Jonge mensen vragen . . .

Kletspraatjes — Wat voor kwaad schuilt erin?

„Zij [jongelingen] . . . verdoen hun tijd met wat rond te hangen en met elkaar te kletsen.” — Socrates, ca. 400 v.G.T.

’HEB je het laatste nieuwtje al gehoord?’ ’Raad eens wat ik nu te weten ben gekomen!’ ’Moet je nu toch eens horen!’ ’Kun je een geheim bewaren?’ Dit zijn allemaal bekende inleidingen tot het doorvertellen van vertrouwelijke, spannende, spectaculaire nieuwtjes over anderen.

Evenals in de dagen van Socrates is deze gewoonte ook nu bij jongeren zeer in trek, en onderzoekers noemen dit soort kletsen een wereldomvattend verschijnsel dat zich onder alle rassen, leeftijden en culturen voordoet. Ja, volgens de Journal of Communication doen zelfs kleine kinderen het, „praktisch al vanaf de tijd dat zij kunnen praten en anderen beginnen te herkennen”.

Kletsen over anderen is een typisch vrouwelijke gewoonte, nietwaar? Mis! De onderzoekers Levin en Arluke analyseerden de gesprekken van een groep mannelijke en vrouwelijke studenten. Het resultaat? Mannen bleken net zo sterk geneigd tot kletspraatjes als vrouwen!

Maar waarom vinden wij kletspraatjes toch zo aantrekkelijk? Is er een goede reden om ervoor op onze hoede te zijn?

Geklets — goed, slecht en verfoeilijk

Geklets is ’beuzelpraat’ — het is allemaal niet zo gewichtig. Dat kletsen gaat echter bijna nooit over dingen, maar over de zwakheden, mislukkingen, successen en tegenslagen van mensen. Zulk gepraat hoeft niet per se schadelijk of kwaadaardig te zijn. Per slot van rekening ligt het in de menselijke aard om belangstelling voor andere mensen te hebben. De bijbel spoort ons zelfs aan ’niet alleen uit persoonlijk belang het oog te houden op onze eigen zaken, maar ook uit persoonlijk belang op die van de anderen’. — Filippenzen 2:4.

Wanneer geklets dus met zorg onder controle wordt gehouden, kan het eenvoudig een uitwisseling van nuttige informatie zijn. Hoe kom je bijvoorbeeld te weten dat mevrouw Jones ziek is en hulp nodig heeft met boodschappen doen, dat je vriend John in de put zit omdat hij zijn baantje na schooltijd kwijtgeraakt is, of dat je buurmeisje Sally gaat verhuizen? Door de een of andere officiële bekendmaking? Nee, meestal kom je deze dingen aan de weet door informele babbeltjes — geklets, als je het zo wilt noemen.

Het oorspronkelijke Griekse woord dat in de bijbel gebruikt wordt voor „roddelaarsters”, of, volgens de Groot Nieuws Bijbel, „kletskousen”, is afgeleid van een werkwoord dat „overlopen van woorden” betekende (1 Timótheüs 5:13; A Greek-English Lexicon, door Liddell en Scott). Dat doet ons denken aan de woorden in Spreuken 10:19: „In de overvloed van woorden ontbreekt overtreding niet, maar wie zijn lippen in bedwang houdt, handelt beleidvol.” De gulden regel voor het converseren is dus: nadenken voordat je spreekt!

De grens tussen geklets en geroddel is verraderlijk snel overschreden. Na het nieuwtje verteld te hebben dat ’John niet meer in het winkelcentrum werkt’, zou het maar een klein stapje verder zijn om eraan toe te voegen dat ’John het in geen enkele baan lang lijkt te kunnen uithouden’ — en dat is eigenlijk al een beetje laster! Zelfs pogingen om iets aardigs over iemand te zeggen, mislukken vaak. De opmerking: ’Judy is de beste leerlinge van de klas’, zou gemakkelijk gevolgd kunnen worden door: ’Maar heb je gezien hoe ze gekleed gaat?’ En maar al te vaak kunnen kletspraatjes regelrecht verfoeilijk worden, het middel voor het doorgeven van lasterlijke leugens en geruchten over iemand.

Roddelpraat — Waarom het zich voordoet

Waarom helt geklets dan zo vaak over naar de kant van de roddelpraat? In de eerste plaats ’is het hart verraderlijk’, en roddelpraat bevredigt vaak bepaalde zelfzuchtige emotionele behoeften. — Jeremia 17:9.

„Het maakt dat je je belangrijk voelt omdat je iets weet wat anderen niet weten”, geeft de jonge Connie toe. En heel vaak is dat „iets” nu niet bepaald een vleiende mededeling over iemand anders. Anderen schijnen te denken dat als zij de aandacht op de gebreken en fouten van anderen vestigen, hierdoor hun eigen tekortkomingen worden verdoezeld. Voor anderen is roddelen nog altijd een middel om hun eigen populariteit te bevorderen. Zij doen alle moeite om goed op de hoogte te blijven, zodat zij de eersten kunnen zijn om het aan anderen te vertellen. Zij zijn in staat iets vertrouwelijks over hun beste vriend te verklappen om dit korte momentje in het middelpunt van de belangstelling te staan. Bedenk dat degene die met jou over anderen praat, gewoonlijk met anderen over jou zal praten.

Roddel kan aangewend worden om op een gemakkelijke manier lucht te geven aan woede, gekwetste gevoelens en jaloezie. Sommigen zullen zelfs hun toevlucht nemen tot het verzinnen van leugens om iemand te kwetsen jegens wie zij wrok koesteren. (Vergelijk Spreuken 26:28.) Zo verspreidde één meisje het gerucht dat een medescholiere zwanger was — blijkbaar omdat de medescholiere uitging met een jongen op wie zij ook gek was.

Vaak komt roddelpraat niet zozeer voort uit kwaadwilligheid dan wel uit achteloosheid. Een tiener gaf toe: „Soms realiseer ik me dat wat ik ga vertellen niet voor de volle 100% waar is, maar het is min of meer een verslaving. Het is er soms uit voordat ik het weet — en heel vaak moet ik het later bezuren.”

Roddel — een tweesnijdend zwaard

Roddel is, ongeacht wat de aanleiding ertoe is, een tweesnijdend zwaard. Aan de ene kant kan het de naam en reputatie van iemand anders onherstelbaar schaden. Het tijdschrift ’Teen merkte op: „Als je over anderen roddelt, als je kritiek uitoefent, vertrouwelijkheden openbaart, overdrijft of zelfs ronduit liegt, ben je er waarschijnlijk mee bezig vriendschappen in gevaar te brengen of te verwoesten — en het is best mogelijk dat je ook het ontstaan van nieuwe vriendschappen tegenwerkt.” Of zoals de bijbel het zegt: „Wie de overtreding bedekt, zoekt liefde, en hij die over een zaak blijft praten, scheidt hen die vertrouwelijk met elkaar omgaan.” — Spreuken 17:9; vergelijk Spreuken 16:28.

Aan de andere kant kan roddel ook als een boemerang werken. In plaats van luisterende oren te winnen, kan roddel wantrouwen kweken. „Bij praatzieke mensen is geen geheim veilig”, zegt Spreuken 11:13 (GNB). En degene over wie gepraat wordt, zal beslist niet blij zijn als en wanneer hij verneemt dat er iets vertrouwelijks is onthuld of een fout wordt rondgebazuind. „De noordenwind baart regenbuien en achterbaks gepraat een misnoegd gezicht”, zegt Spreuken 25:23. — Willibrordvertaling.

Iemand die minachtend over anderen spreekt, loopt ook het gevaar zijn verhouding met God te schaden. Vage praatjes komen vaak neer op laster. En Jehovah gaat alleen om met iemand die ’niet met zijn tong heeft gelasterd, zijn metgezel niets kwaads heeft aangedaan’ (Psalm 15:1, 3). Wanneer wij echter een ongefundeerd gerucht verspreiden, kunnen wij in feite medeplichtig worden aan een leugen — iets wat Jehovah God haat. — Spreuken 6:16, 17.

Vermijd de valstrik van roddelen

Het is bijna onmogelijk om het helemaal te vermijden over anderen te praten. Maar veel problemen kunnen vermeden worden als je de gulden regel toepast: „Alle dingen dan die gij wilt dat de mensen voor u doen, moet ook gij insgelijks voor hen doen.” — Matthéüs 7:12.

Dit betekent dat je moet weigeren naar schadelijk geklets te luisteren! „Met iemand die zich door zijn lippen laat verlokken, moogt gij geen omgang hebben”, luidt de bijbelse raad (Spreuken 20:19). Als je naar kwaadaardig of schadelijk gepraat luistert, vergoelijk je het. Een jongere, Rosalyn genaamd, zei het zo: ’Mensen die naar roddel luisteren, moedigen roddelaars alleen maar aan.’ Bovendien bestaat altijd de kans dat je het ’sensationele nieuwtje’ te aantrekkelijk vindt om het voor jezelf te houden en je een schakel in het schadelijke roddelcircuit wordt.

Probeer negatief gepraat dus de kop in te drukken. Dit betekent uiteraard niet dat je een ’preek’ moet houden over het onheil van geroddel. Maar je kunt proberen op een ander onderwerp over te gaan, de conversatie in een andere richting te sturen of iets complimenteus te zeggen over de persoon in kwestie. Als het schadelijke gepraat wordt voortgezet, moet dat voor jou het seintje zijn om niet langer aan het gesprek deel te nemen.

Ja, iets kan best waar zijn — om nog maar niet te zeggen sensationeel en opwindend, maar moet het nu echt gezegd worden? Zal het krenkend, lasterlijk of beledigend zijn, of zal het iemand in verlegenheid brengen? Zou je het de persoon recht in zijn gezicht zeggen? Hoe zou je je voelen als iemand het over jou zei? „De tong der wijzen doet goed met kennis,” zegt Spreuken 15:2, „maar de mond van de verstandelozen doet dwaasheid opborrelen.”

Houd je lippen dus in bedwang. Grote geesten, zo zegt men, praten over denkbeelden, gemiddelde geesten praten over dingen en kleine geesten praten over mensen! Verruim je gesprekken. Er zijn heel wat dingen — met inbegrip van geestelijke zaken — die een veel betere gespreksstof leveren dan nietszeggende, schadelijke kletspraat.a

[Voetnoten]

[Illustratie op blz. 18]

Vaak gaat het erom zelf in het middelpunt van de belangstelling te kunnen staan

[Illustratie op blz. 19]

Als je naar kwaadaardig en schadelijk gepraat luistert, vergoelijk je het