Puku ya Beibele ya bo-35 Habakuku

Mongwadi: Habakuku

Lefelo Leo e Ngwadilwego go Lona: Juda

Go Fetšwa ga go Ngwalwa ga Yona: mo e ka bago ka 628 B.C.E.(?)

1. Go gatelelwa ditherešo dife tše dikgolo boporofeteng bja Habakuku?

HABAKUKU ke o mongwe wa bao ba bitšwago baporofeta bao ba nyatšegago ba Mangwalo a Sehebere. Lega go le bjalo, pono le dipolelo tša gagwe tšeo di buduletšwego ke Modimo le gatee ga se tšeo di nyatšegago ka bohlokwa go batho ba Modimo. Ka ge bo kgothatša e bile e le bjo bo matlafatšago, boporofeta bja gagwe bo thekga bahlanka ba Modimo nakong ya tlalelo. Puku ye e gatelela ditherešo tše pedi tše dikgolo: Jehofa Modimo ke Mmuši wa Legohle, le gona moloki o phela ka tumelo. Gape lengwalo le le dira e le temošo go baganetši ba bahlanka ba Modimo le go bao ba ipolelago ka boikaketši gore ke batho ba gagwe. Le bea mohlala wa tumelo e tiilego go Jehofa, yo a swanelwago ke dikoša ka moka tša theto.

2. Ke tsebišo efe yeo e newago mabapi le mongwadi, e lego Habakuku?

² Puku ya Habakuku e thoma ka gore: “Lentšu la tše moporofeta Habakuku a di bonexo.” (Hab. 1:1) Moporofeta Habakuku (Sehebere, Chavaq·quqʹ) yo, yoo leina la gagwe le bolelago “Go Gokarela ka Phišego” e be e le mang? Ga go tsebišo e neilwego mabapi le batswadi, moloko, maemo bophelong goba lehu la Habakuku. Go ka se ke gwa bolelwa ka go kgonthišega ge e ba e be e le seopedi sa mo-Lefi sa tempeleng, gaešita lege se se ile sa ukangwa go tšwa bohlatseng bjo bo lego mafelelong a puku bjo bo rego: “Ké sefela sa mohlabeledi à na le lekope la-ka.”

3. Ke maemo afe ao a kgomago Juda ao a thušago go bontšha nako ya go ngwalwa ga Habakuku?

³ Habakuku o ile a bolela neng dipolelo tša gagwe tša boporofeta? Bohlatse bjo bo boletšwego ka mo godimo le mantšu a a rego, “Morêna Yêna ó Ntlong e kxêthwa ya xaxwe” di bontšha gore tempele ya Jerusalema e be e sa dutše e eme. (2:20) Se, gotee le molaetša wa boporofeta di bontšha gore di boletšwe go se go ye kae pele ga go senywa ga Jerusalema ka 607 B.C.E. Eupja ke nywaga e mekae pele ga moo? E swanetše go ba e bile ka morago ga pušo ya Kgoši Josia yo a boifago Modimo, ka 659-629 B.C.E. Boporofeta ka bobjona bo nea sešupo ka go bolela e sa le pele ka tiro yeo batho ba Juda ba ka se e dumelego lege e bolelwa. Ke eng? Ke go tsošwa ga ba-Kaladea (ba-Babele) ke Modimo e le gore a otle Juda e sa botegego. (1:5, 6) Se se be se tla swanela karolo ya pele ya pušo ya Kgoši Joyakima yo a bego a rapela medimo ya diswantšho, e lego nako yeo ka yona go se dumele le go hloka toka di bego di atile Juda. Joyakima o be a beilwe sedulong sa bogoši ke Farao Neko, gomme setšhaba se be se tutuetšwa ke moya wa Egipita. Ka tlase ga maemo a bjalo batho ba be ba ikwa ba šitišitše kgonagalo lege e le efe ya go hlaselwa ke Babele. Eupja Nebukadinetsara o ile a fenya Farao Neko ntweng ya Karakemisi ka 625 B.C.E., ka go rialo a kgaotša mmušo wa Egipita. Ka go rialo, boporofeta bo swanetše go ba bo ile bja neelwa pele ga tiragalo yeo. Ka gona ditemošo di šupa mathomong a pušo ya Joyakima (ye e thomilego ka 628 B.C.E.), di dira gore Habakuku e be yo a phetšego mehleng ya Jeremia.

4. Ke’ng seo se hlatselago puku ya Habakuku e le yeo e buduletšwego ke Modimo?

⁴ Re ka tseba bjang gore puku e buduletšwe ke Modimo? Dipuku tša ditšhupetšo tša bogologolo tša Mangwalo a Sehebere di tiišetša go ba ga Habakuku puku e kgethwa. Lege ba sa bolele puku ka leina, go molaleng gore e ile ya akaretšwa ditsopolong tša bona go ‘Baporofeta Bao ba Nyatšegago ba lesome-pedi,’ ka gobane ka ntle le Habakuku go be go ka se be le ba 12. Moapostola Paulo o amogela boporofeta e le karolo ya Mangwalo a buduletšwego gomme o tsopola ka go lebanya Habakuku 1:5, a e šupa e le selo “se se boletšwexo ke baporofeta.” (Dit. 13:40, 41) O diriša ditšhupetšo tše mmalwa mangwalong a gagwe pukung ye. Ruri go phethagatšwa ga boporofeta bja dipolelo tša Habakuku malebana le Juda le Babele di mo hlaola e le moporofeta wa kgonthe wa Jehofa, yo a boletšego ka leina la gagwe bakeng sa go mo tagafatša.

5. Ka boripana akaretša dikagare tša Habakuku.

⁵ Puku ya Habakuku e na le dikgaolo tše tharo. Dikgaolo tše pedi tša mathomo ke poledišano magareng ga mongwadi le Jehofa. Di laodiša matla a ba-Kaladea, gotee le manyami ao a letetšego setšhaba sa Babele seo se ikgobelelago ka seo e sego sa sona, seo se hweletšago ngwako wa sona lehumo la bokgopo, seo se agago motse ka go tšholla madi le seo se rapelago seswantšho se se betlilwego. Kgaolo ya boraro e ahla-ahla bogolo bja Jehofa letšatšing la ntwa, gomme ke yeo e sa phalwego ge e le ka matla le go kwagala ga mokgwa wa yona wo o kgahlišago wa go ngwala. Kgaolo ye ke thapelo e lego dikošeng tša sello gomme e ile ya bitšwa “se sengwe sa tše botse le tše di kgahlišago kudu diretong ka moka tša Sehebere.”a

DIKAGARE TŠA HABAKUKU

6. Boemo ke bofe kua Juda, gomme Jehofa o tla phetha modiro ofe o tlabago?

⁶ Moporofeta o llela Jehofa (1:1–2:1). Go hloka tumelo kua Juda go rotošitše dipotšišo monaganong wa Habakuku. O a botšiša: “Morêna, xo tlo feletša neng kè fêla kè bitša Ò sa kwe? O re’ng Ò ntesa kè lebane le bobe?” (1:2, 3) Molao o felelwa ke matla, yo mobe o pateletša moloki gomme toka e tšwela pele e kgopamišwa. Ka baka la se, Jehofa o tla phetha modiro wo e tlago go ba o tlabago, e lego selo seo ‘batho ba ka se kego ba tla ba se dumela ge se bolelwa.’ Ge e le gabotse, ‘o tlo tsoša ba-Kaladea’! Se se boifišago ka kudu ke pono yeo Jehofa a e neago, ya setšhaba se se sešoro ge se dutše se e-tla ka lebelo. Se fišegela bošoro, gomme se bokantšha mathopja ‘bjalo ka lešabašaba.’ (1:5, 6, 9) Ga go na selo seo se tlago go se šitiša, lege e le dikgoši le matona, gobane ka moka ga bona se a ba sega. Se thopa mafelo ka moka a dibo. Tše ka moka ke ka baka la kahlolo le tsholo tše di tšwago go Jehofa, e lego “Mokxêthwa.” (1:12) Habakuku o letetše ka go phakgama gore Modimo a bolele.

7. Jehofa o homotša bjang Habakuku?

⁷ Dipono tša bo-joo ba bahlano (2:2-20). Jehofa o araba ka gore: “Ngwala pônô ye; tša yôna O di tlôkê mamating.” Gaešita lege e bonagala e diegile, e tla phethagala go se seo se e šitišago. Jehofa o homotša Habakuku ka mantšu a rego: “Moloki yêna ó tlo phela ka tumêlô y’axwe.” (2:2, 4) Lenaba la moipoti le ka se ke la fihlelela pakane ya lona, gaešita lege le tšwela pele le ikgobelela ditšhaba le batho. Ee, batho ba ke bona bao ba tlago go diriša polelo ya seema ya bo-joo ba bahlano malebana le yena:

8, 9. Bo-joo ba bahlano ba pono ba lebišwa go batho ba mohuta ofe?

⁸ “Joo, joo, mo-xara-tše-e-sexo-tš’axwe!” Yena ka noši o tlo fetoga selo se se thopilwego. O tlo senywa ‘ka baka la go tšholla madi a batho le bošoro lefaseng.’ (2:6, 8) “Joo, joo, mo-kxotha-thuô-mpe à setša motse w’axwe”! Go fediša ga gagwe batho ba bantši go tla dira gore mafsika ona ao le dikota tša ngwako wa gagwe di goeletše. (2:9) “Joo, joo, mo-axa-motse-ka-madi”! Jehofa o bolela gore setšhaba sa motho yo se tla itapišetša gore se fišwe le go fetoga lefeela. “Xobane lefase le tlo tlala tsebô ya letaxô la Morêna, byalo ka lewatlê lè enetšwe ke meetse.”—2:12, 14.

⁹ ‘Go madi-mabe motho yoo ka kgalefo a tagišago wa gabo e le gore a bone bofeela bja gagwe.’ Jehofa o tla mo nweša senwelo se se lego ka seatleng sa Gagwe se setona, a mo tlišetša kgobogo legatong la letago ‘ka baka la go tšhollwa ga madi a batho le bošoro bjo bo dirilwego lefaseng.’ Seswantšho se se betlilwego se hola modiri wa sona ka eng—na medimo e bjalo ye e se nago mohola ga se dimuma? (2:15, 17) “Joo! Ó re, Tsoxa! à e-ra kwata. Ó re: Phafoxa! a e-ra lefsika la semuma, a re: Êma!—A le ka mo ruta?” Ka mo go fapanego le medimo ye e se nago bophelo, “Morêna Yêna ó Ntlong e kxêthwa ya xaxwe; a lefase lohle le ikhomolêlê pel’a xaxwe!”—2:19, 20.

10. Ke tiro efe e boifišago yeo e sepedišanago le go tšwelela ga Jehofa letšatšing la ntwa?

¹⁰ Jehofa letšatšing la ntwa (3:1-19). Ka thapelo e tšwago pelong, Habakuku o gopola gabotse mediro e boifišago ya Jehofa. Ge Jehofa a tšwelela, “letaxo la xaxwe le apeša lexodimo, naxa ya ênêla ditumišô.” (3:3) Phadimo ya gagwe e be e le bjalo ka seetša, gomme dinkhu di dutše di mo etile pele. O ile a ema a sa šišinyege, a šišinya lefase, a dira gore ditšhaba di taboge gomme dithaba tšeo di duletšego ruri di pšhatlege. Jehofa o ile a kata bjalo ka mohlabani yo matla a swere bora bjo bo bonalago le ka dikoloi tša phološo. Dithaba di ile tša šišinyega gomme bodiba bja meetse bja biloga. Letšatši le kgwedi di ile tša ema, le gona go be go e-na le seetša sa mesebe ya gagwe le go gadima ga lerumo la gagwe ge a dutše a gwanta go phatša lefase, a fotla ditšhaba a befetšwe. O ile a tšwa dira bakeng sa go phološa batho ba gagwe le motlotšwa wa gagwe le go senya motheo wa yo mobe ‘a o epolla go iša molaleng’—3:13, bapiša le PK.

11. Pono e kgoma Habakuku bjang, eupja boikemišetšo bja gagwe ke bofe?

¹¹ Moporofeta o ile a nolwa moko ke pono ye ya mediro e megolo yeo Jehofa a e dirilego le ya modiro wa gagwe o tlago wa go šišinya lefase. “Nna ke di kwele, ka fêrêxa pelo; melomo ya mumala, kè e-kwa modumô; ka nôlêxa môkô ke šišinywa mo ke bexo ke xatile. E le ka xobane kè letetše ’tšatši la tlalêlô, la xo hulwa ke sethšaba sa xo re rápêlwa.” (3:16) Lega go le bjalo, Habakuku o ikemišeditše gore, go sa šetšwe mehla e mebe yeo go swanetšego go lebanwa le yona—go se na matšoba mogong, merara e sa enywe dienywa, go se na mohlape ka lešakeng—o tla dula a hlalala go Jehofa le go thabela phološo ya Modimo. O phetha koša ya gagwe ka lethabo ka mantšu a rego: “Morêna Mong à bohle ké Yêna matla a-ka; ó mpha maoto a dithsêpê, ó nthsepediša mo ke phaxamaxo.”—3:19.

LEBAKA LEO KA LONA E HOLAGO

12. Paulo o dirišitše bjang Habakuku 2:4 ka mo go holago?

¹² Moapostola Paulo ka go amogela boporofeta bja Habakuku e le bjo bo holago bakeng sa go ruta, o ile a tsopola kgaolo 2, temana 4 mabakeng a mararo a fapanego. Ge a gatelela gore ditaba tše di lokilego ke matla a Modimo a phološo go mang le mang yo a nago le tumelo, Paulo o ile a ngwalela Bakriste ba Roma gore: “Xomme ka xo yôna Ebangedi xo utollwa tokô ya Modimo e tšwaxo tumelong è iša tumelong, byalo ka xe xo ngwadilwe xwa thwe: Moloki ó tlo phela ka tumêlô.” Paulo ge a be a ngwalela ba-Galatia, o ile a gatelela taba ya gore tšhegofatšo e tla ka tumelo: “Xobane pele xa Modimo xa xo e a lokafalaxo ka Molaô. Moloki ó tlo phela ka tumêlô.” Gape Paulo lengwalong leo a le ngwaletšego ba-Hebere o ile a ngwala gore Bakriste ba swanetše go bontšha tumelo e phelago le yeo e phološago bophelo, gomme a tsopola gape mantšu a Jehofa go Habakuku. Lega go le bjalo, ga se a tsopola feela mantšu a Habakuku a rego, “moloki wa-ka ó tlo phela ka tumêlô,” eupja gape le mantšu a gagwe a tšwelago pele go ya ka Septuagint ya Segerika: “Ge e ba a boela morago, nna ga ke mo thabele.” Ka morago, o bea mantšu ka boripana ka gore: Re ba “tumêlô ya xo y’o rua bophelô.”—Ba-Roma 1:17; Ba-Gal. 3:11; Ba-Heb. 10:38, 39.

13. Go phethagala ka mo go nepagetšego ga diporofeto tša Habakuku malebana le Juda le Babele go gatelela eng ge e le ka dikahlolo tša Modimo?

¹³ Boporofeta bja Habakuku ke bjo bo holago kudu lehono go Bakriste bao ba nyakago matla. Bo ruta go ithekga ka Modimo. Le gona bo hola ka go lemoša ba bangwe ka dikahlolo tša Modimo. Thuto yeo e lemošago ke e matla: O se ke wa lebelela dikahlolo tša Modimo e le tšeo di diegilego kudu; “xo tla di tlo tla, di ka se diêxe.” (Hab. 2:3) Ka ntle le go šitišwa, boporofeta bja go senywa ga Juda ke Babele bo ile bja phethagala gomme Babele le yona ka noši e ile ya thopja, ba-Mede le ba-Peresia ba tšea motse ka 539 B.C.E. A temošo ya go dumela lentšu la Modimo! Ka gona, moapostola Paulo o hweditše go tsopola Habakuku e le mo go holago ge a be a lemoša ba-Juda ba mehleng ya gagwe gore e se be bao ba se nago tumelo: “Phakxamang-xê, xore Le se kê la wêlwa ke se se boletšwexo ke baporofeta; ši-di: Lebelešang lena banyatši; Le tlo kxotša wa xo thšoxa; xobane mehleng yeno ke dira modirô wo Le ka se kexo la dumêla xe Le ka fo botšwa.” (Dit. 13:40, 41; Hab. 1:5, LXX.) Ba-Juda ba ba se nago tumelo ga se ba ela Paulo hloko, go etša ge ba sa ka ba dumela temošo ya Jesu ya go senywa ga Jerusalema; ba tlaišwa ke mafelelo a go se be ga bona le tumelo ge madira a Roma a senya Jerusalema ka 70 C.E.—Luka 19:41-44.

14. (a) Boporofeta bja Habakuku bo kgothaletša bjang Bakriste go kgomarela tumelo e tiilego lehono? (b) Bjalo ka ge go boletšwe boporofeteng, ke kholofelo efe e thabišago yeo barati ba go loka ba ka bago le yona mo nakong ye?

¹⁴ Ka mo go swanago, lehono boporofeta bja Habakuku bo kgothaletša Bakriste go kgomarela ka go tia tumelong ge ba dutše ba phela lefaseng leo le tletšego bošoro. Bo ba thuša go ruta ba bangwe le go araba potšišo yeo batho ba e botšišitšego lefaseng ka moka, Na Modimo o tla tliša tefetšo go ba kgopo? Ela hloko gape mantšu a bopoforeta a rego: “E letêlê, xo tla di tlo tla, di ka se diêxe.” (Hab. 2:3) Go sa šetšwe dikhuduego tše di diregago lefaseng, mašaledi a tloditšwego a maja-bohwa a Mmušo a gopola mantšu a Habakuku mabapi le ditiro tša Jehofa tša nakong e fetilego tša tefetšo: “O tšwa dira è le xo phološa ’thšaba sa xaxo, xo phološa kxoši O e beilexo.” (3:13) Ka kgonthe Jehofa ke “Mokxêthwa” wa bona, go tloga kgale-kgale, le “Lentswê,” yo a tlago go kgalema ba sa lokago le go nea bophelo go bao a ba akaretšago leratong la gagwe. Ka moka bao ba ratago go loka ba ka thabela Mmušo le bogoši bja gagwe, ka gore: “Nna ke tla hlalalêla Yêna Morêna, ka thabêla Yêna Modimo wa xo mphološa. Morêna Mong à bohle ké Yêna matla a-ka.”—1:12; 3:18, 19.

[Mengwalo ya ka tlase]