TABA YA LETLAKALA LA KA NTLE | NTWA YEO E FETOŠITŠEGO LEFASE

Sebaki sa Kgonthe Sa Ntwa le Tlaišego

Ka November 11, 1918, Ntwa ya I ya Lefase e ile ya fela. Dikgwebo di ile tša tswalelwa gomme batho ba ile ba bina ditarateng. Eupša lethabo leo ga se la tšea nako e telele. Mmolai yo mongwe—yoo a bego a le šoro go feta dithunya—o ile a latela kapejana.

Ka June 1918 bolwetši bja Kwatama bo ile bja hlasela mašole kua France. Go se go ye kae ke ge bolwetši bjo bo bolaya batho kudu. Ka mohlala, ka dikgwedi tše mmalwa bo ile bja bolaya mašole a mantši a Maamerika kua Fora go feta ao a bolailwego ke manaba a ona. Ke moka ge ntwa e fela mašole a ile a tloga a swerwe ke bolwetši bja kwatama, ka go re’alo a yo fetetša batho ba bantši lefaseng ka bophara.

Nywaga ya ka morago ga ntwa e ile ya ba le tlala gotee le go phuhlama ga ikonomi. Bontši bja batho ba Yuropa bo be bo bolawa ke tlala ka morago ga gore ntwa e fele ka 1918. Ka 1923, tšhelete ya Jeremane e be e se sa na mohola. Nywaga e tshela ka morago, ikonomi ya lefase ka moka e ile ya phuhlama. Mafelelong, ka 1939 ntwa ya bobedi ya lefase e ile ya thoma—yeo ka ditsela tše dingwe e bego e tšwetša pele ntwa ya pele ya lefase. Ke’ng seo se bakilego masetlapelo ao a moswananoši?

PONTŠHO YA MEHLA YA BOFELO

Boporofeta bja Beibele bo re thuša go bona seo se bakago ditiragalo tše itšego tša histori, gomme se ke therešo ka Ntwa ya I ya Lefase. Jesu Kriste o boletše ka nako yeo ka yona ‘setšhaba se bego se tla tsogela setšhaba’ gomme tlhaelelo ya dijo gotee le leuba la malwetši di be di tla tlala lefaseng. (Mateo 24:3, 7; Luka 21:10, 11) O boditše barutiwa ba gagwe gore masetlapelo ao e be e tla ba pontšho ya mehla ya bofelo. Ditaba ka botlalo di hwetšwa ka pukung ya Kutollo, yeo e tswalanyago madimabe a mo lefaseng le ntwa ya legodimong.—Bona lepokisi le le rego, “Ntwa mo Lefaseng le Ntwa Kua Legodimong.”

Yona puku yeo ya Beibele e hlalosa banamedi ba bane ba dipere, bao ka dinako tše dingwe ba bitšwago banamedi ba dipere ba bane ba Kutollo. Ba bararo ba banamedi ba ba dipere ba emela dikotsi tše swanago tšeo Jesu a boletšego ka tšona e sa le pele—ntwa, tlala le leuba la malwetši. (Bona lepokisi le le rego, “Na Ruri Banamedi ba Bane ba Dipere ba a Kata?”) Go molaleng gore ntwa ya pele ya lefase e ile ya tliša nako ya mahloko ao a sa kago a fokotšega. Le gona Beibele e utolla gore Sathane, ke yena sebaki sa ntwa yeo. (1 Johane 5:19) Na matla a gagwe a tla ka a fela?

Puku ya Kutollo gape e re kgonthišetša gore Sathane o na le “nako e kopana.” (Kutollo 12:12) Ke ka baka leo a tukago bogale le gona a tlišago madimabe mo lefaseng. Eupša mathata ao re a bonago a hlatsela gore nako ya Sathane e kgauswi le go fela.

GO FEDIŠA MEDIRO YA DIABOLO

Ka kgonthe Ntwa ya I ya Lefase e fetošitše histori. E ile ya tliša mehla ya ntwa, diphetogo tše makatšago le go dira gore batho ba se bote baetapele. E bile e nea bohlatse bjo bo bonagalago bja gore Sathane o rakilwe legodimong. (Kutollo 12:9) Le gona mmuši yo yo a sa bonagalego wa lefase o ile a itshwara bjalo ka mmuši yo šoro yoo a tsebago gore o šaletšwe ke nako e kopana ya go buša. Ge nako yeo e fela, mathata ao a bakilwego ke Ntwa ya I ya Lefase le ona a tla fela.

Ka temošo ya boporofeta bja Beibele, o na le lebaka le le kwagalago la go dumela gore Jesu Kriste, Kgoši ya rena ya legodimong, kgauswinyane o tla “fediša mediro ya Diabolo.” (1 Johane 3:8) Batho ba dimilione ba šetše ba rapelela gore Mmušo wa Modimo o tle. Na le wena o a o rapelela? Mafelelong ka baka la Mmušo woo, batho ba botegago ba tla bona thato ya Modimo e direga mo lefaseng, e sego ya Sathane. (Mateo 6:9, 10) Ka tlase ga Mmušo wa Modimo, go ka se tsoge go bile le ntwa ya lefase—goba dintwa le ge e le dife! (Psalme 46:9) Ithute ka Mmušo woo, gomme o tle o bone ge khutšo e tla ba e aparetše lefase!—Jesaya 9:6, 7.

Ntwa mo Lefaseng le Ntwa Kua Legodimong

Nywagakgolo e ka bago e 19 pele Ntwa ya I ya Lefase e thoma, Sathane o ile a holofetša Jesu “mebušo ka moka ya lefase.” (Mateo 4:8, 9) Jesu o ile a ganetša teko yeo, eupša ka morago o ile a hlalosa Diabolo e le “mmuši wa lefase.” (Johane 14:30) Go oketša moo, moapostola Johane o ngwadile gore “lefase ka moka le rapaletše matleng a yo kgopo.”—1 Johane 5:19.

Ge e ba Sathane Diabolo a na le matla a makaaka lefaseng, na e be e ka se be mo go kwagalago go phetha ka gore o bile le karolo ntweng ya pele ya lefase le go ditlamorago tša yona? Ruri go bjalo, ka ge puku ya Kutollo e tswalanya Sathane le masetlapelo ao a tletšego lefase ga e sa le go tloga ka 1914. Le ke lelokelelo le le kopana la ditiragalo tšeo di hlalositšwego ka go Kutollo kgaolo 12:

Temana 7 Ntwa ya tsoga legodimong magareng ga Mikaele (Jesu Kriste) le drakone (Sathane).
Temana 9 Diabolo, ‘yo a timetšago lefase ka moka,’ o lahletšwe lefaseng.
Temana 12 “Go madimabe lefase le lewatle, gobane Diabolo o theogetše go lena a galefile kudu, ka ge a tseba gore o na le nako e kopana.”

Tatelano ya ditiragalo tša Beibele le ditiragalo tša lefase di bontšha gore ntwa ye ya legodimong e diregile ka morago ga gore Mmušo wa Modimo o hlongwe magodimong ka 1914.a Ka gona ntwa ya mo lefaseng le ntwa ya kua legodimong di diregile ka ngwaga woo o bohlokwa.

a Bona kgaolo 8 ya puku ya Ke Eng Seo ge e le Gabotse Beibele e se Rutago? yeo e gatišitšwego ke Dihlatse tša Jehofa.

Na Ruri Banamedi ba Bane ba Dipere ba a Kata?

Pere e tšhweu, yeo monamedi wa yona e lego kgoši ya legodimong. Kgoši, e lego Jesu Kriste, ke yena a nametšego pere gore a lwele toko. (Psalme 45:4) Modiro wa gagwe wa mathomo ke go raka Sathane le batemona ba gagwe legodimong.—Kutollo 6:2; 12:9.

Pere ya mmala wa bohwibidu bja mollo, yeo monamedi wa yona a nago le matla a “go tloša khutšo lefaseng.” (Kutollo 6:4) Ga e sa le go tloga ka 1914, ntwa e be e dutše e le tlhobaboroko bathong. Nywaga e 21 feela ka morago ga Ntwa ya I ya Lefase, ntwa ya bobedi ya lefase e ile ya thoma gomme ya bolaya batho ba bantši le go feta. Kakanyetšo e nngwe e re Ntwa ya II ya Lefase e bolaile batho ba e ka bago ba dimilione tše 60. Ga e sa le go tloga ka 1945, dintwa di be di lwewa mafelong a itšego, eupša e sa dutše e le tše sehlogo. Boradihistori ba bangwe ba akanyetša gore lekgolong la bo-20 la nywaga, batho ba ka godimo ga dimilione tše lekgolo ba hwile dintweng.

Pere e ntsho, yeo monamedi wa yona a swerego sekala seatleng sa gagwe e swantšhetša tlala. (Kutollo 6:5, 6) Nakong ya ntwa ya pele ya lefase, go thibela ga mašole tshepedišo ya dijo go bakile mahu a batho ba e ka bago ba 750 000 kua Jeremane ka baka la tlala. Batho ba ka godimo ga dimilione tše pedi kua Russia ba ile ba bolawa ke tlala ka 1921, gomme go se go ye kae ke ge masetlapelo a swanago a direga mafelong a mangwe. Ka kakaretšo, go akanyetšwa gore batho ba dimilione tše 70 ba bolailwe ke tlala lekgolong la bo-20 la nywaga. Ngwaga le ngwaga, phepompe e sa dutše e bolaya bana ba ka godimo ga dimilione tše tharo bao ba lego ka tlase ga nywaga e mehlano.

Pere e tshehla, yeo monamedi wa yona a tlišago lehu ka bolwetši bjo bo bolayago. (Kutollo 6:8) Bolwetši bjo bo bolayago bja lekgolong la bo-20 la nywaga e be e le bolwetši bja Kwatama. Dipalo di a fapafapana, eupša kakanyetšo e nngwe e bolela gore kwatama e bolaile batho ba e ka bago ba dimilione tše 50. Puku ya Man and Microbes e bontšha gore “Leuba le la bolwetši e be e le le lengwe la masetlapelo a feteletšego historing. Gaešita le leuba la bubonic ga se la ka la bolaya batho ba bantši ka bjako ka tsela yeo.” Sekobonyane, malaria, le bolwetši bja mafahla ke a mangwe a malwetši ao a fetelago ao a bakilego mahu a batho ba dimilione tše makgolo lekgolong la bo-20 la nywaga.