De levendige beeldspraak van de bijbel

KUNT u zich een leven zonder woorden voorstellen? Niet alleen brengen woorden feiten over maar ook houden ze onze aandacht vast, roepen emoties op en werken op onze verbeeldingskracht. Woorden hebben de loop der geschiedenis gewijzigd.

Nergens is dit zo waar als in het geval van de bijbel — het doeltreffendste voorbeeld van het geschreven woord in de geschiedenis. Waarom is de bijbel zo doeltreffend? Omdat het het geschreven Woord van God is, en ook omdat het Gods gedachten op een levendige manier weergeeft. En dit is ten dele te danken aan het feit dat de bijbel levendige beeldspraak gebruikt.

„Als een boom”

De eenvoudigste vorm van beeldspraak is de vergelijking. Maar al is ze eenvoudig, ze is bijzonder doeltreffend. Wanneer spreken wij van een vergelijking? Als wij van een man zeggen dat hij „sterk als een paard” of „zo koppig als een muilezel” is, gebruiken wij een vergelijking. Door middel van de woordjes „als” of „zoals” vergelijken wij twee dingen die in werkelijkheid totaal verschillend zijn, maar die een opvallende eigenschap, kracht of koppigheid bijvoorbeeld, gemeen hebben.

Zo vertelt de bijbel ons dat een man die Gods wet liefheeft als een boom is. Hoe dan wel? „Hij zal stellig worden als een boom, geplant aan waterstromen, die zijn eigen vrucht geeft als het de juiste tijd ervoor is en waarvan het gebladerte niet verwelkt, en al wat hij doet, zal gelukken” (Psalm 1:3). Het is waar, een man en een boom zijn heel verschillend, maar de weelderigheid van een boom die geplant is naast een rijke waterbron deed de psalmist sterk denken aan de geestelijke voorspoed van de man wiens „lust is in de wet van Jehovah”. — Psalm 1:2.

„Het zout der aarde”

Metaforen hebben veel weg van vergelijkingen. Ook daarmee wordt de aandacht gevestigd op een overeenkomst tussen twee heel verschillende dingen. De vergelijking maakt gebruik van woorden als „zoals” en „als”, terwijl de metafoor zich uitdrukt alsof het een het ander is.

Jezus bediende zich van een metafoor toen hij tot zijn discipelen zei: „Gij zijt het zout der aarde” (Matthéüs 5:13). Nee, de discipelen waren geen letterlijk zout. Maar zout dient onder andere om dingen tegen bederf te bewaren, en de discipelen hadden een boodschap die het leven van veel mensen ’tegen bederf zou bewaren’ of in stand zou houden. Door te zeggen: „Gij zijt het zout” (een metafoor) drukte Jezus zich veel krachtiger uit dan als hij gezegd had: „Gij zijt als zout” (een vergelijking).

Metaforen komen in de bijbel zeer veel voor. Wij vinden nog enkele voorbeelden in andere woorden van Jezus: „Ik ben de deur”; „Gij zijt het licht der wereld. . . . Laat . . . uw licht . . . schijnen.” — Johannes 10:7-9, 11; Matthéüs 5:14-16.

’Geen haar van uw hoofd’

Een andere vorm van beeldspraak is de hyperbool. Dat is een zo overduidelijke overdrijving dat ze een onvergetelijke indruk maakt. Als een moeder tegen haar kind zegt: „Dat heb ik je nu al duizend keer verboden!” gebruikt zij een hyperbool.

Jezus gebruikte een verbluffende hyperbool toen hij waarschuwde: „Waarom kijkt gij dan naar het strootje in het oog van uw broeder, maar beschouwt gij de balk in uw eigen oog niet?” (Matthéüs 7:3) Knippert u niet instinctief met uw ogen als u dat leest? Wat een krachtige manier om ons te vertellen dat wij niet moeten vitten op de kleine gebreken van anderen terwijl wij zelf zo veel grote fouten hebben! En wat vindt u van de Farizeeën, die ’de mug uitzijgen maar de kameel doorzwelgen’? — Matthéüs 23:24.

Denk ook eens aan de onvergetelijke manier waarop Jezus beschreef hoe Jehovah over zijn dienstknechten zou waken: „Toch zal er geenszins een haar van uw hoofd vergaan” (Lukas 21:18). Nee, het haar van een christen is niet op de een of andere manier onschendbaar. Jezus liet er door deze hyperbolische uitspraak echter geen twijfel over bestaan dat zijn volgelingen beschermd zouden worden, al zouden zij „voor alle mensen voorwerpen van haat” zijn. — Lukas 21:17.

’De dood heeft als koning geregeerd’

Ook personificatie is een vorm van beeldspraak. Hiervan maken wij gebruik als wij over iets wat levenloos is, spreken alsof het leeft. De bijbel vertelt ons bijvoorbeeld: ’De dood heeft als koning geregeerd van Adam tot Mozes’; „droefheid en zuchten moeten wegvlieden”; „de ware wijsheid zelf blijft op de stráát luidkeels roepen” (Romeinen 5:14; Jesaja 35:10; Spreuken 1:20). De dood, droefheid, zuchten en wijsheid kunnen niet echt regeren, wegvlieden of roepen. Maar door zich uit te drukken alsof ze het wel deden, schildert de bijbel levendige beelden die wij ons makkelijk voor de geest kunnen halen en kunnen onthouden.

Verkeerd begrepen beeldspraak

Deze en vele andere soorten beeldspraak brengen de bijbel tot leven. Daardoor boren de ideeën zich als het ware in onze geest. Maar er kan zich een probleem voordoen. Als men niet onderkent dat er beeldspraak wordt gebruikt, kan dat aanleiding geven tot misverstanden.

Ontwaart u bijvoorbeeld een geval van beeldspraak in de woorden van Jezus: „Hemel en aarde zullen voorbijgaan, maar mijn woorden zullen geenszins voorbijgaan”? (Matthéüs 24:35) Velen zien dat niet. Zij zijn van mening dat Jezus hier te kennen gaf dat de aarde op een dag vernietigd zou worden. Maar zouden zijn toehoorders die indruk gekregen hebben?

Dat is onwaarschijnlijk. Doordat zij de Hebreeuwse Geschriften gelezen hadden, wisten zij al dat de aarde eeuwig zou blijven bestaan (Psalm 104:5; Prediker 1:4; Jesaja 45:18). Daarom zouden zij beseffen dat Jezus levendig benadrukte hoe onvergankelijk zijn woorden waren. Als Jezus’ woorden nog duurzamer zijn dan hemel en aarde — en hemel en aarde zijn eeuwig — dan zijn ze inderdaad wel heel erg duurzaam! Zelfs als het onmogelijke zou gebeuren en hemel en aarde zouden voorbijgaan, dan zouden Jezus’ woorden er nog steeds zijn. Een treffende hyperbool! — Vergelijk Matthéüs 5:18.

En ziet u beeldspraak in deze woorden: „De helper, de heilige geest, die de Vader in mijn naam zal zenden, die zal u alle dingen leren en alle dingen welke ik u heb gezegd, in uw herinnering terugbrengen”? (Johannes 14:26) Sommigen denken dat dit betekent dat de heilige geest een echte persoon is. Maar de heilige geest wordt zo dikwijls in één adem genoemd met andere onpersoonlijke krachten of dingen, dat dit niet waar kan zijn (Matthéüs 3:11; Efeziërs 5:18; Handelingen 6:3, 5; 13:52; 2 Korinthiërs 6:4-8). Jezus bediende zich duidelijk van de beeldspraak die wij personificatie noemen.

Ja, de beeldspraak van de bijbel is een krachtig middel om te onderwijzen en te motiveren. Gods Woord komt erdoor tot leven. En het is een goed voorbeeld van de manier waarop doeltreffend onderwijs kan worden gegeven.