Jonge mensen vragen . . .

Waarom ben ik zo verlegen?

„IK BEN 21, heb blond haar en blauwe ogen, ben 1,75 m lang en weeg 61 kilo, en iedereen zegt dat ik er fantastisch uitzie”, schreef de jonge vrouw in een brief die in een kranterubriek verscheen. Toch verklaarde zij vervolgens: „Ik vind het een probleem om met mensen te praten. Als ik iemand onder het spreken aankijk, wordt mijn gezicht rood en krijg ik het gevoel dat ik stik — vooral als ik met een man praat. Krijg ik een complimentje, dan voel ik dat ik bloos en moet ik de andere kant uit kijken. Als ik met een groepje mensen ben, zeg ik nooit iets omdat mijn stem zo zacht klinkt dat er toch niemand is die me hoort. Op m’n werk heb ik al een paar maal te horen gekregen dat ik zo ’verwaand’ ben, omdat ik met niemand praat. . . . Ik ben niet verwaand, ik ben alleen maar verlegen.”

Voel jij je ook zo? Gaat je pols jagen als je in het gezelschap van vreemden of hogergeplaatsten verkeert? Voel je je blozen als je een compliment krijgt? Bonst je hart als je voor een groep mensen staat? Ben je niet in staat een woord uit te brengen en begin je zichtbaar te transpireren?

Als dat zo is, ben je niet de enige. Uit een enquête bleek dat 80 procent van de ondervraagden gedurende een bepaalde tijd in hun leven verlegen was geweest, en 40 procent vond zich op het moment nog verlegen. Dat betekent dat ruwweg de helft van de mensen die je ontmoet zich net zo voelt als jij, op z’n minst in zekere mate.

Verlegenheid is een probleem dat vanaf de vroegste tijden onder de mensheid is voorgekomen. De bijbel bericht dat Mozes verlegen weigerde als Gods woordvoerder bij de natie Israël op te treden en dat hij elk excuus aanvoerde dat hij maar kon bedenken om van die toewijzing af te komen (Ex. 3:11, 13; 4:1, 10, 13). Het schijnt ook dat de christelijke discipel Timótheüs verlegen was en schroomde voor zijn mening uit te komen en zijn gezag te laten gelden. — 1 Tim. 4:12; 2 Tim. 1:6-8.

Schep dus moed! Je staat niet alleen in je probleem en er is iets aan te doen. Maar wat is verlegenheid nu precies?

Wat verlegenheid is

Verlegenheid is je niet op je gemak voelen in het bijzijn van anderen — vooral mensen die nieuw voor je zijn of bij wie je je onzeker voelt. Het kunnen vreemden zijn, maar ook een leraar, een chef, personen van het andere geslacht, of zelfs je collega’s, je leeftijdgenoten. Verlegenheid is heel erg met jezelf bezig zijn als je anderen om je heen hebt. Het is jouw reactie op de manier waarop jij over jezelf denkt.

Verlegenheid uit zich op verschillende manieren. Sommigen reageren als de bovengenoemde jonge vrouw. Zij raken in verwarring, hun pols gaat sneller, zij worden nerveus. Met neergeslagen ogen en bonzend hart ontdekken zij dat ze geen woord kunnen uitbrengen. Of zij praten zo zachtjes dat ze nauwelijks te horen zijn. Ze zouden het liefst wegrennen. Anderen gaan druk doen. Zij verliezen hun kalmte, beginnen aan één stuk door te ratelen en van nervositeit stijgt de toonhoogte van hun stem. Ten slotte zeggen en doen zij dingen waarvan zij later spijt hebben. Weer anderen vinden het moeilijk zich te laten gelden — zich vrij te uiten en hun mening of voorkeur te laten horen.

Sommigen zijn altijd verlegen; anderen slechts in bepaalde situaties. Maar hoe het zich ook bij hen uit, de meeste verlegen mensen zouden er graag iets aan doen. Jij ook?

Verlegenheid begrijpen

Het probleem begrijpen, is al een stap in de goede richting. „Een man van verstand [met begrip] is degene die bekwaam beleid verwerft”, zegt de bijbel (Spr. 1:5). Verlegenheid beschrijft je gedrag, je reactie op een situatie. Het is wat je doet, niet wat je bent. Het heeft te maken met hoe je over jezelf denkt, met je gevoel van eigenwaarde. Het is een gedragspatroon dat je hebt leren accepteren en volgen door je vroegere ervaringen met mensen. Maar wat is aangeleerd, kan ook worden afgeleerd.

Verlegenheid is niet iets wat ons in het bloed zit. Je hebt je het etiket van verlegenheid laten opplakken. Het is versterkt door je ervaringen met anderen. Zo heb je geleerd je in harmonie met de mening dat je verlegen bent, te gedragen. Verlegenheid is gewoon de manier waarop je uiting geeft aan je mening dat je anders, raar, of inferieur aan anderen bent. Je denkt dat anderen je negatief beoordelen, dat zij je niet mogen. Je denkt dat anderen beter of normaler zijn dan jij. Je denkt dat alles verkeerd zal gaan als je tracht contact te leggen met andere mensen. En dan gedraag je je alsof al die ideeën werkelijk waar zijn. Je verwacht dat het verkeerd uit zal vallen en dat gebeurt dan vaak ook — omdat je te gespannen bent en in overeenstemming met je idee handelt.

Sta om dit te begrijpen eens stil bij wat er gewoonlijk in de geest omgaat. In aanwezigheid van anderen begin je je gedachten op jezelf te richten, je af te vragen wat zij van je denken, hoe je hun indrukken kunt beïnvloeden. Je denkt negatief over jezelf — de onaangenaamheid van de situatie en hoe je je eruit kunt redden. In je onzekerheid spreek je zachtjes, als je al praat. Je vermijdt oogcontact en onderneemt geen actie — allemaal omdat je er te veel over inzit wat anderen van je denken. Het ontbreekt je aan zelfvertrouwen; je denkt dat je minderwaardig bent.

Maar dat wil niet zeggen dat je minderwaardig bent, of dat anderen dat van je denken. Toen je wat jonger was, hakten je klasgenoten misschien op je en lachten ze je uit om iets in je uiterlijk of je persoonlijkheid. Kinderen doen dat. Maar nu heb je te maken met de wereld van de volwassenen. Waarden veranderen; je wordt anders bezien. En als er volwassenen zijn die nog kinderlijk doen, moet je begrijpen dat dat hun probleem is. De bijbel zegt het zo: „Hij die zijn naaste kleineert, ontbreekt het aan gezond verstand, maar een man van begrip bewaart het stilzwijgen” (Spr. 11:12, Revised Standard Version). Het is waar dat mensen je verkeerd kunnen beoordelen, maar degenen die het waard zijn als vriend te hebben, zullen niet op het uiterlijk afgaan. Zij zullen je veeleer beoordelen naar je principes, naar wat er in je hart en geest leeft.

Hoe verlegenheid van invloed is op je leven

Iemand die verlegen is, doet zichzelf gewoonlijk te kort. Door je terug te trekken, niet voor je mening uit te komen of zo met jezelf bezig te zijn dat je geen goede aandacht besteedt aan wat anderen zeggen, kun je de indruk wekken dat je verwaand of onvriendelijk bent of dat je je verveelt — of zelfs dat je onverschillig of onwetend bent. Verlegenheid kan het je moeilijk maken helder te denken en je goed te uiten. Als je gedachten op jezelf gericht zijn, is het moeilijk je op het lopende gesprek te concentreren. Daardoor schenk je minder aandacht aan de inlichtingen die je ontvangt. Dan gebeurt er waar je zo bang voor bent — je maakt een domme indruk. Je reactie is, maar te zwijgen en je terug te trekken. In wezen sluit je jezelf op achter de gevangenismuren van verlegenheid en gooit de sleutel weg. De ander krijgt je ware ik niet te zien. Hij krijgt een verkeerde indruk van jou en van je bekwaamheden.

Als je erg verlegen bent, zul je waarschijnlijk nooit je doel bereiken omdat je de gelegenheden die zich voordoen niet aangrijpt, om nog maar niet te spreken van de neerslachtigheid en zorgen die je jezelf bezorgt. Je zult voorwerpen of situaties aanvaarden waar je in feite geen prijs op stelt — alleen omdat je bang bent vrijuit te spreken en voor je mening uit te komen. Je mist ook de vreugde nieuwe mensen te ontmoeten en vrienden te maken of sommige dingen te doen die je leven verrijken. Doordat je je niet laat horen en je bekwaamheden niet laat zien, verspeel je misschien kansen op promotie op je werk. Maar ook anderen missen iets. Zij leren je niet kennen en missen daardoor de dingen waarvan zij zouden kunnen genieten als zij nauwer met je omgingen.

Een goed punt om in gedachte te houden, is echter dat er ook positieve kanten zijn aan een zekere mate van verlegenheid. Verlegenheid is verwant aan bescheidenheid en nederigheid, en een van de dingen waar God op let en die hij prijzenswaardig vindt, is dat wij ’bescheiden met hem wandelen’ (Micha 6:8). Het heeft zijn voordelen bescheiden en pretentieloos over te komen, en niet als iemand die wil domineren of die zich al te nadrukkelijk doet gelden. Iemand die verlegen is, wordt vaak gewaardeerd als een goed luisteraar.

Wij zijn allemaal verlegen onder bepaalde omstandigheden. Maar als verlegenheid ons belemmert, het ons onmogelijk maakt ons volledig te ontplooien en een schadelijke invloed heeft op onze gezondheid, ons werk en onze gevoelens, dan is het tijd om er iets aan te doen. Wat kun je dan doen om verlegenheid te overwinnen? Dat zal in de volgende ultgave van Ontwaakt! worden besproken.

[Kader op blz. 14]

Je hebt geleerd verlegen te zijn door:

● Jeugdtrauma’s; zware kritiek

● Irreële verwachtingen van ouders

● Vernederingen en kleinering door anderen (negatieve ervaringen)

● Een onbekende omgeving vol spanningen

● Bezorgdheid om uiterlijk, spraak of prestatie

● Gevoelens van minderwaardigheid; negatieve gedachten over jezelf

● Onbekendheid met de „juiste” omgangsvormen

● Snel optredende verwarring; mensenvrees

● Angst risico’s te nemen; een overdreven zorg voor zekerheid

● Te veel nadruk op wedijver; de drang uit te munten

● Het gevoel dat alles wat je zegt, interessant, onderhoudend of diepzinnig moet zijn