Moya (Soul)

Tlhaloso: “Moya” (soul) ka Beibeleng o fetoletšwe go tšwa go neʹphesh ya Sehebere le go psy·kheʹ ya Segerika. Beibele e bontšha moya e le motho goba phoofolo, goba bophelo bjoo motho goba phoofolo a bo thabelago. Lega go le bjalo, bathong ba bantši “moya” o bolela karolo yeo e sa bonwego goba karolo ya moya ya motho yeo e phologago lehu la mmele wa nama. Ba bangwe ba o kwešiša e le motheo wa bophelo. Eupja dikgopolo tše tša morago ga se dithuto tša Beibele.

Ke’ng seo Beibele e se bolelago seo se re thušago go kwešiša seo moya (soul) e lego sona?

Gen. 2:7: “[Jehofa] Modimo a na a bopa motho ka lerole la mmu; mo dinkong tša xaxwe a budulêla môya wa bophelô, motho a napa a ba môya o phelaxo.” (Hlokomela gore se ga se bolele gore motho o ile a newa moya, eupja gore motho a ba moya, e lego motho yo a phelago.) (Karolo ya lentšu la Sehebere mo yeo e dirišeditšwego “moya” ke neʹphesh. KJ, AS le Dy di dumelelana le go dirišwa moo. RS, JB le NAB di balega ka gore “sephedi.” NE e re “sebopiwa.” Kx e balega ka gore “motho.”)

1 Ba-Kor. 15:45: “Xo ngwadilwe xwa thwe: Motho wa pele, Adama, a napa a ba môya o phelaxo, le Adama wa mafêlêlô Yêna ké môya wo o phedišaxo.” (Ka gona, Mangwalo a Bakriste a Segerika a dumelelana le Mangwalo a Sehebere ge e le ka seo moya o lego sona.) (Lentšu la Segerika mo le le fetoletšwego “moya” ke sedirwa sa psy·kheʹ. KJ, AS, Dy, JB, NAB le Kx le tšona di balega ka gore “moya.” RS, NE le TEV di re “sephedi.”)

1 Pet. 3:20, PK: “Mehleng ya Noage, . . . meoya e sego mekae, ke gore e seswai, ya nago ya tsena ya phološwa . . . meetseng.” (Lentšu la Segerika mo le le fetoletšwego “meoya” ke psy·khaiʹ, e lego sebopego sa bontši sa psy·kheʹ. KJ, AS, Dy le Kx le tšona di balega ka gore “meoya.” JB, TEV, RS, NE le NAB di re “batho.”)

Gen. 9:5: “Madi a lena, a bophelô [“meoya,” NW; Sehebere, le le tšwago go neʹphesh] bya lena, ôna ruri ke tlo a lata.” (Mo moya o bolelwa o e-na le madi.)

Još. 11:11: “Bohle [“moya,” NW; Sehebere, neʹphesh] ba motseng woo a ba fediša ka boxale bya lerumô.” (Moya mo o bontšhwa e le selo seo se ka hlabjago ka lerumo, ka gona meoya ye e be e ka se ke ya ba dilo tšeo di sa bonalego.)

Ke kae moo Beibele e bolelago gore diphoofolo ke meoya (“soul”)?

Gen. 1:20, 21, 24, 25: “Modimo a re: Meetse a a nyeunyê dinyeunya tše di phelaxo* . . . Ké mo Modimo a hlodilexo dihlapi tše kxolo, le nyabanyaba ya diphedi ka moka tše di nyeunyaxo meetseng di e-ya ka mehuta ya tšôna, le dinonyana ka moka tša diphêxô di e-ya ka mehuta ya tšôna. . . . Modimo a re: Lefase a le tšweletšê diphedi di e-ya ka mehuta ya tšôna, . . . Ké mo Modimo a dirilexo diphôôfôlô tša naxa di e-ya ka mehuta ya tšôna, le diruiwa di e-ya ka mehuta ya tšôna, le dixaxabi ka moka tša naxeng di e-ya ka mehuta ya tšôna.” (*Lentšu mo ka Sehebere ke neʹphesh. Ro e balega ka gore “moya.” Diphetolelo tše dingwe di diriša lentšu “dibopiwa.”)

Lef. 24:17, 18: “E a bolayaxo motho [Sehebere, neʹphesh] a hwê lehu. E a bolayaxo kxomo [Sehebere, neʹphesh] a bušetšê e nngwê; bophelô bo lefišwê ka bophelô.” (Hlokomela gore lentšu le le swanago la Sehebere la moya le dirišwa bathong gotee le diphoofolong. Go Psalme 74:19 lentšu le la Sehebere la neʹphesh le fetoletšwe e le “môya.”)

Kut. 16:3: “La napa la fetoxa madi e kexo ké a mohu, ’me mo lewatleng xwa hwa tše di phelaxo* mo xo lôna.” (Ka gona, Mangwalo a Bakriste a Segerika le ona a bontšha gore diphoofolo ke meoya.) (*Lentšu mo ka Segerika ke psy·kheʹ. KJ, AS le Dy di balega ka gore “moya.” Diphetolelo tše dingwe di diriša lentšu “sebopiwa” goba “selo.”)

Na barutegi ba bangwe bao e sego Dihlatse tša Jehofa ba dumela gore se ke seo Beibele e se bolelago gore moya ke sona?

“Ga go na go aroganywa ga mmele le moya T[estamenteng] ya K[gale]. Mo-Isiraele o be a bona dilo ka tsela e kopanego kagegong ya tšona gomme o be a lebelela batho e le batho e sego ba ba tswakantšhitšwego. Lentšu nepeš [neʹphesh] gaešita lege le fetolelwa ka lentšu la rena la moya [soul], ruri le gatee ga le bolele moya [soul] e le wo o aroganego le mmele goba motho. . . . Lentšu [psy·kheʹ] ke lentšu la T[estamente] e M[psha] leo le dumelelanago le nepeš. Le ka bolela motheo wa bophelo, bophelo ka noši goba sephedi se se phelago.”—New Catholic Encyclopedia (1967), Puku XIII, matl. 449, 450.

“Lentšu la Sehebere la ‘moya’ (nefesh, e lego seo se hemago) le be le dirišwa ke Moše . . . , gomme le bontšha ‘sephedi se se phelago’ gomme le dirišwa ka go swana le go diphedi tšeo e sego batho. . . . Go dirišwa ga Testamente e Mpsha psychē (‘moya’) go be go bapišwa le nefesh.”—The New Encyclopædia Britannica (1976), Macropædia, Puku 15, letl. 152.

“Tumelo ya gore moya [soul] o tšwela pele o le gona ka morago ga ge o kgaogane le mmele, ke taba ya kakanyetšo ya filosofi goba ya thutatumelo go e na le go ba tumelo yeo e se ya raranago, gomme ga e na moo e rutwago gona Mangwalong a Makgethwa.”—The Jewish Encyclopedia (1910), Puku VI, letl. 564.

Na moya (soul) wa motho o ka hwa?

Hesek. 18:4, PK: “Bonang, meoya ka moka ke ya-ka, bjalo ka ge moya wa tatago motho ge e le wa-ka, moya wa morwa’gwe ke wa-ka le ona, moya* o senyago ona o tlo hwa.” (*Sehebere se balega ka gore “neʹphesh.” KJ, AS, RS, NE le Dy di balega ka gore “moya.” Diphetolelo tše dingwe di re “motho.”)

Mat. 10:28: “Le se boifê ba ba bolayaxo mmele, bà sa kxone xo bolaya môya [goba “bophelo”]; xaxolo Le boifê Eo a kxônaxo xo senya mmele le môya* moleteng wa mollô.” (*Segerika se na le sedirwa sa psy·kheʹ. KJ, AS, RS, NE, TEV, Dy, JB le NAB ka moka di balega ka gore “moya.”)

Dit. 3:23, PK: “Go tlo direga gore moya [Segerika, psy·kheʹ] o mongwe le o mongwe o sa kwego moporofeta yeo, o tlo kgaolwa setšhabeng.”

Na go a kgonega gore meoya ya batho e phele ka mo go sa felego?

Bona matlakala 101-104, tlase ga hlogo ya ditaba ya “Bophelo.”

Na moya (soul) ke wo o swanago le moya (spirit)?

Mmo. 12:7: “Lerole le boêla fase mo le tšwaxo xôna; môya [goba matla a bophelo; Sehebere, ruʹach] o boêla xo Modimo E a o neilexo motho.” (Hlokomela gore lentšu la Sehebere la moya [spirit] ke ruʹach; eupja lentšu le le fetoletšwego moya [soul] ke neʹphesh. Temana ga e bolele gore lehung moya (ruʹach) o sepela leeto ka moka go ya go Modimo; go e na le moo, kholofelo lege e le efe ya motho ya go phela gape e diatleng tša Modimo. Ka go dirišwa ka tsela e swanago, mo gongwe re ka bolela gore ge e ba ditefo tše di nyakegago di se tša dirwa ke moreki wa thoto, gona thoto e “boêla” go mong wa yona.) (KJ, AS, RS, NE, le Dy ka moka di diriša ruʹach e le “moya [spirit].” NAB e diriša “mohemo wa bophelo.”)

Mmo. 3:19: “Tše di tlêlaxo bana ba batho, di tlêla le diphôôfôlô; Xo hwa xo a swana, xo buša môya [Sehebere, ruʹach] xo a swana.” (Ka gona, batho gotee le diphoofolo ba bontšhwa e le bao ba nago le ruʹach goba moya o swanago. Bakeng sa ditlhaloso ka Mmo 3 ditemana 20, 21, hle bona letlakala 348.)

Ba-Heb. 4:12: “Lentšu la Modimo ké le le phelaxo, ké le matla; ka boxale le phala thšoša efe le efe ya maxale a mabedi; xomme le phololetša la bá la aroxanya pelo [Segerika, psy·khesʹ; “bophelo,” NE] le môya [Segerika, pneuʹma·tos], le malokololô le môkô; ’me le tseba xo fênyêka diakanyô le kxopolô tša pelo.” (Hlokomela gore lentšu la Segerika la “moya” [spirit] ga se lentšu le le swanago le la “moya” [soul].)

Na bophelo bo tšwela pele mothong ka morago ga ge moya (“spirit”) o tlogetše mmele?

Ps. 146:4: “Môya [Sehebere le le tšwago go ruʹach] wa motho o a tloxa, ’me yêna ó boêla mmung wa xaxwe; mohla woo ké mo xo fêlaxo maanô a motho.” (NAB, Ro, Yg, le Dy [145:4] mo di bolela ruʹach e le “moya” (spirit). Diphetolelo tše dingwe di re “mohemo.”) (Gape le Psalme 104:29)

Mathomo a tumelo ya Bojakane ya go dumela go moya (soul) wo o se nago sebopego le wo o sa hwego ke afe?

“Kgopolo ya Bokriste ya moya [spiritual soul] wo o bopilwego ke Modimo gomme wa budulelwa mmeleng nakong ya boimana gore o dire motho yo a phelago, ke seenywa seo e lego kgale se tšweleditšwe filosofing ya Bokriste. E bile feela ka Origen [yo a hwilego ka c. 254 Mehleng ya Rena] ka Bohlabatšatši le ka Mokgethwa Augustine [yo a hwilego ka 430 Mehleng ya Rena] ka Bosobelatšatši moo moya o bontšhitšwego e le motswako le kgopolo ya filosofi yeo e bopago tlhago ya ona. . . . Thuto ya gagwe [Augustine] . . . e kolota mo gontši (go akaretša diphošo tše dingwe) dikgopolong tša kgale tša Neoplato.”—New Catholic Encyclopedia (1967), Puku XIII, matl. 452, 454.

“Kgopolo ya go se hwe ke yeo e tšweleditšwego ke monagano wa ba-Gerika, ge kholofelo ya tsogo e le yeo e tšweletšwago ke monagano wa ba-Juda. . . . Go latela diphenyo tša Alexander, ruri ba-Juda ba ile ba nwelela ganyenyane-ganyenyane dikgopolong tša ba-Gerika.”—Dictionnaire Encyclopédique de la Bible (Valence, Fora; 1935), e ngwadilwego ke Alexandre Westphal, Puku 2, letl. 557.

“Go se hwe ga moya [soul] ke kgopolo ya ba-Gerika yeo e medišitšwego setlogong sa kgale sa sephiri gomme ya godišwa ke Plato wa mofilosofi.”—Presbyterian Life, May 1, 1970, letl. 35.

“Na re dumela gore go na le selo se se bjalo ka lehu? . . . Na ga se go arogana ga moya [soul] le mmele? Go ba yo a hwilego ke feela go phetha se; ge moya o le gona ka noši gomme o tlogela mmele gomme mmele o tlogela moya, gona seo ke’ng ge e se lehu? . . . Na moya o amogela lehu? Aowa. Na moya ke o sa hwego? Ee.”—“Phaedo” ya Plato, Dik. 64, 105 e gatišitšwego ke Great Books of the Western World (1952), e ngwadilwego ke R. M. Hutchins, Puku 7, matl. 223, 245, 246.

“Bothata bja go se hwe re bo bone gomme bo hlokometšwe kudu ke bo-ra-thutatumelo ba Babele. . . . Batho goba baetapele ba bodumedi ga se ba ka ba gopola ba lebane le tshenyego e kgonegago ya kgonthe ya seo se kilego sa dirwa gore se be gona. Lehu e be e le tsela ya go ya bophelong bja mohuta o mongwe.”—The Religion of Babylonia and Assyria (Boston, 1898), M. Jastrow, Jr., letl. 556.

Bona gape le matlakala 250, 251 tlase ga hlogo ya ditaba ya “Lehu.”