GIBEA
(Gi̱bea) [Heuvel].
1. Een stad in het bergland van Juda (Joz 15:1, 48, 57). Sommige geleerden brengen Gibea in verband met het huidige El Jabʽa, ongeveer 12 km ten WZW van Bethlehem. Anderen daarentegen geloven dat het oude Gibea ergens in de streek ten ZO van Hebron heeft gelegen, daar het samen met andere steden uit dat gebied wordt opgesomd (Joz 15:55-57). Deze stad (of nr. 2) kan de geboorteplaats geweest zijn van Maächa (Michaja), de moeder van de Judese koning Abiam (Abia). — 2Kr 13:1, 2; 1Kon 15:1, 2.
2. Een stad in het gebied van Benjamin (Joz 18:28), ook „Gibea van Benjamin” (1Sa 13:2), „Gibea van de zonen van Benjamin” (2Sa 23:29) en „Gibea van Saul” (2Sa 21:6) genoemd. Ze lag blijkbaar dicht bij de hoofdweg tussen Jebus (Jeruzalem) en Rama (Re 19:11-15). Vanwege haar ligging op een van de hoogten van de centrale bergketen van Palestina was de stad in oorlogstijd zeer geschikt als uitkijkpost (1Sa 14:16). Over het algemeen identificeren geleerden dit Gibea met Tell el-Ful (Givʽat Shaʼul), dat ongeveer 5 km ten N van de Tempelberg in Jeruzalem ligt.
In het Hebreeuws is de schrijfwijze van Geba (de mannelijke vorm van het woord voor „heuvel”) en Gibea (de vrouwelijke vorm van het woord voor „heuvel”) bijna identiek. Velen zijn van mening dat dit tot schrijffouten in de masoretische tekst heeft geleid en adviseren derhalve om bepaalde schriftplaatsen te veranderen en „Geba” in plaats van „Gibea” te lezen en omgekeerd. In een commentaar hierover wordt met betrekking tot 1 Samuël hoofdstuk 13 en 14 opgemerkt: „De commentators zijn het echter volkomen oneens over de vraag waar de verwisselingen moeten worden aangebracht (zo leest bijv. Smith overal Geba in plaats van Gibea; Kennedy leest Geba in plaats van Gibea in [hoofdstuk 13] vers 2, Gibea in plaats van Geba in vers 3 en Geba in plaats van Gibea in xiv. 2); en het is niet onmogelijk het verloop van de veldtocht zonder die veranderingen te begrijpen” (Soncino Books of the Bible, onder redactie van A. Cohen, Londen, 1951, Samuël, blz. 69). In Rechters 20:10, 33 doet de context vermoeden dat „Gibea” wordt bedoeld. Bijgevolg wijken veel vertalers hier van de lezing van de masoretische tekst af en gebruiken het woord „Gibea” in plaats van „Geba”.
In de tijd van de rechters kwam de stad Gibea in beeld door een voorval dat bijna tot de volledige uitroeiing van de stam Benjamin leidde. Een oude man nodigde een uit Efraïm afkomstige leviet en diens bijvrouw uit om bij hem te overnachten. Weldra omsingelden nietswaardige mannen van Gibea het huis en eisten dat de leviet aan hen uitgeleverd zou worden opdat zij gemeenschap met hem konden hebben. Nadat de leviet zijn bijvrouw aan hen had afgestaan, misbruikten zij haar de hele nacht op zo’n vreselijke manier dat zij ’s morgens stierf. (Op deze schokkende zonde kan in Ho 9:9 en 10:9 gezinspeeld zijn.) Aangezien de stam Benjamin de schuldige mannen van Gibea in bescherming nam, trokken de andere stammen tegen Benjamin ten strijde. Tweemaal leden zij zware verliezen, totdat zij de Benjaminieten ten slotte versloegen en Gibea aan het vuur prijsgaven (Re 19:15–20:48). (Sommigen brengen het bijbelse verslag over de verwoesting van Gibea in verband met de archeologische opgravingen in Tell el-Ful, die het bewijs leveren dat de stad werd verbrand.)
Gibea was de woonplaats van Saul, de eerste koning van Israël (1Sa 10:26; 15:34), en klaarblijkelijk ook van Ittai (Ithai), een van Davids sterke mannen (2Sa 23:8, 29; 1Kr 11:26, 31), alsook van Ahiëzer en Joas, twee krijgslieden die zich te Ziklag bij David aansloten (1Kr 12:1-3). Gibea was kennelijk ook de eerste hoofdstad van het Israëlitische koninkrijk onder Saul. Toen de stad Jabes (Jabes-Gilead) door de Ammonieten werd belegerd, kwamen vandaar boden naar Gibea en smeekten om hulp; teneinde aan deze bedreiging het hoofd te bieden, riep koning Saul vanuit Gibea Israël onverwijld tot de oorlog op (1Sa 11:1-7). Later gebruikte Saul de naaste omgeving van Gibea als operatiebasis voor zijn krijgsverrichtingen tegen de Filistijnen (1Sa 13:2-4, 15; 14:2, 16). Ook kwamen er bij twee gelegenheden mannen van Zif naar Gibea om aan Saul te berichten waar de vogelvrij verklaarde David zich verborgen hield. — 1Sa 23:19; 26:1.
Tijdens de regering van David werden zeven van de zonen en kleinzonen van Saul in Gibea („Gibeon” volgens Aquila, Symmachus en LXX) ter dood gebracht wegens de bloedschuld die het huis van Saul op zich had geladen doordat Saul vele Gibeonieten had laten ombrengen. Sauls bijvrouw, die weduwe was geworden, hield bij de dode mannen de wacht, zodat aasvogels en andere dieren zich niet aan hun lijken konden vergasten. — 2Sa 21:1-10.
In de 8ste eeuw v.G.T. sprak Jehovah er door bemiddeling van de profeet Jesaja profetisch over dat Gibea voor het in de richting van Jeruzalem oprukkende Assyrische leger gevlucht was (Jes 10:24, 29-32). En bij monde van Hosea gaf God een profetische beschrijving waarin werd getoond dat het noordelijke tienstammenrijk als het ware reeds veroverd was, terwijl Gibea en Rama in Benjamin (in het zuidelijke koninkrijk Juda) door de vijand werden bedreigd. — Ho 5:8-10.
3. Een nakomeling van Kaleb uit de stam Juda (1Kr 2:42, 49); of, mogelijkerwijs, de stad Gibea (Joz 15:57), waarvan Seva, een van Kalebs nakomelingen, de „vader” of stichter was. — Zie nr. 1.