Puku e Utollago Tsebo Ya Go Tseba Modimo

Kgaolo 2

Puku e Utollago Tsebo ya Go Tseba Modimo

1, 2. Ke ka baka la’ng re hloka tlhahlo ya Mmopi wa rena?

KE MO go tlogago go e-⁠na le tlhaologanyo gore Mmopi wa rena yo lerato o be a tla nea puku ya ditaelo le tlhahlo bakeng sa batho. Na ga o dumele gore batho ba hloka tlhahlo?

² Nywageng e fetago 2 500 e fetilego, moporofeta yo e lego radihistori o ngwadile gore: “Monna mo a yaxo xa’ ikiše, le xe a xata a tiiša.” (Jeremia 10:23) Lehono, go rereša ga polelo yeo ke mo go lego molaleng go feta le ge e le neng. Ka gona, radihistori William H. McNeill o re: “Phihlelo ya motho polaneteng ye e bile mo e nyakilego go ba lelokelelo le le sa kgaotšego la mathata le go šitišwa ga thulaganyo e hlomilwego ya setšhaba.”

3, 4. (a) Re swanetše go lebelela thuto ya Beibele bjang? (b) Re tla tšwela pele bjang ka go hlahloba Beibele?

³ Beibele e kgotsofatša dinyakwa tša rena ka moka bakeng sa tlhahlo e bohlale. Ke therešo gore ba bantši ba nolega moko ge ba hlahloba Beibele ka moka la mathomo. Ke puku e kgolo gomme dikarolo tše dingwe tša yona ga di kwešišege gabonolo. Eupša ge nkabe o neilwe lengwalo la molao le le hlalosago seo o bego o swanetše go se dira e le gore o amogele bohwa bjo bohlokwa, na o be o ka se diriše nako e ntši o le bala ka kelohloko? Ge o be o ka hwetša dikarolo tše dingwe tša lengwalo go le thata go di kwešiša, go bonala o be o tla tsoma thušo go motho yo a nago le phihlelo ditabeng tše bjalo. Ke ka baka la’ng o sa lebelele Beibele ka kgopolo e swanago? (Ditiro 17:11) Go na le mo go fetišago mo go lego kotsing go feta bohwa bja dilo tše di bonagalago. Go etša ge re ithutile kgaolong e fetilego, go tseba Modimo go ka lebiša bophelong bjo bo sa felego.

⁴ Anke re hlahlobe puku e utollago tsebo ya go tseba Modimo. Re tla thoma ka go nea kakaretšo e kopana ya Beibele. Ka morago re tla ahla-ahla mabaka ao ka ona batho ba bantši ba ba hweditšego tsebišo ba dumelago gore ke Lentšu la Modimo le le buduletšwego.

SEO BEIBELE E SE HUPEREGO

5. (a) Ke eng se se lego ka Mangwalong a Sehebere? (b) Mangwalo a Segerika a hupere eng?

⁵ Beibele e hupere dipuku tše 66 tše di lego ka dikarolo tše pedi, tšeo gantši di bitšwago Testamente ya Kgale le Testamente e Mpsha. Dipuku tše 39 tša Beibele di be di ngwadilwe ka Sehebere feela gomme tše 27 di ngwadilwe ka Segerika. Mangwalo a Sehebere ao a akaretšago Genesi go ya go Maleaki a ahla-ahla tlholo gotee le nywaga e 3 500 ya mathomo ya histori ya motho. Ge re hlahloba karolo ye ya Beibele, re ithuta ka ditirišano tša Modimo le ba-Isiraele—⁠go tloga go thomeng ga bona e le setšhaba lekgolong la bo-16 la nywaga B.C.E. go ba go tsena lekgolong la bo-⁠5 la nywaga B.C.E.a Mangwalo a Segerika ao a akaretšago puku ya Mateo go fihla go ya Kutollo a lebiša tlhokomelo go dithuto le mediro ya Jesu Kriste le barutiwa ba gagwe lekgolong la pele la nywaga C.E.

6. Ke ka baka la’ng re swanetše go ithuta Beibele ka moka ga yona?

⁶ Ba bangwe ba bolela gore “Testamente ya Kgale” ke ya ba-Juda gomme “Testamente e Mpsha” ke ya Bakriste. Eupša go ya ka 2 Timotheo 3:16, ‘Lengwalo ka moka le buduletšwe ke Modimo, gomme le a hola.’ (PK, mongwalo o sekamego ke wa rena.) Ka gona, thuto e nepagetšego ya Mangwalo e swanetše go akaretša Beibele ka moka. Ge e le gabotse, dikarolo tše pedi tša Beibele di a tlatšana, di dumelelana ka go kwana bakeng sa go godiša sehlogo sa kakaretšo.

7. Sehlogo sa Beibele ke sefe?

⁷ Mohlomongwe o bile gona ditirelong tša bodumedi ka nywaga e mentši gomme o kwele dikarolo tše dingwe tša Beibele di balwa ka go hlaboša. Goba o ka ba o ile wa bala ditsopolo tše di tšwago go yona ka bowena. Na o be o tseba gore Beibele e na le sehlogo se se swanago go tloga go Genesi go fihla go Kutollo? Ee, sehlogo se se dumelelanago se akaretša Beibele ka moka. Sehlogo seo ke sefe? Ke go hlatselwa ga tshwanelo ya Modimo ya go buša batho le go phethagatšwa ga morero wa gagwe o lerato ka Mmušo wa gagwe. Ka morago, re tla bona kamoo Modimo a tlago go phethagatša morero wo ka gona.

8. Beibele e utolla’ng mabapi le semelo sa Modimo?

⁸ Go tlaleletša go hlaloseng morero wa Modimo, Beibele e utolla semelo sa gagwe. Ka mohlala, re ithuta go tšwa Beibeleng gore Modimo o na le maikwelo le gore dikgetho tšeo re di dirago di a mo kgoma. (Psalme 78:40, 41; Diema 27:11; Hesekiele 33:11) Psalme 103:8-14 e bolela gore Modimo ke “Moxauxedi, ké wa mabobo, ké Mo-se-fêle-pelo wa botho byo boxolo.” O re swara ka kwelobohloko, ‘a sa lebale gore re lerole’ gomme re boela go lona ge re e-⁠hwa. (Genesi 2:⁠7; 3:19) O bontšha dika tše di kgahlišago gakaakang! Na wo ga se mohuta wa Modimo yo o nyakago go mo rapela?

9. Beibele e re nea bjang kgopolo e kwalago ya ditekanyetšo tša Modimo, gona re ka holwa bjang ke tsebo e bjalo?

⁹ Beibele e re nea pono e kwalago ya ditekanyetšo tša Modimo. Tše ka dinako tše dingwe di bolelwa e le melao. Lega go le bjalo, gantši kudu di bonagatšwa melaong ya motheo e rutwago ka mehlala e holago. Modimo o dirile gore ditiragalo tše itšego historing ya Isiraele ya kgale di ngwalwe bakeng sa go re hola. Dipego tše tša potego di bontšha se se diregago ge batho ba šoma ka go dumelelana le morero wa Modimo, gotee le mafelelo a nyamišago ge ba tšea ka tsela ya bona. (1 Dikxoši 5:⁠4; 11:4-⁠6; 2 Koronika 15:8-15) Ga go pelaelo gore go bala dipego tše bjalo tše di diregilego e le ka kgonthe bophelong go tla kgoma dipelo tša rena. Ge e ba re leka go bona ditiragalo tše di begilwego ka leihlo la monagano, re ka swana le batho ba ba akaretšwago go tšona. Ka gona, re ka holwa ke mehlala e mebotse gomme ra phema mereo yeo e ilego ya tanya bafoši. Lega go le bjalo, potšišo ye e bohlokwa e nyaka karabo: Re ka kgodišega bjang gore seo re se balago ka Beibeleng ka kgonthe se buduletšwe ke Modimo?

NA O KA BOTA BEIBELE?

10. (a) Ke ka baka la’ng ba bangwe ba nagana gore Beibele e šiilwe ke mabaka? (b) Timotheo wa Bobedi 3:16, 17 e re botša’ng ka Beibele?

¹⁰ Mohlomongwe o lemogile gore dipuku tše dintši tše di neago keletšo di šiiwa ke nako nywageng e sego kae feela. Go thwe’ng ka Beibele? Ke ya kgale kudu, gomme go fetile mo e nyakilego go ba nywaga e 2 000 ga e sa le go ngwalwa mantšu a yona a mafelelo. Ka gona ba bangwe ba nagana gore ga e šome mehleng ya rena ya gona bjale. Eupša ge e ba Beibele e buduletšwe ke Modimo, keletšo ya yona e swanetše go dula e sepedišana le mabaka go sa šetšwe go ba ga yona ya kgale. Mangwalo e swanetše go dula e le a “[holago] . . . ka xo ruta, le ka xo kxodiša le xo sokolla, le ka xo iša tokong, xore motho wa Modimo e bê yo boló-ka-tlalô, a kxonišwê xo dira medirô e botse ka moka.”—⁠2 Timotheo 3:16, 17.

11-13. Ke ka baka la’ng re ka bolela gore Beibele ke e šomago mehleng ya rena?

¹¹ Tlhahlobo e etšwego hloko e utolla gore melao ya motheo ya Beibele e šoma kudu lehono go fo swana le ge e be e šoma ge e be e ngwalwa la mathomo. Ka mohlala, Beibele e tšweletša kwešišo e bohlale yeo e šomago molokong o mongwe le o mongwe wa batho ge go tliwa tlhagong ya motho. Re ka bona se gabonolo Thutong ya Jesu ya Thabeng, yeo e hwetšwago pukung ya Mateo, dikgaolo 5 go ya go 7. Thuto ye e ile ya kgahliša kudu moetapele yo a sa tšwago go hlokofala wa mo-India e lego Mohandas K. Gandhi moo go thwego o ile a botša mohlankedi wa mo-Brithania gore: “Ge naga ya geno le ya gešo di ka kopanywa ke dithuto tše di hlalositšwego ke Kriste Thutong ye ya Thabeng, re tla be re rarollotše mathata e sego a dinaga tša rena feela, eupša a lefase ka moka.”

¹² Ga go makatše ge batho ba tlabja ke dithuto tša Jesu! Thutong ya Thabeng, o re bontšhitše tsela e išago lethabong la kgonthe. O hlalositše kamoo re ka rarollago dithulano ka gona. Jesu o neile thuto mabapi le tsela ya go rapela. O hlalositše kgopolo e bohlale kudu yeo re ka bago le yona mabapi le dinyakwa tša dilo tše di bonagalago gomme a nea Molao wa Gauta bakeng sa ditswalano tše di swanetšego le ba bangwe. Kamoo re ka lemogago boradia bja bodumedi le kamoo re ka bago le bokamoso bjo bo šireletšegilego ka gona, le tšona di be di le gare ga dintlha tše di ahla-ahlilwego thutong ye.

¹³ Thutong ya Thabeng le matlakaleng a yona ka moka, Beibele e re botša ka mo go kwalago seo re swanetšego go se dira le seo re swanetšego go se phema gore re kaonefatše boemo bja rena bophelong. Keletšo ya yona ke e šomago kudu moo morutiši yo mongwe a ilego a tutueletšega go bolela gore: “Gaešita le ge ke le moeletši wa sekolong se se phagamego yo a nago le degree ya bachelor le ya master e bile ke badile dipuku tše dintši kudu tše di lego mabapi le bophelo bjo bobotse bja monagano le thuto ya tša monagano, ke lemogile gore keletšo ya Beibele mabapi le dilo tše bjalo ka go ba le lenyalo le le atlegago, go thibela go hloka tsebe ga bana le kamoo go ka hwetšwago le go kgomarela bagwera ka gona ke e phagamego kudu go feta selo le ge e le sefe seo nkilego ka se bala goba ka ithuta sona yunibesithing.” Go tlaleletša go beng ga yona e šomago le e sepedišanago le mabaka, Beibele ke e ka botwago.

E NPAGETŠE GOMME E KA BOTWA

14. Ke eng se se bontšhago gore Beibele ke e nepagetšego go ya ka tša thutamahlale?

¹⁴ Gaešita le ge Beibele e se puku ya tlhahlo ya tša thutamahlale, ke e nepagetšego go ya ka tša thutamahlale. Ka mohlala, nakong ya ge batho ba bantši ba be ba dumela gore lefase ke phaphathi, moporofeta Jesaya o ile a bolela ka lona e le “thetebudi” (Sehebere, chugh, yeo mo e rwelego kgopolo ya “kgokolo”). (Jesaya 40:22) Kgopolo ya lefase la kgokolo e be e sa amogelwe ka gohle go fihlela nywageng e dikete ka morago ga mehla ya Jesaya. Go feta moo, Jobo 26:7—⁠yeo e ngwadilwego nywageng e fetago 3 000 e fetilego⁠—e bolela gore Modimo “lefase a le fêxa xò se n’e dithêkxô.” Seithuti se sengwe sa Beibele se re: “Kamoo Jobo a bego a tseba therešo ka gona, e bontšhitšwego ke thuto ya tša dinaledi le dipolanete tše dingwe gore lefase le lekeletše go se na dithekgo sebakeng se se se nago selo ke potšišo yeo e sa arabjego gabonolo ke bao ba ganetšago go budulelwa ga Mangwalo a Makgethwa.”

15. Go bota Beibele go tiišwa bjang ke mokgwa wa yona wa go bega?

¹⁵ Mokgwa wa go bega o hwetšwago ka Beibeleng le wona o tiiša go bota ga rena puku ye ya kgale. Go fapana le dinonwane, ditiragalo tše di hlalositšwego ka Beibeleng di kgokaganywa le batho ba itšego le dinako. (1 Dikxoši 14:25; Jesaya 36:⁠1; Luka 3:1, 2) Le ge bo-radihistori ba kgale ba be ba feteletša mo e nyakilego go ba ka mehla diphenyo tša babuši ba bona gomme ba fihla go fenywa ga bona le diphošo, bangwadi ba Beibele e be e le ba ba botegago—⁠gaešita le ka diphošo tša bona ka noši tše dikgolo.—⁠Numeri 20:7-13; 2 Samuele 12:7-14; 24:⁠10.

PUKU YA BOPOROFETA

16. Bohlatse bjo matla kudu bja gore Beibele e buduletšwe ke Modimo ke bofe?

¹⁶ Boporofeta bjo bo phethagaditšwego bo nea bohlatse bja makgaola-kgang bja gore Beibele e buduletšwe ke Modimo. Beibele e na le diporofeto tše dintši tše di phethagaditšwego ka botlalo. Go molaleng gore batho feela ba be ba ka se kgone go phetha se. Ka gona, ke eng se se tutuetšago diporofeto tše? Beibele ka boyona e hlalosa gore “xa xo ešo xwa bá xwa tšwêlêla porofetô ka xo ithatêla xa motho, xobane batho ba bakxêthwa ba Modimo ba boletše bà išwa ke Môya o mokxêthwa,” goba matla a Modimo a šomago. (2 Petro 1:21) Ela hloko mehlala e mengwe.

17. Ke diporofeto dife tše di boletšego go wa ga Babele e sa le pele, gona tše di ile tša phethagatšwa bjang?

¹⁷ Go wa ga Babele. Jesaya le Jeremia ba boletše e sa le pele ka go wela ga Babele go ba-Meda le ba-Peresia. Ka mo go kgahlišago, boporofeta bja Jesaya bjo bo lego mabapi le tiragalo ye bo ngwadilwe mo e ka bago nywaga e 200 pele ga ge Babele e fenywa! Dibopego tše di latelago tša boporofeta bjale ke ditaba tša pego ya histori: go gopiša Noka ya Eforate ka go arošetša meetse a yona letsheng la maitirelo (Jesaya 44:27; Jeremia 50:38); go hlokega ga tšhireletšego ka go se šetše dikgorong tša ka nokeng tša Babele (Jesaya 45:⁠1); le phenyo ya mmuši yo a bitšwago Korese.—⁠Jesaya 44:⁠28.

18. Boporofeta bja Beibele bo phethagaditšwe bjang tabeng ya go tsoga le go wa ga “kxoši ya Ba-Gerika”?

¹⁸ Go tsoga le go wa ga “kxoši ya Ba-Gerika.” Daniele o ile a bona phooko e wiša kgapa ponong, e roba manaka a yona a mabedi. Ka morago lenaka le legolo la phooko le ile la robega gomme gwa mela manaka a mane lefelong la lona. (Daniele 8:1-⁠8) Daniele o ile a hlalosetšwa gore: “Kxapa ye O e bonexo ya dinaka tše pedi, ké dikxoši tša Ba-Meda le Ba-Peresia. Phôkô yela ya mabôya ké kxoši ya Ba-Gerika; lenaka le le medilexo makxatheng a mahlô a yôna, ké kxoši ya mathômô. Xe mo xo kxolexilexo lenaka leo la pele xò medile dinaka tše nnê, ké xo re sethšaba seo se tlo tšwa mebušô e menê ye e sa lekanexo le wa lôna.” (Daniele 8:20-22) Ka go dumelelana le boporofeta bjo, mo e ka bago nywaga-kgolo e mebedi ka morago “kxoši ya Ba-Gerika” e lego Alexander yo Mogolo o ile a menola Mmušo wa dinaka tše pedi wa ba-Meda le ba-Peresia. Alexander o ile a hwa ka 323 B.C.E. gomme mafelelong legato la gagwe la tšewa ke ba bane ba balaodi ba gagwe. Lega go le bjalo, ga go le o tee wa mebušo ye yeo e tšweletšego o ilego wa lekana le mmušo wa Alexander ka matla.

19. Ke diporofeto dife tše di phethagaditšwego go Jesu Kriste?

¹⁹ Bophelo bja Jesu Kriste. Mangwalo a Sehebere a na le diporofeto tše dintši tše di phethagetšego matswalong, bodireding, lehung le tsogong tša Jesu. Ka mohlala, Mika o boletše nywageng e fetago 700 e sa le pele gore Mesia goba Kriste o be a tla belegelwa Betlehema. (Mika 5:⁠1; Luka 2:4-⁠7) Jesaya yo a phetšego ka nako e swanago le Mika o ile a bolela e sa le pele gore Mesia o be a tla bethwa le go tshwelwa ka mare. (Jesaya 50:⁠6; Mateo 26:67) Nywageng e 500 pejana, Sakaria o ile a porofeta gore Mesia o be a tla ekwa bakeng sa ditsekana tše 30 tša silifera. (Sakaria 11:12; Mateo 26:15) Nywageng e fetago sekete pejana, Dafida o ile a bolela e sa le pele ka maemo a sepedišanago le lehu la Jesu Mesia. (Psalme 22:7, 8, 18; Mateo 27:35, 39-43) Mo e ka bago nywaga-kgolo e mehlano pejana, boporofeta bja Daniele bo ile bja utolla nako yeo Mesia a bego a tla tšwelela ka yona gotee le botelele bja bodiredi bja gagwe le nako ya lehu la gagwe. (Daniele 9:24-27) Ye ke mehlala feela ya diporofeto tše di phethagetšego go Jesu Kriste. O tla hwetša e le mo go putsago go bala mo go oketšegilego kudu ka yena ka morago.

20. Pego e phethagetšego ya Beibele ya boporofeta bjo bo phethagaditšwego e swanetše go re nea kgodišego efe?

²⁰ Diporofeto tše dingwe tše dintši tše di akaretšago nako e telele tša Beibele di šetše di phethagatšwa. Mo gongwe o ka botšiša gore, ‘Eupša se se kgoma bjang bophelo bja-ka?’ Ee, ge e ba motho a ile a go botša therešo ka nywaga e mentši, na o be o tla thoma go mmelaela ge e ba a bolela selo se sengwe se sefsa? Aowa! Modimo o boletše therešo ka Beibeleng ka moka. Na se ga se sa swanela go aga kholofelo ya gago go seo Beibele e se holofetšago, go etša diporofeto tša yona mabapi le go tla ga paradeise ya lefaseng? Ruri re ka ba le kgodišego e swanago le yeo Paulo, e lego yo mongwe wa barutiwa ba Jesu ba lekgolong la pele la nywaga a bilego le yona, yo a ngwadilego gore ‘Modimo ga a fore.’ (Tito 1:⁠2, PK) Go feta moo, ge re bala Mangwalo le go diriša keletšo ya ona re diriša bohlale bjoo batho ba ka se kgonego go bo fihlelela ka bobona, ka gobane Beibele ke puku e utollago tsebo e išago bophelong bjo bo sa felego ya go tseba Modimo.

‘HLOLOSELA’ GO TSEBA MODIMO

21. O swanetše go dira’ng ge e ba dilo tše dingwe tšeo o ithutago tšona ka Beibeleng di bonala e le tše di nolago moko?

²¹ Ge o dutše o ithuta Beibele, go bonala o tla ithuta dilo tše di fapanego le tšeo o di rutilwego nakong e fetilego. O ka ba wa hwetša gore e mengwe ya meetlo yeo o e ratago ya bodumedi ga e kgahliše Modimo. O tla lemoga gore Modimo o na le ditekanyetšo tša se se nepagetšego le se se fošagetšego tše di phagametšego kudu tše di tlwaelegilego lefaseng le le le tlogelelago dilo. Se se ka bonala e le se se nolago moko mathomong. Eupša o se ke wa fela pelo! Hlahloba Mangwalo ka kelohloko gore o hwetše tsebo ya go tseba Modimo. Amogela kgonagalo ya gore keletšo ya Beibele e ka nyaka gore o dire peakanyo kgopolong le ditirong tša gago.

22. Ke ka baka la’ng o ithuta Beibele, gona o ka thuša ba bangwe bjang gore ba kwešiše se?

²² Bagwera le ba leloko ba ba nago le maikemišetšo a mabotse ba ka ganetša go ithuta ga gago Beibele, eupša Jesu o itše: “Mang le mang e a mpolêlaxo pele xa batho, le Nna ke tlo mmolêla pele xa Tate wa maxodimong. Xomme e a ntahlaxo pele xa batho, le Nna ke tlo mo lahla pele xa Tate wa maxodimong.” (Mateo 10:32, 33) Ba bangwe ba ka boifa gore o tla tsena sehlotswaneng sa bodumedi goba o tla fetoga yo a fišegelago thoko. Lega go le bjalo, ge e le gabotse o upša o katanela go hwetša tsebo e nepagetšego ya go tseba Modimo le therešo ya gagwe. (1 Timotheo 2:3, 4) Gore o thuše ba bangwe go kwešiša se, e-⁠ba yo a leka-lekanego, e sego yo a ngangago ge o boledišana le bona ka seo o ithutago sona. (Ba-Filipi 4:⁠5) Gopola gore ba bantši ba ‘ruiwa go se lentšu le le bolelwago’ ge ba bona bohlatse bja gore tsebo ya Beibele e hola batho e le ka kgonthe.—⁠1 Petro 3:1, 2.

23. O ka ‘hlolosela’ bjang go tseba Modimo?

²³ Beibele e re kgothaletša gore: “Le etšê masea a sa tš’o xo bêlêxwa, Le llêlê [“hlolosele,” NW] lebese la Lentšu lé le sa forexo.” (1 Petro 2:⁠2) Lesea le phela ka dijo tše di tšwago go mmago lona gomme le phegelela gore senyakwa seo se kgotsofatšwe. Ka mo go swanago, re phela ka tsebo e tšwago go Modimo. ‘Hlolosela’ Lentšu la gagwe ka go tšwela pele o ithuta. Ka kgonthe, itirele pakane ya go bala Beibele letšatši le letšatši. (Psalme 1:1-⁠3) Se se tla go tlišetša ditšhegofatšo tše di humilego, ka gobane Psalme 19:11 e bolela ka melao ya Modimo gore: “’Me ka xo hlôkômêla tšôna ó bôna moputsô-moxolo.”

[Mengwalo ya tlase]

a B.C.E. e bolela “before the Common Era [pele ga Mehla e Tlwaetšwego],” e lego yeo e nepagetšego kudu go feta B.C. (“before Christ [pele ga Kriste]”). C.E. e bolela “Common Era [Mehla e Tlwaetšwego]” yeo gantši e bitšwago A.D. bakeng sa anno Domini, yeo e bolelago “ngwageng wa Morena wa rena.”

HLAHLOBA TSEBO YA GAGO

Ke ka ditsela dife Beibele e sa swanego le puku le ge e le efe e nngwe?

Ke ka baka la’ng o ka bota Beibele?

Ke eng se se go kgonthišetšago gore Beibele ke Lentšu la Modimo le le buduletšwego?

[Lepokisi go letlakala 14]

DIRIŠA BEIBELE YA GAGO KA MO GO HOLAGO

Go tlwaelana le Beibele ga se gwa swanela go ba thata. Diriša lelokelelo la yona la dikagare go ithuta tatelano le mafelo ao dipuku tša Beibele di hwetšwago go ona.

Dipuku tša Beibele di na le dikgaolo le ditemana bakeng sa go dira ditšhupetšo gabonolo. Dikaroganyo tša dikgaolo di tsentšwe lekgolong la bo-13 la nywaga gomme go bonala mogatiši wa Mofora wa lekgolong la bo-16 la nywaga a ile a aroganya Mangwalo a Segerika ka ditemana tša mehleng yeno. Beibele ya mathomo e feletšego yeo e ilego ya ba le dinomoro tša dikgaolo le tša ditemana ka bobedi e be e le kgatišo ya Sefora e gatišitšwego ka 1553.

Ge mangwalo a bontšhwa ka pukung ye, nomoro ya mathomo e bontšha kgaolo gomme e latelago e emela temana. Ka mohlala, go bontšhwa ga “Diema 2:5” go šupa puku ya Diema, kgaolo 2, temana 5. Ka go phetla mangwalo a bontšhitšwego o tla ikwa o lokologile go hwetša ditemana tša Beibele go se go ye kae.

Tsela e kaone ya go tlwaelana le Beibele ke go e bala letšatši le letšatši. Se se ka bonala e le se se hlohlago mathomong. Eupša ge e ba o bala dikgaolo tše di tlogago go tše tharo go ya go tše hlano ka letšatši go ithekgile ka botelele bja tšona, o tla fetša go bala Beibele ka moka ka ngwaga. Ke ka baka la’ng o sa thome lehono?

[Lepokisi go letlakala 19]

BEIBELE—⁠PUKU YEO GO SE AGO E SWANAGO LE YONA

• Beibele e “buduletšwe ke Modimo.” (2 Timotheo 3:16, PK) Gaešita le ge batho ba ile ba ngwala mantšu, Modimo o ile a hlahla dikgopolo tša bona e le gore Beibele e be ‘lentšu la Modimo’ e le ka kgonthe.—⁠1 Ba-Thesalonika 2:⁠13.

• Beibele e ngwadilwe ka lebaka le le fetago nywaga-kgolo e 16 ke bathuši ba ka bago 40 ba ba tšwago ditšong tše di sa swanego. Lega go le bjalo, setšweletšwa se se phethilwego ke se se dumelelanago go tloga mathomong go fihla mafelelong.

• Beibele e phologile dingangišano tše dintši kudu go feta puku le ge e le efe e nngwe. Mehleng ya Magareng, batho ba ile ba fišwa koteng feela ka baka la go ba le kopi ya Mangwalo.

• Beibele ke puku e rekwago kudu lefaseng. E fetoletšwe e feletše goba e le karolo ya yona ka maleme a fetago 2 000. Dikopi tše dimilione tše dikete di gatišitšwe gomme ga go na lefelo leo go ka se hwetšwego kopi go lona lefaseng.

• Karolo ya kgale kudu ya Beibele ke ya morago lekgolong la bo-16 la nywaga B.C.E. Ye ke nako ya pele ga go tšwelela ga Rig-Veda ya ma-Hindu (mo e ka bago ka 1300 B.C.E.), goba “Dipuku tše Kgethwa tša Diroto tše Tharo” tša bo-Buddha (lekgolong la bohlano la nywaga B.C.E.), goba Koran ya Mamoseleme (lekgolong la bošupa la nywaga C.E.) gotee le Nihongi ya ma-Shinto (720 C.E.).