“Basadi Bao ba Šomelago Morena ka Thata”
“Dumedišang Terefina le Terifosa, e lego basadi bao ba šomelago Morena ka thata.”—BA-ROMA 16:12, NW.
1. Bodiredi bja Jesu bja lefaseng bo bile tšhegofatšo ka tsela efe go basadi?
BODIREDI bja Jesu bja lefaseng ruri e be e le tšhegofatšo go basadi ba ba-Juda. Modiro wo a bego a o thomile o be o tla tliša khomotšo, kholofelo le seriti se sefsa go basadi ba merafo ka moka. Ga se a ka a boloka meetlo ya Bojuda yeo e “dirilego gore lentšu la Modimo le se be le mohola.” (Mateo 15:6, NW) Bontši bja meetlo yeo bo be bo nyatša ditshwanelo tša motheo tša basadi tše ba di neilwego ke Modimo.
Kgopolo ya Jesu Mabapi le Basadi
2. Ke ka baka la’ng go ka thwe tsela yeo Jesu a bego a lebelela basadi ka yona e bile phethogo e kgolo bakeng sa mehla yeo?
2 Go be go e-na le phapano e lemogegago gakaakang magareng ga kgopolo ya Jesu mabapi le basadi le ya baetapele ba bodumedi ba ba-Juda! Ge go tsopolwa Encyclopaedia Judaica, baetapele ba bodumedi ba ba-Juda ba be ba lebelela basadi e le “ba megabaru, bafeane, dibodu le ba nago le lehufa.” Go boledišana le mosadi go be go šišingwa gomme “ge morutegi a bolela le mosadi setarateng e be e le go itlhompholla.” (Jerusalem in the Time of Jesus, ka Joachim Jeremias; bapiša le Johane 4:27.) Go ka bolelwa go gontši ka kgopolo ya go nyatša basadi ya baetapele ba Bojuda. Eupja se se lego ka godimo e tla ba se se lekanego bakeng sa go bontšha gore kamoo Jesu a bego a lebelela basadi ka gona go ile gwa dira phetogo e kgolo mehleng yeo.
3. Ke ditiragalo dife tša nakong ya bodiredi bja Jesu tšeo di bontšhago gore o be ikemišeditše go ruta basadi ditherešo tše di tseneletšego tša moya?
3 Jesu o neela ka mohlala o phethagetšego wa kamoo banna ba ka bago le tswalano e borutho eupja e le e sekilego le basadi. Ga se feela gore o ile a boledišana le bona, eupja o ile a ba a ba ruta le ditherešo tše di tseneletšego tša moya. Ge e le gabotse, motho wa pele-pele yo a mo utolletšego go ba ga gagwe Mesia e be e le mosadi, e bile e le mosadi wa Mosamaria. (Johane 4:7, 25, 26) Go feta moo, tiragalo yeo e lego mabapi le Mareta le Maria e bontšha gabotse gore Jesu, ka go se swane le baetapele ba bodumedi ba ba-Juda, o be a sa nagane gore mosadi o be a se na tshwanelo ya go tlogela dipitša le dipane ka lebakanyana e le gore a oketše tsebo ya gagwe ya moya. Lebakeng leo, Maria o “ikxethetše yôna kabêlô e botse,” e lego go etiša dilo tša moya pele. (Luka 10:38-42) Eupja dikgweding tše sego kae ka morago ka morago ga ge kgaetšedi ya bona e hwile, ke Mareta, e sego Maria, yo a bontšhitšego phišego e kgolwanyane ka go gahlanetša Mong wa gagwe. Gaešita le lehono re thaba gakaakang ge re bala poledišano yeo e bego e tloga e le ya moya magareng ga Mareta le Jesu mabapi le kholofelo ya tsogo! (Johane 11:20-27) Yeo e bile tokelo e kaakang go Mareta!
Basadi Bao ba Bego ba Direla Jesu
4, 5. Ke bomang ka ntle le baapostola ba gagwe, bao ba latetšego Jesu nakong ya bodiredi bja gagwe a le Galilea, gomme ba ile ba mo direla bjang?
4 Jesu le gona o ile a dumela go direlwa ke basadi ge a be a dutše a sepela le naga. Pegong ya gagwe ya Ebangedi, Mareka o bolela ka “basadi . . . ba ba mo [Jesu] latetšexo à sa le kwa Galilea, bà mo dirêla.” (Mareka 15:40, 41) Basadi ba e be e le bomang, gomme ba ile ba direla Jesu bjang? Ga re tsebe maina a bona ka moka, eupja Luka o hlaola ba sego kae gomme o hlalosa tsela yeo ba bego ba direla Jesu ka yona.
5 Luka o a ngwala: “Mehleng yeo Jesu a thôma xo ya le metse le metsana à xoêlêla à bolêla Ebangedi ya mmušô wa Modimo, a ya à na le bao ba lesome le metšô e mebedi. Xo be xo na le basadi ba bangwê, ba ba bexo ba fodišitšwe bà na le meôya e mebe le malwetši; e be e le Maria Magdalena, yo a kilexo a nthwša meôya e mebe e šupilexo, Le Johana mosadi wa Khusa letona le Herode, le Susana, le ba bangwê ba bantši ba naxo ba mo thuša ka thoto ya bôna.” (Luka 8:1-3) Jesu o be rata gore basadi ba ba mo latele le go diriša dilo tša bona gore ba hlokomele dinyakwa tša gagwe tša dilo tše di bonagalago le tša baapostola ba gagwe.
6. (a) Ke bomang bao ba ilego ba sepela le Jesu nakong ya leeto la gagwe la go ya Jerusalema? (b) Ke bomang bao ba ilego ba thekga Jesu go fihla lehung, gomme ba bangwe ba bona ba ile ba putswa bjang? (c) Go ya ka pono e tlwaetšwego ya meetlo ya Bojuda, ke eng se se kgethegilego mabapi le pego ye e lego go Johane 20:11-18?
6 Ge Jesu a bolawa “basadi ba bantši ba be ba ba le xôna-moo, bà lebeletše bà le kxolê. Ké bala ba xo latêla Jesu bà e-tšwa Galilea, ba ba bexo ba mo dirêla. Xo bôná xo be xo le Maria Magdalena, le Maria mma xo Jakobo le Jose.” (Mateo 27:55, 56) Ka gona, basadi ba bantši ba ba botegago ba ile ba ba kgaufsi le Jesu nakong ya lehu la gagwe. Le gona, ke mo go swanetšego go elwa hloko gore basadi ke bona ba pele bao ba ilego ba ba dihlatse tša tsogo ya gagwe. (Mateo 28:1-10) Se ka bosona e bile tlhaselo setšong sa Sejuda, ka gobane Bojudeng basadi ba be ba lebelelwa ba sa swanelege go ka ba dihlatse tša molao. Ge o dutše o nagana ka se, bala Johane 20:11-18, gomme o leke go akanya ka maikwelo a tseleneletšego ao Maria Magdalena a swanetšego go ba a bile le ona ge Mong wa gagwe e a tsošitšwego a iponagatša go yena, a mmitša ka leina le go mo diriša e le hlatse ya gagwe bakeng sa go tsebiša barutiwa ba gagwe gore ruri o be a phela!
Basadi ba Botegago ba Bakriste ka Morago ga Pentekoste
7, 8. (a) Re tseba bjang gore basadi ba be ba le gona ge moya o tšhollwa ka Pentekoste? (b) Basadi ba Bakriste ba ile ba kgatha tema bjang katološong ya pele ya Bokriste?
7 Ka morago ga go rotogela ga Jesu legodimong, basadi ba ba boifago Modimo ba be ba e-na le baapostola ba botegago ka phapošing ya ka godimo kua Jerusalema (Ditiro 1:12-14) Go molaleng gore gare ga bao ba bego ba tšholletšwe ka moya ka Pentekoste go be go e-na le basadi. Ka baka la’ng? Ka gobane ge Petro a be hlalosa seo se ilego sa direga, o tsopotše Joele 2:28-30 yeo e umakago “barwedi” le ‘balata ba basadi,’ ka mo go kgethegilego. (Ditiro 2:1, 4, 14-18) Ka gona, basadi ba Bakriste ba tloditšwego ba bile karolo ya phuthego ya Bokriste go tloga motheong wa yona.
8 Basadi ba kgathile tema e bohlokwa go phatlalatšeng molaetša wa Bokriste, lege e be be e se e phagamego. Maria, mmago Mareka le yo e lego rakgadi’a Baranaba, o ile a bulela phuthego ya Jerusalema ntlo yeo go bonalago e be e le e kgolo. (Ditiro 12:12) Le gona, o be a ikemišeditše go dira se nakong ya ge go be go sa tšwa go tsoga tlaišo malebana le Bakriste. (Ditiro 12:1-5) Barwedi ba bane ba moebangedi Filipi ba bile le tokelo ya go ba baporofeta ba Bakriste.—Ditiro 21:9; 1 Ba-Korinthe 12:4, 10.
Kgopolo ya Paulo Mabapi le Basadi
9. Ke keletšo efe yeo Paulo a ilego a e nea mabapi le basadi ba Bakriste ka lengwalong la gagwe la pele le a le ngwaletšego ba-Korinthe, gomme ke melao efe ya motheo ya Modimo yeo a bego a kgothaletša basadi gore ba e hlomphe?
9 Ka dinako tše dingwe Paulo o bewa molato wa go ba moila-basadi, ke gore, go hloya le go se bote basadi. Ke therešo gore ke Paulo yoo a ilego a phegelela gore basadi ba boloke maemo a bona a swanetšego ka gare ga phuthego ya Bokriste. Go ya ka mo dilo di bego di dirwa ka gona, ba be ba se ba swanela go ruta dibokeng tša phuthego. (1 Ba-Korinthe 14:33-35) Ge e ba mosadi wa Mokriste a be a bolela sebokeng ka baka la gore go be go se na monna wa Mokriste goba a porofeta ka tlase ga tutuetšo ya moya o mokgethwa, go be go nyakega gore a apeše hlogo ya gagwe. Go apara mo e be e le “seka sa xo bušwa,” e lego bohlatse bjo bo bonalago bja gore mosadi o be a lemoga thulaganyo ya Modimo ya bohlogo.—1 Ba-Korinthe 11:3-6, 10.
10. Ba bangwe ba ile ba bea moapostola Paulo molato wa eng, eupja ke eng se se hlatselago gore molato wo ke wa maaka?
10 Go molaleng gore Paulo o ile a hwetša go nyakega gore a gopotše Bakriste ba pele ka melao ye ya motheo ya pušo ya legodimo e le gore ‘dilo ka moka di dirwe ka thulaganyo’ dibokeng tša phuthego. (1 Ba-Korinthe 14:40, bapiša le NW.) Eupja na se se bolela gore Paulo e be e le moila—basadi, go etša ge ba bangwe ba bolela? Aowa, ga go bjalo. Na ga se Paulo yo kgaolong ya mafelelo ya lengwalo le a le ngwaletšego ba-Roma, yo a ilego a romela basadi ba senyane ba Bakriste ditumedišo tše borutho? Na ga se a bontšha tebogo e kgolo go Foibe, Perisika (Priscilla), Terefina le Terifosa, ka go ba bitša “basadi bao ba šomelago Morena ka thata”? (Ba-Roma 16:1-4, 6, 12, NW, 13, 15) Le gona, ke Paulo yo a ilego a ngwala ka tlase ga pudulelo gore: “Ka moka ba Le kolobeditšwexo la ba ba Kriste, Le apare Yêna Kriste. Moo xa xo hlaolwe Mo-Juda xoba Mo-Gerika; xa xo monna xoba mosadi; Le batee ka moka ka Jesu Kriste.” (Ba-Galatia 3:27, 28) Go molaleng gore Paulo o be a rata le go leboga dikgaetšedi tša gagwe tša Bakriste, go akaretša le Lidia yo a ilego a bontšha go amogela baeng mo go beago mohlala dinakong tša teko.—Ditiro 16:12-15, 40; Ba-Filipi 4:2, 3.
Basadi Bao ba Šomago ka Thata Lehono
11, 12. (a) Psalme 68:11 e phethagatšwa bjang e le ka kgonthe? (b) Dikgaetšedi tše dintši tša rena di ikhwetša di le boemong bofe, gomme ke ka baka la’ng di nyaka lerato le dithapelo tša rena?
11 Ka gare ga phuthego ya Bokriste lehono go na basadi ba bantši ba Bakriste “bao ba šomelago Morena ka thata.” Ge e le gabotse dipala-palo di bontšha gore “basadi ba ba bolelago ditaba tše di lokilego ke lešaba le legolo,” leo le bopago karolo e kgolo ya madira a Dihlatse tšeo Jehofa a di dirišago mehleng ye ya bofelo. (Psalme 68:11, NW) Basadi ba Bakriste bao ba šomago ka thata ba ithuetše leina le lebotse ka ge ba dutše ba katanela go phetha karolo ya bona e le basadi, bo-mma, bo-mma-malapa, bahlokomedi ba malapa gotee le badiredi ba Bakriste.
12 Bontši bja Dikgaetšedi tše di kgahlišago di na le banna ba ba sa dumelego. Di swanelwa ke go lebeletšana le boemo bjo ka diiri tše 24 letšatši le lengwe le le lengwe. Ba bangwe ba ile ba katana ka nywaga e mentši gore e be basadi ba dithakga mola ba dutše ba phetha tšeo di nyakwago go bahlanka ba botegago ba Jehofa. Ga se gwa ba bonolo, eupja ba ile ba kgotlelela, ka mehla ba holofela gore banna ba bona ‘mo gongwe ba ka ruiwa go se lentšu’ ka boitshwaro bja bona bjo bobotse bja Bokriste. Ka gona, lapa ka moka le thaba gakaakang ge monna yo bjalo a arabela! (1 Petro 3:1, 2) Go sa dutše go le bjalo, dikgaetšedi tše tše di botegago di nyaka lerato la borwarre le dithapelo tša ditho tše dingwe tša phuthego. Go etša ge “môya wa bolêta le leaxo” woo ba lekago go o bontšha e le wo ‘Modimo a bonago e le wa bohlokwa,’ le potego ya bona yeo e sa šišinyegego ke ya bohlokwa mahlong a rena.—1 Petro 3:3-6.
13. Ke ka baka la’ng go ka thwe dikgaetšedi tša rena tša babulamadibogo ke “basadi bao ba šomelago Morena ka thata,” gomme ba swanetše go lebelelwa bjang ka diphuthegong tšeo ba lego go tšona?
13 Dikgaetšedi tše di dirago e le babulamadibogo go ka bolelwa ka tšona ka kgodišego e kgolo gore ke bao “ba šomelago Morena ka thata.” Ba bantši ba bona ba na le legae, monna le bana bao ba swanetšego go ba hlokomela, go okeletša modirong wa bona wa boboledi. Ba bangwe ba dira modiro wa nakwana gore ba kgone go fihlelela dinyakwa tša bona tša dilo tše di bonagalago. Tše ka moka di nyaka thulaganyo e botse, boikemišetšo, kgotlelelo le go šoma ka thata. Basadi ba ba Bakriste ba swanetše go kgongwa ke lerato le thekgo tša bao maemo a bona a sa ba dumelelego go diriša diiri tša bobulamadibogo modirong wa bona wa go nea bohlatse.
14. (a) Ke mohlala ofe o mobotse wa kgotlelelo wo o bolelwago? (b) Ke basadi bafe ba bangwe ba Bakriste bao ba swanetšwego ke go retwa, gomme ka baka la’ng? Bolela mehlala lege e le efe ya lefelong leo?
14 Basadi ba bangwe ba Bakriste ba bontšhitše go tiišetša mo go sa tlwaelegago tirelong ya bobulamadibogo. Kua Canada, Grace Lounsbury o latswitše bobulamadibogo bja gagwe la mathomo ka 1914. O ile a swanelwa ke go tloga lelokelelong la babulamadibogo ka 1918 ka baka la bolwetši, eupja ka 1924 o ile a boela tirelong ya nako e tletšego. Ge go ngwalwa taba ye, o sa le lelokelong la babulamadibogo, lege a e-na le nywaga e 104! Dikgaetšedi tše dintši tša baromiwa tšeo ka bo-1940 di ilego tša tlwaetšwa dihlopheng tša pele tša Sekolo sa Beibele sa Watchtower sa Gilead di sa dutše di dira ka potego tšhemong ya boromiwa goba e le ditho tša lapa la Bethele kua Brooklyn goba go le lengwe la makala a Mokgatlo wa Watch Tower. Basadi ba ka moka ba Bakriste, ge e le gabotse dikgaetšedi ka moka tšeo di katanago ka matla tirelong ya Bethele, di bontšha moya wa boikgafo gomme ke mehlala e mebotse. Na re ke re ba tsebiše gore ba a lebogwa?
Basadi ba Balebedi ba Basepedi
15, 16. Ke sehlopha sefe sa basadi ba Bakriste seo ka mo go kgethegilego se swanetšwego ke theto ya rena e borutho, gomme ka baka la’ng?
15 Basadi ba balebeledi ba basepedi ba bopa sehlopha sa basadi ba Bakriste bao swanetšwego ke go retwa le go kgothatšwa ka borutho. Dikgaetšedi tše tše di rategago di ikemišeditše go latela banna ba tšona ge ba dutše ba sepela le diphuthego, goba ba tloga tikologong e nngwe go ya go e nngwe, e le gore ba age banababo bona moyeng. Bontši bja bona ba gafile maipshino a legae; ba robala malaong a sa swanego bekeng e nngwe le e nngwe gomme ga se ka mehla e bago malao a mabotse. Eupja ba thabela go hwetša selo lege e le sefe seo banababo rena ba kgonago go se nea. Ke mehlala e mebotse go dikgaetšedi tša bona tša moya.
16 Basadi ba ba Bakriste ba bile ba nea banna ba bona thekgo e bohlokwa-hlokwa go swana kudu le basadi ba boifago Modimo bao ba ilego ba latela Jesu ‘gore ba mo felegetše le go mo direla.’ (Mareka 15:41) Ga ba kgone go fetša nako e ntši ba nnoši gotee le banna ba bona bao ka mehla ba ‘dirago go gontši modirong wa Morena’. (1 Ba-Korinthe 15:58, bapiša le NW) Ba bangwe ba bona, bjalo ka Rosa Szumiga kua Fora, yo a tsenego tirelong ya nako e tletšego ka 1948, ba beakanyeditše banna ba bona disutukheisi le go sepela le bona ka nywaga e 30 goba e 40. Ba ikemišeditše go ikgafela Jehofa le banababo bona le dikgaetšedi. Ba swanetšwe ke tebogo ya lerato le dithapelo tša rena.
Basadi ba Bagolo
17, 18. (a) Ke dika dife tšeo di nyakwago go basadi ba banababo rena bao ba kgethetšwego maemo tirelong? (b) Ke boikgafo bofe bjoo basadi ba bagolo ba dumelago go bo dira bakeng sa Jehofa le banababo bona, gomme basadi ba bangwe ba thuša banna ba bona bjang?
17 Ge a be a lokeletša ditshwanelego tša banababo rena bao ba ka kgethwago e le bagolo le bahlanka ba bodiredi, moapostola Paulo o boletše le ka basadi ka go ngwala gore: “basadi e bê batho ba bothakxa, e se bê baxarexare, e bê ba ba phafoxilexo, e bê ba xo bôtêxa dilong tšohle.” (1 Timotheo 3:11) Ke therešo gore keletšo ye e akaretšago e šoma go basadi ka moka ba Bakriste. Eupja go ya ka moko wa taba go molaleng gore e swanetše go latelwa ka tsela e beago mohlala ke basadi ba banababo rena ba ba kgethetšwego maemo a tirelo.
18 Se se thabišago ke gore go bjalo ka basadi ba dikete ba balebeledi ba Bakriste. Ke ba leka-lekanego mekgweng ya bona le moaparong wa bona, ba phela bophelo bja Bokriste ka go ikemišetša, ba ela hloko seo ba se bolelago gomme ba katana e le ka kgonthe gore e be ba botegago dilong tšohle. Le gona, ba dumela go dira boikgafo, ba dumela gore banna ba bona ba diriše nako yeo mo gongwe ba ka bego ba e fetša le bona ditabeng tša phuthego. Basadi ba ba botegago ba Bakriste ba swanetšwe ke lerato la rena le borutho le kgothatšo. Mohlomongwe banababo rena ba bantši ba be ba ka katanela ditokelo ka diphuthegong tša rena tše dintši ge basadi ba bona ba be ba ka dumela ka boikokobetšo go dira boikgafo bjo bo bjalo bakeng sa boiketlo bja bohle.
“Basadi ba Baxolo” ba Botegago
19. Ke ka baka la’ng ‘basadi ba bangwe ba bagolo’ ba botegago ba lebogwa kudu ka diphuthegong tša bona, gomme re swanetše go ikwa bjang ka bona?
19 Go hlahloba ga rena basadi ba boletšwego ka Beibeleng go dira gore re kgone go bona gore nywaga e ka se šitiše mosadi wa tumelo go direla Jehofa. Therešo ye e bontšhitšwe ditabeng tša Sara, Elisabetha le Anna. Lehono go na le basadi ba bantši ba Bakriste ba ba tšofetšego bao e lego mehlala e mebotse ya tumelo le kgotlelelo. Go tlaleletša seo, ba ka thekga bagolo ka bohlale ka go thuša dikgaetšedi tše difsa. Ka baka la phihlelo ya bona ya nako e telele, ba ka nea basadi ba bafsa keletšo e bohlale, bjalo ka ge Mangwalo a ba laela gore ba dire. (Tito 2:3-5) Go ka direga gore ka dinako tše dingwe go nyakege gore kgaetšedi e tšofetšego ka noši e swanelwe ke go eletšwa. Ge e ba go e-ba bjalo, mogolo yo a dirago se o swanetše gore ‘a mo sware bjalo ka mmagwe.’ Bagolo ba swanetše gore ‘ba godiše bahlologadi’ gomme ge e ba go nyakega, ba ba rulaganyetše thušo ya dilo tše di bonagalago. (1 Timotheo 5:1-3, 5, 9, 10) Dikgaetšedi tša rena tše di tšofetšego di swanetše gore di ikwe di ratwa le go lebogwa e le ka kgonthe.
Babuši-gotee le Kriste
20. Ke tokelo efe e kgolo-kgolo yeo e neilwego basadi ba bantši ba Bakriste, gomme ke ka baka la’ng lešaba le legolo le ka thabela se?
20 Go tloga go le molaleng go tšwa Mangwalong gore “Modimo xa a bebe difahloxô,” ge e le mabapi le morafe le bong. (Ba-Roma 2:10, 11; Ba-Galatia 3:28) Le gona se ke therešo le ka tsela yeo Jehofa a kgethago bao ba tlago go kopanela le Morwa wa gagwe pušong ya Mmušo. (Johane 6:44) Lešaba le legolo la dinku tše dingwe le ka leboga gakaakang gore basadi ba botegago ba bjalo ka Maria mmago Jesu, Maria Magdalena, Priscilla, Terefina, Terifosa gotee le ba bangwe ba bantši phuthegong ya pele ya Bokriste, mo nakong ye ba na le karolo pušong ya Mmušo, ba humiša mmušo woo ka kwešišo ya bona e tseneletšego ya maikwelo le diphihlelo tša basadi! A ponelo-pele e lerato le bohlale tša Jehofa!—Ba-Roma 11:33-36.
21. Re ikwa bjang lehono ka “basadi bao ba šomelago Morena ka thata”?
21 Rena lehono re ka ba le maikwelo a moapostola Paulo ge a be a bolela ka lerato le tebogo ka ‘basadi bao ba bego ba nthuša modirong wa Ebangedi.’ (Ba-Filipi 4:3) Dihlatse tša Jehofa ka moka, e lego banna le basadi, di tšea go swarišana le ‘lešaba le legolo la basadi leo le bolelago ditaba tše di lokilego,’ ee, “basadi bao ba šomelago Morena ka thata” e le lethabo le tokelo.—Psalme 68:11, NW; Ba-Roma 16:12.
Dipotšišo tša Tlhahlobo
◻ Jesu o bontšhitše bjang gore o be a sa kopanele lenyatšong la baetapele ba bodumedi ba ba-Juda malebana le basadi?
◻ Basadi ba ba boifago Modimo ba be ba direla Jesu bjang, gomme ke tokelo efe e kgolo yeo ba bangwe ba e hweditšego?
◻ Ke keletšo efe yeo Paulo a e neilego mabapi le basadi dibokeng tša phuthego?
◻ Ke dihlopha dife tša dikgaetšedi tšeo di swanetšwego ke lerato le le kgethegilego le thekgo ya rena, gomme ka baka la’ng?
◻ Re swanetše go ikwa bjang ka bao e lego “basadi bao ba šomelago Morena ka thata”?
[Seswantšho go letlakala 16, 17]
Basadi ba ile ba direla Jesu le baapostola ba gagwe
[Seswantšho go letlakala 16, 17]
Basadi bao ba ikgafago ba balebeledi ba basepedi le ba bagolo ba bangwe ba nea thekgo e bohlokwa modirong wa Modimo