Hoe beziet u bejaarden?
ONZE moderne tijd heeft veel snelle veranderingen te zien gegeven. Eén hiervan is de wijze waarop mensen bejaarden bezien. Eens was respect voor bejaarden bijna universeel. Maar dat is thans niet het geval. In veel landen is zich precies de tegenovergestelde houding aan het ontwikkelen. In dit opzicht merkte een al wat oudere hoogleraar op:
„Oud zijn is in Amerika een ziekte. De persoon op leeftijd wordt een melaatse, die weggestopt moet worden in een instituut, of als hij geluk heeft, en rijk is, in een dure kolonie, afgescheiden van de rest van de mensheid.”
Een door het Centrum voor Veroudering van de Universiteit van Maryland geleid onderzoek onder schoolkinderen bracht aan het licht dat jongeren bejaarde mensen gewoonlijk bezagen als „ziek, droevig, lusteloos, vuil en afstotelijk”. Het is een tragedie van deze tijd dat bejaarde mensen door jongeren steeds minder gerespecteerd worden. Het is zelfs nog tragischer dat steeds meer kinderen het niet als hun plicht zien voor hun bejaard wordende ouders te zorgen.
Deze instelling komt echter niet onverwachts, althans niet voor degenen die in het licht van bijbelprofetieën blijven volgen wat er in onze tijd gaande is. Deze profetieën voorzeiden dat in onze tijd, in deze „laatste dagen” van dit huidige goddeloze samenstel van dingen, velen ’zichzelf zouden liefhebben, ongehoorzaam aan ouders, ondankbaar en deloyaal zouden zijn, en geen natuurlijke genegenheid zouden hebben’. — 2 Tim. 3:2-5.
Hoe God bejaarden beziet
Het is van het allergrootste belang te beschouwen hoe God bejaarden beziet.
Toen de natie Israël uit de oudheid in een verbondsverhouding tot God stond, werd hun geboden: „Voor het grijze haar dient gij op te staan, en gij moet de persoon van een oud man achting betonen, en gij moet vrezen voor uw God” (Lev. 19:32). Respect voor bejaarden was derhalve een heilige plicht, die verband hield met het onderworpen zijn aan God. Insgelijks zei de apostel Paulus: „Kritiseer een oudere man niet streng [zelfs al is hij fout]. Integendeel, spreek hem met aandrang toe als een vader, „oudere vrouwen als moeders”. — 1 Tim. 5:1, 2.
Gepaste eerbied voor iemands ouders was een van de Tien Geboden, het vijfde, dat luidde: „Eer uw vader en uw moeder, opdat uw dagen lang mogen blijken te zijn op de grond die Jehovah, uw God, u geeft” (Ex. 20:12). Neem ook nota van de volgende bijbelverzen die weerspiegelen hoe God denkt over de verhouding van kinderen tot hun ouders:
„Luister naar uw vader, die uw geboorte veroorzaakt heeft, en veracht uw moeder niet, enkel omdat zij oud geworden is.” — Spr. 23:22.
„Hij die een vader mishandelt en die een moeder wegjaagt, is een zoon die schandelijk en smadelijk handelt.” — Spr. 19:26.
„Het oog dat een vader bespot en dat gehoorzaamheid aan een moeder veracht — de raven van het stroomdal zullen het uitpikken en de zonen van de arend zullen het opeten.” — Spr. 30:17.
„En wie zijn vader en zijn moeder slaat, dient zonder mankeren ter dood gebracht te worden. En wie kwaad afsmeekt over zijn vader en zijn moeder, dient zonder mankeren ter dood gebracht te worden.” — Ex. 21:15, 17.
Thans staan wij niet onder de Mozaïsche wet met deze straffen (Rom. 6:14; Kol. 2:13, 14). Ze leren ons echter zeker hoe belangrijk deze zaak in Gods ogen moet zijn.
Respect in andere beschavingen
Zelfs onder vele naties uit de oudheid die niet door Gods wetten werden geleid, werd aan bejaarden gepaste eerbied betoond. Jonge mannen in het oude Egypte werd geleerd als eerbewijs op te staan voor degenen die ouder waren, en hun de beste plaatsen te geven. De jongeren uit het oude Griekenland werd onderwezen vol respect voor oudere personen te zwijgen.
Thans wordt in sommige delen der wereld aan oudere personen nog steeds veel achting betoond. In een deel van de Sovjet-Unie waar velen wonen die ouder zijn dan 100 jaar, is naar verluidt het respect dat hun wordt betoond een factor die bijdraagt tot hun lange levensduur. Er wordt voor gezorgd dat zij zich nuttig voelen en gewenst zijn, doordat zij een waardige plaats in de samenleving bekleden.
In de geschiedenis van de Verenigde Staten werden oude mensen vroeger gewoonlijk gerespecteerd en gehoorzaamd. Ouders zorgden voor hun kinderen, en wanneer de kinderen volwassen waren geworden, sprak het vanzelf dat zij voor hun ouders zouden zorgen:
Met betrekking tot de hedendaagse houding tegenover de bejaarden in een bepaalde stad, merkte de Daily News uit New York het volgende op:
„Vreemd genoeg is het in New York een voordeel om in deze fase van het leven [het bejaard zijn] zwart of van Latijns-Amerikaanse afkomst te zijn. Negers en Puertoricanen zorgen voor hun bejaarden.
De blanken doen dit over het algemeen niet en zij maken een groot deel uit van de naar schatting 300.000 mensen van boven de 65 die alleen wonen in de goedkoopste huurappartementen of in vervallen hotels en kamerverhuurbedrijven.”
Het is zeker dat bejaarden behoefte hebben aan het gevoel gewenst en geliefd te zijn. Als zij dit niet zijn, zien zij er misschien gewoon van af verder te leven. Dr. Amos Johnson, van de Amerikaanse Academie van huisartsen, zei:
„Ik heb oude mensen gekend wier toestand redelijk gezond was, die alle belangstelling voor het leven verloren toen zij in de eenzaamheid van bejaardentehuizen werden weggestopt.
Zij weigeren te praten, weigeren te eten, worden totaal bedlegerig, kwijnen weg en sterven. Dit is een ziekteproces dat ’isolering’ genoemd wordt en zo zou de doodsoorzaak feitelijk moeten worden aangegeven.”
Verborgen schatten
Jongere personen die belangstelling tonen voor ouderen vinden de ervaring vaak verrijkend. Een man van middelbare leeftijd merkte op dat enkele van de interessantste en nuttigste „gouden” uren van zijn leven die uren waren die hij in het gezelschap van oude mensen doorbracht.
Waarom kan dat het geval zijn? Oudere personen hebben langer geleefd, hebben gewoonlijk in het leven veel meer meegemaakt. Hun oordelen en herinneringen kunnen erg waardevol zijn. En dit is van bijzonder groot nut wanneer een oudere persoon zijn leven in overeenstemming met Gods wetten en beginselen heeft geleid. Over zulke personen zegt de bijbel: „Grijsheid is een luisterrijke kroon wanneer ze op de weg der rechtvaardigheid wordt gevonden.” — Spr. 16:31.
Zij kunnen als een verborgen schat zijn. Maar wil een schat bruikbaar zijn, dan moet ze ontdekt en gebruikt worden. De rijke bron van inlichtingen, wijsheid en oordelen van ouderen moet worden aangeboord. Derhalve zouden kinderen, tieners, jonge volwassenen en personen van middelbare leeftijd er goed aan doen van gedachten te wisselen met degenen die ouder zijn dan zijzelf. En als ouderen misschien wat terughoudend zijn in het geven van hun commentaren, vraag dan tactvol naar hun mening. U zult er verbaasd over staan hoe waardevol deze kan zijn. Op zijn beurt zal het voor hen aanmoedigend en opbouwend zijn.
Ouderen kunnen echter niet alleen goede raad en informatie geven; vele jonge mensen hebben als zij overstuur waren, in het gezelschap van ouderen grote vrede des geestes gevonden, omdat oude mensen vaak een warmte, genegenheid en begrip hebben die zeer aangenaam zijn. Een vriendelijk woord van zo iemand kan helpen de problemen van deze tijd te verlichten. Daarom zijn grootouders gewoonlijk zulke uitstekende baby-sitters.
Dit betekent niet dat iedere oudere persoon voortdurend woorden van wijsheid uit en tot opbouw spreekt (Pred. 4:13). Niemand doet dat. Zij hebben misschien vaak verkeerde zienswijzen; maar anderen hebben dat eveneens. Zij hebben misschien ook eigenaardigheden, net als anderen. Maar niettegenstaande hun onvolmaaktheden, waarvan er vele door de oude dag worden geaccentueerd, is het Gods zienswijze dat zij onze achting en ons respect verdienen.
Hoe u kunt helpen
Twee oude dames, vriendinnen, woonden in afzonderlijke huizen in dezelfde stad. Op een dag sneeuwde het hard. Toen een van de dames de volgende morgen naar buiten keek, ontdekte zij verbaasd dat haar tuinpad sneeuwvrij gemaakt was.
De vrouw vroeg zich af wie deze vriendelijke daad kon hebben gedaan zonder het haar zelfs maar te laten weten of om betaling te vragen. Zij belde haar vriendin op om het haar te vertellen. Maar haar vriendin zei met evenveel verbazing dat haar tuinpad ook schoongeschept was.
Weken later sneeuwde het weer hevig. De volgende ochtend ontdekten beiden dat er opnieuw sneeuw voor hen was geruimd. Later werd er weer zware sneeuwval voorspeld, en die kwam ook. Die avond ging een van de dames vroeg naar bed en stond de volgende morgen tegen 6 uur op. Toen zij uit het raam keek, was er een 12-jarige jongen aan het sneeuwruimen.
Hoe gelukkig maakte het haar en haar vriendin te bedenken dat iemand zich genoeg om hen bekommerde om zo’n dienst te verrichten. En waarom zo vroeg in de morgen? Opdat de bejaarde dames hem niet zouden zien en zich verplicht zouden voelen voor zijn werk te betalen! Die jongen verrichtte een dienst die van groot praktisch nut was. Het is een voorbeeld van de vele dingen die door anderen kunnen worden gedaan om de last die de gevorderde leeftijd met zich brengt, te verlichten.
Tactvolle hulp
Terzelfder tijd zijn echter evenwichtigheid en tact vereist. Iemand moet niet gaan overheersen of bazig worden in het aanbieden van hulp, of kortaangebonden. Het is belangrijk dat de oudere persoon, waar mogelijk, nog steeds het gevoel heeft zijn of haar eigen leven te leiden.
Als voorbeeld: op een dag zag een man een oudere vrouw een zwaar pak dragen. Hij vroeg beleefd: „Kan ik u helpen dragen, mevrouw?” Zij glimlachte, bracht haar dank tot uitdrukking voor het aanbod, maar wees het af met de woorden: „Nee, ik kan dit zelf nog doen.”
Bij een andere gelegenheid, midden in de winter, stond een man op het punt een druk kruispunt in een stad over te steken. Hij zag een bejaarde dame die maar op de rand van het trottoir stond met een bezorgde uitdrukking op haar gezicht. Toen merkte hij de berg sneeuw en ijs op die zij moest oversteken. Hij wendde zich tot haar en vroeg: „Kan ik u helpen?” Snel antwoordde zij: „O, graag, zou u dat willen doen?”
Bezoekjes betekenen veel
Bezoekjes bij oudere mensen betekenen veel voor hen. Zoals een oudere persoon zei over degenen die hem bezoeken: „Zij hebben er geen idee van welk een genoegen zij iemand doen wiens kinderen en kleinkinderen ver weg zijn.” Misschien kunt u hun een interessante ervaring vertellen, of enkele berichten uit het nieuws die voor hen van belang kunnen zijn. Vele keren echter is de belangrijkste dienst die u hun kunt bewijzen, eenvoudig een goed luisteraar te zijn.
Als hun ogen niet meer zijn wat ze geweest zijn, zouden vele oudere mensen het ook op prijs stellen dat u hun hardop voorleest. Wellicht staat er iets opbouwends in een brief die u hebt ontvangen. Of misschien hebben zij wat materiaal dat zij u willen vragen voor te lezen. U zou ook samen een gedeelte van de bijbel kunnen lezen en bespreken. Velen vinden de verscheidenheid van inlichtingen die in het tijdschrift Ontwaakt! en ook in het bijbelse tijdschrift De Wachttoren worden gepubliceerd, interessant en opbouwend om hardop voor te lezen.
Af en toe kunt u ook een klein teken van uw belangstelling geven in de vorm van een geschenk. Dat kan voedsel zijn, een plantje, of misschien iets dat u zelf hebt gemaakt. Ja, u kunt zelfs geld geven als u ziet dat het nodig is. Zo zou u ook kunnen aanbieden een maaltijd voor hen te koken, of hen, als zij kunnen, mee uit eten te nemen. Of wellicht waarderen zij het bij anderen thuis of voor gezellige bijeenkomsten te worden uitgenodigd. Bied aan hen daarheen te vergezellen. En zie er wanneer u dit doet op toe of er op de bijeenkomst voor hen wordt gezorgd.
Soms leidt het verouderingsproces tot ziekten of gebreken die iemand kunnen verhinderen de straat op te gaan om voor de noodzakelijke dingen te zorgen, zoals het doen van boodschappen. Het zou werkelijk van vriendelijkheid getuigen als u aanbood dit te doen, of ervoor te zorgen dat het wordt gedaan.
Ja, er zijn vele manieren waarop anderen ertoe kunnen bijdragen het leven voor ouderen aangenamer te maken. Door zo te handelen legt u de godvruchtige geest van geven aan de dag. Ook de gever is hierbij gebaat, daar de wetenschap het juiste gedaan te hebben, hem of haar meer voldoening in het leven geeft. En gewoonlijk wordt hun door de ontvanger grotere liefde getoond. Jezus zei: „Het is gelukkiger te geven dan te ontvangen.” — Hand. 20:35.
Dat is de geestesgesteldheid achter de goede daad die de 12-jarige jongen voor de twee bejaarde dames verrichtte toen hij de sneeuw van hun tuinpad verwijderde. Hij had die godvruchtige instelling geleerd uit het onderwijs in bijbelse beginselen dat hij als zoon van een van Jehovah’s Getuigen had ontvangen. Zijn vader had hem geleerd dat een dienstknecht van God niet alleen in God gelooft maar ook goede werken doet. — Jak. 2:26.
Financiële hulp
In veel landen zijn verscheidene regeringsinstanties die financiële hulp kunnen bieden, en het zou juist zijn hiervan gebruik te maken.
Soms zijn vormen van financiële hulp van buitenaf evenwel niet voldoende, of bestaan ze helemaal niet. Wat voor verplichtingen hebben dan in het bijzonder de eigen volwassen kinderen jegens hun bejaarde ouders en zelfs grootouders? Over deze belangrijke zaak zegt Gods Woord:
„Indien een weduwe kinderen of kleinkinderen heeft, laten die dan eerst leren in hun eigen huisgezin godvruchtige toewijding te beoefenen en een passende vergoeding aan hun ouders en grootouders te blijven betalen, want dit is aangenaam in Gods ogen.
Stellig, indien iemand niet voor de zijnen zorgt, en in het bijzonder voor hen die leden van zijn huisgezin zijn, dan heeft hij het geloof verloochend en is erger dan een ongelovige.” — 1 Tim. 5:4, 8.
Er bestaat geen enkele grond voor de gedachte dat iemand niet de zorg voor zijn bejaarde ouders op zich behoeft te nemen. Kinderen hebben op vele manieren zorg van hun ouders ontvangen. Gedurende 18 tot 20 jaar, of nog langer, waren zij van hun ouders afhankelijk voor voedsel, onderdak, kleding, onderricht, geld en andere dingen. Hierbij is inbegrepen dat zij verzorgd werden toen zij hulpeloze baby’s waren, alsook in tijden dat zij ziek waren. Waarom zou het kinderen dan verkeerd toeschijnen om, als zij volwassen zijn, de verantwoordelijkheid op zich te nemen voor hun bejaarde ouders te zorgen?
Natuurlijk kan de tijd komen waarop het niet langer mogelijk is persoonlijk die verzorging te geven die nodig is als iemand van hoge leeftijd hulpbehoevend wordt. Wellicht zou er beter voor hen gezorgd kunnen worden in een verzorgingstehuis dat hierin gespecialiseerd is. Als dit noodzakelijk wordt, moeten zij vaak bezoek ontvangen. Het is niet aangenaam de laatste levensjaren in een verzorgingstehuis te moeten slijten.
Blijft de mensen altijd het lot beschoren oud en misschien uiteindelijk bedlegerig te worden, niet in staat zich bezig te houden met activiteiten die zij eens prettig vonden, altijd met als eindresultaat de dood?