Logische opbouw van materiaal

VOORDAT materiaal op een logische manier geordend kan worden, moet je een doel in gedachten hebben. Is je doel eenvoudig anderen te informeren over een specifiek onderwerp — een geloofsovertuiging, een houding, een hoedanigheid, een soort gedrag, of een levenswijze? Hoop je een bepaald denkbeeld te bewijzen of te weerleggen? Is het je bedoeling ergens waardering voor op te bouwen of tot actie te motiveren? Of je je materiaal nu presenteert voor één persoon of voor een groter gehoor, als je het doeltreffend wilt doen, moet je in aanmerking nemen wat ze er al van weten en hoe ze ertegenover staan. Daarna moet je je presentatie zo opzetten dat je erdoor geholpen wordt je doel te bereiken.

Over de bediening van Saulus (Paulus) in Damaskus bericht Handelingen 9:22 dat hij ’de joden die in Damaskus woonden in verwarring bracht, daar hij op logische wijze bewees dat deze de Christus is’. Wat omvatte dat logische bewijs? Zoals blijkt uit het verslag van Paulus’ latere bediening in Antiochië en Thessalonika was zijn uitgangspunt dat de joden de Hebreeuwse Geschriften aanvaardden en dat ze beleden geloof te stellen in wat deze boeken over de Messias zeggen. Vervolgens koos Paulus uit deze geschriften gedeelten die handelden over het leven en de bediening van de Messias. Hij citeerde ze en vergeleek ze met wat er werkelijk in verband met Jezus was gebeurd. Ten slotte kwam de voor de hand liggende conclusie, namelijk dat Jezus de Christus, de Messias, is (Hand. 13:16-41; 17:2, 3). Als jij de bijbelse waarheid eveneens op een logische wijze presenteert, kan dat een overtuigende uitwerking op anderen hebben.

De ordening in je presentatie. Materiaal kun je op een aantal manieren logisch ordenen. Als je dat nuttig toelijkt, zou je een combinatie van methoden kunnen gebruiken. Beschouw eens een paar mogelijkheden.

Puntsgewijs. Daarbij orden je je materiaal in gedeelten, die allemaal bijdragen tot je doel. De gedeelten kunnen hoofdpunten zijn die belangrijk zijn voor een begrip van je hoofdthema. Het kunnen verschillende argumenten zijn die iets bewijzen of weerleggen. Bepaalde punten, die ook verband houden met dat hoofdthema, kunnen toegevoegd of weggelaten worden, afhankelijk van je gehoor of je doel.

Hier volgt een voorbeeld van zo’n rangschikking: Een korte presentatie over de naam van God zou kunnen omvatten (1) waarom het belangrijk is God bij naam te kennen, (2) wat Gods naam is, en (3) hoe we die naam kunnen eren.

Er valt veel over deze rangschikking te leren uit een onderzoek van publicaties van „de getrouwe en beleidvolle slaaf” die zijn bedoeld voor huisbijbelstudies (Matth. 24:45). Deze publicaties bevatten gewoonlijk een aantal onderwerpen die studenten kunnen helpen een globaal beeld van fundamentele bijbelse waarheden te krijgen. In de grotere publicaties worden in elk hoofdstuk onderkopjes gebruikt. Elk daarvan bereidt de student voor op wat er volgt en draagt bij tot het algehele beeld.

Oorzaak en gevolg. Van oorzaak naar gevolg redeneren is ook een methode om informatie op een logische manier te presenteren.

Als je praat tegen een groep of tegen individuen die zorgvuldiger zouden moeten bekijken waartoe het leidt als ze een bepaalde handelwijze blijven volgen of willen gaan volgen, zou deze benadering effectief kunnen zijn. Spreuken hoofdstuk 7 verschaft een voortreffelijk voorbeeld. Het geeft een levendige beschrijving van een onervaren jonge man die ’het aan hart ontbreekt’ (oorzaak), zich inlaat met een prostituee en daar de bittere consequenties van ondervindt (gevolg). — Spr. 7:7.

Voor extra nadruk zou je de slechte gevolgen voor hen die nalaten Jehovah’s wegen te bewandelen, kunnen contrasteren met de goede resultaten voor hen die wel naar Jehovah luisteren. Door Jehovah’s geest ertoe aangezet liet Mozes dat contrast uitkomen toen hij sprak tot de natie Israël voordat die het Beloofde Land binnenging. — Deut. hfst. 28.

In sommige gevallen is het beter je bespreking te beginnen met het beschrijven van een situatie (gevolg) en dan bewijsmateriaal te presenteren dat de factoren aanwijst die ertoe hebben bijgedragen (oorzaak). Daarna komt dan vaak een opbouw van probleem naar oplossing.

Probleem en oplossing. Wanneer je in de velddienst een probleem bespreekt dat mensen bezighoudt en je laat zien dat er een bevredigende oplossing bestaat, kan dat mensen aanmoedigen om te luisteren. Het probleem kan er een zijn dat jij noemt of iets waar de ander mee komt.

Zo’n probleem kan zijn dat mensen oud worden en sterven, dat we omringd zijn door criminaliteit, of dat er overal onrecht heerst. Er is geen uitgebreide discussie nodig om het bestaan van zo’n probleem aan te tonen, want dat is overduidelijk. Begin eenvoudig met een vermelding van het probleem en presenteer dan de oplossing die in de bijbel wordt uiteengezet.

Het probleem kan echter ook iets heel persoonlijks zijn, zoals de uitdagingen waar een alleenstaande ouder voor staat, ontmoediging vanwege ernstige ziekte, een liefdeloze bejegening. Om zoveel mogelijk voor hem of haar te kunnen doen moet je allereerst een goede luisteraar zijn. De bijbel verschaft waardevolle informatie over al deze problemen. Maar het gebruik ervan vraagt onderscheidingsvermogen. Wil je bespreking werkelijk nuttig voor de ander zijn, dan moet je realistisch zijn. Maak duidelijk of je het hebt over een blijvende oplossing, verlichting op korte termijn of enkel een manier om met een situatie om te gaan die in dit samenstel niet zal veranderen. Met andere woorden, let op dat de schriftuurlijke redenering die je presenteert, voldoende is voor de conclusie die je eruit trekt. Anders zal de oplossing waarop je wijst, voor de ander misschien helemaal niet logisch zijn.

Chronologische volgorde. Er is materiaal dat zich leent voor een presentatie naar volgorde in de tijd. Zo komen in het boek Exodus de tien plagen ter sprake in de volgorde waarin ze zich hebben voorgedaan. In Hebreeën hoofdstuk 11 volgt de apostel Paulus in zijn opsomming van mannen en vrouwen die een voorbeeldig geloof aan de dag hebben gelegd een chronologisch patroon.

Als je gebeurtenissen uit het verleden in chronologische volgorde vertelt, kan dat je toehoorders helpen begrijpen hoe bepaalde omstandigheden zich hebben ontwikkeld. Dat geldt zowel voor de moderne geschiedenis als voor gebeurtenissen uit bijbelse tijden. Zo zou je een chronologische opeenvolging kunnen combineren met een redeneren van oorzaak naar gevolg. Als je van plan bent gebeurtenissen te schetsen die volgens de bijbel in de toekomst staan te gebeuren, zal een chronologische presentatie waarschijnlijk het gemakkelijkst voor je toehoorders te volgen en te onthouden zijn.

Een chronologische benadering hoeft niet altijd te betekenen dat je bij het begin start. In sommige gevallen kan het effectiever zijn om een verhaal bij een dramatisch punt aan te vangen. Het vertellen van een ervaring zou je kunnen beginnen met een gelegenheid waarbij iemands rechtschapenheid jegens God op de proef werd gesteld. Nadat je met dat deel van het relaas belangstelling hebt gewekt, zou je in chronologische volgorde de details kunnen verhalen die ertoe geleid hebben.

Alleen ter zake dienend materiaal. Ongeacht hoe je de onderdelen van je materiaal rangschikt, let erop dat je alleen stof gebruikt die relevant is. Het thema van je lezing moet bepalend zijn voor je selectie. De samenstelling van je gehoor moet ook in aanmerking worden genomen. Voor het ene publiek is een bepaald punt misschien essentieel, terwijl het voor een andere groep overbodig kan zijn. Je moet er ook zeker van zijn dat al je materiaal tot het bereiken van je doel zal bijdragen. Anders zal je presentatie, hoe interessant ook, kunnen inboeten aan doeltreffendheid.

Wanneer je nazoekwerk doet, zul je wellicht een heleboel interessante stof vinden die verband houdt met je onderwerp. Hoeveel ervan moet je gebruiken? Als je je toehoorders overweldigt met een overdaad, zul je je doel misschien voorbijschieten. Een paar hoofdgedachten die goed worden uitgewerkt, zullen gemakkelijker onthouden worden dan een veelheid van gedachten die in grote snelheid op de toehoorders worden afgevuurd. Dat betekent niet dat er nooit interessante bijkomstigheden vermeld mogen worden. Maar laat ze nooit het zicht op je doel vertroebelen. Merk op hoe zulke details met onderscheidingsvermogen in de bijbel werden opgenomen in Markus 7:3, 4 en Johannes 4:1-3, 7-9.

Wees er als je van het ene punt naar het volgende gaat op verdacht dat niet zo snel te doen dat je toehoorders de draad kwijtraken. Voor een doeltreffende samenhang van de gedachten moet je misschien een brug slaan van de ene gedachte naar de volgende. Die brug kan een bijzin of een complete zin zijn waarmee je het verband tussen de gedachten laat zien. In veel talen kunnen eenvoudige verbindingswoorden of zinsneden gebruikt worden om de samenhang te tonen van een nieuwe gedachte met wat eraan voorafging.

Door alleen relevant materiaal te gebruiken en dat in logische volgorde te presenteren, zul je er beter in slagen je doel te bereiken.