De Dode-Zeerollen — Schat zonder weerga

AAN de voet van de Wadi Qumran, aan de noordwestzijde van de Dode Zee, liggen enkele oude ruïnes. Aangezien ze lange tijd werden beschouwd als de overblijfselen van een Romeins fort, hadden ze weinig aandacht van archeologen gekregen. De in 1947 gedane ontdekking van de Dode-Zeerol van Jesaja bewoog hen er echter toe de plaats opnieuw in ogenschouw te nemen.

Geleerden identificeerden de gebouwen al spoedig als behorende tot een religieuze gemeenschap van de joden. De eerste veronderstelling was dat deze mensen de rollen in de grotten van de nabijgelegen rotsen hadden verborgen. Maar latere ontdekkingen schenen dat toch twijfelachtig te maken.

Een vondst zonder weerga

Bedoeïenen waren alert met betrekking tot de waarde van de handschriften die zij reeds hadden gevonden. Dus toen in 1952 een oude man verhaalde dat hij als jongen een gewonde patrijs achterna had gezeten totdat deze in een opening in de rotswand verdween, waar hij wat aardewerk en een oude olielamp vond, begon er opnieuw een speurtocht.

De oude man was nog steeds in staat de grotopening tussen de diepe ravijnen van de steile rots te identificeren. Het bleek een door mensen gemaakte grot te zijn, die nu wordt aangeduid als grot 4. Daar, ongeveer een meter onder het toen bestaande bodemoppervlak, vonden de bedoeïenen stukjes handschriften. Geen enkel stukje was in een kruik opgeborgen, waardoor de meeste grotendeels waren vergaan, zwart waren geworden en zeer broos waren. In de loop van de tijd heeft men zo’n 40.000 fragmenten, die bijna 400 handschriften vertegenwoordigden, teruggevonden. Alle boeken van de Hebreeuwse Geschriften, met uitzondering van Esther, waren onder de honderd bijbelhandschriften vertegenwoordigd. Veel van het materiaal dat men in grot 4 heeft ontdekt, is nog niet gepubliceerd.

Een van de belangrijkere handschriften was van de boeken Samuël, die in één enkele rol afgeschreven waren. De Hebreeuwse tekst ervan, bewaard gebleven in 47 van de waarschijnlijk 57 kolommen, komt nauw overeen met die welke de vertalers van de Griekse Septuaginta-vertaling gebruikten. Er zijn ook Griekse fragmenten van de Septuaginta van Leviticus en Numeri die teruggaan tot de eerste eeuw v.G.T. Het handschrift van Leviticus gebruikt IAO voor het Hebreeuwse יהוה, de goddelijke naam, in plaats van het Griekse Kuʹri·os, „Heer”.a

In een fragment van Deuteronomium bevat de Hebreeuwse tekst het gedeelte uit hoofdstuk 32 vers 43 dat in de Septuaginta wordt aangetroffen en in Hebreeën 1:6 wordt aangehaald: „En al Gods engelen moeten hem hulde brengen.” Dit is de eerste maal dat deze regel in enig Hebreeuws handschrift is gevonden, waardoor een tekst wordt onthuld die klaarblijkelijk aan de Griekse vertaling ten grondslag ligt. Geleerden hebben dus nieuw inzicht verworven in de tekst van de Septuaginta, die zo vaak in de christelijke Griekse Geschriften wordt aangehaald.

Een Exodusrol heeft men gedateerd in het derde kwartaal van de derde eeuw v.G.T., een van Samuël in het einde van dezelfde eeuw en een rol van Jeremia tussen 225 en 175 v.G.T. Men heeft voldoende materiaal uit de derde tot de eerste eeuw v.G.T. gevonden om veranderingen in schrijfstijl en afzonderlijke letters van het Hebreeuwse en Aramese alfabet te kunnen nagaan, wat van grote waarde is bij het dateren van handschriften.

De verrassing van grot 11

Ten slotte was het hele gebied rond Qumran grondig doorzocht, zowel door plaatselijke bedoeïenen als door archeologen. Maar op een dag in 1956 merkten enige bedoeïenen op dat er vleermuizen te voorschijn kwamen uit rotsspleten ten noorden van grot 1. Zij klommen naar boven en vonden een andere grot, waarvan de ingang geblokkeerd was. Er moest twee ton aan naar beneden gekomen rotsblokken verwijderd worden om de ingang bloot te leggen. De vondsten binnen in de grot waren verbazingwekkend — twee complete en vijf grote gedeelten van andere handschriften.

De belangwekkendste vondst was een prachtige rol van de Psalmen. De dikte van het leer duidt erop dat het waarschijnlijk kalfsleer in plaats van geiteleer is. De vijf vellen, vier aparte bladen en vier fragmenten zijn samen meer dan vier meter lang. Hoewel de bovenzijde van deze rol goed bewaard is gebleven, is de rand van de onderzijde grotendeels vergaan. Ze dateert uit de eerste helft van de eerste eeuw G.T. en bevat gedeelten van 41 psalmen. Het Tetragrammaton is zo’n 105 maal in oude paleo-Hebreeuwse lettertekens geschreven, waardoor het in het oog springt tussen het Hebreeuwse kwadraatschrift van de context.

Een ander handschrift, van Leviticus, is geheel in het Oudhebreeuwse schrift geschreven, maar waarom dit zo is heeft men nog niet genoegzaam kunnen verklaren. Het is het langste voorhanden zijnde document dat deze vorm van schrijven gebruikt, die in zwang was toen de joden aan het eind van de zevende eeuw v.G.T. in Babylonische ballingschap gingen.

Een kopie van een targoem, een Aramese parafrase van het boek Job, kwam eveneens aan het licht. Het is een van de oudste op schrift gestelde targoems. Er werden in verschillende grotten ook een aantal commentaren op andere bijbelboeken gevonden. Hoe kwam het dat al deze rollen zo goed verborgen werden in deze grotten?

Zoals eerder is vermeld, zouden enkele door de Qumran-gemeenschap verborgen kunnen zijn. Maar op grond van het bewijsmateriaal lijkt het heel aannemelijk dat veel van de rollen daar waren gedeponeerd door joden die vluchtten voor de Romeinse opmars naar Judea in 68 G.T., vóór de uiteindelijke verwoesting van Jeruzalem twee jaar later. In de wildernis van Juda vonden de kostbare handschriften een veilige, natuurlijke schuilplaats, niet alleen in de grotten in de nabijheid van Qumran, maar ook in de grotten die zich vele kilometers naar het noorden, in de omgeving van Jericho, en naar het zuiden, in de buurt van Masada, bevinden. Hoe dankbaar zijn wij voor hun behoud! Ze leveren een verder bewijs van de onveranderlijkheid van Jehovah’s geïnspireerde Woord. Ja, „wat het woord van onze God betreft, het zal tot onbepaalde tijd blijven”. — Jesaja 40:8.

[Voetnoten]

[Kader op blz. 13]

BINNENKORT MEER TE VERWACHTEN?

Hoewel de Dode-Zeerollen reeds tientallen jaren geleden zijn ontdekt, is veel niet gepubliceerd. The New York Times van 23 december 1990 keurde dit openlijk af met de woorden: „Zelfs fotografische duplicaten ervan worden vastgehouden door een exclusieve kliek geleerden die hun collega’s mijden en weigeren veel van het materiaal dat in hun bezit is te publiceren.” De krant berichtte echter dat er recentelijk een verandering in de staf van dit redactionele team heeft plaatsgevonden, wat een stap zou kunnen zijn in de richting van het doorbreken van „de kliekgeest waarmee de rollen omgeven worden . . ., en de wereld meer te weten zal komen over een buitengewoon tijdperk in de geschiedenis”.

[Illustratieverantwoording op blz. 12]

Pictorial Archive (Near Eastern History) Est.