Watchtower EKIBIKIRO KY'EBITABU EKIRI OKO ENTERNETE
Akaleberyo k'Omuteya
EKIBIKIRO KY'EBITABU EKIRI OKO ENTERNETE
Kinande
  • EBIBLIA
  • EBITABU
  • MIHINDANO
  • mwbr23 Omwisi we 7 hipapuro 1-11
  • Ebikangirirwe omo “Omubírí n’engebe Akatabu k’Omuhindano

Sihali evideo yosi-yosi oko syo ulyasombola.

Muhakabya ebiteghendeka omuwulu w'erikimya evideo.

  • Ebikangirirwe omo “Omubírí n’engebe Akatabu k’Omuhindano
  • Ebikangirirwe omo Omubiri n’engebe Akatabu k’omuhindano—2023
  • Omutwe muke
  • EKIRO 3-9/07
  • EKIRO 10-16/07
  • EKIRO 17-23/07
  • EKIRO 24-30/07
  • EKIRO 31/07–6/08
  • EKIRO 7-13/08
  • EKIRO 14-20/08
  • EKIRO 21-27/08
  • EKIRO 28/08–3/09
Ebikangirirwe omo Omubiri n’engebe Akatabu k’omuhindano—2023
mwbr23 Omwisi we 7 hipapuro 1-11

Ebikangirirwe omo “Omubírí n’engebe Akatabu k’Omuhindano

© 2023 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania

EKIRO 3-9/07

EBY’OBUGHULI OMO KINYWA KY’OMUNGU | EZERA 4-6

“Muleke omubírí . . . akoleke”

w22.03 18 enu. 13

Unalangire ekyo Zekaria alangira?

13 Omubírí w’erihimba ehekalu yo buhya-buhya mwimanibwa. Nomo byanabya bitya, abalume abasombolawa erisondola abandu b’oMungu​—oMuhereri mukulu Yosua n’Omuguvernere Zerubabeli​—‘mobatsuka erihimba buhya-buhya enyumba y’oMungu.’ (Ezr. 5:1, 2) Abayahudi balebe banganabya imubalangira eriyisogha eryo nga siryuwene. Abayahudi sibenditoka erikola omubírí w’erihimba ehekalu omo bubiso-biso. Kandi babya ibanasi ngoko esyonzighu syabo sikendiyikandanga sitoke erimania omubírí wabo. Abalume babiri ababya bakimanira omubírí, ye Yosua na Zerubabeli, babya balaghire oko ekyangawatya eriyiketera lyabo ngoko Yehova ane haghuma nabo kandi akendibawatikya. Mubabanakyo. Bati?

w86-F 1/2 29, akasanduku enu. 2-3

Eriso lya Yehova “lyabya oko Bakulu”

Abayahudi abasighala babere babisubula erilua eBabeli, muhabya omughulu w’emyaka 16 ow’eritendikola omubírí. Omuminyereri Hagai na Zekaria mubalusya Abayahudi omo butatsomana bwabo, n’omubírí w’eritasyahimba ehekalu ya Yehova mwatasyatsuka. Aliwe, mughulu muke enyuma waho, omubírí oyu mwabana ebikakiryo erilua oko bakulu be Persia. Esyonzighu musyabulya siti, “Nindi wabahamula erihimba enyumba eyi?”​—Ezr. 5:1-3.

Si kyabya kyolo erisubirya oko ribulyo eryo. Abakulu b’Abayahudi ko bakwa obuba, omubírí w’erisubya ehekalu endimana aho n’aho. Kandi abakulu b’Abayahudi ko bahitanaya abakulu be Persia, omubírí angaghanisibwe aho n’aho. Neryo abakulu b’Abayahudi (alinga bakasondolwa n’Omuguvernere ye Zerubabeli n’Omuhereri Mukulu Yosua) mubasubirya omo menge kandi ndeke. Mubibukya abakulu be Persia erihamula ly’Omwami Kiro elyabya ilyabiribiriranwa kera-kera elyabya likalighira Abayahudi erilola embere n’omubírí oyu. Kundi ibanasi ngoko ekyalaghiro ky’Abanya-Persia sikiribinduka, abakulu be Persia aba mubayisogha omo menge erikwama erihamula ly’omwami. Neryo omubírí mwalola embere erihika aho Omwami Dario naye alighiragho kileta-leta erilola embere!​—Ezr. 5:11-17; 6:6-12.

w22.03 15 enu. 7

Unalangire ekyo Zekaria alangira?

7 Embinduka muyaletera abahimbi b’ehekalu erikiranibwa rilebe. Ni mbinduka yahi? Omo mwaka 520 E.M.W., Dario I, mwabya mwami we Persia. Omo mwaka w’akabiri w’obutabali bwiwe, mwafumbula ngoko abakakiraya obuhimbe bwe hekalu mubabuna emighambo. Neryo, Dario mwabugha ati batolere ibabughirira omubírí. (Ezr. 6:1-3) Eriyisogha ly’omwami eryo mulyaswekya obuli mundu, aliwe mwakola ebingyi okwaho. Omwami mwabwira ebihanda ebyabya bitimbire oko Bayahudi ati bileke eribakakirya kandi ati biteke esyofranga n’obuli kindu kyosi ekyo Abayahudi balaghireko batoke eribughirira erihimba ehekalu! (Ezr. 6:7-12) Ekyo mukyaleka Abayahudi ibabughirira erihimba ehekalu enyuma sy’emyaka hakuhi ini, omo mwaka 515 E.M.W.​—Ezr. 6:15

w22.03 18 enu. 16

Unalangire ekyo Zekaria alangira?

16 Eyindi nzira eyo Yehova akatuhamo obusondoli ly’erilabira “omugombe oyutelegula n’owamenge.” (Mt. 24:45) Hanganabya endambi itwatika-tikira obusondoli obo amaleta. Eky’erileberyako, twanganahabwa obusondoli bw’embaghane obukatuteghekanaya tutoke eribala oko kitsinduli kilebe ekyo tukalengekanaya nga sikyangahika omo kiharo ekyo twikeremo. Kutse twanganalengekania tuti omugombe oyutelegula n’owamenge abirilabyaho kateho oko busondoli bulebe obwakatuha omo mughulu w’ekihunzo. Twangakolaki twamalangira obusondoli obo tulyahabawa nga si bw’amenge? Twanganalengekania oko ndundi eyo Abaisraeli babana omughulu bakwama ebyo Yosua na Zerubabeli basababo erikola. Twanganalengekania n’oko yindi myatsi eyiri omo Biblia eyo twabirisoma. Muhanabya emighulu abandu b’oMungu ibahabwa obusondoli obulangirikire nga sibuwene omo meso w’abandu aliwe mubwaleka engebe yabo iyasabuka.​—Abat. 7:7; 8:10.

Obuteke bw’eKinywa ky’oMungu

w93-SW 15/6 32 enu. 3-5

Wanganayiketera eBiblia?

Ekitsere eki mukyakokotibwa eTarso, omuyi owakabanika munabwire omo luhande lw’endina lwe Turquie. Ekitsere eki kyahulukibawa omo mughulu w’obutabali bw’omutabali Mazaeus owe Persia omo karne ke 4 E.M.W. Ekitsere eki kihandikireko kiti Mazaeus abya mutabali w’ekiharo ky’eluhande lw’“Eyisirya w’Olusi,” ni bugha ambu, Olusi Efurati.

Neryo busanaki ebinywa ebi bitolere eritsopolibwa ndeke? Kundi ebinywa bighumerera ebyo bikabanika n’omo Biblia. Ekitabu kya Ezera 5:6–​6:13 kikatubwira ngoko omwami we Persia ye Dario n’omutabali oyukahulawamo Tatenai mubahandikirana. Omo baruha yabo mwabya omwatsi w’Abayahudi eritasyahimba ehekalu yabo eYerusalema. Kundi Ezera abya muhandiki mubuya w’Emighambo y’oMungu, tulighire ngoko ebyo ahandika by’abya by’ekwenene kandi ebihikene. Ukendilangira ngoko omo Ezera 5:6 na 6:13, Ezera mwahandika ati Tatenai abya “mutabali w’eyisirya w’olusi.”

Ezera ahandika ebi hakuhi oko mwaka we 460 E.M.W., ni bugha ambu hakuhi myaka 100 embere sy’ekitsere eki eritsapisibwa. Abandu balebe bakalengekanaya bati eryahula omutabali wa kera ni kighuma ky’oko hyatsi hike-hike ehikaswekaya. Aliwe kyamalangirika ngoko ebyo abahandiki b’eBiblia bahandika ni b’eriyiketera kundi ibakakanaya n’oko hyatsi hike-hike ng’ehyo. Ekyo ikyanganaleka iwatasyabya n’eriyiketera kutsibu omo bindi ebyo bahandika.

EKIRO 10-16/07

EBY’OBUGHULI OMO KINYWA KY’OMUNGU | EZERA 7-8

“Emighendere ya Ezera muyaletera Yehova y’olukengerwa”

w00-SW 1/10 14 enu. 8

Eriyighisya likaletera emiyisa n’obutseme

8 Olwanzo olo tuli nalo oko Kinywa kya Yehova lutolere ilwalua omo mutima wetu, omuli eriyowa lyetu. Litolere itwatsemera eriyiteghererya ndeke emyatsi milebe eyo tukasoma, itwalengekania buli oko myatsi milito ey’obunya-kirimu eyo tukasoma, itwahwerya amalengekania wetu wo kuyo, n’erighanirya kuyo ko buli. Ebyosi ebyo bikasaba eribya omo mwanya owatekene n’obuwatikya b’omusabe. Nga Ezera, litolere itwateghekania emitima yetu busana n’erisoma n’eriyighisya eKinywa ky’oMungu. EBiblia ikabugha yiti: “Ezera iniabirihira omutima wiwe eriga emigambo [ya Yehova,] n’erikolayo, n’erikangirirya omo Israeli emigambo yiwe n’ebilagiro biwe.” (Ezr. 7:10) Lebaya emyatsi isatu eyaleka Ezera iniateghekania omutima wiwe: eriyighisya, erikolesya ebyo abya akasoma, n’erikangirirya. Litolere itwakwama eky’erileberyako kiwe.

si-SW 75 enu. 5

Ekitabu ky’eBiblia namba 13​—1 Emyatsi y’Emigulu

5 Sihabya oghundi mundu oyutolere kwilaba Ezera erihandika omwatsi w’ekwenene oyu. “Kusangwa Ezera iniabirihira omutima wiwe eriga emigambo [ya Yehova], n’erikolayo, n’erikangirirya omo Israeli emigambo yiwe n’ebilagiro biwe.” (Ezr. 7:10) Yehova mwamuwatikya n’ekirimu kiwe kibuyirire. Omutabali owe Persia, oyuwabya mutabali w’ekihugho kyosi oko mughulu oyo, mwalangira amenge w’oMungu omo Ezera neryo amamuha obutoki bunene omo biharo by’obwami bwe Yuda. (Ezr. 7:12-26) Neryo busana n’obutoki bw’oMungu n’ob’omwami, Ezera mwatoka erisosotya ndeke emyatsi eyo ahandika n’erikwesa-kwesa omo bitabu eby’eriyiketerwa ebyabya oko mughulu oyo.

it-1-F 1155-1156 enu. 9

Eriyikehya

Rikawatikaya omundu erisondolwa ndeke. OMungu akasondola abakayikehaya embere siwe. Ezera abya n’omubírí owalitohire ow’erisondola abalume abalabire oko 1 500, isimuli abahereri, Abanetinimu, n’abakali n’abana erilua eBabeli eriya eYerusalema. Eritomeka okw’ekyo, babya bahekire ehoro nene n’ebitsipa ebyangakolesibwe eryuwania ehekalu eYerusalema. Babya balaghire oko buteya ibane omo lughendo, aliwe Ezera mwatasaba omwami we Persia abasuda aberibateya isibabya nga bamayiketera amaka w’abandu. Kandi, abya iniabiribwira omwami ati: “Ebyala [by’oMungu] wetu biri oko bosi abakamusonda-sondaya.” Busana n’ekyo mwabugha ati habye eritsira akalyo abandu batoke eriyikehya embere sya Yehova. Mubasaba oMungu, naye mwabowa neryo amabateya oko syonzighu syabo batoke eribugha olughendo olukalire olo omo buholo. (Ezr 8:1-14, 21-32) Omuminyereri Danieli iniane omo bunyewa eBabeli mwasimwa kutsibu n’oMungu kundi mwayikehya embere Siwe akasondekania obusondoli n’eriminya. Yehova mwamutumira omumalaika n’enzoli.​—Dan 10:12.

Obuteke bw’eKinywa ky’oMungu

w06-SW 15/1 19 enu. 11

Emyatsi mikulu-mikulu erilua omo kitabu kya Ezera

7:28–8:20​—Busanaki Abayahudi bangyi ababya eBabeli mubasagha erihetukira eYerusalema haghuma na Ezera? Nomo habya ihamabilaba emyaka eyilabire oko 60 eritsuka ekiro ekikuto ky’erimbere eky’Abayahudi batsuka erilua eBabeli bakasuba omo kihugho kyabo, abandu babya ibakine bake kutsibu omo Yerusalema. Neryo omundu erisuba eYerusalema abya atolere iniatsuka amaisa mahya-mahya kandi omo mibere eyituwene n’eyikalire. Oko mughulu oyo, omo Yerusalema mwabya obwera bungyi kwilaba eBabeli eyo babya n’akanya ak’eribana esyofranga. N’ekindi, olughendo lw’erilua eBabeli eriya eYerusalema lwabya mw’ebitsibu bingyi. Abayahudi erisubula eYerusalema kyabya kisabirebo eriyiketera Yehova yo kutsibu, omuhwa munene busana n’eriramya ly’ekwenene, n’obutubaha. Ezera naye mwayibanira amaka omo Yehova. Kundi Ezera mwasikya-mutima ebihanda hakuhi 1 500​—alinga abandu nga 6 000​—mubaligha erisuba omo kihugho kyabo. Kandi Ezera abere atasyahira omo bandu mw’omuhwa w’erisuba eYerusalema, Abalawi 38 n’Abanetinimu 220 mubaligha erisubayo.

EKIRO 17-23/07

EBY’OBUGHULI OMO KINYWA KY’OMUNGU | EZERA 9-10

“Ebitsibu ebikalwira omo butowa”

w06-SW 15/1 20 enu. 1

Emyatsi mikulu-mikulu erilua omwa kitabu kya Ezera

9:1, 2​—Ni kitsibu kyahi ekyendilwira omwitahya ab’ebindi bihanda? Ekihanda ekyabya ikyabiritasyasuba kyo kyabya kitolere ikyateya eriramya lya Yehova erihika oko Masiya. Erihikya ab’ebihanda kyabya kitsibu ekyangatsandirye eriramya ly’ekwenene. Kundi abandi babya ibabiritsuka eritahirya omo bihanda by’abandu abakaramaya esyosanamu, ekyo kyendikolya ekihanda kyosi okwileka eriramya Yehova. Neryo ibwa Masiya angabutirwe omo kihanda kyahi? Kwesi ekyo kyo kyaleka Ezera iniaswekera ebyabya bikakoleka!

w09-SW 1/10 10 enu. 6

Ni kyahi ekyo Yehova akatusondako?

Eriowa Yehova erilua oko mutima likaleta emiyisa mingyi. Musa akahandika ati: ‘Muteghaye ebihano [bya Yehova] . . . ebyo ngabahana munabwire busana n’eryuwana lyenyu.’ (Omulondo 13) Kwesi, obuli kihano kya Yehova​—ebyosi ebyo akabugha ati tukole, ni busana n’endundi yetu. Ko bine bitya kundi eBiblia ikabugha yiti “[oMungu] ni lwanzo”. (1 Yoane 4:8) Busana n’ekyo, abirituha ebihano ng’ebi tutoke eribana endundi kera na kera. (Isaya 48:17) Twamabya tukakola ebyosi ebyo Yehova akatusaba, ekyo kikatuteghaya oko bitsibu bingyi lino kandi itukendisyabana oko miyisa ya kera na kera omo butabali bw’Obwami bwiwe.

Obuteke bw’eKinywa ky’oMungu

w06-ZS 15/1 20 enu. 2

Emyatsi mikulu-mikulu erilua omo kitabu kya Ezera

10:3, 44​—Busanaki abana mubatibitwako kughuma n’abo koyo wabo? Abana nga basighala, obo koyo wabo bendibya bakasubula busana n’abana babo abo. Kandi, tunasi ngoko abana balere batolere ibabya hakuhi n’abo koyo wabo.

EKIRO 24-30/07

EBY’OBUGHULI OMO KINYWA KY’OMUNGU | NEHEMIA 1-2

“Neryo monasaba”

w08-SW 15/2 3 enu. 5

Hira Yehova y’embere syaghu mughulu wosi

5 Hanganabya endambi itwanganalagha okw’isaba oMungu y’obuwatikya bwa luba-luba. Kiro kighuma, Omwami we Persia ye Artasasta mwalangira obusu b’omutengyi wiwe ye Nehemia ibwabirisusumana. Omwami mwamubulya ati, “Ukasabaki [wanzireki] kwehi?” Neryo Nehemia ‘mwasaba oko [Mungu] w’elubula.’ Nehemia mwatasaba bingyi omo musabe w’obukutu-kutu oyu. Aliwe, oMungu mwasubirya kugho, kundi omwami mwawatikya Nehemia eritasyahimba esyombimbo sye Yerusalema. (Soma Nehemia 2:1-8.) Kwesi oMungu anganasubirya oko musabe mukuhi ow’obukutu-kutu.

be-SW 177 enu. 4

Erilabya omukania butsira erilebya kutsibu ebihandikire

Omundu amabikubulya kitsumbukirania oko ebyo wikirirye, ni kyahi kyo kyangakuwatikya eritondeka ndeke ebinywa eby’erimusubirya? Wighe Nehemia, oyo wasaba bukutu-kutu embere sy’erisubirya oko ribulyo ery’Omwami Artasasta. (Neh. 2:4) N’ekindi, teghekanaya luba-luba omo bwenge bwaghu ebyo ukendibugha. Wanganatondeka emyatsi omo syonzira isatu sino: (1) Sombola enzumwa nguma kutse esibiri esyo ukendihira omo mukania waghu (wangakakolesya esyonzumwa esiri omo kitabu Kutoa Sababu). (2) Sombola amasako awahambene n’esyonzumwa esyo ukendikaniako. (3) Teghekanaya nga ukenditsuka wuti omukania waghu omo menge oyulyakubulaya atoke erikuhulikirira. Wabikola ebyo, wanganatsuka erikania.

Obuteke bw’eKinywa ky’oMungu

w86-F 15/2 25

Eriramya ly’ekwenene likasinga

Iyehe, emibere y’obulighe eyo Yerusalema yabyamo wo wabya mwatsi mukulu omo misabe ya Nehemia omo “musibo n’omo kiro.” (Neh 1:4, 6) Neryo abere abibana akanya ak’eribwira Omwami Artasasta ngoko anzire eritasyahimba esyombimbo sye Yerusalema, kandi Nehemia mwasaba, akasubira omo myatsi eyo abya inyabirisaba ngendo nyingyi. Yehova mwasubirya oko musabe wiwe, neryo Omwami amamulighira eritasyahimba esyombimbo sy’omuyi.

Ekyo twamigha: Nehemia mwasaba Yehova y’obusondoli. Omughulu tukasonda eriyisogha omwatsi owalitohire, netu kutya tutolere ‘itwayitsingirira omw’isaba’ erikwama obusondoli bwa Yehova.​—Abanya Roma 12:12.

EKIRO 31/07–6/08

EBY’OBUGHULI OMO KINYWA KY’OMUNGU | NEHEMIA 3-4

“Ukalengekanaya uti omubírí w’ebyala syakutolere?”

w06-SW 1/2 10 enu. 1

Emyatsi mikulu-mikulu erilua omo kitabu kya Nehemia

3:5, 27. Situtolere tukalangira omubírí w’ebyala owo tukakolera oMungu nga ni w’ahisi, ngoko ‘abakulu b’abandu’ b’Abanya Tekoa bakola. Aliwe, twanganigha abandi Banya Tekoa abayiherera eriwatikya oko omubírí w’ebyala.

w19.10-ZS 23 enu. 11

Yehova anganakukolesya ati?

11 Emyaka mingyi enyuma waho, abali ba Salumu babya baghuma b’oko bandu abo Yehova akolesaya eritasyakokotya esyombimbo sye Yerusalema. (Neh. 2:20; 3:12) Nomo tata wabo anabya mughuma w’oko bakulu, abali ba Salumu mubayiherera erikola omubírí owakalire oyo. (Neh. 4:15-18) Ibo si babya ng’abakulu b’abandu b’Abanya Tekoa, ‘abatawatikaya’ oko mubírí. (Neh. 3:5) Terilengekania oko butseme obo abali ba Salumu babya nabo omubírí akahwa omo biro 52 buyira! (Neh. 6:15) Omo biro byetu bino, abali betu bakayiherera ibanatsemire erikola emibírí y’embaghane eyibuyirire​—erihimba n’erisugha amanyumba awabirihererwa Yehova. Amenge wabo, omuhwa, n’obutaleghula bwabo bikaleka omubírí oyu iniatokekana.

w04-SW 1/8 18 enu. 16

Erikulya amalengekania ng’awa Kristo oko bukulu

16 Abakristo bosi, abalere n’abakulire, batolere ibakulya amalengekania ng’awa Kristo awalebirye obukulu. Omo ndeko, emibírí mbiriri-mbiriri yitolere erikolwa. Isiwaghana wamasabwa erikola emibírí eyikalangirika ng’eya hisi. (1 Samweli 25:41; 2 Abami 3:11) Babuti, mukanahira omo bana benyu m’omuhwa w’erikola ibanatsemire omubírí wosi-wosi ogho bakahabawa oko Kisenge ky’Obwami kutse eyikakoleka emihindano minene-minene? Bakanakulangira ukakola emibírí eyikabya nga ni y’ahisi? Mughala wetu mughuma oyukakola munabwire oko Bwikalo bukulu obw’Amibiri ba Yehova akibuka ndeke-ndeke eky’erileberyako ky’ababuti biwe. Akabugha ati: “Ngoko babya bakakola omubírí w’erisugha Ekisenge ky’Obwami kutse eky’emihindano minene-minene mukyanikangania ngoko bakalangira omubírí oyo mo w’omughaso munene. Kangyi-kangyi ibakayiherera erikola emibírí eyikawatikaya endeko kutse abaghala n’abali betu b’omo kihugho kyosi, nomo yangabya iyikalangirika mo y’ahisi. Ekyo kyabiriniwatikya eribya ngaligha n’omutima wosi omubírí wosi ogho bakamba hano oko Beteli.”

Obuteke bw’eKinywa ky’oMungu

w06-SW 1/2 9 enu. 1

Emyatsi mikulu-mikulu erilua omo kitabu kya Nehemia

4:17, 18​—Abandu benditoka bati erihimba omo byala bighuma? Eki sikyabya kikalire na hake oko bandu ababya bakaheka emiheke. Omuheke iniakabya abihika oko mutwe kutse oko bitigho, ebyala bighuma ibikahambiriragho n’ebindi ibyahamba “ebindu biwe by’amalwa.” Abahimbi ababya balaghire erikolesya ebyala byosi erikola omubírí wabo “obuli mundu iniambite omuyali wiwe oko ndungu yiwe, ko bahimba batya.” Abosi babya ibanayiteghekire eriyilwirako enzighu yamabyasa.

EKIRO 7-13/08

EBY’OBUGHULI OMO KINYWA KY’OMUNGU | NEHEMIA 5-7

“Nehemia abya anzire erikolera abandi, butsira erikolerwa”

w02-SW 1/11 27 enu. 3

Abakimira eriramya ly’ekwenene​—abakera n’abamunabwire

Nehemia mwaherera endambi yiwe nene n’ebutoki bwiwe obw’eritondeka emyatsi yo ndeke. Kandi mwakolesya ebindu biwe erimira eriramya ly’ekwenene. Mwakolesya esyofranga siwe eriyalusya abaghala babo Abayahudi omo bukobe. Mwabweka esyofranga butsira erisaba efaida. ‘Mwatatsotsoberya’ Abayahudi omw’isaba akalyo kiwe iye ng’omutabali, ebindu ebyo abya asingene erihabwa. Omo mwanya w’ekyo, mwayiteghekania erilisya “abandu erighana n’amakumi atano Abayuda, n’abakulu, na kwilaba aho” abalua omo bihanda ebyabya bitimbire oko Bayuda. Obuli kiro mwaha “enume nguma n’esyombuli esyuwene ndeke ndatu n’esyongoko” busana n’abagheni biwe. Kandi ngendo nguma omo biro ikumi iniakabaha “ebinyu bingi by’emisindo yosi”​—ebyosi ebi inyakaghulabyo oko syofranga siwe.​—Nehemia 5:8, 10, 14-18.

w16.09-ZS 8 enu. 16

“Siwuleke ebyala byagu bikoloba”

16 Omo buwatikya bwa Yehova, Nehemia n’ababya haghuma naye mubasikya ebyala byabo eritasyahimba esyombimbo sye Yerusalema. Mubabugha omubírí oyo omo biro 52 bisa! (Neh. 2:18; 6:15, 16) Nehemia mwatabya akasamalira lisa abahimbi, aliwe mwakola kughuma nabo. (Neh. 5:16) Abasyakulu bangyi b’endeko bakayikasa erikwama eky’erileberyako kya Nehemia omwiwatikya oko eby’obuhimbe kutse omwikokotya n’erisugha Ebisenge byabo by’Obwami. Kandi bakayikasa eriwatya ebyala ebite n’amaka n’eby’abandu abakahanga-hangaya omo mutima omwitulira haghuma n’abaghala n’abali babo, n’erilendererabo.​—Soma Isaya 35:3, 4.

w00-SW 1/2 32

Yehova akendisyakwibuka?

Kangyi-kangyi omo Biblia, ekinywa “eryibuka” kikakolesibawa oko Mungu, kikamaanisaya erikolera omundu omwatsi mulebe. Ng’eky’erileberyako, ekihugho kyabere kyabyusula busana n’erighunga ly’amaghetse oko biro 150, “[oMungu] mwibuka Noa . . . , neryo [oMungu] mwalabya erihunga ly’oko kihugho, neryo amaghetse mwatsuka erihwako.” (Enzuko 8:1) Emyaka mingyi enyuma waho, Abafilisitini babere baliba ameso wa Samusoni n’erimuboha, mwasaba ati: “Iwe [Yehova], kisi-kisi wunyibuke, kandi kisi-kisi wumbe kagala engendo nguma eyi nyisa.” Neryo Yehova mwibuka Samusoni amamuha akaghala kanene atoke erikisirya esyonzighu sy’oMungu. (Abatsweri 16:28-30) Ko kyatya kitya n’oko Nehemia. Yehova mwatsumula akaghala kiwe n’eriramya ly’ekwenene mulyasubibwa omo Yerusalema.

Obuteke bw’eKinywa ky’oMungu

w07-SW 1/7 30 enu. 15

‘Kinda ekibi omo kibuya’

15 Ey’akasatu, esyonzighu sya Nehemia musyakolesya omutebya, ye Semaya oMuisraeli, erihotera Nehemia akete omughambo w’oMungu. Semaya mwabwira Nehemia ati: “Tuhindane haghuma omo nyumba [y’oMungu,] omo hekalu, neryo tukinge esyonyuyi sy’ehekalu; kusangwa bakendiasa ibakwita.” Semaya mwabira Nehemia ati bakendimwita amatendibisama omo hekalu. Aliwe, Nehemia si muhereri. Amabiyabisama omo nyumba y’oMungu inyamakola erilolo erikalire. Angaketire Omughambo w’oMungu busana n’erilamya engebe yiwe? Nehemia mwasubirya ati: “Nindi, oyo wangabya nga ngye, oyo wangaya omo hekalu erilamya engebe yiwe kwehi? Sindiendingira.” Ni kyahi ekyaleka Nehemia iniatatoghera omo kitegho ekyo Semaya ahiraho? Kundi mwaminya ngoko nomo Semaya abya Muisraeli mulikyabo, “[oMungu] mwatamutuma.” Nibya, mwaminya ngoko omuminyereri w’ekwenene syangamubwira ati akete Omughambo w’oMungu. Kandi hano, Nehemia amaghana erikindwa n’esyonzighu. Mughulu muke enyuma waho mwabugha ati: “Neryo litya oluhimbo mulwahwa oko kiro ky’amakumi abiri n’ebitanu ky’omukera we Eluli, omo biro makumi atanu n’ebibiri.”​—Nehemia 6:10-15; Emiganzo 1:51; 18:7.

EKIRO 14-20/08

EBY’OBUGHULI OMO KINYWA KY’OMUNGU | NEHEMIA 8-9

‘Obutseme bwa Yehova ni kaghala kenyu’

w13-ZS 15/10 21 enu. 2

Ebyo tukigha oko misabe eyiteghekanibwe ndeke

2 Omuhindano munene oyu abya ihamabilaba omwisi mughuma Abayuda ibabiribugha eritasyahimba esyombimbo sye Yerusalema. (Neh. 6:15) Abandu b’oMungu mubahimba esyombimbo esi omo biro 52 bisa, n’enyuma waho bamatsuka eritsomana kutsibu obwagha bwabo b’obunya-kirimu. Neryo oko kiro ky’erimbere eky’omwisi muhya[ Tishri] mubahindana haghuma omo kibugha ky’omuyi erihulikirira Ezera haghuma n’abandi Balawi bakasoma eMighambo y’oMungu n’erifasiriyayo. (Epitsa 1) Abandu b’oMungu bosi, erihirako “n’abosi abatoka eriowa n’eriminya,” mub’imana eritsuka omo “ngyakya-ngyakya erihika omw’itungi.” Tubughe tutiki munabwire oko bangyi b’okw’itwe abakahindanira omo Bisenge by’Obwami ebyuwene nga! Aliwe, ukanayeghaya iwabirilengemerwa n’eritsuka erilengekania oko bindu ebite by’omughaso emihindano ikalaba? Kyamabya kitya, wanganatasyalengekania oko ky’erileberyako eky’Abaisraeli bakera, abatahulikirira lisa aliwe kandi mubatulwa oko mutima erihika oko kika bamatsuka erilira bakalangira ngoko babiritaluka erisikya Emighambo y’oMungu ibo ng’ekihanda.​—Neh. 8:1-9.

w07-SW 15/7 22 enu. 9-10

‘Unemwendilendera omo mibere y’ekirimu’?

9 Obutseme ry’eriyowa ndeke erikalua oko mutima kutse eriyisyandira. Yehova ni “Mungu w’obutseme,” (1 Timoteo 1:11, NWT; Esyonyimbo 104:31) Omughala anzire kutsibu erikola erisonda lya Tata wiwe. (Esyonyimbo 40:8; Abaebrania 10:7-9) Kandi “obutseme bwa [Yehova] ni kagala [ketu].”​—Nehemia 8:10.

10 Obutseme obo Mungu akatuha bukaleka itwayowa itwabiritekana omughulu tukakola erisonda liwe nibya n’omo mighulu eyikalire, emighulu y’obulighe kutse omo mughulu tukendereribawa. “Eriminya [ly’oMungu]” ka likatuletera obutseme bunene! (Emisyo 2:1-5) Obughuma bwetu n’oMungu obukatuletera obutseme buseghemere okwiminya ly’ekwenene n’erikirirya oMungu n’embanulo ya Yesu. (1 Yoane 2:1, 2) Eribya mughuma w’oko kihanda ky’abalikyetu eky’omo kihugho kyosi nakyo kikaleka itwabya n’obutseme. (Zefania 3:9; Hagai 2:7) Amaha wetu w’oBwami n’olusunzo lunene lw’eritula engulu mbuya bikaleka itwatsema. (Matayo 6:9, 10; 24:14) Kutya n’amaha w’engebe y’erikota. (Yoane 17:3) Kundi tuwite amaha awosi ayo, tutolere ‘itwatsema ndeke.’​—Eryibuka Ebihano 16:15.

Obuteke bw’eKinywa ky’oMungu

it-1-F 151 enu. 7

Ekiaramu

Emyaka mingyi Abayahudi ibabirilua omo bunyewa mw’eBabeli, Ezera omuhereri mwasomera Abayahuda ababya bahindene haghuma eYerusalema ekitabu ky’Emighambo, n’Abalawi mbiriri-mbiriri mubowisyayo abandu. Nehemia 8:8 hakabugha hati: “Mubasoma omo kitabu, omo mighambo [y’oMungu,] n’eriminyikala; mubasobola ebinywa, kyaleka ibaminya ekyasomawa.” Eriminyikalya kutse erisobola ebinywa eri alinga lyabya lihiriremo eribindula ebinywa by’eKiebrania omo Kiaramu. Alinga Abayahudi mubigha eKiaramu ibane eBabeli. Kandi, alinga eriminyikalya eryo lyabya eryowisya ndeke Abayahudi ebyo bakabasomera, nomo banabya bakowa eKiebrania.

EKIRO 21-27/08

EBY’OBUGHULI OMO KINYWA KY’OMUNGU | NEHEMIA 10-11

“Mobayiherera busana na [Yehova]”

w98-SW 15/10 22 enu. 13

E Yerusalema eyilingene n’erina ryayo

13 “Endagano” eyahirawa kw’ekiminyisyo omo biro bya Nehemia muyateghekania abandu b’oMungu oko kiro ky’eriherera esyombimbo sye Yerusalema. Aliwe habya ihakine oghundi mwatsi w’erikola luba. Kundi babya ibamabitimbya oko Yerusalema oluhimbo lunene oluliko esyongyo 12, omuyi oyo abya alaghire oko bandu bangyi ab’erikala mugho. Nomo mwanabya mwikere Abaisraeli balebe, “omuyi abya mugali kandi ini munene, nikwa abandu ababyamo babya bake.” (Nehemia 7:4) Erisoha olubanza olo, abandu “mubagusa omugereko erireta omughuma w’erikumi eriikala eYerusalema omuyi owabuyirire.” Eribya ibanayiteghekire erikwama endegheka eyi mukyaleka abandu ibatsumula “abandu abosi abaliga eriikala eYerusalema.” (Nehemia 11:1, 2) Eki ka ni ky’erileberyako ekyuwene oko baramya b’ekwenene munabwire abanganatoka eriyawatikya eyiri obwagha bunene bw’Abakristo abakulire bunya-kirimu!

w86-F 15/2 26

Eriramya ly’ekwenene likasinga

Erisighania omwandu wabo n’erihumira eYerusalema kyangasabirebo esyofranga nene n’eyindi myatsi. Kandi alinga ababya bikere omo muyi oyo ibanganahikirwa n’ebitsibu bingyi. Ebyosi ebyo mubyaleka abandi Bayahudi ibalangira ngoko abakayiherera erisuba eYerusalema batolere erisimwa, kandi, alinga mubasabirabo bati Yehova atsumulebo.

w16.04-ZS 7 enu. 15

Erikola omwikirirya likaleka itwasimwa n’oMungu

15 Omughulu twaherera engebe yetu oko Yehova, mutwamulagha ngoko tukendikola erisonda liwe n’omutima wosi. Twabya itunasi ngoko eriberererya erilagha eryo hane ebyo twanganayisogha eriherera. Aliwe ibwa, eriyiherera lyetu likalangirika ndeke omughulu tukasabawa erikola omubírí ogho tukabya nga sitwanzire. Omughulu tukayiherera tutya n’erikolera oMungu y’emibírí eyikabya nga siyitutolere, tukabya itwamakangania ngoko tuwite obwikirirya. Emiyisa eyikalwiramo yilengire kutsibu ebyo twangaherera. (Mal. 3:10) Neryo kabya kiti oko mwali wa Yefuta?

Obuteke bw’eKinywa ky’oMungu

w06-SW 1/2 11 enu. 1

Emyatsi mikulu-mikulu erilua omo kitabu kya Nehemia

10:34​—Busanaki mubasabwa erileta esyongwi? Omo Mighambo ya Musa simwabya omughambo owakabugha ati babye bakaleta esyongwi. Eki kyahirawaho busana n’obwagha obwabyaho. Mubalagha oko syongwi nene kutsibu batoke erihisya obuhere oko kiherero. Alinga sihabya Abanetinimu abatosire, ababya bakakola oko hekalu ng’abakobe abate Baisraeli. Busana n’ekyo, mubakola obukanga batoke eribana abakendibya bakaleta esyongwi.

EKIRO 28/08–3/09

EBY’OBUGHULI OMO KINYWA KY’OMUNGU | NEHEMIA 12-13

“Ubye mutaleghula oko Yehova omughulu ukasombola abira”

it-1-F 100 enu. 8

Abaamoni

Tobia abere abitibitwako omo hekalu, mubasoma n’erikolesya omughambo wa Yehova owali omo Eryibuka Ebihano 23:3-6 owakaghanaya Abaamoni n’Abanya-Moabu eriingira omo kihanda kye Israeli. (Neh 13:1-3) Ambu alinga ekikakiryo ekyo mukyahirwaho emyaka 1 000 embere kundi Abaamoni n’Abanya-Moabu mubaghana eriwatikya Abaisraeli omughulu babya bakasonda eringira omo Kihugho ekyalaghawa. Alinga ekikakiryo ekyo ikikaghanisaya Omuamoni n’Omunya-Moabu eribya Muisraeli ghere-ghere n’eribana oko obuli lusunzo olo Mungu abya akaha abandu biwe. Aliwe ekyo isikibughire kiti Abaamoni n’Abanya-Moabu isibangayighunga oko Baisraeli kutse erikala kughuma nabo n’eribana oko misiya eyo Yehova abya akaha abandu biwe. Ng’eky’erileberyako, yo Zeleki, oyo tulyakanayako embere, mwayirwamo mughuma w’oko balwi bakulu ba Dawidi, kutya n’omwatsi wa Ruta Omunya-Moabu.​—Ruta 1:4, 16-18.

w13-ZS 15/8 4 enu. 5-6

Mwabirieribwa kw’ebibi

5 Soma Nehemia 13:4-9. Kundi tutimbirweko n’abandu b’emitsye mibi, kikalire erisighala itunabuyirire. Lengekanaya oko Eliasibu na Tobia. Eliasibu abya muhereri mukulu, na Tobia abya Muamoni kandi alinga inakakola omubírí omo butabali bwe Persia eYuda. Enyuma waho, Tobia n’abayighunga okw’iye mubaghana esyondegheka sya Nehemia esy’eritasyahimba esyombimbo sy’eYerusalema. (Neh. 2:10) Abaamoni isibahamulirwe eriingira omo ekibugha ky’ehekalu. (Ebi. 23:3) Neryo kyangatokekana kiti omuhereri mukulu iniaha omulume nga Tobia y’ekyumba omo bibugha by’ehekalu?

6 Tobia abya iniabiribya munywani wa Eliasibu. Tobia na mughala wiwe Yehohanani babya ibabiritahya abakali Bayahudi, kandi Abayahudi bangyi ibakabugha ndeke oko Tobia. (Neh. 6:17-19) Omughuma w’oko bitsikulu ba Eliasibu abya abiritahya mwali wa Sanibalati, omutabali we Samaria, oyo wabya mwira wa hakuhi wa Tobia. (Neh. 13:28) Obwira bwabo bwanganatuwatikya eriminya ekyaleka Omuhereri Mukulu Eliasibu iniaghendera oko ebya Tobia oyuteramaya Yehova kandi oyukalwa n’abandu b’oMungu. Aliwe Nehemia mwakangania obutaleghula oko Yehova omwighusanga ebindu bya Tobia by’eyihya erilua omo kyumba ky’omo bibugha by’ehekalu.

w96-SW 15/3 16 enu. 6

Ngoko twangasighala itune bataleghula

6 Twamabya itune bataleghula oko Yehova Mungu, itukendiyihighula oko syonzighu siwe. Eki kyo kyaleka omukwenda Yakobo iniahandika ati: “Inywe basingiri, simwasi ko bwira bw’ekihugo ni buyigu oko [Mungu] kwehi? Neryo oyukasonda eribya mwira w’ekihugho akayiyira mo nzigu [y’oMungu].” (Yakobo 4:4) Twanzire eribya n’obutaleghula ng’obo Mwami Dawidi akanganaya akabugha ati: “[Yehova], ka ngakwa obusu abakakukwa obusu! Ka ngapona abakakuhonako! Obusu bwaghe busana nabo buhikene; ngaganzabo ng’esyonzigu syage.” (Esyonyimbo 139:21, 22) Sitwanzire eribya n’obwira haghuma n’abakakola ebibi omwiyiririra, kundi situli omo bughuma nabo. Eribya bataleghula oko Mungu likatukuna eritendibeghera oko esyonzighu sya Yehova, yangabya busu kwa busu kutse oko televizyo.

Obuteke bw’eKinywa ky’oMungu

it-2-F 359 enu. 8

Omuziki

Eriimba lyabya ly’omughaso munene oko hekalu. Eki kilangirikire omo Masako mangyi awakakanaya oko bimbi. Akabugha ati babya “isibawite gundi mubiri” ng’abandi Balawi batoke erikola omubírí wabo oyu n’omutima wosi. (1Emy 9:33) Nibya kilangirikire ngoko “abimbi” Balawi mubalola embere n’eribya kikuto ky’embaghane, kundi nabo bakahulawa omo bandu abalua eBabeli. (Ezr. 2:40, 41). Nibya omwami w’ePersia Artasasta (Longimanus) mwakola omwatsi mulebe busana nabo, mwabugha ati ibo n’ebindi bikuto isibabya bakaliha “engemu, omusolo w’enzira.” (Ezr 7:24) Enyuma waho, omwami mwabugha ati hatolere ihabya “oluhembo olutolerebo busana n’obuli kiro.” Nomo bakanabugha ambu Artasasta yo wateka erihamula eri, kitokekene Ezera iyo wateka erihamula eryo erikwamana n’obutoki obo Artasasta abya iniabirimuha. (Neh 11:23; Ezr 7:18-26) Ekyo kikaleka itwaminya busanaki eBiblia ikabugha yiti ‘abimbi n’aBalawi,’ babya bikuto bibiri ebisighene aliwe abosi ini Balawi.​—Neh 7:1; 13:10.

    Ebichapo bye Kinande (1999-2025)
    Ulwako
    Ingira
    • Kinande
    • Ghaba
    • Ebyo wanzire
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Eby'erighenderako eby'erikolesya
    • Eribika esiri
    • Paramètres de confidentialité
    • JW.ORG
    • Ingira
    Ghaba