De zienswijze van de bijbel

Is het celibaat een vereiste voor christelijke bedienaren?

HET celibaat is strikt genomen de ongehuwde staat. Maar volgens The New Encyclopædia Britannica „wordt [de term] gewoonlijk gebruikt in verband met de taak van de celibataire persoon als religieuze functionaris, specialist of gelovige”. De term „celibatair” is de aanduiding voor „degenen voor wie de ongehuwde staat het gevolg is van een heilige eed of daad van zelfverloochening of van de overtuiging dat het voor een persoon verkieslijk is vanwege zijn religieuze positie of de mate van religieuze oprechtheid”.

In diverse tijden hebben bepaalde belangrijke religies het celibaat ingesteld als een vereiste voor hun geestelijken. Toch is het celibaat van geen enkele andere religie van de christenheid zo’n kenmerk geworden als van het katholicisme. Thans bestaat er een flinke controverse over het katholieke celibaat. The Wilson Quarterly merkte op dat „in de laatste tientallen jaren het ene onderzoek na het andere heeft geconcludeerd dat het verplichte celibaat, sinds de 12de eeuw een vereiste voor katholieke priesters, ten grondslag ligt aan de problemen die de kerk heeft met het werven en behouden van priesters”. Volgens de socioloog Richard A. Schoenherr „keren de feiten van én de geschiedenis én de sociale veranderingen zich tegen de celibatair-mannelijke exclusiviteit in het katholieke priesterschap”. Wat is de bijbelse zienswijze over het celibaat?

Huwen of ongehuwd blijven?

Door de geschiedenis heen hebben talloze vrome mannen en vrouwen, in veel verschillende religies, het verkozen zich aan het celibaat te houden. Waarom? In veel gevallen was het omdat zij geloofden dat vleselijke, materiële dingen „de zetel van het kwaad” waren. Hieruit sproot de filosofie voort dat geestelijke zuiverheid slechts mogelijk was door zich van elke seksuele activiteit te onthouden. Dit is echter niet de zienswijze van de bijbel. In de bijbel wordt het huwelijk gezien als een rein, heilig geschenk van God. Het Genesisverslag van de schepping beschrijft het huwelijk onmiskenbaar als „goed” in Gods ogen en duidelijk niet als een barrière voor een geestelijk reine verhouding met God. — Genesis 1:26-28, 31; 2:18, 22-24; zie ook Spreuken 5:15-19.

De apostel Petrus en andere goedgekeurde dienstknechten van God die in de vroege christelijke gemeente posities van autoriteit bekleedden, waren gehuwde mannen (Mattheüs 8:14; Handelingen 18:2; 21:8, 9; 1 Korinthiërs 9:5). De richtlijnen die de apostel Paulus aan Timotheüs gaf betreffende de aanstelling van gemeenteopzieners, of „bisschoppen”, maken dit duidelijk. Hij schrijft: „Een bisschop moet onberispelijk zijn, de man van één vrouw” (Wij cursiveren; 1 Timotheüs 3:2, Revised Standard Version, katholieke uitgave). Merk op dat hier totaal geen aanwijzing in ligt dat het voor „een bisschop” in enig opzicht ongepast zou zijn om gehuwd te zijn. Paulus gaf gewoon aan dat „een bisschop” geen polygamist mocht zijn; indien hij gehuwd was, zou hij slechts één vrouw mogen hebben. In feite concludeert de Cyclopedia of Biblical, Theological, and Ecclesiastical Literature, door McClintock en Strong: „Er is geen passage in het N[ieuwe] T[estament] die geïnterpreteerd kan worden als een verbod op het huwelijk van de geestelijkheid onder de Evangeliebedeling.”

Hoewel de bijbel het huwelijk hoogacht, veroordeelt hij ongehuwd zijn zeker niet indien dit een vrije keuze is. De bijbel beveelt het aan als een aantrekkelijke levenswijze voor sommigen (1 Korinthiërs 7:7, 8). Jezus Christus zei dat sommige mannen en vrouwen weloverwogen kiezen voor de ongehuwde staat (Mattheüs 19:12). Waarom? Niet omdat er iets inherent onzuivers aan het huwelijk is dat hun geestelijke ontwikkeling zou belemmeren. Zij verkiezen deze staat slechts om hun inspanningen te concentreren op het doen van Gods wil in tijden die zij als dringend beschouwen.

De weg naar het verplichte celibaat

Maar in de eeuwen die op Christus’ tijd volgden, werd het anders. Gedurende de eerste drie eeuwen van onze gewone tijdrekening „waren er zowel gehuwde als ongehuwde geestelijken”, legt David Rice uit, een dominicaan die het priesterschap heeft verlaten om te trouwen. Toen begonnen zogeheten christenen beïnvloed te worden door wat een religieus auteur beschreef als een „mengsel van Griekse en bijbelse ideeën” dat een verwrongen kijk op seks en huwelijk teweegbracht.

Uiteraard bleven sommigen nog steeds ongehuwd eenvoudig „om volledige vrijheid te verwerven om [zich] te wijden aan het werk van het koninkrijk van God”. Anderen werden echter meer gemotiveerd door de heidense filosofieën die zij hadden overgenomen. The New Encyclopædia Britannica zegt: „Een overtuiging dat seksuele gemeenschap bezoedelend was en onverenigbaar met heiligheid deed haar intrede [in de zogeheten christelijke kerk] als de overheersende motivatie voor het celibaat.”

Rice zegt dat de kerk in de vierde eeuw „een gehuwde priester verbood seksuele gemeenschap te hebben op de avond voor de eucharistieviering”. Toen de kerk de dagelijkse eucharistie invoerde, betekende dit dat priesters zich blijvend moesten onthouden van seksuele gemeenschap. Na verloop van tijd werden huwelijken van priesters helemaal verboden. Het celibaat werd aldus verplicht voor iedereen die een bedienaar in de kerk zou zijn.

De apostel Paulus waarschuwde voor zo’n soort ontwikkeling. Hij schreef: „Toch zegt de Geest uitdrukkelijk, dat in de laatste tijden sommigen zullen afvallen van het geloof, en aan dwaalgeesten en duivelse leringen gehoor zullen geven . . . Lieden, die verbieden te trouwen.” — 1 Timotheüs 4:1, 3, Petrus-Canisiusvertaling.

„De wijsheid [wordt] gerechtvaardigd door haar werken”, zei Jezus Christus (Mattheüs 11:19). De dwaasheid van het afwijken van Gods maatstaven is uit de werken of gevolgen ervan gebleken. De auteur David Rice interviewde veel priesters over de hele wereld over het onderwerp van het verplichte celibaat. Sommigen met wie hij sprak, zeiden: „Je blijft in het priesterschap, doet goed waar je maar kunt, en maakt discreet gebruik van de bereidheid van vrome, bewonderende vrouwen die zich voor seks beschikbaar stellen.”

Mattheüs 7:20 citerend zegt Rice: „’Aan hun vruchten zult gij hen herkennen’, zei Jezus.” Dan geeft hij commentaar op de tragedie die het resultaat is van het gedwongen celibaat: „De vruchten van het verplichte celibaat zijn die duizenden mannen die een dubbel leven leiden, duizenden vrouwen die een geruïneerd leven leiden, duizenden kinderen die afgewezen zijn door hun gewijde vaders, om nog maar niet te spreken van de priesters die gewond rondlopen.”

Een eerbaar huwelijk is een zegen van God. Gedwongen celibaat is geestelijk schadelijk gebleken. Aan de andere kant is voor sommigen ongehuwd zijn uit vrije keuze, hoewel niet essentieel voor heiligheid of redding, een lonende en geestelijk voldoening schenkende levenswijze gebleken. — Mattheüs 19:12.

[Illustratieverantwoording op blz. 16]

Life