Babele o Mogolo

Tlhaloso: Mmušo wa lefase wa bodumedi bja maaka wo o akaretšago bodumedi ka moka bjoo dithuto le mekgwa ya bjona e sa dumelelanego le borapedi bja therešo bja Jehofa, yena Modimo o nnoši wa therešo. Bodumedi bja maaka ka morago ga Meetse-fula a mehleng ya Noage, bo ile bja thoma Babele (yeo ka morago e ilego ya tsebja e le Babilona). (Gen. 10:8-10; 11:4-9) Ge nako e dutše e tšwela pele, ruri ditumelo tša bodumedi le mekgwa ya Babele di ile tša aparetša mafase a mantši. Ka gona, Babele o Mogolo e ile ya ba leina le le swanelago bodumedi bja maaka ka moka ga bjona.

Ke bohlatse bofe bjo bo šupago go tsebja ga Babele o Mogolo, bjo bo bolelwago go Kutollo?

E ka se ke ya ba motse wa kgale wa Babele. Kutollo e ile ya ngwalwa bofelong bja lekgolo la pele la nywaga Mehleng ya Rena, gomme e hlalosa ditiragalo tšeo di bego di tla fihla mehleng ya rena. The Encyclopedia Americana e re: “Motse [Babele] o ile wa thopja ke ba-Peresia tlase ga Korese o Mogolo ka 539 Pele ga Mehla ya Rena. Alexander o Mogolo ka morago o ile a rulaganyetša go dira Babele mošate wa Mmušo wa gagwe wa ka bohlabatšatši, eupja Babele ka morago ga lehu la gagwe e ile ya timelelwa ke bohlokwa bja yona e le ka kgonthe.” (1956, Puku III, letl. 7) Motse lehono ke marope ao a sa dulwego ke motho.

Babele o Mogolo ka polelo ya go swantšhetša ya Kutollo, e bolelwa e le “motse o moxolo,” e lego ‘mmušo’ wo o bušago dikgoši tše dingwe. (Kut. 17:18) Ka go swana le motse, ruri e be e tla ba le makgotla a mantši go yona; gomme ka go swana le mmušo woo o akaretšago dikgoši tše dingwe pušong ya wona, e be e tla ba yeo e apareditšego ditšhaba tšohle. E hlaloswa e le yeo e tswalanego le babuši ba bopolitiki gomme e thuša kudu mahumong a banna ba papatšo, ge yona e dutše e le lefelo la boraro ‘leo le fetogilego bodulo bja batemona’ le motlaiši wa ‘baporofeta le bakgethwa.’—Kut. 18:2, 9-17, 24.

Babele ya kgale e be e tsebja kudu ka bodumedi bja yona le go goboša ga yona Jehofa

Gen. 10:8-10: “Nimirode . . . Ké yêna a bexo a le motsomi yo matla pele xa [Jehofa]; . . . thlaxô ya mmušô wa xaxwe ké Babele [yeo ka morago e ilego ya tsebja e le Babilona].”

Dan. 5:22, 23: “Byale wene Belesatsara [kgoši ya Babele] . . . wa ikxodiša wa rumola Morêna wa lexodimo . . . [wa] rêta medimo ya silifêra le ya xauta le ya mphiri le ya thsipi le ya kwata le ya mafsika, ye e sa bonexo, ye e sa kwexo, ye e sa tsebexo selô. O nyaditše Modimo Yo bophelô bya xaxo bo lexo seatleng sa xaxwe, le ditsela tša xaxo ka moka di bušwaxo ke Yêna.”

Mongwalo o setilwego wa kgale o balega ka gore: “Go na le ditempele tše 53 kua Babele tša medimo e megolo, nywako ya thapelo e 55 ya Marduke, nywako ya thapelo e 300 ya medimo ya lefase, e 600 ya medimo ya legodimo, dialetare tše 180 tša modimogadi Ishitare, tše 180 tša modimo Neregale le modimo Adade le dialetare tše dingwe tše 12 tša medimo e sa swanego.”—O tsopotšwe go The Bible as History (New York, 1964), W. Keller, letl. 301.

The Encyclopedia Americana e re: “Tlhabologo ya Sumeria [yeo e bego e le karolo ya Babele] e be e laolwa ke baperisita; yo mogolo mmušong e be e le lugal (gabotse-botse ‘motho o mogolo’), yena moemedi wa medimo.”—(1977), Puku 3, letl. 9.

Ka gona, Babele o Mogolo ka ge e bolelwa go Kutollo ruri ke ya bodumedi. Ka go swana le motse le mmušo, ruri ga se ya lekanyetšwa sehlopheng setee sa bodumedi, eupja e akaretša bodumedi ka moka bjoo bo ganetšanago le Jehofa, yena Modimo wa therešo.

Dikgopolo tša bodumedi le mekgwa ya Babele ya kgale di hwetšwa bodumeding lefaseng ka bophara

“Egipita, Peresia le Gerika di ile tša aparetšwa ke tutuetšo ya bodumedi bja Babele . . . Go tswakanywa mo gogolo ga mekgwa ya ba ga-Seme dinonwaneng tša kgale tša ba-Gerika gotee le setlogong sa Gerika, mo nakong ye go amogelwa kudu ke barutegi ka mokgwa woo go sa nyakegego tlhaloso e nngwe. Mekgwa ye ya ba ga-Seme ke yeo ge e le gabotse e lego ya Babele.”—The Religion of Babylonia and Assyria (Boston, 1898), M. Jastrow, o monyenyane, matl. 699, 700.

Medimo ya bona: Go be go e-na le medimo yeo e balwago ka boraro ka boraro, gomme gare ga medimo ya bona go be go e-na le yeo e emelago matla a sa swanego a tlhago le e mengwe yeo e bego e e-na le tutuetšo e kgethegilego medirong e itšego ya batho. (Babylonian and Assyrian Religion, Norman, Okla.; 1963, S. H. Hooke, matl. 14-40) “Boraro botee bja Plato bjo e lego go rulaganywa gape ga boraro botee bja kgale bjoo e lego bja mehleng ya batho ba pele, bo bonala e le boraro botee bjo bo nago le tlhaloganyo bja tša mahlale bja mekgwa yeo e ilego ya belega batho ba bararo bao e lego medimo, ba rutwago ke dikereke tša Bojakane. . . . Kgopolo ye ya ra-mahlale wa mo-Gerika [Plato] ya boraro botee bjoo e lego Modimo . . . e ka hwetšwa bodumeding ka moka bja kgale [bja boheitene].”—Nouveau Dictionnaire Universel (Paris, 1865-1870), e ngwadilwego ke M. Lachâtre, Puku 2, letl. 1467.

Go dirišwa ga diswantšho: “Karolo e tšewago ke diswantšho [bodumeding bja Mesopotamia] e be e le mothekgo setlogong gotee le borapeding bja ka sephiring, go ya kamoo go abja mo gogolo ga dilo tše di ekišeditšwego tša diswantšho tše bjalo go bontšhago ka gona. Ge e le gabotse, modimo o be o lebelelwa e le wo o lego gona seswantšhong sa wona, ge e ba o be o bontšha dibopego tše dingwe tše itšego le thoto e itšego gomme o be o hlokomelwa ka baka la sona ka mokgwa o swanetšego.”—Ancient Mesopotamia—Portrait of a Dead Civilization (Chicago, 1964), A. L. Oppenheim, letl. 184.

Tumelo mabapi le bahu: “Batho lege e le baetapele ba kgopolo ya bodumedi [Babele] ga se ba ka ba lebana le taba ya gore go ka kgonega gore go senyetšwe sa ruri seo se bego se kile sa dirwa gore se be gona. Lehu e be e le go fetela mohuteng o mongwe wa bophelo.”—The Religion of Babylonia and Assyria, letl. 556.

Boemo bja boperisita: “Go kgethollwa magareng ga moperisita le motho fela ke mokgwa wa bodumedi bjo bja [Babele].”—Encyclopædia Britannica (1948), Puku 2, letl. 861.

Go diriša bolepi bja dinaledi, bonoge, mehlolo le boloi: Ra-dihistori A. H. Sayce o ngwadile ka gore: “Bodumeding bja Babele ya kgale . . . dilo tšohle le matla a tlhago di be di bolelwa gore di na le zi goba moya wa tšona wo o bego o ka laolwa ke ditaola tša mohlolo tša Shaman, goba moperisita yo e bego e bile e le moloi.” (The History of Nations, New York, 1928, Puku I, letl. 96) “Ba-Kaladea [ba-Babele] ba be ba tšwetše pele kudu tabeng ya go ithuta bolepi bja dinaledi ka maiteko a go hwetša bokamoso dinaleding. Mokgwa wo re o bitša ‘bolepi bja dinaledi.’”—The Dawn of Civilization and Life in the Ancient East (Chicago, 1938), R. M. Engberg, letl. 230.

Babele o Mogolo e swana le seotswa seo se phelago maipshinong a hlabišago dihlong

Kutollo 17:1-5 e re: “Tlaa ke Xo bonthšê xo lahlwa xa seotswa seo se sexolo se se dutšexo xodimo xa meetse a mantši [batho]. Ké sôna se maxoši a lefase [babuši ba bopolitiki] ba dirilexo bootswa le sona, ’me ba ba axilexo lefaseng ba taxwa ke sebelá sa bootswa bya sôna. . . . Phatleng ya xaxwe xò ngwadilwe leina le e lexo Sephiri, le Babele o moxolo, Mma xo diotswa le makxapha a lefase.” Kutollo 18:7 e oketša ka gore, ‘o be a ikgantšha gomme a ipshina.’

Na ga se therešo gore mekgatlo e megolo ya bodumedi e go dirile mokgwa go gwerana le babuši ba bopolitiki ka baka la matla le mahumo, gaešita lege se se feleletša ka go kwešwa bohloko ga batho fela? Le gona, na ga se therešo gore baruti ba yona ba bagolo ba phela maipshinong, gaešita lege batho ba bantši bao ba swanetšego go ba direla e le bao ba diilago?

Ke ka baka la’ng bodumedi bjoo bo ipolelago gore ke Bokriste bo ka lebelelwa ka tshwanelo e le karolo ya Babele o Mogolo, gotee le bao ba sa tsebego selo ka Modimo wa Beibele?

Jak. 4:4: “Lena diotswa-tenang! A xa Le tsebe xore leratô la lefase ké xo dirêla Modimo bonaba? E a rataxo xo xwêrana le lefase, o itira lenaba la Modimo.” (Gaešita lege ba tseba seo Beibele e se bolelago ka Modimo, fela ba itira manaba a gagwe ge e ba ba kgetha go gwerana le lefase ka go ekiša ditiro tša lona.)

2 Ba-Kor. 4:4; 11:14, 15: ‘Modimo wa lefase le o foufaditše dipelo tša ba ba sa dumelego, gore ba se bonegelwe ke lebone la ebangedi ya letago la Kriste, yena seswantšho sa Modimo.’ “Sathane o ikxanthša a itira Morongwa wa seetša. Ké xôna re se kê ra tlabêxa xe bahlanka ba xaxwe ba itira bahlanka ba tokô, bao pheletšô ya bôná e tl’o xo ba matšô a medirô ya bôná.” (Ka gona, lenaba le legolo la Jehofa, e lego Sathane Diabolo ruri le hlompšha ke batho bohle bao ba sa rapelego Modimo wa therešo ka tsela yeo a e kgethilego, gaešita lege mo gongwe ba ka ipolela gore ke Bakriste. Bona gape le 1 Ba-Korinthe 10:20.)

Mat. 7:21-23: “Mmušong wa maxodimo xo ka se kê xwa tsêna bao bohle, ba e rexo xe ba ra Nna [Jesu Kriste], ba re: Morêna! Morêna! Xo tlo tsêna ba ba diraxo thatô ya Tate wa maxodimong. Ké ba bantši, ka mohla woo bà tl’o xo nthêra ba re: Morêna! Morêna! A xa ra ka ra porofeta ka leina la xaxo? A xa ra ka ra lêlêka meôya e mebe ka leina la xaxo? A xa ra ka ra dira matete ka leina la xaxo? Ké mo Nna ke tl’o xo fetola ka la-ka ka re: Xa ke ešo ka ba ka Le tseba; ntloxeleng lena ba-dira-bokxôpô!”

Ke ka baka la’ng go akgofile gore go khudugwe go Babele o Mogolo ka ntle le go dika-dika?

Kut. 18:4: “Khuduxang! lena ba sethšaba sa-ka, xore Le se tlo xwêrana le dibe tša motse woo, la tlo wêlwa ke ’kôtlô tša wôna.”

Kut. 18:21: “Morongwa e mongwê wa matla a tôpa lefsika le e kexo ké la thšilô a le lahlêla lewatleng, a re: Šó mokxwa wo motse o moxolo wa Babele o tl’o xo lahlwa ka wôna wa kodumêla fase, wa se hlwê o hwetšwa.”

Luka 21:36: “Phakxamang-xê, Le fêlê Le rapêla ka mabaka ohle, xore Le hwetšwê Lé loketše xo phônyôkxa tšeo ka moka di tl’o xo dirêxa, le xo tlo êma pele xa Morwa-motho.”

Go tla direga’ng bathong bao ba bego ba sa tsebe therešo ya Beibele, eupja ba ile ba phela le go hwa nakong e fetilego e le karolo ya Babele o Mogolo?

Dit. 17:30: “Modimo ó hlokomoloxile mabaka a xo se tsebe; xomme mehleng yeno ó laêla batho bohle thokô tšohle, ó re ba boê.”

Dit. 24:15: “Bahu ba tlo tsoxa, bohle, baloki le ba s’a lokaxo.” (Ge e le gore ke bafe ba “ba s’a lokaxo” bao ba tlago go tsošwa, ruri Modimo o tla iponela.)

Jobo 34:12: “Ka kxonthe, Modimo x’a šaetše; Yo-matla-ohle xa a hlaole kahlolong.”