Karolo e Hlomphegago ya Basadi Gare ga Bahlanka ba Modimo ba Pele

“Jehofa Modimo a iša pele a re: ‘Ga go botse gore monna a tšwele pele a nnoši. Ke ya go mo direla mothuši, e le motlatši wa gagwe.’”—GENESI 2:18, NW.

1. Pukuntšu ya Beibele e hlalosa bjang boemo bja basadi mehleng ya kgale?

“GA GO lefelo le ge e le lefe kgaufsi le Mediterranean ya kgale goba ka Bohlabela bja Kgaufsi moo basadi ba bego ba neilwe tokologo yeo ba nago le yona lekokong la mehleng yeno la ka Bodikela. Mokgwa wa kakaretšo e be e le wa go ba ga basadi ka tlase ga banna, go fo swana le ge makgoba a be a le ka tlase ga ba ba lokologilego gomme ba banyenyane ba le ka tlase ga ba bagolo. . . . Bana ba bašemane ba be ba swarwa e le ba bohlokwa kudu go feta ba banenyana gomme bana ba banenyana ka dinako tše dingwe ba be ba tlogelwa gore ba hwe ka baka la go se šireletšege boemong bjo šoro bja leratadima.” Ke kamoo pukuntšu e nngwe ya Beibele e hlalosago boemo bja basadi ka gona mehleng ya kgale.

2, 3. (a) Go ya ka pego e nngwe, boemo bja basadi ba bantši ke bofe lehono? (b) Go rotošwa dipotšišo dife?

² Boemo ga se bja kaonefala gakaalo dikarolong tše dintši tša lefase lehono. Ka 1994, pego ya ngwaga le ngwaga ya ditokelo tša batho ya Kgoro ya Mmušo ya United States e be e lebiša tlhokomelo ka lekga la mathomo go tshwaro ya basadi. Sehlogo sa New York Times se boletše mabapi le pego gore: “Dipalo-palo tša Dinageng tše 193 di Bontšha Gore Kgethollo ya Letšatši le Letšatši ke Selo sa Kgonthe.”

³ Ka ge dipalo tše dikgolo tša basadi ba ba nago le ditšo tše di fapa-fapanego ba kopanela le diphuthego tša batho ba Jehofa lefaseng ka bophara, dipotšišo tše dingwe di a rotoga: Na tshwaro yeo e sa tšwago go hlaloswa ke ya mohuta woo Modimo a bego a o rerile mathomong bakeng sa basadi? Basadi ba be ba swarwa bjang gare ga barapedi ba Jehofa mehleng ya Beibele? Gona basadi ba swanetše go swarwa bjang lehono?

“Mothuši” le “Motlatši”

4. Jehofa o ile a bolela eng ka morago ga ge monna wa pele a bile tšhemong ya Edene a nnoši ka nako e itšego, gona Modimo o ile a dira’ng ka morago?

⁴ Ka morago ga ge Adama a bile tšhemong ya Edene a nnoši ka nako e itšego, Jehofa o ile a re: “Ga go botse gore monna a tšwele pele a nnoši. Ke ya go mo direla mothuši, e le motlatši wa gagwe.” (Genesi 2:18, NW) Gaešita le ge Adama e be e le motho yo a phethagetšego, go be go nyakega selo se sengwe gore a phethe morero wa Mmopi. Gore a kgotsofatše senyakwa se, Jehofa o ile a bopa mosadi gomme a dira lenyalo la mathomo.—Genesi 2:21-24.

5. (a) Leina la Sehebere le le fetoletšwego e le “mothuši” gantši le dirišwa bjang ke bangwadi ba Beibele? (b) Ke eng se se bontšhwago ke therešo ya gore Jehofa o ile a bolela ka mosadi wa pele e le “motlatši”?

⁵ Na mantšu “mothuši” le “motlatši” a bontšha gore karolo ya mosadi yeo a e abetšwego ke Modimo e be e le e nyenyefatšago? Le gatee. Bangwadi ba Beibele gantši ba diriša leina la Sehebere (ʽeʹzer) le le fetoletšwego e le “mothuši” go Modimo. Ka mohlala, Jehofa o ipontšha e le “Mohlakodiši [“mothuši,” NW] le kôtsê ya rena.” (Psalme 33:20; Ekisodo 18:4; Doiteronomio 33:7) Go Hosea 13:9 (NW) Jehofa o bile o ipolela e le “mothuši” wa Isiraele. Ge e le ka lentšu la Sehebere (neʹghedh) le le fetoletšwego e le “motlatši,” seithuti se sengwe sa Beibele se hlalosa gore: “Thušo yeo e nyakwago ga e fo ba thušo modirong wa gagwe wa letšatši le letšatši goba go belegeng bana . . . eupša ke go thekgana mo go newago ke segwera.”

6. Go ile gwa thwe’ng ka morago ga go bopša ga mosadi, gona ka baka la’ng?

⁶ Ka gona ga go na se se nyenyefatšago ka go hlalosa ga Jehofa mosadi e le “mothuši” le “motlatši.” Mosadi o be a e-na le popego ya gagwe ka noši e fapanego ya monagano, ya maikwelo le ya mmele. E be e le modirišani yo a swanetšego, e lego motlatši yo a kgotsofatšago wa monna. Yo mongwe le yo mongwe o be a fapane, fela yo mongwe le yo mongwe o be a nyakega bakeng sa go ‘tlatša lefase’ go ya ka morero wa Mmopi. Go molaleng gore e bile ka morago ga go bopša ga monna le mosadi ka bobedi moo ‘e itšego ge Modimo a lebelela tšohle tšeo a di dirilego a bona e le tše botse kudu.’—Genesi 1:28, 31.

7, 8. (a) Ge sebe se be se tšwelela kua Edene, karolo ya mosadi e be e tla kgongwa bjang? (b) Ke dipotšišo dife tše di rotošwago mabapi le go phethagala ga Genesi 3:16 gare ga barapedi ba Jehofa?

⁷ Ge sebe se be se tšwelela, dilo di ile tša fetoga bakeng sa monna le mosadi. Jehofa o ile a bolela kahlolo go bona ka bobedi e le badira-dibe. Jehofa ge a be a bolela ka mafelelo ao a a dumelelago bjalo ka ge eka a dirilwe ke yena, o ile a botša Efa gore: “Ke tlo Xo atišetša kudu tapišêxô xo imeng xa xaxo.” O okeditše ka gore: “O tlo bêlêxa bana ka bohloko, ’me O tlo fêla O hloloxêlwa monna wa xaxo; ’me yêna ó tlo Xo buša.” (Genesi 3:16) Ga e sa le go tloga ka nako yeo, basadi ba bantši ba be ba dutše ba bušwa ke banna ba bona, gantši e le ka sehlogo. Go e na le go hlompšha e le bathuši le batlatši, gantši ba be ba dutše ba swarwa ka go swana kudu le bahlanka goba makgoba.

⁸ Ka gona, go phethagala ga Genesi 3:16 go ile gwa bolela’ng go barapedi ba Jehofa ba basadi? Na ba ile ba bewa boemong bja tlase le bja go kokobetšwa? Le gatee! Eupša go thwe’ng ka dipego tša Beibele tše di bolelago ka meetlo le mekgwa e kgomago basadi yeo e ka bonalago e le e sa amogelegego ditšhabeng tše dingwe lehono?

Go Kwešiša Meetlo ya Beibele

9. Ge re ela hloko meetlo e akaretšago basadi mehleng ya Beibele, ke dilo dife tše tharo tšeo re swanetšego go dula re di gopola?

⁹ Basadi ba be ba swarwa gabotse gare ga bahlanka ba Modimo mehleng ya Beibele. Ka kgonthe, ke mo go thušago go gopola dilo tše mmalwa ge go elwa hloko meetlo e bego e akaretša basadi mehleng yeo. Sa pele, ge Beibele e bolela ka maemo a sa kgahlišego ao a ilego a tšwelela ka baka la pušo ya boithati ya banna ba kgopo, seo ga se bolele gore Modimo o be a amogela go swarwa mo go bjalo ga basadi. Sa bobedi, gaešita le ge Jehofa a ile a kgotlelela meetlo e itšego gare ga bahlanka ba gagwe ka nako e telele, o ile a e laola bakeng sa go šireletša basadi. Sa boraro, re swanetše go šetša gore re se ke ra ahlola meetlo ya kgale ka ditekanyetšo tša mehleng yeno. Meetlo e mengwe yeo e ka bonalago e sa kgahliše go batho ba ba phelago lehono ga se gore e be e lebelelwa ke basadi morago nakong yeo e le e nyenyefatšago. Anke re ele hloko mehlala e mengwe.

10. Jehofa o ile a lebelela bjang mokgwa wa go nyala segadikane, gona ke eng se se bontšhago gore le ka mohla ga se a ka a lahla tekanyetšo ya gagwe ya mathomong ya go ba le molekane o tee?

¹⁰ Go nyala segadikane:a Go ya ka morero wa Jehofa wa mathomong, mosadi o be a se a swanela go abelana monna wa gagwe le mosadi yo mongwe. Modimo o bopetše Adama mosadi o tee feela. (Genesi 2:21, 22) Ka morago ga borabele kua Edene, mokgwa wa go nyala segadikane o ile wa tšwelela la mathomo lešikeng la Kaine. Mafelelong o ile wa fetoga moetlo gomme wa amogelwa ke barapedi ba bangwe ba Jehofa. (Genesi 4:19; 16:1-3; 29:21-28) Gaešita le ge Jehofa a ile a dumelela go nyala segadikane e bile go ile gwa thuša go oketša setšhaba sa Isiraele, o bontšhitše go naganela basadi ka go laola mokgwa wo e le gore basadi le bana ba bona ba šireletšwe. (Ekisodo 21:10, 11; Doiteronomio 21:15-17) Go oketša moo, le ka mohla Jehofa ga se a ka a lahla tekanyetšo ya gagwe ya mathomong ya go ba le molekane o tee. Noage le barwa ba gagwe bao taelo ya ‘go ata le go tlatša lefase’ e ilego ya boeletšwa go bona, yo mongwe le yo mongwe o be a e-na le molekane o tee. (Genesi 7:7; 9:1; 2 Petro 2:5) Modimo o ile a ipontšha e le monna yo a nago le molekane o tee ge a be a swantšhetša tswalano ya gagwe le Isiraele. (Jesaya 54:1, 5) Ka morago, tekanyetšo ya Modimo ya mathomong ya go ba le molekane o tee e ile ya gatelelwa gape ke Jesu Kriste gomme ya dirišwa ka phuthegong ya pele ya Bokriste.—Mateo 19:4-8; 1 Timotheo 3:2, 12.

11. Ke ka baka la’ng magadi a be a lefša mehleng ya Beibele, gona na se e be e le se se nyenyefatšago basadi?

¹¹ Go lefa magadi: Puku ya Ancient Israel—Its Life and Institutions e re: “Tlemo ye ya go lefa tšhelete e itšego goba se se lekanago le yona go lapa la gabo ngwanenyana go molaleng gore e nea manyalo a ba-Isiraele ponagalo ya ka ntle ya go reka. Eupša [magadi] ga a bonale gakaalo e le tšhelete e lefšago bakeng sa mosadi e le pušetšo e newago lapa.” (Mongwalo o sekamego ke wa rena.) Ka gona go lefša ga magadi go thuša go bušetša lapa la gabo mosadi bakeng sa go lahlegelwa ke thušo ya gagwe le bakeng sa maiteko le ditshenyagalelo tše di ilego tša nyakega go lapa la gabo tša go mo hlokomela. Ka gona, a tiiša bohlokwa bja mosadi go lapa la gabo go e na le go mo nyenyefatša.—Genesi 34:11, 12; Ekisodo 22:16; bona Morokami, January 15, 1989, matlakala 21-4.

12. (a) Banna le basadi ba ba lego lenyalong ba be ba bolelwa bjang ka dinako tše dingwe ka Mangwalong, gona na mantšu a e be e le a kgopišago go basadi? (b) Ke eng se se swanetšego go lemogwa ka mantšu ao Jehofa a a dirišitšego kua Edene? (Bona mongwalo wa ka tlase.)

¹² Banna e le “beng”: Tiragalo e diregilego bophelong bja Aborahama le Sara mo e ka bago ka 1918 B.C.E. e bontšha gore mehleng ya bona go bonala e be e le tlwaelo go lebelela monna yo a nyetšego e le “mong” (Sehebere, baʹʽal) gomme mosadi yo a nyetšwego e le ‘yo a nago le mong’ (Sehebere, beʽu·lahʹ). (Genesi 20:3) Ka morago ga moo dipolelwana tše di dirišwa ka dinako tše dingwe ka Mangwalong, gomme ga go na moo go bontšhago gore basadi ba mehleng ya pele ga Bokriste ba ile ba hwetša e le tše di kgopišago.b (Doiteronomio 22:22) Lega go le bjalo, basadi ba be ba sa swanela go swarwa bjalo ka dithoto. Thoto goba lehumo le ka rekwa, la rekišwa gaešita le go hwetšwa e le bohwa, eupša go be go se bjalo ka mosadi. Seema sa Beibele se re: “Motse le dithoto ké bohwa bo-tšwa-xo-tata-xo-motho; mosadi wa thlalefô ó tšwa xo Morêna.”—Diema 19:14; Doiteronomio 21:14.

Karolo e Hlomphegago

13. Ge banna ba ba boifago Modimo ba be ba latela mohlala wa Jehofa le go kwa Molao wa gagwe, mafelelo e be e e-ba afe go basadi?

¹³ Ka gona, karolo ya basadi gare ga bahlanka ba Modimo ba mehleng ya pele ga Bokriste e be e le efe? Ba be ba lebelelwa le go swarwa bjang? Ge e hlaloswa ka tsela e bonolo, ge banna ba ba boifago Modimo ba be ba latela mohlala wa Jehofa ka noši gomme ba e-kwa Molao wa gagwe, basadi ba be ba dula ba e-na le seriti sa bona le go thabela ditshwanelo le ditokelo tše dintši.

14, 15. Go na le dipontšho dife tša gore basadi ba be ba hlompšha Isiraeleng, gona ke ka baka la’ng Jehofa a be a ka letela ka mo go swanetšego gore barapedi ba gagwe ba banna ba ba hlomphe?

¹⁴ Basadi ba be ba swanetše go hlompšha. Molao wa Modimo go Isiraele o be o laela gore bo-tate le bo-mma ka bobedi ba hlompšhe. (Ekisodo 20:12; 21:15, 17) Lefitiko 19:3 e re: “Mang le mang a boifê mm’axwe le tat’axwe.” Ge Batseba a be a e-ya go morwa wa gagwe Salomo lebakeng le lengwe, “kxoši ya tsoxa ya mo hlakanetša ya lothša” e dira pontšho ya tlhompho. (1 Dikxoši 2:19) Encyclopaedia Judaica e re: “Go bapišwa ga boporofeta ga lerato la Modimo go Isiraele le lerato la monna go mosadi wa gagwe go ka be go ile gwa dirwa feela setšhabeng seo go sona basadi ba bego ba hlompšha.”

¹⁵ Jehofa o letetše gore barapedi ba gagwe ba banna ba hlomphe basadi, ka gobane o a ba hlompha. Dipontšho tša se di hwetšwa mangwalong ao go ona Jehofa a dirišago diphihlelo tša basadi e le mehlala gomme a swantšha maikwelo a gagwe ka noši le a basadi. (Jesaya 42:14; 49:15; 66:13) Se se thuša babadi go kwešiša kamoo Jehofa a ikwago ka gona. Ka mo go kgahlišago, lentšu la Sehebere bakeng sa “kgaugelo” goba “lešoko” leo Jehofa a le dirišago go yena ka noši le tswalana kgaufsi kudu le lentšu le le emelago “popelo,” gomme le ka hlaloswa e le “maikwelo a bomma.”—Ekisodo 33:19; Jesaya 54:7.

16. Ke mehlala efe e bontšhago gore keletšo ya basadi ba ba boifago Modimo e be e lebelelwa e le ya bohlokwa?

¹⁶ Keletšo ya basadi ba ba boifago Modimo e be e lebelelwa e le ya bohlokwa. Ge Aborahama yo a boifago Modimo a be a dika-dika go kwa keletšo ya mosadi wa gagwe Sara yo a boifago Modimo lebakeng le lengwe, Jehofa o ile a mmotša gore: “O di dumêlê.” (Genesi 21:10-12) Basadi ba ba-Hethe ba Esau “ba hlwile ba nyamiša Isaka le Rebeka pelo.” Mafelelong, Rebeka o ile a bolela manyami ao a bego a tla ba le ona ge e ba morwa wa bona Jakobo a be a ka nyala mo-Hethe. Karabelo ya Isaka e bile efe? Pego e re: “Ké mo Isaka a biditšexo Jakobo, a mo šexofatša, a mo laêla a re: O se kê wa tšea mosadi wa barwedi ba Kanana.” Ee, gaešita le ge Rebeka a be a sa nea keletšo e lebanyago, monna wa gagwe o ile a dira phetho yeo e ilego ya naganela maikwelo a gagwe. (Genesi 26:34, 35; 27:46; 28:1) Ka morago, Kgoši Dafida o ile a phema molato wa madi ka gobane o ile a kwa kgopelo ya Abigaile.—1 Samuele 25:32-35.

17. Ke eng se se bontšhago gore basadi ba be ba e-na le tekanyo e itšego ya taolo ka lapeng?

¹⁷ Basadi ba be ba e-na le tekanyo e itšego ya taolo ka lapeng. Bana ba ile ba kgothaletšwa gore: “Ngwan’a-ka! Theetša tayô ya tat’axo; O se nyatšê thutô ya mm’axo.” (Diema 1:8) Tlhaloso ya “mosadi wa sethakxa” go Diema kgaolo 31 e utolla gore mosadi yo a nyetšwego yo a šomago ka thata ga a laole lapa la gagwe feela, eupša a ka ba a tsenela dipapaletšano tša naga, a ba le tšhemo e nago le tšweletšo, a ba le kgwebo e nyenyane gomme a tsebja ka lentšu la gagwe le bohlale. Sa bohlokwa kudu go tšohle e be e le poifo ya borapedi e retegago ya mosadi ya go boifa Jehofa. Ga go makatše ge bohlokwa bja mosadi yo bjalo e be e le bjo bo “fetaxo dipheta”! Phetha e bohlokwa kudu e khwibidu e be e lebelelwa e le ya bohlokwa kudu bakeng sa go dira mabenyabje le bakeng sa merero ya go kgabiša.—Diema 31:10-31.

Basadi ba ba Ilego ba Hwetša Kamogelo e Kgethegilego ya Modimo

18. Ke ka ditsela dife basadi ba bangwe ba ilego ba bontšhwa kamogelo e kgethegilego mehleng ya Beibele?

¹⁸ Go hlompha ga Jehofa basadi go bonagaditšwe ka kamogelo e kgethegilego yeo a ilego a e bontšha go ba bangwe ba bona mehleng ya Beibele. Hagara, Sara le mosadi wa Manoa ba ile ba etelwa ke barongwa ba ba ilego ba fetišetša tlhahlo ya Modimo go bona. (Genesi 16:7-12; 18:9-15; Baahlodi 13:2-5) Go be go e-na le “basadi ba ba bexo ba swere modirô” tabarenakeleng gotee le diopedi tša basadi ngwakong wa Salomo.—Ekisodo 38:8; 1 Samuele 2:22; Mmoledi 2:8.

19. Ka dinako tše dingwe, Jehofa o ile a diriša basadi gore ba mo emele ka tsela efe?

¹⁹ Jehofa o ile a diriša mosadi ka makga a mmalwa historing ya Isiraele gore a mo emele goba a mmolelele. Re bala mabapi le Debora moporofeta wa mosadi gore: “Ba-Isiraele ba tla xo yêna ba ahlolêlwa.” (Baahlodi 4:5) Ka morago ga ge Isiraele e fentše kgoši Jabini wa Kanana, Debora o ile a ba le tokelo e kgethegilego e le ruri. Go molaleng gore e bile mohlami bonyenyane wa karolo ya kopelo ya phenyo yeo mafelelong e ilego ya ba karolo ya pego ya Jehofa e buduletšwego.c (Baahlodi, kgaolo 5) Nywageng e makgolo ka morago, Kgoši Josia o ile a romela baemedi bao ba bego ba akaretša moperisita yo mogolo go Huluda moporofeta wa mosadi go ya go botšiša seo Jehofa a se bolelago. Huluda o be a ka araba ka matla gore: “Morêna Modimo wa Isiraele ó re.” (2 Dikxoši 22:11-15) Lebakeng leo kgoši e ile ya laela baemedi gore ba ye go moporofeta wa mosadi, eupša se se be se dirwa bakeng sa go amogela tlhahlo e tšwago go Jehofa.—Bapiša le Maleaki 2:7.

20. Ke mehlala efe e bontšhago go kgomega ga Jehofa ka maikwelo le katlego ya basadi?

²⁰ Go kgomega ga Jehofa ka katlego ya basadi go bonala mehlaleng yeo go yona a ilego a gata mogato bakeng sa ba bangwe ba barapedi ba gagwe ba basadi. Ke gabedi a tsena ditaba gare bakeng sa go šireletša Sara mosadi yo mobotse wa Aborahama gore a se ke a gobošwa. (Genesi 12:14-20; 20:1-7) Modimo o ile a bontšha go amogela mosadi yo a bego a sa ratwe kudu wa Jakobo, e lego Lea ka go ‘bula popelo ya gagwe’ gore a belege morwa. (Genesi 29:31, 32, NW) Ge babelegiši ba babedi ba ba boifago Modimo ba ba-Isiraele ba be ba bea maphelo a bona kotsing bakeng sa go phološa bana ba bašemane ba ba-Hebere polaong ya masea kua Egipita, Jehofa “ó ba axišitše malapeng a bôná” ka tebogo. (Ekisodo 1:17, 20, 21) Gape, o ile a araba thapelo ya Hanna e tšwago pelong. (1 Samuele 1:10, 20) Le ge mohlologadi wa moporofeta a be a lebeletšane le mokolotwa yo a bego a ikemišeditše go tšea bana ba gagwe bakeng sa go lefa molato wa mohlologadi, Jehofa ga se a ka a mo lahla. Ka lerato, Modimo o ile a dira gore moporofeta Elisa a kgone go atiša oli ya gagwe e le gore a kgone go lefa molato. Ka go rialo o ile a phološa lapa la gagwe le seriti sa gagwe.—Ekisodo 22:22, 23; 2 Dikxoši 4:1-7.

21. Mangwalo a Sehebere a nea kgopolo efe e leka-lekanego ya boemo bja basadi?

²¹ Ka gona, Mangwalo a Sehebere a nea kgopolo e leka-lekanego ya boemo bja basadi gare ga bahlanka ba Modimo go e na le go kgothaletša go lebelelwa ga bona ka go nyatšwa. Gaešita le ge Jehofa a se a ka a šireletša barapedi ba gagwe ba basadi go phethagaleng ga Genesi 3:16, basadi ba be ba swarwa ka seriti le tlhompho ke banna ba ba boifago Modimo bao ba bego ba latela mohlala wa Jehofa gotee le go kwa Molao wa gagwe.

22. Nakong ya ge Jesu a le lefaseng, karolo ya basadi e be e fetogile bjang, gona ke dipotšišo dife tše di botšišwago?

²² Nywaga-kgolong ya ka morago ga go phethwa ga Mangwalo a Sehebere, karolo ya basadi e ile ya fetoga gare ga ba-Juda. Nakong ya ge Jesu a tšwelela lefaseng, metlwae ya bo-rabi e be e thibeletše basadi kudu ditokelong tša bona tša bodumedi le bophelong bja bona bja tša leago. Na metlwae e bjalo e ile ya tutuetša tsela yeo Jesu a ilego a dirišana le basadi ka yona? Basadi ba Bakriste ba swanetše go swarwa bjang lehono? Dipotšišo tše di tla ahla-ahlwa sehlogong se se latelago.

[Mengwalo ya tlase]

O be o tla Araba Bjang?

◻ Mantšu “mothuši” le “motlatši” a bontšha’ng ka karolo ya mosadi yeo a e abetšwego ke Modimo?

◻ Ge re ela hloko meetlo yeo e kgomago basadi mehleng ya Beibele, re swanetše go dula re gopola’ng?

◻ Ke eng se se bontšhago gore basadi ba be ba e-na le karolo e hlomphegago gare ga bahlanka ba Modimo ba mehleng ya pele?

◻ Jehofa o ile a bontšha kamogelo e kgethegilego go basadi ka ditsela dife mehleng ya pele ga Bokriste?