een persoonlijke zaak. Waarschijnlijk zal zo’n publikatie u aansporen tot niet terugkijken en niet hoorbaar lezen en de aanmoediging geven bij elke oogopslag verscheidene woorden tegelijk te overzien. Vermoedelijk zal u ook worden aangeraden uw ogen niet te lang op uitgangen van lange woorden (zoals „en” in „benaderen”) te laten rusten, terwijl men u misschien eveneens zal vertellen dat woorden als „en”, „in” en „zij” voor bekwame lezers nauwelijks bestaan. Zulke lezers snellen met hun ogen over het papier, slechts aannemend of vermoedend dat zulke woorden en bepaalde woorduitgangen aanwezig zijn.
Laat uw leesplezier echter niet door het idee van snelheid vergallen. Snelheid is niet altijd belangrijk. Wanneer u een hele avond hebt uitgetrokken voor het lezen van een goed boek, zult u er de tijd voor willen nemen. Misschien studeert u met het doel bepaalde belangrijke feiten duidelijk te onthouden. Bovendien is het niet eens aan te bevelen alles met bliksemvaart te lezen. Een romannetje zal zich hier misschien uitstekend voor lenen, maar een lijvig memorandum op uw werk waarschijnlijk niet. Concentratie en bedachtzaam lezen zijn dan het parool.
Denk actief wanneer u leest
Hoe het ook zij, houd altijd in gedachten dat lezen geen passieve activiteit behoort te zijn. Schrijver Somerset Maugham, in principe een langzame lezer, schreef in afkeurende woorden over mensen die „wel met hun ogen maar niet met hun gevoel lezen. Het is een mechanische oefening als het draaien van een Tibetaanse gebedsmolen”.
Denk actief wanneer u leest. Analyseer de verklaringen van de auteur. Kunt u het er wel of niet mee eens zijn? Vraag uzelf af: Wat is het thema van de schrijver? Hoe vormt deze paragraaf er een ondersteuning van? Wordt er van mij verwacht dat ik iets met deze informatie doe? Wat moet ik doen?
Neem er de tijd voor af om te pauzeren en over het gelezene na te denken. Opgedragen christenen doen dit terecht wanneer zij de bijbel lezen. Waarom? Omdat zij zich graag het bijbelverslag willen herinneren. Zij willen graag schriftuurlijke beginselen in hun leven toepassen. En zij willen graag in staat zijn oprechte vragen te beantwoorden. Een goddelijk geïnspireerde spreuk zegt hierover: „Het hart van de rechtvaardige mediteert om te antwoorden.” — Spr. 15:28.
Maak u indien mogelijk ook een voorstelling van hetgeen er plaatsvindt. Zie voor uw geestesoog de golvende velden, de wegen, de mensen. Kijk hoe ze zijn aangekleed. Hoor de stemmen van blij spelende kinderen. Ruik de geur van vers gebakken brood uit een oven. Beleef de gebeurtenissen. Dan zal uw lezen een avontuur worden, want dan bent u aanwezig in een oude stad, dan beklimt u een steile bergpiek en dan staart u in blije verwondering naar de wonderen van de schepping of verheugt u zich in de omgang met mannen die een groot geloof in God hadden. Waarom niet zo gauw mogelijk uw bijbel opengeslagen en in het eerste boek, Genesis, begonnen met lezen? Dan zult u getuige zijn van de machtige scheppingsdaden van God en met godvrezende patriarchen uit oude tijden kunnen wandelen.