Wat is er toch gebeurd met ’Eer uw ouders’?

EEN vader zei met betrekking tot zijn twee zoons: „Wanneer ik mijn mening naar voren breng, doen ze alsof ze mij nauwelijks dulden. Wat is er toch gebeurd met ’Eer uw ouders’?” In dezelfde geest merkte de directeur van een gezinsadviesbureau op: „Vandaag de dag geven jonge mensen hun ouders niet alleen een brutaal antwoord, zij trotseren regelrecht hun gezag.”

Zowel jongeren als volwassenen zullen waarschijnlijk hebben opgemerkt dat veel jonge mensen tegenwoordig hun ouders niet gehoorzamen en geen respect voor hen hebben. En voor iedereen, wederom voor zowel jongeren als volwassenen, is dit een belangwekkende zaak. Waarom?

Omdat de conflicten tussen ouders en kinderen die wij zien, deel uitmaken van een patroon, een mozaïek van gebeurtenissen waardoor deze tijd als de laatste dagen wordt gekenmerkt. Volgens de bijbel gaat de periode die de „laatste dagen” wordt genoemd, vooraf aan de uiteindelijke vernietiging van het wereldomvattende samenstel van dingen (2 Tim. 3:1). Er zullen echter overlevenden zijn die zich zullen verheugen in leven onder een werkelijke, hemelse regering. — Dan. 2:44; Openb. 21:1-4.

Maar hoe staat de ongehoorzaamheid jegens ouders in verband met wat de bijbel over onze tijd en over de toekomst zegt? In voorgaande uitgaven van De Wachttoren hebben wij de profetie van Jezus in Matthéüs 24, Lukas 21 en Markus 13 besproken. Jezus richtte de aandacht op wereldgebeurtenissen die „het besluit van het samenstel van dingen” zouden kenmerken: oorlogen, aardbevingen en wetteloosheid, om er enkele te noemen. Nu willen wij ons echter bezighouden met een verwante profetische beschrijving van deze tijdsperiode, die te vinden is in 2 Timótheüs 3:1-5. De bijbel beschrijft hier niet alleen maar de krachten die van buitenaf op de mensheid inwerken, maar belicht in dit gedeelte de houding van de mensen die deze dramatische gebeurtenissen beleven. Er staat:

„Weet dit, dat er in de laatste dagen kritieke tijden zullen aanbreken, die moeilijk zijn door te komen. Want de mensen zullen zichzelf liefhebben, het geld liefhebben, zullen aanmatigend zijn, hoogmoedig, lasteraars, ongehoorzaam aan ouders, ondankbaar, deloyaal . . . en keer u af van dezen.”

Merk op dat deze woorden van de apostel Paulus een commentaar zijn op de wijze waarop de laatste dagen op de mensen van invloed zouden zijn. Merk ook op, dat ’ongehoorzaamheid aan ouders’ op de voorgrond zou treden gedurende de kritieke periode die de laatste dagen wordt genoemd.

Gaat dit in onze tijd in vervulling?

’Hoe weten wij dat Paulus het niet alleen maar had over omstandigheden in zijn tijd?’ vragen sommigen misschien. Aangezien de apostel op zijn profetie raad liet volgen die gericht was tot de christen Timótheüs, is het begrijpelijk dat sommigen zich afvragen of Paulus werkelijk over onze tijd schreef (2 Tim. 3:5, 14, 15). Merk echter op dat Paulus zegt dat er „in de laatste dagen kritieke tijden zullen aanbreken”. Hij moet wel gedoeld hebben op een toekomstige ontwikkeling. Tot Timótheüs werd gezegd dat hij zich moest „afkeren” van personen die onwenselijke hoedanigheden aan de dag legden, aangezien sommigen in de gemeente dat toen al deden. Maar de woorden van Paulus tonen aan dat de situatie in de toekomstige laatste dagen kritieker zou zijn. — Vergelijk 2 Thessalonicenzen 2:6-12; 3:6-14.

Misschien hebt u echter vernomen dat sommige onderzoekers beweren dat de meeste jongeren van nu eigenlijk redelijk goed met hun ouders kunnen opschieten. Wat moet u, met 2 Timótheüs 3:1-5 in gedachten, van zulke beweringen denken? Laten wij alvorens tot een conclusie te komen de profetie van Paulus beschouwen tegen de achtergrond van de bijbelse geschiedenis.

„Eer uw vader en uw moeder”

Zo luidt het vijfde van de Tien Geboden (Ex. 20:12). Deze woorden werden in de geest van de joodse jongeren gegrift (Deut. 5:16; 6:6, 7). Ongehoorzaamheid aan ouders was ondenkbaar — in sommige gevallen zelfs een halsmisdaad! (Deut. 21:18-21) De levenswijze in de oudheid hielp de ouders dit liefdevolle maar strenge gezag te handhaven. De gezinsstructuur was patriarchaal. De rol van de ouders was duidelijk omschreven. Kinderen werden bezien als een waardevol bezit, een zegen, en de taken in hun agrarische samenleving gaven hun volop te doen. — Vergelijk Psalm 127:3.

Doch naarmate de natie zich afkeerde van Jehovah’s wegen, ging het gezinsleven achteruit. Ongeveer 800 jaar nadat de Tien Geboden waren gegeven, merkte de profeet Micha op: „Een zoon veracht een vader; een dochter staat op tegen haar moeder . . . ’s mensen vijanden zijn zijn huisgenoten” (Micha 7:6). Zo zei ook Ezechiël over de stad Jeruzalem: „Vader en moeder hebben zij in u met verachting bejegend” (Ezech. 22:7). Een dergelijk verregaand gebrek aan respect voor de ouders was symptomatisch voor het wijdverbreide morele verval. Daarom ging God ertoe over de gehele natie streng te tuchtigen. — Jer. 1:15, 16.

Wanneer u de kwestie vanuit dit perspectief beschouwt, zult u het er vermoedelijk mee eens zijn dat veel van het gedrag van de jongeren in de 20ste eeuw voor Paulus in de eerste eeuw schokkend zou zijn geweest. Van de huidige liberale opvattingen over het opvoeden van kinderen had men toen nog nooit gehoord. Wij dienen derhalve in gedachte te houden dat publikaties die een rooskleurig beeld geven van het moderne gezinsleven, voorbijgaan aan Gods maatstaven voor kinderen (Ef. 6:1-3). Wanneer de houding en het gedrag die onder de jeugd van vandaag gewoon zijn, worden vergeleken met Gods maatstaven, kunnen wij begrijpen waarom de bijbel de huidige generatie „ongehoorzaam” noemt. Niet dat alle kinderen per se opstandig zijn. Maar de verbreiding en de mate van ongehoorzaamheid zijn veelzeggend — en zeer opvallend.

Maar is ’ongehoorzaamheid aan ouders’ nu werkelijk over de hele wereld verbreid? Zijn er voldoende bewijzen van conflicten tussen ouders en kinderen om aan te tonen dat wij in „de laatste dagen” leven? — 2 Tim. 3:1, 2.

Ongehoorzaamheid aan ouders — een teken van de laatste dagen?

„ER IS een geslacht dat zelfs over zijn vader kwaad afsmeekt en dat zelfs zijn moeder niet zegent” (Spr. 30:11). Dit is een treffende beschrijving van de generatie sinds 1914. Maar zijn de jongeren sinds dat jaar dan werkelijk uniek in dit opzicht? En zo ja, waarom?

Onze veranderende wereld

In vroeger tijden was het gezin een veilige haven waar men liefde en steun vond. Er bestond geen twijfel over de rol en de verantwoordelijkheden van de gezinsleden. De mannen waren de kostwinners. De meeste vrouwen bleven thuis om voor de kinderen en het huishouden te zorgen. Samen brachten zij hun kinderen morele waarden en beginselen bij. De kinderen hadden het vaak te druk met hun huishoudelijke taken om aan ernstig kattekwaad toe te komen.

De gebeurtenissen sedert het uitbreken van de Eerste Wereldoorlog in 1914 hebben dit idyllische beeld verbrijzeld. Precies zoals Jezus profeteerde, is onze eeuw er een geworden van genadeloze oorlogen, wetteloosheid en voedseltekorten (Matth. 24:4-14). De uitwerking? Een drastische verandering van onze levenswijze. Deze eeuw van het reizen creëert enorme afstanden tussen gezinsleden die afzonderlijk op reis gaan. Door de technische vooruitgang bevrijd van veel van de huishoudelijke sleur, verruilen veel vrouwen het huishouden voor een plaats op de arbeidsmarkt. Onderwijzers en kinderverzorgsters in crèches zijn plaatsvervangende ouders geworden. De kinderen moeten vechten tegen de verveling, nu elektrische apparaten de huishoudelijke taken opknappen.

Deze recente ontwikkelingen hebben de spanningen in het gezin aanmerkelijk vergroot. De echtscheidingscijfers zijn omhooggevlogen. Dat is eveneens het geval met het aantal één-oudergezinnen. Een alleenstaande moeder zegt over de moeilijkheden die het alleen opvoeden van een kind met zich meebrengt: „Tegen de tijd dat ik uit kantoor thuiskom, zijn mijn kinderen al drie uur uit school. Ik kan er met geen mogelijkheid oog op houden wat ze uitvoeren. Ik weet zeker dat mijn zestienjarige dochter seksuele omgang heeft met een jongen uit haar klas en dat mijn dertienjarige zoon na schooltijd geregeld in de plaatselijke gokhal rondhangt.”

Slachtoffers van de „ik”-generatie

Geen andere generatie is waarschijnlijk zo bezeten geweest van haar persoonlijke „rechten”. Het gevolg daarvan is volgens een vooraanstaand psycholoog, dat de ouders „geleidelijk aan zijn begonnen hun kinderen toe te staan met hen te debatteren, voor hun eigen gevoelens en ideeën op te komen, zelfs een beetje ongehoorzaam te zijn”. Is dat gezond?

Robert Coles, een schrijver die de Pulitzerprijs heeft gekregen, zei: „Veel ouders zijn bang om zelfstandig hun kinderen op te voeden — met hun eigen overtuigingen en hun eigen moraalopvatting. Zij laten zich intimideren door al die deskundigen die boeken schrijven over het grootbrengen van kinderen en hun vertellen wat zij moeten doen.” Ouders die het slachtoffer worden van theorieën over het toegeeflijk opvoeden van kinderen, komen tot de ontdekking dat zij naar het pijpen van hun kinderen dansen — alleen om later oog in oog te komen met de waarheid van de bijbelse spreuk: „Indien men zijn knecht van jongsaf verwent, zal hij in zijn latere leven zelfs een ondankbare worden.” — Spr. 29:21.

De uitwerking van televisie

Onlangs heeft het National Institute for Mental Health een omvangrijk rapport gepubliceerd, met de titel: „Television and Behavior” (Televisie en gedrag). Het rapport toonde aan dat de tv, behalve de geest te bombarderen met onbeheerst geweld en immoraliteit, nog andere verontrustende uitwerkingen heeft op het gezinsleven. „In een verbazend groot aantal gevallen” wordt bijvoorbeeld de beslissing naar welk programma zal worden gekeken, overgelaten aan de kinderen, die „dikwijls de scheidsrechters zijn geworden in de vraag waarnaar het gezin zal kijken; zij nemen de beslissingen in het gezin”.

Het boek Generation of Narcissus beweert dat de tv nog een andere verraderlijke bijwerking heeft. Het verklaart dat door de televisie „kinderen de zogeheten werkelijkheid ervaren vanuit een eenzijdig gezichtspunt. Het is een wereld die zich schijnbaar vanaf hun eigen lichaam naar buiten toe uitstrekt”. Ja, het kan zijn dat het kind dat aan televisie verslaafd is, een kijk op het leven ontwikkelt die volstrekt egocentrisch is.

Dit zijn allemaal factoren die het natuurlijke evenwicht van het gezinsleven hebben verstoord. Maar reageren de jongeren nu werkelijk met opstand tegen het ouderlijk gezag?

Ongehoorzaamheid — openlijk en bedekt

’De toename van wetteloosheid’ onder jongeren is een van de duidelijkste tekenen dat sommige jongeren inderdaad in opstand komen tegen het ouderlijk gezag (Matth. 24:12). Er wordt bijvoorbeeld bericht dat „een kwart van alle ernstige misdrijven in Groot Londen door schoolkinderen wordt gepleegd”. In de Verenigde Staten is het aantal „arrestaties van jeugdige personen wegens geweldmisdrijven . . . tussen 1960 en 1975 met 293% gestegen; en het totale gemiddelde voor arrestaties van jeugdige personen groeit met 10% per jaar — tweemaal zo hard als het cijfer voor volwassenen”. Berichten uit China gewagen van „moord, fraude, diefstal, verkrachting, drugshandel en zwendel” door de jeugd.

Een deel van dit onbeschaamde geweld is nota bene tegen de ouders gericht. De socioloog Richard J. Gelles heeft meegewerkt aan een onderzoek dat onthulde dat „van meer dan 2 1/2 miljoen adolescenten [in de Verenigde Staten] bekend is dat zij ten minste eenmaal een ouder hadden geslagen. Bijna 900.000 ouders van adolescenten . . . werden gestompt, gebeten, geschopt, met een hard voorwerp geslagen, afgetuigd, of werden bedreigd of verwond met een mes of een pistool”. Zulke tragische daden onderstrepen de voorzegging in de bijbel dat de mensen in de laatste dagen „geen natuurlijke genegenheid” zouden hebben (2 Tim. 3:3). Werkelijk huiveringwekkend was de conclusie dat „naar alle waarschijnlijkheid zowel de cijfers als de projecties [de veronderstelde voortzetting van de trend] een te lage schatting opleveren van de ware omvang van het geweld van kinderen jegens ouders”. (Wij cursiveren.) — The Urban & Social Change Review, jaargang 15, nummer 1, 1982.

Vrij geslachtelijk verkeer is ook een manier waarop de jongeren tegen de wensen van hun ouders ingaan. In een onderzoek onder 160.000 Amerikaanse jongeren gaf 31 procent van de 13- tot 15-jarigen toe dat zij seksuele betrekkingen hadden gehad. In de leeftijdsgroep tussen de 16 en 18 jaar is het cijfer 58 procent. In dezelfde geest bericht Japan dat „seksuele gemeenschap waarbij tienermeisjes betrokken zijn, de afgelopen zeven jaar aanmerkelijk is toegenomen”.

Sommige tieners gebruiken in het geheim alcoholische dranken of verslavende drugs. Ongeveer 43 procent bekende marihuana te hebben gerookt. De onderzoekers kwamen tot de conclusie dat marihuana roken „tot de normale vrijetijdsbesteding van veel tieners behoort”. De helft gaf toe dat zij tegen hun ouders zouden liegen als hun werd gevraagd naar het roken van marihuana.

Andere jongeren voelen zich gefrustreerd door ouders die wel prestaties eisen maar hun weinig steun verlenen, en rebelleren stilzwijgend door het opzettelijk op school te laten afweten. Weer anderen zijn ongehoorzaama door te weigeren zich te laten overreden tot het hanteren van de morele of religieuze maatstaven van hun ouders. Slechts 53 procent van de ondervraagde jongeren zei dat zij de religie van hun ouders zouden aannemen. Het antwoord van de overigen was hetzij dat zij die niet zouden aannemen of dat zij het niet wisten. Hoe teleurstellend is dit voor de ouders! Slechts 17 procent zei dat zij van hun ouders advies wilden hebben over seks; een nog geringer percentage zou bij hun ouders te rade gaan over drugs. Zulke botsende meningen maken de huiskamer tot een strijdperk.

Wat u kunt doen

Er kan dus met stelligheid worden gezegd dat onze generatie uniek is, grootgebracht onder unieke omstandigheden. De wereldwijde neiging tot ongehoorzaamheid, gekoppeld aan het andere bewijsmateriaal, leidt ons tot de onontkoombare conclusie dat wij in de laatste dagen leven.

Niettemin hebben Jehovah’s Getuigen bemerkt dat een studie van de bijbel — en niet van de tegenstrijdige hedendaagse theorieën over de kinderopvoeding — hen toerust om het hoofd te bieden aan de problemen van vandaag. Zij hebben kunnen vaststellen dat het gebod in Efeziërs 6:1-4 realistisch en praktisch is: „Kinderen, weest gehoorzaam aan uw ouders in eendracht met de Heer, want dit is rechtvaardig . . . En gij, vaders, irriteert uw kinderen niet, maar blijft hen in het strenge onderricht en de gezaghebbende raad van Jehovah grootbrengen.” De Getuigen zouden u daarom graag helpen een begin te maken met een stelselmatige studie van de bijbel.

Zelfs indien u geen ouder bent, zult u veel profijt hebben van het bestuderen van de bijbel. Dieper graven in Gods Woord zal u helpen God en zijn voornemens te leren kennen. Dat is de verstandige handelwijze, want de bijbel adviseert met klem: „Zoekt rechtvaardigheid, zoekt zachtmoedigheid. Wellicht zult gij verborgen worden op de dag van Jehovah’s toorn.” — Zef. 2:3.