Engulhu y’Obwami No. 37
Engulu y’erithulughanibwa omo kihugho kyosi
Endulya Y’edini Y’amabehi Yiri Hakuhi
▪ Eyikahulawa mw’edini y’amabehi y’eyahi?
▪ Yikasyahwa yithi?
▪ Ekiro yikasyahwa ukasyabya wandi?
Eyikahulawa mw’edini y’amabehi y’eyahi?
Omughulu ukalangira abandu bakakola ebithatholere oko lina ly’edini siwangabula erisusumana. N’omughulu abakayahula mw’abandu bw’oMungu bakútha omusasi w’omo malwa n’erikolera abandu b’ebithatholere sibyekuhithanaya kwehi? Busanaki edini yikabya nga yoyikatsuka kw’emyatsi mingi eyikaghalaya abandu? Sithwangabúgha thuthi emyatsi eyikaghalaya abandu yitsukire omo buli dini, Iyehe. Aliyo yitsukire omo dini ey’amabehi. Omundu oyusikibwe omo kihugho kyosi m’omughombe w’oMungu, yo Yesu Kristu, mw’abúgha athi edini y’amabehi yikaleka abandu ibakola emibírí mibi, kweneneko “omuthi mubi akahethaya ebighúma bibi.” (Matayo 7:15-17) Ebighúma bibi eby’edini y’amabehi yikahethaya by’ebyahi?
Edini y’amabehi . . .
◼ YIKAYINGIRAYA OMO MYATSI Y’AMALWA N’EY’EPOLITIKE: Egazeti Asiaweek, yikabúgha yithi “Omo bihugho bye Azia n’eby’ahandi,” “abakulu b’ebihugho bakakolesaya amenge mabi aw’eritsotsererya erikirirya ly’abandu bathoke eriberererya esyongumbu syabo, omw’ipokya bathoke eribya n’obuthoki bungi.” Emibere eyo yikendithukolyahi? egazeti yithi: “Ekihugho kyosi kyamasosa nga kikandighunga.” Omusondolya mughuma w’edini omo Amerika mw’abúgha athi: “mwamasonda muthi esyondeko esikakola emyatsi ey’eryubahisya n’eri̇́tha abandu sihwe, litholere esyondeko esyo isyathindwa.” Erihano liwe? “Esyondeko esyo sithindawe oko lina ly’oMungu.” Aliyo eBiblia ikabugha yithi: “omundu amabúgha athi: ‘nyanzire [oMungu],’ [anakwire] mulikyabo y’obusu, ini mubehi.” (1 Yoane 4:20) Nibya Yesu mw’abúgha athi: “Mwanze esyonzighu syenyu.” (Matayo 5:44) Wamayitheghererya ndeke esyodini esiri mw’abandu abakayingiraya omo syonyuhi wangaghanza singahi?
◼ EDINI Y’AMABEHI Y’IKIGHISAYA AMAKANGIRIRYA W’AMABEHI: Esyodini nyingi sikakangiriraya sithi omundu ali mw’enafsi kutse ekirimu, ekitswe ekithelangirika ekiri omo mundu. Neryo omundu akabya ahola enafsi siyirihola. Esyodini nyingi esikakangiriraya sithya, sikabana omo makangirirya ayo mw’endundi nene—sikalihisya esyofranka erisabira esyonafsi sy’abaholi. Aliyo, eBiblia siyiribúgha yithya. “[Enafsi NW] eyikakola ekibi—yikandisyahola.” (Ezekieli 18:4) “Abaliho banasi ko bakandisyahola; nikwa abaholi sibasikyi.” (Omughambuli 9:5) Yesu mwakangirirya athi hakasyabya erilubuka ly’abaholi—omundu amabya iniawithe enafsi eyithehola inibúgha ambu erilubuka isiryangasyabya na mughaso n’ahake. (Yoane 11:11-25) Naghu edini eyo wulimo ikakangiriraya nayo yithi omundu alimo enafsi eyithehola kwehi?
◼ EDINI Y ‘AMABEHI YIKALIBA AMESO OKO MYATSI Y’OBUSINGIRI: Omo bihugho bingi, mwabiribya esyodini esikahira omo bithumbi by’obwimaniri mw’abalume abakasingira n’abandi balume kutse abakali abakasingira n’abandi bakali. Sikahika n’okw’isaba eletha yihandikisaye endwa y’abalume n’abandi balume kutse abakali n’abandi bakali. Kandi n’omo syodini esikabúgha sithi sighanire obusingiri ukasunga nasyo isithahighula abimaniri abanaminyikere kobakasingira n’abana balere. EBiblia ibúyireki oko myatsi eyo? Ikabúgha yithi: “Simuthebibawe. Ab’amaraghane, kutse abakasaba esyosanamu, kutse abathethi, kutse abalume abakathethana . . . sibendisyasangira oko bwami bw’[oMungu].” (1 Abanya Korinto 6:9, 10) Naghu wanganaminya esyodini nyirebe esikaliba ameso w’oko myatsi y’obusingiri?
Neryo omo biro bikasa ekikandihikira esyodini esyuswire mw’ebighúma ebibolire ni kihi kwehi? Yesu mw’abúgha athi: “Obuli muthi owathehethaya ebighúma byowene akakondawa n’erighuswa omo muliro.” (Matayo 7:19) Kwenene, edini y’amabehi yikasyakondawa n’erithoghothibwa! Ekiriho ly’eriyibulya nga bikasyakoleka bithi na mughulu wahi? Ekitabu ky’eBiblia ekikahulawa mo Eribisulirwa ky’abya ikyabirighambula ngoko myatsi ikasyakoleka, omo bihande 17 ne 18, mo mukasungika amakangirirya ayo.
Edini y’amabehi yikasyahwa yithi?
Thalengekanaya, iwalangira omukali musingiri oyw’ikere oko mughongo ow’ekisoro kisusumenie. Ekisoro ekyo kiwithe emithwe irinda n’amahembe ikumi. (Eribisulirwa 17:1-4) Omukali musingiri oyo ni kisosekanio kyaki? Awithe olutsotsyo “oko bami b’ekyihugho.” Ambithe esyongimba sy’ehariri, akakolesaya amanukato, kandi awithe endundi nyingi kutsibu. Na kandi, ‘ebihanda byosi [bika]thebibawa’ omo mibírí yiwe y’erikania n’esyombinga. (Eribisulirwa 17:18; 18:12, 13, 23) EBiblia ikathuwathikaya thuminye omukali oyo ko y’endeghekerere ey’edini y’amabehi y’omo kihugho kyosi. Isiwalengakanaya wuthi omukali oyo ni dini nguma yiwithe lina, iyehe. Aliye sy’esyodini syosi esikahethaya ebighúma ebibolire.
Ekisoro eky’omukali ikereko ni kisosekanio ky’ebithunga byosi eby’epolitike.a (Eribisulirwa 17:10-13) Edini y’amabehi yikere oko mughongo w’ekisoro ky’epolitike, n’ibúgha ambu, yikasondaya eribya n’olutsotyo okw’ebyo bakulu b’ekihugho bakahamula n’oko busondoli bwabo.
Ibbwa, hakisiya hake, omwatsi ow’erisusumania iniakoleka. “Amahembe ikumi walangira, n’enyama eyo, aba basyakwa omumbalaka oyo y’obusu. Basyamututula, n’erimuyira ndumbu. Kandi basyalya omubiri wuwe; neryo basyamutalikyirira omo muliro.” (Eribisulirwa 17:16) Abakulu b’epolitike abw’omo kihugho kyosi bakasyabulikiranaya edini y’amabehi, bakasyalabaya muyo mw’akanyabungu n’eribugha yoho olosi! Ekikasyabathuma bakole bathya ni kihi kwehi? Ekitabu ky’eBiblia eky’Eribisulirwa kikabúgha kithi: “[OMungu]mwahira omo mithima yabo erisonda erikola eriyisunza liwe.” (Eribisulirwa 17:17) Kwenene, ekiro ky’oMungu kikasyahika eky’erîkalya edini y’amabehi n’erithuhya yo busana n’emikolere yayo y’ebithatholere ebyo yakola oko lina liwe. Omo mikolere y’oMungu y’eritswera lithunganene, akasyakolesaya abakulu ab’epolitike, abaraghane b’edini y’amabehi, bathoghothayeyo.
Wamabya isiwanzire erithoghotha haghuma n’edini y’amabehi wangakolaki kwehi? Omughombe w’oMungu akabúgha athi “abandu baghe, mulue [mo].” (Eribisulirwa 18:4) Neryo; lino ni mughulu w’erithibitha n’erilwá omo dini y’amebehi mo lubaluba! Ibbwa obusaghiro bulihi? Siwuhambane n’abakabúgha bathi oMungu syali, nabo kuthya sibali n’eriyikethera lyosi lyosi oko biro bikasa. (2 Abanya Tesalonika 1:6-9) Obusaghiro y’edini y’ekwenene. Wangathoka eriminya edini y’ekwenene y’uthi?
Ebiminyisyo by’edini y’ekwenene
Ebighúma bibuya ebyo dini y’ekwenene yikahethaya—Matayo 7:17.
Edini y’ekwenene . . .
◼ YIKAMINYIKALIRA OKO LWANZO: Abakaramaya oMungu y’omo kwenene “si b’ekihugho,” sibaghabaghabene busana n’ebihanda kutse oho bakulira, kandi bali ‘n’olwanzo, omughuma busana n’oghundi.’ (Yoane 13:35; 17:16; Emibírí 10:34, 35) Siwangathowa ambu bakakerana omo mihamba, alibo bali n’olwanzo lunene kundu omughuma busana n’oghundi okwihika erikirirya erikwa busana na bali kyabo.—1 Yoane 3:16.
◼ EDINI Y’EKWENENE Y’IKIRIRYE EKINYWA KY’OMUNGU: Edini y’ekwenene yikaghana erikangirirya “emitsye” n’ “amahano w’abandu,” aliyo amakangirirya w’edini y’ekwenene alwire omo Kinywa ky’oMungu, eBiblia. (Matayo 15:6-9) Busanaki? Busana “amasako ghosi [oMungu] yo watheghekanayagho, kandi ali n’endundi busana n’erihabula, n’erikangirirya abandu erikwama ekyithunganene.”—2 Timoteo 3:16.
◼ EDINI Y’EKWENENE YIKAHIRA OBUGHUMA B’OMO BUNYUMBA N’ERIWATHIKYA ERIBYA N’EMIGHENDERE MIBUYA: Edini y’ekwenene yikawathikaya abalume ‘banze abakali babo ngoko bakanza emibiri yabo,’ ikawathikaya omukali ‘akenge iba wuwe,’ n’erikangirirya abana ‘[b]owe abothatha n’abokoyo.’ (Abanya Efeso 5:28, 33; 6:1) Na kandi, abali n’omubírí w’erimanira litholere ibabya kyeghereryo eky’emithambire yitholere.—1 Timoteo 3:1-10.
Hanganabya edini nguma eyihindenie emibere eyo? Ekitabu Epolitike y’erithoghotya abayahudi (angl), ekyahandikawa oko 2001, kikabúgha kithi: “Abandu bangi balikwama amakangirirya n’emikolere y’aBalangiri ba Yehova, Erithoghothibwa ly’aBayahudi nga molithakoleka. Kandi nga sihangasyabya erithinda ebihanda by’abandu erikaghalaya ekihugho.”
Kwenene, omo bihugho 235, aBalangiri ba Yehova bakakangiriraya amahano w’eBiblia—na kandi, bakakolesayawo omo buyingo bwabo. Naghu thukakuhana wurondaye aBalangiri ba Yehova bakuwathikaye erigha eky’oMungu akakuronda ko wuthoke erimuramya omo nzira eyikamutsemesaya. Wukole wuthya lino. Siwulabaye akathámbi. Endulya y’edini y’amabehi yiri hakuhi!—Zefania 2:2, 3.
Wamabya wunasondire erigha eyindi myatsi mingi oko ngulu y’eBiblia eyo Balangiri ba Yehova bakathulughanaya; isiwathikathika eribalebekera akababe oko mwanya owatholere oko yikanganibwe hano.
□ Namabasaba munyilebeke akatabu Endeleeni Kukesha!, butsir’iriha.
□ Namabasaba munyiwathikaye erigha eBiblia butsir’iriha.
[Ebiri ahikwa]
a Wamasonda erigha omwatsi ono wo ndeke ndeke, wusome ekitabu Ufunuo—Upeo Wao Mtukufu U Karibu! kyahandikawa n’aBalangiri ba Yehova.
[Enzumwa ok’obukurasa 3]
Edini y’amabehi yiwithe olutsotsyo “oko bami b’ekyihugho”
[Enzumwa ok’obukurasa 3]
“Abandu baghe, mulue [mo]”