Seksuele intimidatie — Hoe u zichzelf kunt beschermen

„GEEN enkele vrouw behoort een dagelijks spervuur van seksuele toespelingen te moeten ondergaan,” zegt Gretchen Morgenson, redactrice van een tijdschrift, „maar evenmin is het redelijk als vrouwen een smetteloze werkomgeving zonder ongemanierd gedrag verwachten.” Het is prijzenswaardig dat de inspanningen van werkgevers en rechtscolleges om de werkplek veiliger te maken, enkele goede resultaten hebben opgeleverd. Het risico van een rechtsgeding bijvoorbeeld heeft werkgevers en werknemers over de hele wereld ertoe gebracht pogingen te doen om de werkomgeving te verbeteren. Veel bedrijven hebben interne procedures ontwikkeld om het lastig vallen op de werkplek aan te pakken. Er zijn vergaderingen en cursussen gehouden om werknemers les te geven in juist gedrag op de werkplek.

Natuurlijk is het alleen maar verstandig om de gedragslijn van een bedrijf en de plaatselijke wetten te kennen en op te volgen (Romeinen 13:1; Titus 2:9). Christenen hebben het tevens nuttig gevonden bijbelse beginselen toe te passen. Het opvolgen van deze geïnspireerde richtlijnen in uw omgang met collega’s kan een grote hulp voor u zijn om te vermijden dat u het slachtoffer van seksuele intimidatie wordt — of dat u zich er zelf aan schuldig maakt.

Juist gedrag voor mannen

Neem bijvoorbeeld de kwestie hoe mannen vrouwen dienen te behandelen. Veel deskundigen geven de raad voorzichtig te zijn met het aanraken van personen van het andere geslacht. Zij waarschuwen dat een vriendelijk klopje op de rug gemakkelijk verkeerd geïnterpreteerd zou kunnen worden. „Jury’s nemen aanrakingen heel serieus”, merkt vakbondsadvocaat Frank Harty op. Zijn suggestie? „Als het meer inhoudt dan iemand de hand schudden, doe het dan niet.” Het is waar dat de bijbel zelf op dit punt geen allesomvattende regel verschaft.a Maar gezien het huidige juridische en morele klimaat is voorzichtigheid op zijn plaats — vooral voor degenen die een onwillekeurige neiging hebben om mensen tijdens een gesprek aan te raken.

Het is waar dat deze raad niet altijd gemakkelijk op te volgen is. Glen bijvoorbeeld is uit een Latijnsamerikaanse cultuur afkomstig. „Waar ik vandaan kom,” zegt hij, „omhelzen mensen elkaar eerder dan hier in de Verenigde Staten. In mijn familie begroeten wij vrienden vaak met een kus, maar hier heeft men ons gewaarschuwd dat niet te snel te doen.” Bijbelse beginselen blijken op dit punt echter een hulp te zijn. De apostel Paulus zei tot de jonge man Timotheüs: „Behandel jonge mannen als je broers, vrouwen op leeftijd als je moeder en jonge vrouwen als je zusters, in alle zuiverheid” (1 Timotheüs 5:1, 2, Het Nieuwe Testament in de taal van onze tijd). Zou dat vrijpostige, verleidende of ongewenste aanrakingen niet uitsluiten?

Datzelfde beginsel kan op taalgebruik worden toegepast. De bijbel zegt terecht: „Laat hoererij en allerlei onreinheid of hebzucht onder u zelfs niet ter sprake komen, zoals het heiligen past; ook geen schandelijk gedrag noch dwaas gepraat noch ontuchtig gescherts, dingen die niet welvoeglijk zijn” (Efeziërs 5:3, 4). Kathy Chinoy, een advocate die rechtshulp verleent aan slachtoffers van seksuele intimidatie, doet de suggestie om voordat u iets zegt, over één vraag na te denken: „Zou u willen dat zoiets tegen uw moeder, uw zus of uw dochter gezegd werd?” Obscene, suggestieve taal haalt zowel de spreker als de toehoorder omlaag.

Intimidatie voorkomen

Hoe kan iemand proberen te vermijden het slachtoffer van seksuele intimidatie te worden? De raad die Jezus zijn discipelen gaf toen hij hen voor hun eerste predikingstoewijzing uitzond, zou misschien in deze context toegepast kunnen worden: „Ziet! Ik zend u uit als schapen te midden van wolven; geeft er daarom blijk van zo omzichtig als slangen en toch zo onschuldig als duiven te zijn” (Mattheüs 10:16). In elk geval is een christen niet zonder hulp. De bijbel verzekert ons: „Wanneer wijsheid haar intrede doet in uw hart . . ., zal het denkvermogen zelf de wacht over u houden, het onderscheidingsvermogen zelf zal u beveiligen” (Spreuken 2:10, 11). Laten wij daarom eens enkele bijbelse beginselen bekijken die u kunnen helpen uzelf te beschermen.

1. Let op hoe u zich tegenover collega’s gedraagt. Dit wil niet zeggen dat u koel of vijandig moet zijn, want de bijbel spoort ons ertoe aan ’naar vrede te streven met alle mensen’ (Hebreeën 12:14; Romeinen 12:18). Maar omdat de bijbel christenen wel waarschuwt om „voort [te gaan] in wijsheid te wandelen ten aanzien van hen die buiten zijn”, is het verstandig een zakelijke houding aan de dag te leggen, vooral in de omgang met het andere geslacht (Kolossenzen 4:5). Het boek Talking Back to Sexual Pressure, door Elizabeth Powell, raadt werknemers aan „om een duidelijk onderscheid te leren maken tussen een prettige manier van doen die bij hun taak past en de soort vriendelijkheid die zou kunnen inhouden dat zij openstaan voor seksuele avances”.

2. Kleed u bescheiden. Wat u draagt, brengt een boodschap op anderen over. In bijbelse tijden werd iemand door het dragen van bepaalde kledingstijlen als immoreel of losbandig bestempeld (Spreuken 7:10). Tegenwoordig is het vaak net zo; strakke, opzichtige of onthullende kleding kan de verkeerde soort aandacht trekken. Het is waar dat sommigen wellicht vinden dat zij het recht hebben te dragen wat zij willen. Maar, zoals de schrijfster Elizabeth Powell het onder woorden brengt, „als u met mensen zou werken die vinden dat stelen oké is, dan zou ik u zeggen dat u niet met uw portemonnee te koop moet lopen. . . . U moet de ziekelijkheid van . . . het gedrag in de maatschappij erkennen en uzelf ertegen trachten te beschermen er het slachtoffer van te worden.” De raad van de bijbel is dus up to date. Dit boek vermaant vrouwen „zich in welverzorgde kleding [te] sieren, met bescheidenheid en gezond verstand” (1 Timotheüs 2:9). Kleed u bescheiden, en u zult wellicht minder risico lopen het doelwit te worden van beledigende taal of daden.

3. Let op uw omgang! De bijbel vertelt ons over een jonge vrouw, Dina genaamd, die het slachtoffer werd van verkrachting. Zij trok kennelijk de aandacht van haar aanrander omdat zij geregeld ’uitging om de dochters van het land Kanaän te bezoeken’ — vrouwen die bekendstonden om hun losbandigheid! (Genesis 34:1, 2) Zo is het ook in deze tijd: Als u geregeld praat met — of luistert naar — collega’s van wie bekend is dat zij het vaak over obscene onderwerpen hebben, zouden sommigen kunnen concluderen dat u open zou staan voor seksuele avances.

Dit wil niet zeggen dat u uw collega’s onheus moet bejegenen. Maar waarom zou u niet gewoon weggaan als de conversatie ’gewaagd’ wordt? Het is interessant dat veel getuigen van Jehovah hebben ondervonden dat hun reputatie hoge morele maatstaven te bezitten, hen tegen lastig vallen beschermt. — 1 Petrus 2:12.

4. Vermijd compromitterende situaties. De bijbel vertelt over een jonge man, Amnon genaamd, die plannen maakte om alleen te zijn met een jonge vrouw, Tamar, zodat hij haar seksueel kon misbruiken (2 Samuël 13:1-14). Lastigvallers in deze tijd kunnen hetzelfde doen, misschien door een ondergeschikte uit te nodigen om samen wat te drinken of om zonder duidelijke reden na te blijven op het werk. Pas op voor zulke uitnodigingen! De bijbel zegt: „Schrander is degene die de rampspoed heeft gezien en zich vervolgens verbergt.” — Spreuken 22:3.

Als u wordt lastig gevallen

Natuurlijk zullen sommige mannen toch ongepaste avances maken, ook al gedraagt een vrouw zich onberispelijk. Hoe moet u op zulke avances reageren als u het doelwit bent? Sommigen hebben aangeraden om het allemaal maar te nemen zoals het is! ’Seks op kantoor geeft kleur aan het leven!’, zegt één vrouw. Ware christenen bezien een dergelijke ongepaste aandacht echter helemaal niet als leuk of vleiend, maar walgen ervan. Zij hebben „een afschuw van wat goddeloos is” en beseffen dat de bedoeling van zulke avances gewoonlijk is iemand tot seksuele immoraliteit te verleiden (Romeinen 12:9; vergelijk 2 Timotheüs 3:6). Op zijn zachtst gezegd is het ongemanierde gedrag een belediging voor hun christelijke waardigheid. (Vergelijk 1 Thessalonicenzen 4:7, 8.) Hoe kunt u zulke situaties aanpakken?

1. Neem uw standpunt in! De bijbel vertelt ons hoe een godvrezende man, Jozef genaamd, op immorele voorstellen reageerde: „Na deze dingen nu gebeurde het dat de vrouw van zijn meester haar ogen naar Jozef ging opslaan en zei: ’Kom bij mij liggen.’” Negeerde Jozef haar toenaderingspogingen gewoon, in de hoop dat het probleem vanzelf zou verdwijnen? Integendeel! De bijbel zegt dat hij moedig weigerde op haar avances in te gaan en zei: „Hoe zou ik . . . deze grote slechtheid kunnen begaan en in werkelijkheid zondigen tegen God?” — Genesis 39:7-9.

Jozefs gedrag is een goed voorbeeld voor zowel mannen als vrouwen. Suggestieve taal of agressief gedrag negeren — of erger nog, zich erdoor laten intimideren — zorgt er zelden voor dat het probleem verdwijnt; door angst of verlegenheid kan het veeleer verergeren! Martha Langelan, een raadgeefster op het gebied van het voorkómen van verkrachting, waarschuwt dat verkrachters vaak seksuele intimidatie gebruiken als een „manier om te peilen of het waarschijnlijk is dat een vrouw zal terugvechten bij een verkrachting; als zij passief en timide is wanneer zij wordt lastig gevallen, nemen zij aan dat zij ook passief en bang zal zijn bij een poging tot verkrachting”. Daarom is het van cruciaal belang dat u bij het eerste teken van intimidatie uw standpunt inneemt. Volgens één schrijver „is onmiddellijk en duidelijk nee zeggen vaak voldoende om de lastigvaller met zijn beledigende gedrag te laten ophouden”.

2. Laat uw nee nee betekenen! Jezus zei dat in zijn Bergrede (Mattheüs 5:37). Zijn uitspraak is van toepassing op deze situaties, aangezien lastigvallers vaak heel volhardend zijn. Hoe vastberaden moet u zijn? Dat is afhankelijk van de omstandigheden en van de reactie van de lastigvaller. Wees zo vastberaden als nodig is om uw standpunt duidelijk te maken. In sommige gevallen zullen eenvoudige, rechtstreekse woorden op een kalme toon voldoende zijn. Heb oogcontact met de persoon. Deskundigen geven de volgende suggesties: (a) Maak uw gevoelens duidelijk. („Ik vind het helemaal niet prettig als u . . .”) (b) Noem het beledigende gedrag bij naam. („. . . als u grove, vulgaire taal gebruikt . . .”) (c) Zeg duidelijk wat u wilt dat de persoon doet. („Ik wil dat u ermee ophoudt zo tegen me te spreken!”)

„Neem echter in geen geval”, zo waarschuwt Langelan, „uw toevlucht tot agressie. Een agressieve reactie (beledigingen, dreigingen en scheldwoorden uiten, een klap geven, spuwen naar de lastigvaller) werkt averechts. Verbaal geweld is gevaarlijk, en het is niet nodig fysiek geweld te gebruiken tenzij men werkelijk fysiek wordt aangevallen en zich moet verdedigen.” Deze praktische raad stemt overeen met wat de bijbel in Romeinen 12:17 zegt: „Vergeldt niemand kwaad met kwaad.”

Maar als het lastig vallen nu aanhoudt ondanks al uw inspanningen om het een halt toe te roepen? Sommige bedrijven hebben vaste procedures om seksuele intimidatie aan te pakken. Vaak zal alleen al het dreigement om een klacht bij het bedrijf in te dienen, ervoor zorgen dat uw lastigvaller u met rust laat. Maar het zou ook kunnen dat dat niet gebeurt. Droevig genoeg is het vinden van een meelevende chef niet altijd een gemakkelijke opgaaf, en dat geldt zowel voor vrouwen als voor mannen. Glen, die zegt dat hij door een vrouwelijke werkneemster werd lastig gevallen, probeerde erover te klagen. Hij herinnert zich: „Toen ik de baas erover vertelde, kreeg ik helemaal geen hulp. Hij vond het zelfs lachwekkend. Ik moest gewoon op mijn hoede zijn voor de vrouw en mijn uiterste best doen om haar te ontlopen.”

Sommigen hebben juridische stappen geprobeerd. Maar de enorme boetes in rechtsgedingen waarover u in de media hoort, zijn beslist niet typerend. Bovendien waarschuwt het boek Talking Back to Sexual Pressure: „Juridische oplossingen voor seksuele intimidatie vergen ontzaglijk veel emotionele energie en tijd; ze veroorzaken zowel fysieke als mentale spanning.” Terecht waarschuwt de bijbel: „Trek niet uit om haastig een rechtsgeding te voeren” (Spreuken 25:8). Na de emotionele en geestelijke kosten van juridische stappen te hebben berekend, hebben sommigen er de voorkeur aan gegeven ander werk te zoeken.

Het einde van intimidatie

Seksuele intimidatie is niets nieuws. Het is zo universeel als het onvolmaakte, sluwe, hebzuchtige menselijke hart. Commissies en rechtszaken zullen de maatschappij nooit van seksuele intimidatie verlossen. Om seksuele intimidatie uit de weg te ruimen, moeten mensen een fundamentele verandering van hart ondergaan.

In deze tijd bewerkstelligen Gods Woord en zijn geest zo’n verandering bij mensen over de hele wereld. Het is alsof wolven en leeuwen zich leren gedragen als lammeren en kalveren, precies zoals door de profeet Jesaja is voorzegd (Jesaja 11:6-9). Door de bijbel met mensen te bestuderen, helpen Jehovah’s Getuigen elk jaar vele duizenden voormalige ’wolven’ om grondige, blijvende veranderingen in hun persoonlijkheid aan te brengen. Deze mensen slaan acht op het bijbelse gebod om „de oude persoonlijkheid, die met uw vroegere levenswandel overeenkomt . . . weg te doen” en te vervangen door „de nieuwe persoonlijkheid . . . die naar Gods wil werd geschapen in ware rechtvaardigheid en loyaliteit”. — Efeziërs 4:22-24.

Eens zal de aarde gevuld zijn met mannen en vrouwen die zich aan bijbelse maatstaven houden. Godvrezende mensen zien vurig naar die dag uit, wanneer er een eind zal zijn gekomen aan alle vormen van mishandeling. Tot die tijd bieden zij zo goed zij kunnen het hoofd aan de huidige weerzinwekkende realiteit.

[Voetnoten]

[Inzet op blz. 7]

„Zou u willen dat zoiets tegen uw moeder, uw zus of uw dochter gezegd werd?”

[Illustratie op blz. 8]

Zakelijk optreden en bescheiden kleding kunnen veel doen om iemand tegen intimidatie te beschermen

[Illustratie op blz. 10]

Ware christenen in deze tijd leren elkaar met respect te behandelen