Wat is toorn?

„DOOR de gave van toorn, die u van God hebt gekregen, te onderdrukken, maakt u uzelf kapot.” Zo waarschuwde een artikel dat in het tijdschrift Newsweek werd aangehaald. Veel psychologen hebben klaarblijkelijk al jarenlang hun best gedaan om de gedachte populair te maken dat toorn, of woede, waaraan niet de vrije loop wordt gelaten, stoornissen kan veroorzaken zoals verhoogde bloeddruk, hartziekte, depressiviteit, angstgevoelens en alcoholisme.

De bijbel daarentegen vermaant al duizenden jaren: „Laat af van toorn en laat de woede varen” (Psalm 37:8). De diagnose van de bijbel raakt de kern van de zaak: „Wees niet snel van gemoed om toornig te worden, want de toorn rust in het hart der dwazen.” — Prediker 7:9, Luther-vertaling.

Wie heeft er nu gelijk, de deskundigen van deze wereld of de bijbel? Wat is toorn eigenlijk precies? Is het goed lucht te geven aan onze toorn?

Lucht geven aan toorn

„Toorn”, of boosheid, is een algemene term waarmee een sterke emotie of reactie van ongenoegen en vijandigheid wordt aangeduid. Er zijn ook andere woorden, die de hevigheid van de toorn schilderen of de wijze waarop die geuit wordt. Woede duidt op een zeer heftige vorm van toorn. Razernij kan verwoestend zijn. Verontwaardiging kan een uiting zijn van gerechtvaardigde toorn. En gramschap impliceert dikwijls wraak of straf.

Toorn is gewoonlijk specifiek: Wij zijn boos of toornig wegens of op iets. Maar hoe wij toorn tot uitdrukking brengen of met gevoelens van boosheid omgaan, kan heel verschillend zijn.

Het is interessant dat, hoewel sommige experts met nadruk betogen dat het heilzaam is lucht te geven aan toorn, recente psychologische studies hebben aangetoond dat velen die zich in hun toorn laten gaan, gekweld worden door een verlies aan zelfrespect, door depressiviteit, schuldcomplexen, op de spits gedreven vijandige gevoelens of angstige spanningen. Bovendien worden door „het gemoed te luchten” of „stoom af te blazen”, wat misschien gepaard gaat met woedeuitbarstingen, geschreeuw, huilbuien of zelfs lichamelijk geweld, gewoonlijk meer problemen geschapen dan opgelost. Degene die boos is wordt bozer, en bij anderen hopen de gekwetste gevoelens zich op. — Spreuken 30:33; Genesis 49:6, 7.

Wanneer wij razen en tieren van woede, bereiken wij vaak niet de resultaten waarop wij hopen, want gewoonlijk laat de ander zich uit zijn tent lokken en slaat terug. Stel bijvoorbeeld dat terwijl u aan het autorijden bent, een andere bestuurder iets doet waaraan u zich ergert. U reageert met geschreeuw en getoeter. Uw uitbarsting zou het voorwerp van uw boosheid gemakkelijk tot tegenactie kunnen prikkelen. Soms vloeit uit zo’n situatie een tragedie voort. In Brooklyn (New York) werd bijvoorbeeld een man gedood bij een ruzie om een parkeerplaats in een straat. De bijbel werpt een helder licht op het probleem door te zeggen: „Een man die snel toornig is, verwekt twist, en al wie tot woede geneigd is, begaat menige overtreding” (Spreuken 29:22). Hoe wijs is het, gehoor te geven aan de raad: „Vergeldt niemand kwaad met kwaad. . . . Zijt indien mogelijk, voor zover het van u afhangt, vredelievend jegens alle mensen”! — Romeinen 12:17, 18.

Vandaar dat het in onze sociale contacten niet helpt als wij onze boosheid luchten. Maar is het dan in fysiek opzicht goed voor ons? Een aantal artsen is tot de slotsom gekomen dat dit niet het geval is. Studies hebben aangetoond dat personen die geneigd zijn snel hun boosheid te uiten, de hoogste bloeddruk hebben. Sommigen berichtten dat toorn aanleiding gaf tot hartklachten, hoofdpijn, neusbloedingen, duizeligheid of stemverlies. Anderzijds verklaart onze Levengever: „Een kalm hart is het leven van het vleselijke organisme” (Spreuken 14:30). Jezus zei: „Gelukkig zijn de vredelievenden, want zij zullen ’zonen van God’ worden genoemd.” — Matthéüs 5:9.

Oorzaken van boosheid

Enkele oorzaken van boosheid zijn: aanvallen op ons zelfrespect, persoonlijke kritiek, belediging, een onrechtvaardige behandeling en ongerechtvaardigde frustratie. Als mensen boos zijn, brengen zij een nadrukkelijke boodschap over: „Je bedreigt mijn geluk en mijn zekerheid! Je kwetst mijn trots! Je berooft mij van mijn zelfrespect! Je maakt misbruik van mij!”

Soms barsten mensen in woede los als een dekmantel voor iets anders. Een veertienjarige jongen in de stad New York bijvoorbeeld verkeerde constant in een geïrriteerde stemming en rolde van de ene vechtpartij in de andere. Met behulp van een arts gaf de jongen uiteindelijk het volgende toe: „Ik wilde nooit zeggen: oké, ik heb hulp nodig, ik zoek iemand om mee te praten . . . Je bent bang dat de mensen je niet aardig zullen vinden.” Waar hij dus eigenlijk naar zocht, was aandacht en genegenheid.

Bij een echtpaar in Californië kwam het telkens tot woedeuitbarstingen als de vrouw bij haar vriendin op bezoek ging. Het boze gedrag van de man ontketende in zijn vrouw een soortgelijke reactie. Tijdens een gezamenlijk gesprek met een hulpverlener vertelde de man haar ten slotte iets wat hij nog nooit eerder aan iemand had verteld. Als zijn vrouw uitging zonder hem, al was het maar heel eventjes, was hij diep in zijn hart bang dat zij hem voorgoed zou verlaten, omdat zijn vader hem als kind in de steek gelaten had. Toen de vrouw begreep wat de achtergrond was van de boosheid van haar man — de angst om in de steek gelaten te worden — was dat een hulp voor haar om niet meer boos op hem te zijn en hem van haar liefde te verzekeren.

Toorn kan dus een symptoom van iets zijn. In zulke gevallen kunnen wij, door de grondoorzaak op te sporen, leren er op de juiste wijze mee om te gaan.

[Illustratie op blz. 4]

Een aantal artsen is tot de slotsom gekomen dat lucht geven aan toorn slecht is voor de gezondheid