„De gehele verplichting van de mens”
„Vrees de ware God en onderhoud zijn geboden. Want dit is de gehele verplichting van de mens.” — PREDIKER 12:13.
1, 2. Waarom is het passend om onze verplichting jegens God te beschouwen?
„WAT vraagt Jehovah van u terug?” Een profeet uit de oudheid stelde die vraag. Vervolgens vermeldde hij specifiek wat Jehovah verlangde — oefen gerechtigheid, heb goedheid lief en wandel bescheiden met God. — Micha 6:8.
2 In deze tijd van individualisme en onafhankelijkheid hebben velen een onbehaaglijk gevoel bij de gedachte dat God iets van hen verlangt. Zij willen niet gebonden zijn. Maar wat valt er te zeggen over de conclusie waartoe Salomo in het boek Prediker kwam? „Het slot van de zaak, nu alles is gehoord, is: Vrees de ware God en onderhoud zijn geboden. Want dit is de gehele verplichting van de mens.” — Prediker 12:13.
3. Waarom dienen wij serieus aandacht te schenken aan het boek Prediker?
3 Wat onze omstandigheden en kijk op het leven ook mogen zijn, wij kunnen er veel profijt van hebben als wij de achtergrond van die conclusie beschouwen. Koning Salomo, de schrijver van dit geïnspireerde boek, beschouwde enkele van de dingen die deel uitmaken van ons dagelijks leven. Sommigen concluderen misschien overhaast dat deze analyse in de grond der zaak negatief is. Toch werd ze door God geïnspireerd en ze kan ons helpen onze activiteiten en prioriteiten te beoordelen, hetgeen onze vreugde kan vergroten.
De voornaamste bezigheden van het leven analyseren
4. Wat onderzocht en besprak Salomo in Prediker?
4 Salomo stelde een diepgaand onderzoek in naar ’de bezigheid der mensenzonen’. „Ik zette mijn hart erop wijsheid te zoeken en na te vorsen in verband met alles wat er onder de hemel is gedaan.” Met „bezigheid” bedoelde Salomo niet per se een baan of werkkring, maar veeleer alles waarmee mannen en vrouwen zich gedurende hun leven bezighouden (Prediker 1:13). Laten wij eens enkele belangrijke bezigheden of activiteiten beschouwen en ze vervolgens met onze eigen activiteiten en prioriteiten vergelijken.
5. Wat is een van de voornaamste bezigheden van mensen?
5 Het is beslist zo dat veel menselijke bezigheden en activiteiten om geld draaien. Niemand kan terecht zeggen dat Salomo de nonchalante kijk op geld had die sommige rijke mensen hebben. Hij gaf grif toe dat er wat geld nodig is; het is beter over voldoende financiën te beschikken dan zeer sober of in armoede te moeten leven (Prediker 7:11, 12). Maar u moet hebben waargenomen dat geld, en de bezittingen die ermee te koop zijn, het belangrijkste doel in het leven kunnen worden — zowel voor de armen als voor de rijken.
6. Wat kunnen wij over geld leren uit een van Jezus’ illustraties en uit Salomo’s eigen ervaring?
6 Roep u Jezus’ illustratie te binnen van de rijke man die, nooit tevreden, werkte om meer te vergaren. God bestempelde hem als een onredelijke. Waarom? Omdat ons ’leven niet voortspruit uit de dingen die wij bezitten’ (Lukas 12:15-21). Salomo’s ervaring — naar alle waarschijnlijkheid uitgebreider dan die van ons — bevestigt Jezus’ woorden. Lees de beschrijving maar in Prediker 2:4-9. Een tijdlang legde Salomo zich erop toe rijkdommen te verwerven. Hij bouwde schitterende huizen en legde prachtige tuinen aan. Hij kon zich mooie metgezellinnen veroorloven en zorgde er ook voor dat hij die kreeg. Schonk rijkdom en wat hij daarmee kon doen, diepe voldoening, een gevoel werkelijk iets bereikt te hebben, en verleende het zin aan zijn leven? Hij antwoordde ronduit: „Ik, ja ik, wendde mij tot al mijn werken die mijn handen hadden verricht en tot het harde werk waaraan ik hard had gewerkt om het tot stand te brengen, en zie! alles was ijdelheid en een najagen van wind, en er was niets dat voordeel afwierp onder de zon.” — Prediker 2:11; 4:8.
7. (a) Wat blijkt in de praktijk de waarde van geld te zijn? (b) Wat hebt u persoonlijk gezien waardoor Salomo’s conclusie wordt bevestigd?
7 Dat is realistisch, een waarheid die in het leven van velen duidelijk aan het licht treedt. Wij moeten toegeven dat het hebben van meer geld eenvoudig niet alle problemen oplost. Het kan enkele problemen oplossen, door het bijvoorbeeld gemakkelijker te maken aan voedsel en kleding te komen. Maar iemand kan slechts één stel kleren tegelijk dragen en slechts van een bepaalde hoeveelheid voedsel en drank genieten. En u hebt kunnen lezen over rijke mensen wier leven ellendig wordt gemaakt door echtscheiding, alcoholmisbruik of drugs, en veten met bloedverwanten. De multimiljonair J. P. Getty zei: „Geld maakt niet noodzakelijkerwijs gelukkig. Misschien wel ongelukkig.” Terecht classificeerde Salomo het liefhebben van zilver als ijdelheid. Stel dat feit tegenover Salomo’s waarneming: „Zoet is de slaap van degene die dient, of hij nu weinig of veel eet; maar de overvloed die de rijke toebehoort, staat hem niet toe te slapen.” — Prediker 5:10-12.
8. Om welke reden moeten wij de belangrijkheid van geld niet overschatten?
8 Geld en bezittingen schenken ook geen gevoel van tevredenheid met betrekking tot de toekomst. Als u meer geld en bezittingen had, zou u waarschijnlijk extra bezorgd zijn om ze te beschermen, en u zou nog steeds niet weten wat de volgende dag zal brengen. Bestaat de kans dat u dit alles, en ook uw leven, zult verliezen? (Prediker 5:13-17; 9:11, 12) Aangezien geld en bezittingen geen gevoel van tevredenheid schenken, dient het niet moeilijk te zijn in te zien waarom ons leven, of onze „bezigheid”, een hoger, blijvender doel moet hebben dan geld en bezittingen.
Gezin, roem en macht
9. Waarom kwam in Salomo’s onderzoek het gezinsleven terecht aan de orde?
9 Salomo’s analyse van het leven omvatte de kwestie van de gerichtheid op het gezin. De bijbel legt de nadruk op het gezinsleven, met inbegrip van de vreugde die het krijgen en grootbrengen van kinderen met zich brengt (Genesis 2:22-24; Psalm 127:3-5; Spreuken 5:15, 18-20; 6:20; Markus 10:6-9; Efeziërs 5:22-33). Maar is dat de uiteindelijke levensvervulling? Het schijnt dat velen dit denken, gezien de nadruk die in sommige culturen op het huwelijk, kinderen en gezinsbanden wordt gelegd. Toch laat Prediker 6:3 zien dat zelfs het krijgen van honderd kinderen geen sleutel tot voldoening in het leven is. Denk u eens in hoeveel ouders zich opofferingen voor hun kinderen hebben getroost teneinde hun een goede start te geven en hun leven gemakkelijker te maken. Hoewel een dergelijke opoffering nobel is, was het beslist niet de bedoeling van onze Schepper dat het voornaamste doel van ons bestaan louter het voortbrengen van nakomelingen is, zoals dieren dat instinctief doen om de soort in stand te houden.
10. Waarom kan een overdreven gerichtheid op het gezin ijdelheid blijken te zijn?
10 Salomo bracht scherpzinnig enkele realiteiten van het gezinsleven te berde. Een man kan zich er bijvoorbeeld op toeleggen voorzieningen voor zijn kinderen en kleinkinderen te treffen. Maar zullen zij verstandig blijken te zijn? Of zullen zij dwaas omspringen met datgene wat hij getracht heeft voor hen bijeen te vergaren? Als het laatste gebeurt, wat zou dat dan een „ijdelheid en een grote rampspoed” zijn! — Prediker 2:18-21; 1 Koningen 12:8; 2 Kronieken 12:1-4, 9.
11, 12. (a) Op welke doeleinden in het leven hebben sommigen zich toegelegd? (b) Waarom kan er gezegd worden dat het streven naar prominentie „een najagen van de wind” is?
11 Naar het andere uiterste overslaand, hebben velen hun normale gezinsleven ondergeschikt gemaakt aan hun vastbeslotenheid om roem te verwerven of macht over anderen te verkrijgen. Dit is misschien een euvel waaraan mannen vaker mank gaan. Hebt u deze tendens onder uw medeleerlingen, collega’s of buren waargenomen? Velen doen wanhopig moeite om op te vallen, aanzien te verwerven of autoriteit over anderen uit te oefenen. Maar is dit werkelijk zinvol?
12 Bedenk eens hoe sommigen zich inspannen om beroemd te worden, hetzij in kleine of grote kring. Wij zien deze neiging op school, in onze buurt en in de diverse maatschappelijke klassen. Het is ook een aandrijvende kracht in degenen die bekendheid willen verwerven in de kunstwereld, de amusementswereld en de politiek. Is de strijd om beroemd te worden in de grond der zaak echter geen vergeefse moeite? Salomo noemde het terecht „een najagen van de wind” (Prediker 4:4). Zelfs al zou een jongere ’het helemaal maken’ in een club, een sportteam of een bandje — of zou een man of vrouw aanzien verwerven in een bedrijf of een gemeenschap — hoevelen zullen daar dan in wezen van op de hoogte zijn? Weten de meeste mensen aan de andere kant van de aardbol (of zelfs in hetzelfde land) dat de persoon bestaat? Of gaat hun leven gewoon door zonder dat zij ook maar weet hebben van het kleine beetje roem dat hij of zij verworven heeft? En hetzelfde kan gezegd worden van de eventuele macht of autoriteit die een persoon op het werk, in een stad of in een groep krijgt.
13. (a) Hoe helpt Prediker 9:4, 5 ons een juiste kijk te hebben op het streven naar prominentie of macht? (b) Welke feiten dienen wij onder de ogen te zien als dit leven alles is wat er is? (Zie voetnoot.)
13 Wat heeft zo’n prominentie of autoriteit op de lange duur te betekenen? Terwijl het ene geslacht gaat en het andere komt, verdwijnen de prominente of machtige mensen van het toneel en geraken in vergetelheid. Dat geldt voor bouwers, musici en andere kunstenaars, maatschappelijk hervormers, enzovoort, alsook voor de meeste politici en militaire leiders. Hoeveel specifieke personen die deze beroepen uitoefenden, kent u onder degenen die tussen de jaren 1700 en 1800 hebben geleefd? Salomo schatte de zaken dan ook juist in toen hij zei: „Een levende hond [is] beter af . . . dan een dode leeuw. Want de levenden zijn zich ervan bewust dat zij zullen sterven; maar wat de doden betreft, zij zijn zich van helemaal niets bewust, . . . de gedachtenis aan hen is vergeten” (Prediker 9:4, 5). En als dit leven alles is wat er is, dan is het streven naar prominentie of macht werkelijk ijdelheid.a
Waar wij ons op dienen te richten en wat onze verplichtingen zijn
14. Waarom dient het boek Prediker een hulp voor ons persoonlijk te zijn?
14 Salomo heeft niet over veel activiteiten, doeleinden en genoegens die mensen tot het middelpunt van hun leven maken, commentaar gegeven. Toch is wat hij schreef voldoende. Onze beschouwing van het boek hoeft niet somber of negatief te schijnen, want wij hebben op realistische wijze een bijbelboek doorgenomen dat Jehovah God opzettelijk tot ons welzijn onder inspiratie heeft laten optekenen. Het kan ieder van ons helpen onze kijk op het leven en datgene waar wij ons op richten, recht te zetten (Prediker 7:2; 2 Timotheüs 3:16, 17). Dit is vooral zo met het oog op de conclusies waartoe Jehovah Salomo hielp te komen.
15, 16. (a) Wat was Salomo’s kijk op het genieten van het leven? (b) Onder welk passende voorbehoud kan men volgens Salomo van het leven genieten?
15 Eén punt dat Salomo herhaaldelijk te berde bracht, was dat dienstknechten van de ware God vreugde dienen te putten uit de activiteiten die zij onder het oog van God verrichten. „Ik ben te weten gekomen dat er voor hen niets beters is dan zich te verheugen en goed te doen tijdens zijn leven; en ook dat ieder mens eet en inderdaad drinkt en het goede ziet voor al zijn harde werk. Het is de gave Gods” (Prediker 2:24; 3:12, 13; 5:18; 8:15). Merk op dat Salomo niet tot brasserij aanmoedigde; ook onderschreef hij niet een houding van ’Laat ons eten, drinken en vrolijk zijn, want morgen sterven wij’ (1 Korinthiërs 15:14, 32-34). Hij bedoelde dat wij vreugde dienen te putten uit normale genoegens, zoals eten en drinken, terwijl wij ’goeddoen tijdens ons leven’. Dat richt ons leven onmiskenbaar op de wil van de Schepper, die bepaalt wat werkelijk goed is. — Psalm 25:8; Prediker 9:1; Markus 10:17, 18; Romeinen 12:2.
16 Salomo schreef: „Ga, eet uw voedsel met verheuging en drink uw wijn met een vrolijk hart, want de ware God heeft reeds een welgevallen gevonden aan uw werken” (Prediker 9:7-9). Ja, de man of vrouw die echt een rijk en voldoening schenkend leven leidt, is actief bezig met werken waarin Jehovah behagen schept. Dit vereist van ons dat wij hem voortdurend in aanmerking nemen. Hoe anders is deze kijk dan die van de meeste mensen, die zich in hun leven door menselijke redenaties laten leiden!
17, 18. (a) Hoe reageren veel mensen op de realiteiten van het leven? (b) Welk resultaat dienen wij altijd in gedachte te houden?
17 Hoewel sommige religies leren dat er een hiernamaals is, geloven veel mensen dat dit leven werkelijk alles is waar zij zeker van kunnen zijn. U hebt hen misschien zien reageren zoals Salomo beschreef: „Omdat het vonnis over een slecht werk niet spoedig is voltrokken, daarom is het hart der mensenzonen in hen er volkomen op gericht kwaad te doen” (Prediker 8:11). Zelfs degenen die zich niet volledig overgeven aan verachtelijke daden geven er blijk van zich voornamelijk te bekommeren om het heden. Dat is één reden waarom zij een overdreven belangrijkheid toekennen aan geld, bezittingen, aanzien, macht over anderen, aan het gezin of aan andere soortgelijke belangen. Salomo liet het echter niet bij deze gedachte. Hij voegde eraan toe: „Hoewel een zondaar misschien honderdmaal kwaad doet en lange tijd blijft zoals hij verkiest, ben ik mij er toch ook van bewust dat het goed zal aflopen met hen die de ware God vrezen, omdat zij hem hebben gevreesd. Maar het zal volstrekt niet goed aflopen met de goddeloze, noch zal hij zijn dagen verlengen, die als een schaduw zijn, omdat hij God niet vreest” (Prediker 8:12, 13). Salomo was er duidelijk van overtuigd dat het goed met ons zal aflopen als wij „de ware God vrezen”. Hoe goed? Wij kunnen het antwoord vinden in het contrast dat hij liet uitkomen. Jehovah kan ’onze dagen verlengen’.
18 Vooral degenen die nog betrekkelijk jong zijn, dienen na te denken over het absoluut betrouwbare feit dat het goed met hen zal aflopen als zij God vrezen. Zoals je misschien persoonlijk hebt gezien, kan de snelste hardloper struikelen en de wedloop verliezen. Een machtig leger kan een nederlaag lijden. Een slimme zakenman kan tot armoede vervallen. En vele andere onzekerheden maken het leven heel onvoorspelbaar. Maar van het volgende kun je absoluut zeker zijn: De verstandigste en zekerste handelwijze is, van het leven te genieten terwijl je binnen de begrenzingen van Gods morele wetten en overeenkomstig zijn wil goeddoet (Prediker 9:11). Dit houdt in dat je uit de bijbel leert wat Gods wil is, je leven aan hem opdraagt en een gedoopte christen wordt. — Mattheüs 28:19, 20.
19. Hoe kunnen jongeren hun leven gebruiken, maar wat is de verstandige handelwijze?
19 De Schepper zal jongeren of anderen niet dwingen zijn leiding te volgen. Zij kunnen helemaal opgaan in onderwijs, misschien zelfs eeuwige studenten worden van talloze boeken vol menselijke wijsheid. Dat zal uiteindelijk afmattend voor het vlees blijken te zijn. Of zij kunnen wandelen in de wegen van hun onvolmaakte menselijke hart of datgene volgen wat de ogen streelt. Dat zal beslist tot kommer leiden, en een leven dat zo wordt besteed zal mettertijd louter ijdelheid blijken te zijn (Prediker 11:9–12:12; 1 Johannes 2:15-17). Salomo doet dus een beroep op jongeren — een beroep dat wij ongeacht onze leeftijd ernstig dienen te overwegen: „Gedenk nu uw Grootse Schepper in uw jongelingsdagen, voordat de rampspoedige dagen gaan komen, of de jaren zijn aangebroken waarin gij zult zeggen: ’Ik heb er geen behagen in.’” — Prediker 12:1.
20. Wat is de evenwichtige zienswijze ten aanzien van de in Prediker vervatte boodschap?
20 Wat moeten wij dus concluderen? Welnu, tot welke conclusie kwam Salomo? Hij zag, of onderzocht, „alle werken die onder de zon werden gedaan, en zie! alles was ijdelheid en een najagen van wind” (Prediker 1:14). In het boek Prediker staan niet de woorden van een cynicus of een misnoegd man opgetekend. Ze maken deel uit van Gods geïnspireerde Woord en zijn een beschouwing onzerzijds waard.
21, 22. (a) Welke aspecten van het leven nam Salomo in aanmerking? (b) Tot welke wijze conclusie kwam hij? (c) Welke uitwerking heeft het onderzoek van de inhoud van Prediker op u gehad?
21 Salomo gaf een overzicht van het zwoegen, de moeilijkheden en de aspiraties van de mens. Hij dacht na over de manier waarop de dingen hun normale verloop hebben, het frustrerende en nietszeggende resultaat dat zoveel mensen ervaren. Hij beschouwde de realiteit van menselijke onvolmaaktheid en de daaruit voortvloeiende dood. En hij nam de door God geschonken kennis over de toestand van de doden en de vooruitzichten op een eventueel toekomstig leven in aanmerking. Dit alles werd beoordeeld door een man aan wie God uitzonderlijk grote wijsheid had gegeven, ja, een van de wijste mensen die ooit hebben geleefd. Vervolgens werd de conclusie waartoe hij kwam, ten behoeve van allen die een werkelijk zinvol leven willen hebben, in de Heilige Schrift opgenomen. Dienen wij niet met die conclusie in te stemmen?
22 „Het slot van de zaak, nu alles is gehoord, is: Vrees de ware God en onderhoud zijn geboden. Want dit is de gehele verplichting van de mens. Want de ware God zelf zal elk soort van werk in het gericht brengen met betrekking tot alles wat verborgen is, om te zien of het goed is of slecht.” — Prediker 12:13, 14.
[Voetnoot]
a De Wachttoren gaf eens het volgende van inzicht getuigende commentaar: „Wij dienen dit leven niet aan ijdele dingen te verspillen . . . Wanneer alleen maar dit leven . . . zou bestaan, zou er niets belangrijks zijn. Dit leven is als een bal welke in de lucht wordt geworpen en al spoedig weer in het stof valt. Het is als een snel verdwijnende schaduw, een verwelkende bloem, een grassprietje dat afgesneden zal worden en spoedig zal verdorren. . . . Op de weegschaal der eeuwigheid is onze levensduur een te verwaarlozen stofje. In de stroom des tijds is het niet eens een flinke druppel. [Salomo] heeft stellig gelijk wanneer hij nadat hij ’s mensen vele zorgen en bezigheden in het leven de revue heeft laten passeren, tot de slotsom komt dat alles ijdel is. Wij zijn zo gauw al weer verdwenen, als waren wij er niet eens geweest, een der miljarden die komen en gaan, terwijl er maar heel weinigen zijn die weten dat wij ooit bestaan hebben. Dit is geen cynische, sombere, droefgeestige of zwaartillende kijk op de situatie, maar het is de waarheid, een feit dat wij onder ogen moeten zien; het is een praktische kijk, ten minste wanneer dit leven alles is wat er is.” — 15 oktober 1957, blz. 483.
Kunt u zich dit herinneren?
◻ Wat is de verstandige beoordeling van de plaats die bezittingen in uw leven innemen?
◻ Waarom dienen wij geen overdreven nadruk te leggen op het gezin, roem of autoriteit over anderen?
◻ Tot welke godvruchtige houding ten aanzien van genoegens moedigde Salomo aan?
◻ Hoe hebt u profijt getrokken van een beschouwing van het boek Prediker?
[Illustraties op blz. 15]
Geld en bezittingen waarborgen geen tevredenheid
[Illustratie op blz. 17]
Jongeren kunnen ervan verzekerd zijn dat het goed met hen zal aflopen als zij God vrezen