Zwaarmoedigheid — Wanneer een christen erdoor getroffen wordt

DESKUNDIGEN op het gebied van de geestelijke volksgezondheid zeggen dat misschien één op de vijf personen in de Verenigde Staten aan de een of andere herkenbare geestesstoornis lijdt. De Wereldgezondheidsorganisatie voegt hieraan toe dat er in de ontwikkelingslanden misschien wel 40 miljoen gevallen van onbehandelde geestesziekte zijn. Geestesproblemen zijn zelfs onder sommige bewoners van de paradijselijke eilanden in de Grote Oceaan waargenomen.

Het behoeft ons dan ook niet te verbazen dat verscheidene christenen in deze tijd te kampen hebben met geestelijke of emotionele problemen die variëren van louter bezorgdheid en een milde depressie tot ernstige ziekten zoals een vitale depressie, bipolaire stoornissen (manisch-depressieve psychose), fobieën en schizofrenie. Sommigen hadden zulke problemen al voordat zij Getuigen werden, terwijl anderen op latere leeftijd aan dergelijke stemmingsstoornissen begonnen te lijden.

Waarom christenen niet immuun zijn

Een christelijke vrouw die al meer dan twintig jaar toegewijd dienst verricht, bericht dat zij gekweld wordt door krachtige en niet-aflatende stemmen. „Ook al denk ik aan iets heel anders,” zo zegt zij, „toch komt steeds weer de stem die zegt: ’Maak een eind aan je leven.’ . . . Altijd maar weer hoor je die stemmen, tot je er niet meer tegenop kunt.” Hoe is het mogelijk dat een getrouwe christen zo moet lijden? Zegt 2 Timótheüs 1:7 niet: „God heeft ons niet een geest van lafhartigheid gegeven, maar van kracht en van liefde en van gezond verstand”?

Ja, maar gezond verstand heeft doorgaans niet in de eerste plaats te maken met psychisch welzijn, doch met het vermogen dat een christen heeft om van een op de bijbel gebaseerd gezond oordeel blijk te geven. In tegenstelling tot een werelds persoon met een ’verduisterd verstand’ of ’verdorven geest’, heeft een christen ’zijn geest hervormd’ door Gods Woord te bestuderen (Efeziërs 4:17, 18; 2 Timótheüs 3:8; Romeinen 12:2). Dit draagt ongetwijfeld in grote mate tot het emotionele en geestelijke evenwicht van een christen bij, maar maakt hem desondanks niet immuun voor geestelijke gezondheidsproblemen. Sommige getrouwe dienstknechten van God in bijbelse tijden, zoals Epafrodítus, leden aan vormen van zwaarmoedigheid. — Filippenzen 2:25, 26; Lukas 2:48.

’In Adam sterven allen’, brengt de apostel Paulus ons in herinnering (1 Korinthiërs 15:22). Velen van ons hebben duidelijk fysieke kwalen. Anderen lijden aan geestelijke of emotionele stoornissen.

Oorzaken van zwaarmoedigheid

Fysieke factoren schijnen aan veel gevallen van geestesstoornissen ten grondslag te liggen. De bijbel spreekt bijvoorbeeld over iemand wiens ogen „vreemde dingen zien”. De oorzaak van zulke mysterieuze hallucinaties? „Lange tijd bij de wijn verblijven”! (Spreuken 23:29-33) Het is duidelijk dat alcohol hallucinaties in de hersenen kan veroorzaken. Artsen zeggen dat gebrekkig functionerende chemische processen in de hersenen, genetische factoren en misschien zelfs het voedsel dat men eet, op soortgelijke wijze een verkeerde hersenfunctie kunnen veroorzaken, wat geestelijke en emotionele problemen tot gevolg kan hebben.a

Zware psychologische druk, zoals stress, kan ook emotionele problemen veroorzaken. Alleen al de moeite die het kost om in deze „kritieke tijden . . . die moeilijk zijn door te komen” een moreel zuiver gedrag en een christelijke persoonlijkheid te bewaren, kan een bron van stress vormen (2 Timótheüs 3:1-5). Ja, Lot ’folterde zijn rechtvaardige ziel’ wegens de goddeloosheid waaraan hij dagelijks in Sodom blootstond! (2 Petrus 2:8) Bovendien hebben sommige christenen psychische schade opgelopen doordat zij verkracht of seksueel misbruikt zijn of wegens vroeger promiscue gedrag of drugmisbruik. Zulke dingen kunnen iemands geestelijke gezondheid enorm schaden.

Wat ouderlingen kunnen doen

De belangstelling van ouderlingen gaat ernaar uit de gehele aan hun zorg toevertrouwde kudde te weiden — met inbegrip van degenen die gekweld worden door zwaarmoedigheid (1 Petrus 5:2; Jesaja 32:1, 2). Zij zijn weliswaar geen artsen en kunnen personen evenmin van hun kwalen genezen als de apostel Paulus Epafrodítus van zijn lichamelijke ziekte of daaruit voortspruitende depressie genas (Filippenzen 2:25-29). Maar door van werkelijke bezorgdheid en medegevoel blijk te geven, kunnen zij vaak veel doen om zulke personen te helpen en aan te moedigen. — 1 Petrus 3:8.

Wat kan er dus worden gedaan als een broeder zich vreemd begint te gedragen of erover klaagt dat hij emotioneel van streek is? De ouderlingen zouden eerst kunnen proberen zo iemand aan het praten te krijgen, in een poging vast te stellen wat hem nu precies dwarszit. Heeft een persoonlijke calamiteit of ongewoon zorgelijke omstandigheid — misschien het verlies van zijn baan of de dood van een geliefde — hem tijdelijk uit zijn evenwicht gebracht? (Prediker 7:7) Lijdt de getroffene aan een lichte depressie wegens eenzaamheid en heeft hij dus iemand nodig die „bemoedigend” tot hem spreekt? (1 Thessalonicenzen 5:14) Of is de broeder misschien verontrust over de een of andere persoonlijke tekortkoming? De geruststellende verzekering van Gods liefde en barmhartigheid — te zamen met passende raad — kan ertoe bijdragen zijn bezorgdheid te verminderen (Psalm 103:3, 8-14). Er kan veel goeds tot stand gebracht worden door gewoon met de neerslachtige broeder te bidden. — Jakobus 5:14.

Ouderlingen kunnen ook praktische wijsheid met de zwaarmoedige persoon delen (Spreuken 2:7). Wij hebben bijvoorbeeld opgemerkt dat sommige emotionele stoornissen verband kunnen houden met het voedsel dat men eet. De ouderlingen zouden de broeder derhalve de raad kunnen geven evenwichtige maaltijden te gebruiken en uitersten op voedingsgebied te mijden. Of zij zouden kunnen onderscheiden dat de zwaarmoedige persoon op zijn werk aan grote druk blootstaat en veel baat zou hebben bij „een handvol rust” — door ervoor te zorgen dat hij op een geregelder basis een goede nachtrust heeft. — Prediker 4:6.

Degenen die ’een geneesheer nodig hebben’

Als ernstige zwaarmoedigheid echter aanhoudt, is het goed zich Jezus’ woorden te binnen te brengen: „De gezonden hebben geen geneesheer nodig, maar zij die iets mankeren wel” (Matthéüs 9:12). Veel zwaarmoedige personen zijn er afkerig van naar een dokter te gaan. Ouderlingen en gezinsleden zullen een broeder derhalve misschien moeten aanmoedigen medische hulp te zoeken door zich bijvoorbeeld grondig te laten onderzoeken door een arts in wie hij vertrouwen stelt. Professor Maurice J. Martin zegt: „Heel wat fysieke ziekten doen zich voor als psychische stoornissen.” En zelfs in het geval van een werkelijke geestesziekte bestaan er vaak doeltreffende behandelingen.

De vrouw van een ouderling vertelt hoe haar verwarde man „bang werd om in de buurt van de broeders te komen en niet naar de vergaderingen wilde gaan. . . . Hij verlangde er wanhopig naar dood te zijn!” Maar nadat hij professionele medische hulp had ontvangen, kon zijn vrouw berichten: „Zijn ernstige depressiviteit is voorbij en ook wil hij niet langer van de vergaderingen wegblijven. Vanochtend heeft hij de openbare lezing gehouden!”

Het is waar dat niet alle situaties zo gemakkelijk worden opgelost. De wetenschap is er nog maar pas mee begonnen de mysteries van geestesproblemen te ontrafelen. Het kan een langdurig, gecompliceerd proces zijn voordat de juiste diagnose is gesteld en men de juiste behandeling krijgt — maar het is vaak de moeite waard.

Door de demonen gekweld?

Sommige slachtoffers van geestesproblemen zijn bang dat zij door de demonen worden aangevallen en beweren af en toe „stemmen” te horen. Het is inderdaad bekend dat de demonen geestelijk gezonde personen onzinnig kunnen laten handelen (Markus 5:2-6, 15). Er is geen bewijs voorhanden dat de demonen bij de meeste gevallen van bizar gedrag betrokken zijn, evenmin als zij betrokken zijn bij alle gevallen van doofheid, blindheid en epilepsie. Maar in bijbelse tijden hebben de demonen al deze kwalen soms veroorzaakt (of op zijn minst verergerd)! (Matthéüs 9:32, 33; 12:22; 17:15-18) De bijbel maakt echter een duidelijk onderscheid tussen „zieken en door demonen bezetenen” (Markus 1:32-34; Matthéüs 4:24; Handelingen 5:16). Het is derhalve duidelijk dat de meeste gevallen van blindheid of epilepsie in deze tijd door fysieke — niet door demonische — factoren worden veroorzaakt. Hetzelfde kan ongetwijfeld van de meeste gevallen van ernstige zwaarmoedigheid worden gezegd.

Toch moeten wij in gedachte houden dat Satan en zijn demonen ’oorlog voeren’ tegen Gods volk en getrouwe christenen blijken lastig te vallen (Openbaring 12:17; Efeziërs 6:12). De demonen zijn gemeen, en het behoeft ons niet te verbazen dat zij er een sadistisch genoegen in scheppen sommige zwaarmoedige zielen te kwellen, waardoor hun moeilijkheden toenemen.

Dus als de ouderlingen goede redenen hebben om te vermoeden dat er demonische invloed in het spel is, kan het geen kwaad wanneer zij naar enkele dingen informeren. Heeft de persoon bijvoorbeeld rechtstreeks en bewust verdachte voorwerpen ontvangen van personen die bij de een of andere vorm van demonisme betrokken zijn? Zich van zulke voorwerpen te ontdoen, kan verlichting schenken (Handelingen 19:18-20). Aangezien christenen wordt geboden ’de Duivel te weerstaan’, kunnen de ouderlingen de gekwelde persoon ook de raad geven niet te luisteren naar vreemde „stemmen” die van demonische oorsprong zouden kunnen zijn (Jakobus 4:7; Matthéüs 4:10). Als iemand zich aangevallen voelt, dient hij vurig te bidden en Jehovah’s naam luid aan te roepen. — Efeziërs 6:18; Spreuken 18:10.

Demonische betrokkenheid blijkt echter een uitzondering en geen regel te zijn. Een zuster vertelt: „Ik dacht dat ik door een demon bezeten was totdat ik medische hulp zocht en te horen kreeg dat de chemische balans in mijn hersenen verstoord was. Het was een hele opluchting voor mij tot de ontdekking te komen dat een ziekte verantwoordelijk was voor mijn gedrag en niet de een of andere demon die bezit van mij had genomen!”

Psychofarmaca

Artsen maken thans bij de behandeling van geestesstoornissen gebruik van verscheidene medicamenten. Door onder medisch toezicht gebruik te maken van enkele van zulke medicamenten, zijn ernstig zieke christenen in staat normaal te functioneren. Sommige goedbedoelende broeders hebben patiënten echter ontmoedigd voorgeschreven medicamenten te gebruiken, misschien uit vrees dat ze schadelijk of verslavend zouden kunnen zijn. Natuurlijk zijn aan elke medische behandeling risico’s verbonden, en „de schrandere geeft acht op zijn schreden” en neemt de resultaten op lange termijn in aanmerking. — Spreuken 14:15.

Het is echter interessant dat veel in de psychiatrie gebruikte medicamenten geen hallucinogene, kalmerende of verslavende werking hebben; ze hebben uitsluitend ten doel een verstoring van de chemische balans in de hersenen te corrigeren. Medicamenten met een antipsychotische werking kunnen bijvoorbeeld helpen de vaak bizarre symptomen van schizofrenie af te zwakken. Lithium kan verlichting schenken bij depressiviteit en ertoe bijdragen de pieken en dieptepunten van de manisch-depressieve psychose te nivelleren.

Het is waar dat er vaak krachtige medicamenten worden gebruikt om een patiënt rustig te stemmen of zelfmoordneigingen te onderdrukken. Maar als een broeder voorgeschreven medicamenten niet als genotmiddel inneemt doch om normaal te kunnen functioneren, kan dit op ongeveer dezelfde wijze beschouwd worden als het gebruik van insuline door een diabeticus.

Men dient echter in gedachte te houden dat psychofarmaca vaak langzaam werken en onaangename bijwerkingen kunnen hebben. Soms kan een arts er ook niet aan ontkomen in een bepaalde mate te experimenteren om een effectieve medicatie en/of dosering te vinden die de minste bijwerkingen produceert. Patiënten raken vaak ontmoedigd. Gezinsleden en anderen kunnen de persoon die wordt behandeld, derhalve ondersteunen en hem aanmoedigen geduldig te zijn en met de bevoegde medici samen te werken. Wat kan er worden gedaan als hij vragen heeft over een bepaalde medicatie? Of wat te doen als er problemen rijzen of een behandeling niet schijnt te baten? Zulke problemen dienen met zijn arts besproken te worden.b Zo nodig kan de mening van een andere dokter worden ingewonnen.

Praattherapieën

In sommige gevallen zou men ook kunnen overwegen de patiënt dingen met een deskundige te laten uitpraten. Misschien zou een vertrouwde huisarts, die de patiënt persoonlijk kent, de aangewezen persoon hiervoor zijn. Hoe staat het echter met het aanvaarden van een behandeling door een psychiater of psycholoog? Dit zou een persoonlijke beslissing zijn die met gepaste voorzichtigheid genomen moet worden. Therapeuten hanteren verschillende benaderingen. Sommigen beoefenen bijvoorbeeld nog steeds vormen van Freudiaanse psychoanalyse, waarvan de deugdelijkheid door velen op het gebied van de geestelijke gezondheidszorg in twijfel wordt getrokken.

Van nog meer belang is het feit dat sommige goedbedoelende artsen raad hebben gegeven die regelrecht in strijd is met de bijbel. Sommige therapeuten die geen begrip hebben van christelijke beginselen — ja, deze zelfs als „dwaasheid” beschouwen — hebben zelfs de conclusie getrokken dat het naleven van de strikte morele wet van de bijbel aan iemands problemen ten grondslag ligt! — 1 Korinthiërs 2:14.

Maar sommige artsen, met inbegrip van psychologen en psychiaters, bieden een vorm van praattherapie die niet echt een psychoanalyse is doch een middel om een patiënt te helpen zijn ziekte te begrijpen, terwijl de noodzaak van medicatie wordt beklemtoond en praktische problemen uit de wereld worden geholpen. Een christen kan zo’n therapie nuttig vinden, maar hij moet goed weten wat er allemaal bij betrokken is voordat hij de behandeling aanvaardt: Wat is precies bij de behandeling betrokken? Wat voor raad zal er gegeven worden? Begrijpt en respecteert de arts de overtuigingen van Jehovah’s Getuigen?c Als men met een praattherapie instemt, ’toets dan de woorden’ van een arts in plaats van alles klakkeloos aan te nemen. — Job 12:11, 12.

In de meeste gevallen kan ernstige zwaarmoedigheid dus als een medisch en niet als een geestelijk probleem worden beschouwd. Wanneer dit feit wordt begrepen, kunnen gezinnen, ouderlingen en gemeenteleden personen die erdoor gekweld worden, beter ondersteunen. Soms hebben zwaarmoedige personen ook geestelijke steun nodig. Hoe de gemeente hierin kan voorzien, zal in een toekomstige uitgave worden behandeld.

[Voetnoten]

[Illustratie op blz. 26]

Door meevoelende luisteraars en raadgevers te zijn, kunnen ouderlingen zwaarmoedige personen vaak helpen

[Illustratie op blz. 29]

Soms is het raadzaam dat iemand met een geestesstoornis medische hulp zoekt