Madimabe a Gona Bjale a Go Se Lekane

“Re tšea ditherešo tše e le tšeo di itlhatselago, gore batho bohle ba bopilwe ba lekana, gore ba neilwe ke Mmopi wa bona Ditshwanelo tše itšego tšeo di ka se kego tša fetišetšwa go motho yo mongwe, gore gare ga tše ke Bophelo, Khunologo le go phegelela Lethabo.”​—Boipolelo bja Boipušo bjo bo amogetšwego ke United States ka 1776.

“Batho ka moka ba belegwe ba lokologile e bile ba lekana ka ditshwanelo.”​—Boipolelo bja Ditshwanelo tša Batho le tša Badudi, bjo bo amogetšwego ke Lekgotla la Setšhaba la Fora ka 1789.

“Batho ka moka ba belegwe ba lokologile e bile ba lekana ka seriti le ditshwanelo.”​—Boipolelo bja Kakaretšo bja Ditshwanelo tša Batho bjo bo amogetšwego ke Lekgotla-kakaretšo la Ditšhaba tše Kopanego ka 1948.

GA GO pelaelo ka seo. Kganyogo ya go lekana e hwetšwa kae le kae bathong. Eupša ka manyami, yona therešo ye ya gore kgopolo ya go lekana ga batho e ile ya swanelwa ke go boeletšwa gantši gakaakaa e hlatsela gore go fihla ga bjale boemo bja go lekana bo tšwile batho ka diatleng.

Na go na le motho yo a ka bolelago a tiišitše gore dilo di kaonefetše kudu mafelelong a lekgolo la bo-20 la nywaga? Na badudi ka moka ba United States le Fora goba ba ditho le ge e le dife tše 185 tša Ditšhaba tše Kopanego, ba tloga ba thabela go lekana ka ditshwanelo tšeo go bolelwago gore ba belegwe ba e-na le tšona?

Gaešita le ge kgopolo ya gore batho ka moka ba a lekana e ka ba e le e “itlhatselago,” ditshwanelo tša “Bophelo, Khunologo le go phegelela Lethabo” ga di lekane le gatee bakeng sa batho ka moka. Ka mohlala, ke go lekana gofe mabapi le tshwanelo ya go phela mo re ka bolelago ka gona ge ngwana wa Afrika a swanetše go abelana ngaka e tee le batho ba bangwe ba 2 569 mola ngwana wa Yuropa a abelana ngaka le batho ba 289 feela? Goba ke go lekana gofe ditshwanelong tša khunologo le go phegelela lethabo mo go lego gona ge mo e ka bago tee-tharong ya bašemane le pedi-tharong ya banenyana ba India ba tla gola ba sa tsebe go bala le go ngwala, mola mafelong a bjalo ka Japane, Jeremane le Great Britain go tiišetšwa gore mo e ka bago ngwana yo mongwe le yo mongwe o tla hwetša thuto?

Na batho ba dinaga tša Amerika Bogareng bao motho ka o tee ka o tee a hwetšago ditseno tša R8 530 ba thabela “seriti le ditshwanelo” bophelong tše di swanago le tša ba Fora bao motho ka o tee ka o tee a hwetšago ditseno tša R154 440? Ke teka-tekano efe yeo ngwana yo a sa tšwago go belegwa wa ngwanenyana wa Afrika yo a nago le tebelelo ya bophelo ya nywaga e 56 a e thabelago ge a bapišwa le lesea la ngwanenyana la Amerika Leboa leo le nago le tebelelo ya bophelo ya nywaga e 79?

Go se lekane go ka dibopego tše fapa-fapanego, tšeo ka moka ga tšona di sego botse. Go se lekane maemong a bophelo le dibakeng tša go hwetša tlhokomelo ya tša maphelo le thuto e fo ba tše dingwe tša tšona. Ka dinako tše dingwe, go se swane dipolitiking, merafong goba bodumeding go kgatha tema e kgolo go amogeng batho seriti sa bona le khunologo ya bona. Go sa šetšwe go bolelwa kudu ka go lekana, re phela lefaseng la go se lekane. Bjalo ka madimabe​—ao e lego “sebaki sa tlaišego e atilego goba e šoro,” kamoo go hlaloswago ka gona​—go se lekane go hwetšwa maemong ka moka a lekoko la batho. Bohloko bjo go bo bakago bjo bo lego ka sebopego sa bodiidi, bolwetši, go se tsebe, go hloka mešomo le kgethollo bo phula pelo maroba.

“Batho bohle ba bopilwe ba lekana.” A kgopolo e botse! Gore seo se diregago e le ka kgonthe ke se se fapanego le seo ke mo go nyamišago kudu!

[Picture Credit Line on page 3]

UN PHOTO 152113/SHELLEY ROTNER