OMIHE
1 Omihe vya Salomau+ omona wa Ndaviti+ ohamba yo Isilayeli:+
2 Vipa* omunthu ounongo+ nonondunge.
Vipa omunthu okukungunyika onondaka mbovanongo!
3 Vilonga omunthu+ etyivili okukungunyika ovipuka,
Alingi ondingaviwa,+ alingi omuna-ndunge,+ alingi evi viviuka.*
4 Vilongesa omunthu+ wehei ovipuka atonkhoke,
Vipa omukwendye enoñgonoko nounongo wokusoka.+
5 Omunongo utehelela, ayawisa vali kounongo wae.+
Omunthu wokukonkhenya nawa, uvasa ondongeso yaviuka.*+
6 Otyo anoñgonokela omihe nononthengele-popia,*
Unoñgonoka onondaka mbovanongo nonoñgano mbavo.+
7 Owoma* na Siovaa utyita enoñgonoko.+
Omuhima, oe vala utomba ounongo, utomba onondunge.+
9 Otyo tyilinge omulami wove waunda nawa, watungilwa ononthemo,+
Tyilinge otyaka otyiwa tyihiwiswa pomunyino wove.+
10 Mona wange, wehetavele onondingavivi mbukuhongiliye.+
11 Wehevetavele tyina vati: “Endyu twende atuho.
Twende tukayolamene ovanthu, tuveipae.
Twende tukayolamene vana vehena etyi valinga.
12 Twende tukevelie-po uwisu ngondyembo,*
Atuvenyini-po aveho ngetoto.
13 Twende tukevepunde tyavo atyiho otyiwa.
Tukevepunde-vio tuye okuyulaisa momaumbo etu.
15 Mona wange, wahaye navo.
Onomphai mbove mbukalele kokule, mbahaliate mondyila yavo.+
16 Onomphai mbavo mbuhatekela povivi.
Mbukanyaukila apa pamomeswa ohonde.+
17 Okutela otyiila tyikweete okulipwilisa vala.
20 Ounongo wotyotyili+ ulaveleyila momatapalo.+
Ukalavandyela ponopalasa.+
21 Upopila ponondalai,* momatapalo mweyula ovanthu.
Upopila konombundi mbepunda-umbo, auti:+
22 “Atee-pi onwe vahima mamupangaila vala ouhima?
Atee-pi onwe vomukwele mamuhambukilwa omukwele?
Atee-pi onwe vahima mamuyale enoñgonoko?+
23 Nthavelei* tyina namemuviyula,+
Mandyimutahela omphepo yange.
Mandyimunoñgonokesa onondaka mbange.+
24 Ame naihanene umwe mahi onwe kamwenthavelele.
Natandavekele okuvoko kwange mahi nawike watalele-ko.+
25 Onwe kamusuku, ndyiti andyimulondolela apa andyimulondolela apa kamusuku-ale,
Nemuviyulile mahi kamwetavelele.
26 Apa mutokelwa novihuna ame mandyiyolo,
Mankhemukwela kumbi peya tyimwe tyimutilisa owoma,+
27 Kumbi mumona ovihuna vimutilisa owoma, avimweendela ngotyipepe,
Kumbi muvahiwa novihuna viya ngomphepo onene,
Kumbi mutumbukilwa nononkhumbi novitateka.
28 Opo pahe haa mavakandyihana, mahi ame himekevetavela.
Mavakasuka unene naame avandyovola, mahi kamavakambasa.+
29 Mokonda vayala enoñgonoko,+
Nii kavakoyele-po okutila Siovaa.+
30 Nevelondolele mahi kavetavelele.
Ankho vanthomba, avehesuku tyina ndyiveviyula.
32 Okwehetavela kwovahima kumbi mavankhila-po,
Okwehesuku kwovahima kumbi matyivehanyesa-ko.
2 Mona wange, ine utavela onondaka mbange,
Opake nawa ovitumino viange,+
2 Otehelela nawa ounongo,+
Oyendelekela omutima wove kekungunyiko,+
3 Tupu ine wiihana enoñgonoko,+
Oiti ekungunyiko nondaka yakaluluka,+
4 Ine apeho woovola ovipuka ovio ngeetyi woovola opalata,+
Ohayeke-ko, oviovola umwe ngeetyi woovola ovipuka mavikukalesa omuhona,+
5 Opo vala opo mokungunyika okutila owoma Siovaa,+
Ovasi enoñgonoko lya Huku.+
7 Ngwe upaka nawa ounongo, uupakela onondingaviwa.
Oe ondyakulilo ya vana vakakatela motyili.+
8 Uyakulila ondyila yokwaviuka.
Uyunga nawa ondyila ya vana vakakatela mwe.+
10 Tyina ounongo wamekuhiki umwe momutima,+
Enoñgonoko alihambukiswa ohande* yove,+
11 Onondunge mambukuyungu,+
Ekungunyiko alikuyakulila,
12 Moyovoka mondyila ombi,
Ohukuluka komunthu upopia evi viahai-na-mutwe,+
13 Moyovoka ku vana vapambuka monondyila mbaviuka,
Vana vakaendela monondyila mbenthiki,+
14 Moyovoka ku vana vahambukilwa ovivi,
Vana vahambukilwa ovivi, vahambukilwa evi viapenga,
15 Vana vokuli monondyila mbapenga,
Veli momatapalo avombesisa.
16 Ounongo maukuhukulula komukai otyihayo,*
Maukuyovola konondaka mbomukai ekunga,*+ onondaka mbukengelela,*
17 Omukai usa-po omulume wemunepa-le* poufikwena,+
Ulimbwa omphango alinga na Huku yae.
18 Ondywo yomukai ekunga, evelo liononkhia.
Ononthetelo mbae mbukahikiya omunthu kondyembo, kwaava vehena vali etyi vevila.+
20 Hahe ulandule ondyila yovanthu voviwa,
Wahatunde monondyila mbo vokulinga evi viaviuka,+
21 Ovaviuki vala mavakakala kombanda yohi,
3 Mona wange, etyi ndyikulonga* wehetyilimbwe,
Omutima wove usuke novitumino viange, uvitavele.
2 Ovipuka ovio maviyawisa kononthiki mbomwenyo wove,
Maviyawisa komanima omwenyo wove, ombembwa yove ailitwala-twala.+
3 Olwembia olunene lukulandaule, etyi otyili tyikukwame-kwame.+
Wingila pomunyino wove olwembia notyili.
Ovipuka ovio vihoneka kevai liomutima wove.+
4 Mokalingwa-lingwa okankhenda, okakala wekungunyiko,
Tyilinge Huku tyilinge ovanthu, vekekulinga okankhenda.+
7 Wehelitie ame ndyimunongo,+
Tila Siovaa ohondovoka kovivi.
8 Otyo, otyo otyihemba tyolutu lwove,*
Otyo tyikolesa omankhipa ove.
9 Hivilika Siovaa neevi una-vio oviwa,+
Muhivilika novikuna vitetekela* okuyela mepia liove.*+
10 Ine otyo ulinga otyo, ovimbundu viove mavikeyula umwe avitono,+
Apa uhinina onouva mbove* mapekeyula ovinyu, aihamphiauka.
11 Mona wange, wahaanye okulongwa na Siovaa,+
Wahanumane tyina ekuviyula.+
12 Mokonda Siovaa uviyula vana ehole,+
Wafwa omunthu uviyula omona wae ehole.+
13 Uhambukwa oyou uvasa ounongo,+
Uhambukwa oyouna uvasa ekungunyiko.
14 Okukala omunongo otyiwa vali kokumona opalata,
Ounongo hahe vali tyipona okumona oolu.+
15 Ounongo wapona vali pomamanya omawa,*
Wapona povipuka aviho wahanda, natyike tyeelekwa nao.
16 Ounongo wati umwe kokulio una omwenyo omule,
Oku kokumbili una olumono nomunkhima.
17 Apa ounongo ukwata pahambukiswa,
Onondyila mbao ambuho ombombembwa.+
18 Ounongo omuti womwenyo, upa omwenyo ava vakakatela mu-o,
Vokukakatela mounongo mavakatiwa ovanthu vehambu.+
19 Pokwatunga ohi Siovaa wakala omunongo.+
Akungunyika nawa etyi malingi pokwatunga eulu.+
20 Omaande okohi ekelitepauka tupu tyatuka kenoñgonoko liae,
Omakaka aeta tupu eyombo enoñgonoko liae.+
21 Mona wange, movipuka ovio* omo vala wiika omaiho.
Paka nawa ounongo nekungunyiko.
22 Ovipuka ovio mavikekupa omwenyo,
Mavikakala otyaka otyiwa pomunyino wove.
23 Ove mokakwata mondyila yove tyehena otyiho,
24 Mokalangala-po omono otumphoki, kumakatila owoma,+
Mokamona umwe olumphoki, olumphoki lwokwapepa.+
25 Kumakatila owoma ovihuna navike, namphila viahalae,+
Notyipepe umwe otyinene matyiendela onondingavivi katyikekutilisa owoma.+
27 Wehelikondole, una uhiwa okulingwa otyiwa mulinga-tyo umwe,*+
Wehelikondole ngwe ove utyivila umwe okumukwatesako.+
28 Mukwenyi wehemutie: “Nkhele enda vala haa uya nawa! Mandyikwavela vala muhuka,”
Wahalinge ngootyo, ngwe etyi ñgeno umupa pehepano una-tyo umwe.
29 Wahapange okulinga otyivi mukwenyi,+
Mukwenyi mukala nae, ngwe ove ayumba onthumbi.
31 Wahatemeko komulume omukalavi,+
Ponondyila mbae wahakoye-po naike.
32 Siovaa uyele ovanthu vokukemba,+
Mahi epanga enene no vokukakatela motyili.+
35 Ovanongo mavakapewa omunkhima,
Ava ovahima vafweva olukundo.+
4 Vana vange, tehelelei tyina ho emulonga.+
Tehelelei nawa opo mukungunyike ovipuka,
2 Mokonda mandyimulongo onondunge onongwa.
4 Tate wanthile: “Paka momutima onondaka ndyikupopila.+
Endela movitumino viange, vikupe omwenyo.+
5 Ovola ounongo, taindya ekungunyiko.+
Wahalimbwe etyi ndyipopia, wahahondovoke monondaka mbange.
6 Wahayeke ounongo, oo maukekuyakulila.
Humba ounongo, ngwe maukekuyunga.
7 Ounongo oo wesukisa vali unene.*+ Kala omunongo.
Atyiho ulinga yawisa kounongo, mahi nekungunyiko wehelise-po.+
8 Suka nounongo, oo maukekupaka kounene.+
Ine uuhumbakana maukekunkhimaneka.+
9 Ounongo maukekupaka ohala ongwa komutwe.
Maukekufiwiswa notyuuya tyouwa.”
10 Tehelela mona wange, tavela etyi ndyipopia,
Opo omanima omwenyo wove akale omanyingi.+
12 Tyina weenda kumekelifondoka.
Ine uhateka kumelipunduka.
13 Kakatela monondunge, wehembuyeke.+
Mbuyunga nawa, ombo omwenyo wove.+
14 Wehelipake mondyila yo vokulinga ovivi,
Wahaliate mondyila yonondingavivi.+
16 Ine kavalingi otyivi notumphoki kavetumono.
Ine kavatokesa omunthu, nokulala kavalala.
17 Okulia kwavo ovivi vala,
Okunwa kwavo ovinyu youkongombanda.
18 Mahi ondyila yovaviukisi, ongotyitei tyekumbi tyina kutya,
Ongotyitei tyivialuka katutu-katutu atee kwaandyuluka umwe nawa.+
19 Ondyila yonondingavivi yafwa enthiki,
Velipunduka vala, apa valiatela kavepemono.
20 Mona wange, tehelela nawa onondaka mbange.
Peleleka* nawa, wiive etyi ndyikupopila.
21 Wehembuyeke, mbukwata nawa.
Mbupaka nawa monthulo yove,+
22 Onondaka ombo, ombo omwenyo wa vana vembuvasa,+
Ombo mbukongokesa olutu lwavo aluho.*
24 Onondaka onombi mbukukalele kokule,+
Kalela kokule omatutu, hoefwene.
26 Apa mopake onomphai, viukisa-po,*+
Okulinga ngootyo, onondyila mbove ambuho kamambulingisa otyiho.
27 Wahayapuke, wahaye nii kokulio, nii kokumbili.+
Onomphai mbove mbuhondovoke kovivi.
5 Mona wange, tehelela nawa ukope mounongo wange.
Peleleka nawa* ukope mekungunyiko liange.+
2 Linga ngootyo opo utyivile okuyunga omalusoko ove,
Otyivili okupaka enoñgonoko komilungu viove.+
5 Onomphai mbae mbukunkhunukila mononkhia.
Onomphai mbae mbuviuka umwe vala no Kondyembo.*
6 Omukai oo, nondyila yomwenyo kesukile-ale nayo.
Ukuva-kuva vala, no oku aya nako kekwii.
7 Vana vange, onwe nthehelelei,
Mwahayapukei mweetyi ndyipopia.
8 Kalela kokule omukai oo.
Wahafwene kombundi yeumbo liae,+
9 Opo wahaavele vakwenyi omunkhima wove,+
Opo wahakamone omanima ononkhumbi.+
10 Opo ovanthu wehei vehekumane tyove,*+
Opo etyi waundapa, etyi mwene walinga kononkhono mbove, tyahakaye meumbo lionthunda-vilongo.
11 Ine kulingi ngootyo, haa mokatokesa ononkhuka,
Tyina pahe ohitu yove yamalingi omaonya, olu olutu lwove aluvotetela.+
12 Pahe haa okati: “Oityi nayalelele okulongwa!
Oityi omutima wange watombelele okuviyulwa!
13 Vokulonga vapopile umwe, mahi ame nehetavelele,
Hapelelekele omakutwi pweetyi ovalongesi vange vapopia.
16 Okuti omaande oponyombo yove weeyeka anengukile momatapalo,
Okuti omeva ove atyatyala moeyeke, akatyatyale no ponopalasa?+
17 Omeva ngoo, hahe alinge vala ove awike,
Wehelitepulile-o na vakwenyi.+
Omutima wove apeho uhambukilwe omavele ae.*
Omukai ukuhole, okukuhole kwae kukuteye omutima.+
20 Mona wange, oityi mokahandela vali omukai otyihayo?*
21 Onondyila omunthu aenda, ku Siovaa mbuli vala poluhandya,
Utala umwe nawa onondyila ambuho akwata.+
22 Omunthu mwene unkhia movivi alinga,
Mwene mankhi monongoi mbononkhali mbae.+
23 Mankhi, matyimwiipaa okwahaviyulwa,
Makavomba, matyimuvombesa ouhima wae omunene.
6 Mona wange, tyina wamakala ombangi ya* mukwenyi,+
Ukati ñgaa wakwatesa-po* omunthu wehei,+
2 Hamwe ukati ñgaa wakwatwa tyekukwatesa otyetyi ove mwene wapopile,
Ukati ñgaa wakwatelwa mweetyi tyatundile momulungu wove mwene,+
3 Mona wange, opo utyivile okuliyovola peke lya mukwenyi,
Linga ñgaa:
Enda okelifefa ku mukwenyi, oliheke kwe.+
4 Wahaponye komaiho olala,
Wahayeke ovipumbweiho viove vipululukwe.
5 Lwaa lwomenye ilwa ihukuluke komukongo,
Lwaa lwotyiila tyilwa tyihukuluke peke liomuteli woviila.
6 Ove munangi, lilongesila kohinyinyiki.+
Tala umwe nawa onondyila mbayo, molingi omunongo.
7 Yati umwe ayehena ou wiihongolela, ayehena ou wikalela komutwe, ayehena mutumini,
8 Ilipakela okulia pokwenye,+
Ituta okulia kwayo pokuteya.
9 Ove munangi, molangala-langala-po ñgaa atee-pi?
Onalupi mopahuka kotumphoki?
10 Ine uti olala-po katutu opoila-po katutu,
Olikwate-po katutu omukondo upululukwe,+
11 Oluhepo malukweendela umwe lwekongombanda,
Epene malikweendela lwomulume wekumanekela.+
12 Omulume ondingavivi, ukalela vala okukemba hamunthu-ale.+
13 Uteyela ovanthu keiho,+ ulekaisa nomphai, ulekaisa nominwe.
15 Makauhululwa novihuna.
Makateka umwe ahahakulwa vali.+
17 Omaiho okulipaka-ko,+ elaka likemba,+ omavoko amomesa ohonde yomunthu wehena etyi alinga,+
18 Omutima upanga ovivi,+ onomphai mbuhatekela povivi,
19 Omunthu utendeleya, ukemba vala,+
No ou ukuna onondyaya pokati ka ava velikwai.+
21 Vikutila apeho momutima wove,
Viwingila pomunyino wove.
22 Tyina weenda, ovio mavikuhongolela.
Tyina ulangala-po, mavikuyungu.
Tyina upinduka-po, mavihipulula noove.*
24 Ovio, ovio mavikuyakulila komukai ondingavivi,+
25 Eloo momutima wove, wahapeleye ouwa wae,+
Lunguka komaiho ae, ehekuyondye,
26 Omukai otyihayo uhepesa omulume,*+
Omukai una onombalehi, uyeva omwenyo wa* vakwavo, ngwe omwenyo upepa.
27 Okuti pena omulume upondola okupaka omakala otupia ponthulo yae, ovikutu viae aviahapi?+
28 Okuti pena omulume upondola okuliata komakala, ahapi?
29 Nomulume ulala nomukai wa mukwavo, kamahupu.
Petupu omulume wenda poula waamwene, ahakwatwa.+
31 Mahi okuvahiwa ufeta, pu tyike ufeta-po evi vina epandu-vali.
Mafete umwe ovipuka aviho oviwa ena-vio meumbo liae.+
34 Omulume wonkhwelume unumana unene,
Tyina amati pokunumana, no kokankhenda ulimbwa-ko.+
35 Wonkhwelume nokufetwa ketavela,*
Ngo mwavela vala etyi otyiwa unene, ketavela-le.
7 Mona wange, tavela etyi ndyikupopila,
Paka nawa ovitumino viange.+
3 Evi ndyikulonga vikutila kominwe viove.
Vihoneka kevai liomutima wove.+
4 Popila ounongo uti: “Ove umphange yange,”
Eli ekungunyiko oliti: “Ove uwetu.”
5 Ounongo ukuyakulile, eli ekungukunyiko nalio likwaamene komukai otyihayo,*+
Utyivile okuyepa omukai otyihayo,* omukai wonondaka mbuyondya.*+
6 Etyi ndyili mondywo natalela pondyanena yange,
Natalela pomamphana ondyanena yange andyitale mombwelo,
8 Wakwata ponthele petapalo pakala omukai otyihayo,
Soka aviuku umwe peumbo liomukai oo,
9 Waya-po kokawi-wii, etyi kwanthikovela pahe,+
Kokangulohi oku, tyina pahe makunthikovela umwe.
10 Tyina ndyikati ñgaa, kuna kuya omukai avahonyenena,
11 Omukai umwe womayava, omukai wahakundu.+
No meumbo vala kakala-mo-ale.*
12 Uti vala hono uli momatapalo, hono uli ponopalasa.
Ukevela apa pahonyenena onondyila.+
13 Etyi velivasa nomukwendye oo, emukwate emuhipi ombesu.
Nohonyi utupu, upopia umwe vala tyahakundu, wivala okuti:
14 “Mukwe ankho ndyina okulinga otyilikutila tyange tyombembwa.+
Hono netyilinga ngeetyi napopile.
15 Pahe andyiti ndyende tukahonyene, otyo neila,
Ove neya okutaindya, pahe nekuvasa!
16 Koula wange nayala-ko, kuna onomanda onongwa,
Mbomulinya wo ko Isitu, onomanda onongwa.+
17 Koula wange nanyanya-ko ombao yomila, ombao yendombo, akwii ombao yokanela.*+
18 Endyu twende atuho, tulihande-po matukala vala koula wange atee kutya.
Twende tukalangalepo mokonda onthwe tulihole.
19 Omulume wange meumbo kemo-ale.
Una watunda-po, oku aya okokule-ale.
20 Tyina aya watyinda otyipapo tyonombongo,
Una kepepi-ale, mekeya vala tyina ohanyi ili kenthiki.”
21 Omukai oo ateye umwe omutima omukwendye.+
Onondaka apopia ambumwoolo onomona.
22 Omukwendye oo kelisetaile-ale vali emulandula, uti vala ongombe onthwei ikaipawa,
Alandula-mo umwe, uti vala otyova tyikakutilwa mepundi,*+
23 Umukwama umwe atee akavahiwa nohevo aimuyahe aikatoma kehuli.
Tyina aya ñgaa, uti vala otyiila tyienda na apa patelwa, nokuti makankhia ketyii.*+
24 Vana vange, tehelelei kuno.
Tehelelei nawa etyi ndyipopia.
25 Omitima vienyi viahaye no monondyila mbae.
27 Eumbo liae evelo lyo Kondyembo,*
Eumbo liae evelo litwala ovanthu meleva liononkhia.
8 Okuti ounongo hao uli nokupopila peulu?
Ekungunyiko halio lili nokukalavandya?+
2 Ounongo oyoo utai konthele ketapalo,+ utai pomatulumba,
Utalama umwe ponondyapu.
4 “Onwe, onwe ndyipopila vanthu vovilongo.
Onwe, onwe umwe amuho ndyikalavandyela.*
6 Nthehelelei, etyi ndyipopia tyesukisa unene,
Momulungu wange mutunda evi viaviuka.
7 Momulungu wange mutunda otyili, ndyipopia otyili nondaka yavova,
Ovivi momulungu wange kavitetela-mo.
8 Onondaka ambuho mbutunda momulungu wange mbaviuka.
Kamutundu matutu, kamutundu ondaka iyondya.
9 Onondaka ndyipopia mbwiivala nawa, vana vapunga nawa ovipuka vembwiiva,
Onondaka mbange mbaviuka, mbaviukila vana vavasa enoñgonoko.
10 Hahe mukoye-po okulongwa naame, tyipona opalata,
Koyei-po enoñgonoko, tyipona oolu, ngailingi oolu ikahi vali nawa.+
11 Ounongo wapona pomamanya omawa.*
Petupu natyike otyiwa tyielekwa nounongo.
12 Ounongo ame yatyo, tukala nekungunyiko.
Navasa enoñgonoko nonondunge.+
13 Owoma na Siovaa okuyala ovivi.+
Ame ndyiyele okulipaka-ko, ndyiyele elungavi,+ nondyila yahaviukile, nonondaka onombi.+
14 Mwaame mutunda onondaka onongwa mbulondola, mutunda ounongo.+
15 Onohamba mbutumina tupu ame vala,
Ovatumini vahinda tupu ovitumino viaviuka, ame.+
16 Ovatumini vatumina tupu ame vala,
Omanene-atyo akoya tupu onomphela mbaviuka, ame.
17 Ame, ava ndyihole ovovana venthyole,
Vana vanthaindya, vambasa.+
18 Ame nati vala, ame kolumono ame komunkhima,
Ame kolumono lwahapu* ame kokuviukisa.
19 Etyi upola mwaame, otyiwa vali koolu, no koolu umwe yakangulwa,
Etyi ame ndyilinga, otyiwa vali tyipona opalata ongwa unene.+
20 Ame ndyikwata mondyila yokwaviuka,
Ndyikwata monondyila mbaviuka.
21 Vana venthyole, ame ndyivepa oviwa,
Ndyiyulisa oviwa movimbundu viavo.
22 Siovaa wanthunga andyikala onthyimbi yondyila yae,+
Otyipuka tyo tete-tete alinga kovipuka aviho vyo kohale.+
24 Nkhele ankho nomeva okohi kaeko,+ ngwe ame ankho okondyili-ale,*
Nkhele ankho kutupu onondongi mbeyula omeva.
25 Nkhele ankho kutupu onomphunda,
Nkhele ankho kutupu ovipunda mahi ame ankho okondyili-ale,
26 Nkhele ankho ohi keneitunge ombu onohika mbayo kambuko-ale,
Nkhele ankho nenkhelele vala lyo tete lieheke kaliivala.
27 Ufwiika tupu eulu pokutungwa,+ ame opondyili.
Etyi ati pokunthinda apa eulu liaoyela* kombanda yomeva opondyili,+
28 Etyi apaka* omakaka meulu,
Apaka-ko onondyivi-ndyivi mbo kohi opondyili,
29 Etyi apaka-ko otyitumino tyelunga,
Etyi ati omaande alio kamalambe apa ena okwooyela,+
Etyi atunga* omphapelo yohi, ame ankho okondyili.
30 Ame mwene twali nae tyina evilinga, ame nali omuundapi omunongo.+
Ame ankho unthyole unene,+ unthyambukilwa apeho ononthiki ambuho.
Apeho ankho tyina tuna-e, umbasa vala nahambukwa.+
31 Nahambukilwe unene etyi atunga ohi mamukala ovanthu,
Etyi ankho ndyihole vali unene ovanthu.*
32 Vana vange, nthehelelei.
Mavahambukwa vali unene ovovana valandula onondyila mbange.
33 Tehelelei onondunge+ mukale ovanongo,
Mwehembwaanyei.
34 Mahambukwa oyouna unthehelela,
Oyouna uya apeho pepito liange komuhuka-huka,*
Oyouna ukevelela kombundi yeumbo liange.
35 Una unthaindya ambasi, wavasa omwenyo,+
Metavelwa na Siovaa.
9 Ounongo wotyotyili watunga ondywo yao.
Weityokela onomphandyi epandu-vali.
3 Ounongo wotyotyili watuma ovakai valingilila ku-o,
Vakatalame pana paya vali peulu mepunda-umbo, avakapopila peulu okuti:+
4 “Una nkhele wehei nawa ovipuka, eye na kuno!”
Ounongo aupopila ava vehena onondunge* auti:
5 “Endywei mulie ombolo nayoka,
Endywei munwe ovinyu nahanga.
7 Una uviyula vomutomba ulipenyesisa,+
Ou uviyula ondingavivi ulieetela.
8 Wahaviyule womutomba, kumbi ukekuyala.+
Hahe uviyule omunongo, oo mekuhumbu.+
9 Longesa omunongo, ayawise vali kounongo wae.+
Longesa ondingaviwa, ayawise kenoñgonoko liae.
11 Mounongo, ukapola-mo omwenyo wononthiki ononyingi,+
Komwenyo wove mokayawisilwa-ko, okakala-ko omanima-nomanima.
12 Ove okukala omunongo, ove vala matyipe.
Mahi okulinga womutomba, ove vala molieetela.
13 Omukai wokuna omayava hamunthu,+
Watomboka, ngwe ehena-le etyi ei.
14 Omukai womayava upumphama pombundi yondywo yae,
Upumphama kotyipundi pana paya peulu mepunda-umbo,+
15 Aihana ava valambela metapalo,
Ava valamba vala ondyila, ati:
16 “Ava vehei nawa ovipuka veye na kuno!”
Apopila ava vehena onondunge* ati:+
17 “Omeva avakwa apepa,
Okulia kulilwa pokamphengi kupepa.”+
18 Mahi ava vaihanwa nomukai oo, kavetyii okuti vokwankhia omo veli omo, vokwankhia vehevili vali natyike,
10 Evi omihe vya Salomau.+
Omona wonondunge uhambukiswa he,+
Mahi omona otyova unumanesa ina.
2 Oumphulu, utupu oku ukutwala,
Mahi una ulinga oviwa uyovoka kononkhia.+
5 Omona watonkhoka, pokuteya nae uteya,
Ou omona wokukundisa, no pokuteya ulala.+
6 Komutwe wovaviukisi kuna oviwa,+
Ou omulungu wekongombanda uholeka etyi tyili mokati kalio.
9 Una ukakatela motyili makakala nawa, ahakalinga otyiho,+
Mahi una utyopola otyili mwene haa mamoneka-le.+
10 Una uteyela vakwavo keiho ahinde ovivi, weeta ononkhumbi,+
Una upopia evi viahai-na-mutwe makaliatwa-liatwa.+
11 Omulungu wovaviukisi ondyivi-ndyivi yeeta omwenyo,+
Ou omulungu wekongombanda uholeka etyi tyili mokati kalio.+
12 Oundyale weeta onondwa,
Olu olwembia luliatela kovivi lulingwa.+
13 Momulungu wa una ukonkhenya nawa ovipuka muvasiwa ounongo,+
15 Omuhona* olumono lwae olo epunda-umbo liae ahupila.
Ou omuhepi oluhepo lwae lumweetela.+
16 Wokulinga oviwa, oviwa alinga vimupa omwenyo.
Ou ondingavivi, ovivi alinga vimupa onkhali.+
17 Una utavela okulongwa uli mondyila* imupa omwenyo,
Ou hiviyaulwa uvombesa vakwavo.
19 Pokupopia unene kapakambe ondaka ombi,+
Mahi una uyunga omilungu viae, ulinga ovipuka nounkhengela.+
20 Elaka lyo wokulinga oviwa likahi ngopalata ongwa yatyo,+
Ou omutima wondingavivi kausilivila.
21 Kondaka itunda momulungu wondingaviwa kulia* ovanthu ovanyingi,+
Ava ovahima, tyivepumbwiswa komwenyo okuhena kwavo onondunge.+
23 Omunthu womuhima uhole evi vikundisa, muvio omo atalukwa,
Mahi ou wokukonkhenya, oe omunongo.+
24 Etyi ondingavivi itila owoma, otyo umwe tyiya tyiilia.
Ava onondingaviwa etyi vahanda veketyipewa.+
25 Onondingavivi mavakavomba, mavakavombako umwe uti vala ovipuka viaya nombila yomphepo,+
26 Okutuma omunthu wananga tyiihama,
Uti vala ouñge momayo, uti vala omwihi momaiho.
31 Momulungu womuviukisi mutunda* ounongo,
Mahi elaka liasila malikahanywa-ko.
32 Omilungu viovaviukisi, tyihambukiswa vityii,
Mahi omulungu wondingavivi wasila.
3 Onondingaviwa valia umwe vala kokukakatela motyili,+
Mahi ounkhembi wa vana vaenda vakwavo konyima, mauveipaesa.+
4 Ouhona kamaukahupisa omunthu nawike* monthiki yonyengo,+
Mahi tyikayovola omunthu okulinga evi viaviuka.+
5 Una ukakatela motyili, ondyila yae yaviuka tupu okuviukisa,
Mahi ondingavivi maikatokeswa novivi ilinga.+
6 Matyikayovola onondingaviwa ouviuki wavo,+
Mahi vokweenda vakwavo konyima, evi vapeleya ovio maviveipaesa.+
7 Ondingavivi iti vala nkhiee, ekevelelo liae opo lipwila opo,
Ovipuka aviho ankho malingi vikevelelwa, navio vikala-po.+
8 Ondingaviwa mononkhumbi uyovolwa-mo,
Ei ondingavivi ngayo ipinga-mo.+
10 Epunda-umbo lihambukilwa ouwa-tima wovaviuki,
Ombu onondingavivi okunkhia ovanthu vakwiilila.+
14 Otyilongo tyehena omululiki omunongo,* ovanthu vatoka,
15 Una ulipa tyoumbangi* aamene omunthu ehei, melietela,+
Mahi una uyele viamakufiyala,* kamatamphauka ombungo.
16 Omukai omuwa uvasa omunkhima,+
Ava ovalume ovakalavi vapola-po vala tyouhona.
18 Omunthu wokulinga evi viapenga, ondyambi yae kaimupe,+
Mahi una ukuna ombuto yaviuka, ukamona ondyambi ongwa.+
19 Una uhula kweetyi tyaviuka, ngatyo umwe aamena, ondyila yae ikemupa omwenyo,+
Mahi wokuhatekela povivi, ondyila yae ikemupa ononkhia.
22 Omukai omuwa wehesuku nonondunge wapeseka,
Uti vala otyinunga tyoolu tyapakwa keyulu liotyingulu.
23 Vokulinga evi viaviuka, evi vapeleya vieeta oviwa,+
Ombu onondingavivi, evi mbuyumba onthumbi kumbi vityita onyengo.
26 Ou una ovilia aomenako, otyilongo tyimuteyela onkhano,
Mahi una uvilandesa, otyilongo tyimupeleyila elao.
27 Una uta ombili okulinga otyiwa, kumbi ukalingwa onkhenda.+
Mahi una usuka notyivi — otyo umwe tyikemulia.+
29 Una weetela eumbo liae* kamapolo-po natyike,+
Ou omuhima ukakala omupika wa una wokuna omutima omunongo.
31 Ine ondingaviwa kombanda yohi upewa ondyambi yae,
Opo pahe, wati ondingavivi nondeta-nkhali mavahupu!+
2 Omunthu wokukahi nawa, oe Siovaa ehole,
Mahi ou wokupanga ovivi, oe avela onombei.+
3 Okulinga ovivi katyikalesa omunthu nombembwa,+
Mahi ovaviuki kamavakatukulwa-po.
5 Omalusoke ava vaviukisa, omawa,
Mahi okupakailwa-mo nonondingavivi, uvomba.
7 Tyina onondingavivi mbukaipawa-ko, kambukakala-ko vali,
Mahi eumbo liovaviuki likala-kala-ko vala tyitai.+
9 Hahe ulinge vala omunthu uli vala opo, otyo una omupika,
12 Ondingavivi okumona ondingavivi mukwavo wayeva, ulwa-onkhi,
Mahi onondingaviwa omwii wavo ukaeta ovinyango.
13 Etompho liomukalavi limukoka, olio umwe limwiipaa,+
Mahi ondingaviwa uhupa kamono ononkhumbi.
17 Omunthu wotyili no poumbangi upopia otyili,*
Mahi onkhembi poumbangi ipopia omatutu.
22 Omilungu vikemba Siovaa vimutoyesa,+
Mahi una ukakatela motyili, oo umuhole.
23 Omunthu onkhengela etyi ei ketyipopi,
Ava ovahima vahololola umwe atyiho tyali mombungo.+
24 Enkhanya lya una wokuna onduvia olio likatumina,+
Mahi lya una wananga likakalela vala okulingilila.+
26 Ondingaviwa ukalava omalihilo ae,
Mahi onondingavivi ondyila yavo ivevombesa.
27 Wokwananga no moluyevo kaende,+
Mahi ombili ipa omunthu ouhona.
28 Ondyila ongwa ipa omunthu omwenyo.+
Oyo, oyo ondyila yehena ononkhia.
2 Konondaka omunthu apopia ukalia-ko otyiwa,*+
Mahi ava vokweenda* vakwavo konyima, vapeleya vala ovivi.
5 Ondingaviwa uyele omatutu.+
Mahi ava onondingavivi evi valinga vivekundisa, vivepenyesa.
6 Okuviukisa tyiyakulila una weenda mondyila yo vokwehena etyi vei,+
Mahi evi ovivi vilia ondeta-nkhali.
7 Kuna vana valinga ngoti vena-tyo, mahi otyo vahepa.+
Kuna vamwe vehelimphande, mahi ovahona.
12 Haa muhuka, haa muhuka, otyo ukevela, tyivelesa omutima,+
Mahi ine uti ñgaa etyi wahandele tyalingwa, otyo omuti womwenyo.+
15 Una wokuna ekungunyiko, ovanthu oe vafweva,
Mahi wondyila yo vokweenda vakwavo konyima, mepwila.
19 Ine etyi wahanda tyilingwa, nomwenyo pahe opo upepa umwe,*+
Mahi omuhima okuhondovoka movivi utyiyele.+
20 Okweenda novana-ndunge noove ukala omuna-ndunge,+
Mahi una ulipaka kumwe novahima, matyimweende omapita.+
22 Omunthu omuwa ko tyae novatekula vae vakalia-ko,
Mahi wokulinga ononkhali, tyae uketyilia ondingaviwa.+
23 Mepia liomuhepi mutunda okulia okunyingi,
Mahi voonya vapondola* okulityopola.
14 Mwene omukai omunongo onthunge yeumbo,+
Mahi omukai omuhima eumbo liae ulihanya nenkhanya liae mwene.
2 Ulinga oviwa oyouna una owoma na Siovaa,
Mahi wokwemutomba ukoya-po onondyila mbahaviukile.*
3 Omphangoti yomakamo ilele komulungu wovahima,
Mahi omilungu viovanongo ovio vikeveyakulila.
4 Kwehena ongombe omutemba usukuka.
Mahi mononkhono mbohove mutunda ovikuna ovinyingi.
5 Omunthu wotyili okukala ombangi upopia otyili,
Mahi onkhembi okukala ombangi upopia vala omatutu.+
6 Omunthu womutomba okutaindya ounongo keuvasi,
Mahi wekungunyiko kasete-ale okunoñgonoka ovipuka.+
7 Omuhima mukalela kokule,
Mokonda komilungu viae kumavasi-ko enoñgonoko.+
8 Ounongo womunthu walunguka umunoñgonokesa ondyila yae,
10 Paihama peiwe nomutima wa hekulu,*
Etyi omutima uhambukilwa nawike utyikungunyika.
11 Eumbo lionondingavivi malikahanywa-po,+
Mahi ei ohinge yovaviukisi maikayova-yova.
13 Na una umwe uyola-yola, upondola komutima waihamenawa.
Apa pali ehambu haa papondola apalilwa.
14 Omunthu womutima wehetavela makateya etyi akunine,+
Mahi wokukahi nawa ukateya oviwa, ondyambi yeevi alinga.+
15 Omuhima* onondaka ambuho uti onongwa,
Mahi wokwatonkhoka nkhele usoka nawa, ahalingi vala liwa etyi asoka.+
16 Omunongo uvindya ahondovoka movivi,
Mahi omuhima watopa,* uliyumba vala onthumbi.
19 Ovakalavi mavakaikila konongolo, avekelipetamena konondingaviwa,
Onondingavivi mambukaikila konongolo ambukelipetamena-po konombundi mbomaumbo onondingaviwa.
20 Wokwahepa aveho vemuyele, naava umwe velitungila navo popepi vemuyele,+
Mahi ou omuhona, omapanga emulinga omanyingi.+
21 Okulinga mukwenyi omutomba onkhali,
Mahi okulinga okankhenda vana vehena-tyo, tyipa ehambu.+
22 Okuti vokupanga ovivi kamavakavomba-ko?
Mahi vokulinga oviwa mavakalia kolwembia olunene, no kotyili.+
23 Kovilinga aviho omunthu atutumba navio kutunda oviwa,
Mahi okupola-po vala viomatompho, tyihepesa.+
24 Ouhona ukalinga ohala yovanongo,
Mahi ava ovahima mavapangela vala mouhima.+
25 Ombangi ipopia otyili iyovola omwenyo,*
Mahi ei onkhembi tyayo okukemba vala.
27 Okutila owoma Siovaa, otyo ondyivi-ndyivi yomwenyo,
Otyo tyipola momaliva ononkhia.
28 Tyipa omunkhima ohamba, otyilongo,+
Mahi omutumini wehena ava atumina, watoka.
29 Una wahanumana liwa, omukungunyiki wovipuka,+
Mahi una utumphauluka vala, weeta ouhima wae koluhandya.+
31 Okuvaka ou wehena-tyo tyileva Omutungi wae,+
Mahi okulinga onkhenda omuhepi, tyinkhimaneka Omutungi wae.+
32 Ondingavivi maikankhia kovivi ilinga,
Mahi ava onondingaviwa, motyili vakakatela omo vakahupila.+
33 Ounongo ulele momutima wa una ukungunyika ovipuka,+
Mahi ava ovahima velitalesa.
34 Okuviukisa tyikulameka otyilongo,+
Mahi onkhali ikundisa otyilongo.
35 Ohamba ihambukilwa omuundapi ukonkhenya ovipuka alinga,+
Mahi ou ulinga evi vikundisa kaimuhande, okumutala inumana.+
2 Elaka liovanongo lipopia etyi lii,+
Mahi momulungu womaova, mulongomoka vala owova.
11 Ine ava veli Kondyembo* naava veli mehanyauno Siovaa uveete,*+
Ya pahe etyi tyili momitima viovanthu!+
12 Omunthu womutomba, umuviyula* kemuhande.+
Womutomba kaende povanongo.+
13 Omutima okuhambukwa, notyipala tyilaima,
Mahi omutima okwihamenwa, tyipola omunthu ononkhono.+
15 Wokweihamenwa utupu-ale ononthiki ati hahe ambuho onombi vala.+
28 Omutima wondingaviwa nkhele usoka, kautumphuluka nondaka,*+
Mahi omulungu wonondingavivi, uhatula vala evi viahatiwa ovievi.
29 Siovaa uli kokule nonondingavivi,
Mahi elikwambelo liovaviukisi ulitehelela.+
31 Ou uviyulwa etavela, ou utavela onondaka mbomwenyo,
Utungila peke novanongo.+
16 Omunthu usoka etyi mapopi, utyinthikaila momutima wae,*
4 Siovaa ovipuka aviho uvilinga viyake omphango yae,
Nonondingavivi umwe wembupakela onthiki yemone.+
5 Ovanthu aveho vomutima ulipaka-ko, Siovaa uvetoya.+
Kala tyityii okuti* ovanthu ovo kamavahupu.
6 Nolwembia olunene, notyili, omunthu uhukuluka konkhali,+
Ou omunthu utila Siovaa, uhondovoka kovivi.+
7 Siovaa okuhambukilwa ondyila yomunthu,
Nonondyale mbomunthu oo, mbukala nombembwa nae.+
9 Okupanga ondyila moende o tyomutima wa munthu na munthu,
Mahi umuhongolela apa maliatela o Siovaa.+
11 Ovipeyalo aviho viahavake, vituka ku Siovaa.
Aviho viokweeleka etyi tyili motyipapo, oe wevilinga.+
13 Onondaka mbovaviukisi mbuhambukiswa onohamba.
Onohamba mbuhole vana vapopia otyili.+
15 Otyipala tyohamba okulaima, tyipa omwenyo.
Okankhenda kohamba, kafwa ekaka liombila pondyovo.+
16 Hahe vali okupola-po ounongo tyipona oolu!+
Hahe vali okupola-po ekungunyiko tyipona opalata.+
17 Ondyila yovaviukisi ipambuka kovivi.
Una utala nawa ondyila yae, uyovola omwenyo wae.*+
18 Komakamo, tyikwamako okutoka,
Komalityindailo tyikwamako okuwila pohi.+
19 Hahe vali okukala ponondalawa olikondola koututu,+
Tyipona okukala po vokulipaka-ko otyo mulitepaulila evi viapundwa.
21 Womutima omunongo makatiwa o wekungunyiko,+
Upopia nokankhenda,* onondaka apopia, okumbwaanya katyitavela.+
22 Okukonkhenya otyo ondyivi-ndyivi yomwenyo, vetyivila okukonkhenya, vapola-po omwenyo,
Mahi ovahima valongokela kouhima wavo.
23 Omutima womunongo, upa omulungu ekungunyiko,+
Onondaka mbae, nokumbwaanya katyitavela.
25 Umwe okutala ondyila yae uti yaviuka,
Ngwe naina ihungi kononkhia.+
28 Omunthu wokuhole omalwei,* unkhindula onondwa,+
Ou omunthu wokutendeleya, uyapula omapanga omanene.+
29 Omunthu wovivi, uhindila umwe mukwavo,
Emutwala no mondyila yahaviukile.
30 Uteyela vakwavo keiho pokupanga ovivi.
Upateka komilungu tyina alinga ovivi.
32 Una wahanumana liwa+ hahe vali, komulume wononkhono,
Wokulikondola omutima hahe vali,* tyipona una uteya-po epunda-umbo.+
2 Omulingilili wonondunge makatumina omona ulinga evi vikundisa,
Makalinga ngatyina velikwai, akapewa etyi omona mapewa.
3 Ombiya yokukangula yalingwa ikangule opalata, ei ofolono yalingwa ikangule oolu,+
Mahi utala nawa omitima o Siovaa.+
4 Ondingavivi okwiiva onondaka mbutoma otyo ihole,
Ei onkhembi itehelela kelaka liovivi.+
6 Okumona ovatekula, ohala yonombwale,
Omunkhima wovana, ovohe.
7 Onondaka mbaviuka, kambufiwa movahima.+
9 Una upolela-po vakwavo* ovivi vemulinga, wahanda ombembwa,+
Mahi wokuhohiya ovipuka, uyapula omapanga omanene.+
10 Okuviyulwa otyomutima wovana-ndunge,+
Katyilifu nokuveta omuhima, ngomuvete ñgoo nolukava atyivasi potyita.+
11 Onondingavivi mbuhanda vala ovivi,
Mahi mambukatumwa omunthu wokuna onya ekembumonese ononkhumbi.+
12 Hahe vali okuhonyenena nenyama liavomba kovina vialio,
Tyipona okuvasa omunthu omuhima uli nokulinga ovipuka nouhima.+
13 Ine potyiwa ufeta-po otyivi,
Otyivi kamatyitundu meumbo liove, omo matyipangaila vala.+
14 Okuhinda omalwei, tyafwa okupasula omeva ankho apatwa.*
Nga watala onondyaya mbuhimbika, ove tunda-po.+
15 Tyilinge wokwaamena ondingavivi tyilinge wokuyembesila omphela ku una wahalingi otyivi,+
— Aveho Siovaa uvetoya.
16 Pahe omuhima okukala nononkhwatelelo mbounongo tyieta-tyi,
17 Epanga liotyotyili, oyou ukuhole umwe apeho,+
Ulinga omukulu wove, ondenge yove, owove no putyina tyatokota.+
18 Omunthu wahasoko nawa,* weeta okuvoko elikwatesa-po na mukwavo,
19 Una uhole omalwei uyeva onkhali.+
Una ulilingila ombundi yaya peulu, ulieetela ehanyauno.+
21 Una wokuna omona omuhima, umona ononkhumbi.
Una wokuna omona wehena onondunge, nehambu kelimono.+
23 Ondingavivi okulipumwa-po itavela, aitambulila pokamphengi,*
Utavela apengese ondyila ankho yaviuka.+
24 Ounongo uvasiwa kotyipala tyomunthu wonondunge,
Ou omuhima waangaulula vala omaiho, uti vala ai no oku ai no oku.+
26 Okufetesa omuviukisi hatyipuka otyiwa,
Okuveta ovanthu vahumbwa katyaviukile.
28 Nomuhima vala okuti puti, vemutala vati una onondunge,
Omunthu okwahapopi vemutala vati omuna-ndunge.
18 Una uhanda okukala vala aike, masuku vala nokulinga evi mwene ahanda,
Kametavela* umwe onondunge ambuho.
2 Omunthu omuhima kesuku nokukungunyika ovipuka,
Tyae okuhololola vala etyi ena-tyo momutima.+
3 Ondingavivi okuya, omutomba ukwama-ko,
Okupenywa tyiti vala yee olukundo alukwame-ko.+
4 Onondaka mbutunda momulungu womunthu, mbafwa omeva eli kohi.+
Patunda ounongo pafwa ondongi yeeta aihandye.
8 Onondaka mbomunthu utendeleya, mbafwa okakulia kapepa,*+
Umbwiiva umbunyina vala liwa ambweende no meimo.+
9 Omunthu wokulinga ovilinga nondende,
Ondenge ya una upesela.+
10 Enyina lya Siovaa otyimato tyapama.+
Wokulinga oviwa omo ahateka namo, ngamo ahupila.*+
11 Omuhona, olumono lwae ongovimato viyakulila epunda-umbo.
Ngwe tyina asoka, uti otyimato tyiyakulila.+
13 Omutumphuluki nondaka, ukumbulula vala liwa,
Ouhima ukapola-po vala olukundo.+
14 Omunthu wapama utyivila okulikwatehila na apa avela,+
15 Omutima womunthu wekungunyiko, weeta enoñgonoko,+
Okutwi kwomunongo kusuka nenoñgonoko.
16 Otyali tyipa omunthu elao,+
Tyimutwala umwe no povanene.
19 Ou mulilandula nae okunumana, upwilisa vali okumuvoveya tyipona okunyingila mepunda-umbo liahondywa,+
Kuna onondyaya mbupwiya umwe ngomakumba opomapito epunda-umbo liapama.+
20 Konondaka mbutunda momulungu, tyituka-ko otyo omunthu eyulisa natyo otyihapu tyae.*+
Tyitunda komilungu viae, otyo mekekuta.
23 Wokwahepa pokupopia ulifefa,
Mahi omuhona pokukumbulula ukandukila vala.
24 Kuna vamwe, okukala omapanga velilia vala omwenyo,+
Mahi kuna vamwe, okukala omapanga velikwata-po umwe avapono pu vana velikwai.+
2 Omunthu* okukala-kala tyehena enoñgonoko katyili nawa,+
Una utumphauluka vala novipuka* ukaliata monkhali.
3 Omunthu tyipengesa ondyila yae, ouhima wae mwene,
Ngwe momutima wae ankhila ononyengo Siovaa.
4 Olumono lupa omunthu omapanga omanyingi,
Mahi omuhepi nepanga liae umwe limusa-po.+
6 Ovanyingi vetyihole tyokuhumbwa nomanene atyo,*
Aveho valinga omapanga omuna-tyali.
Uvekwamainina umwe vala mahi nawike usuka nae.
8 Una utaindya onondunge* ulihole.*+
Una ukonkhenya nawa, ovipuka vimweenda nawa.*+
9 Omunthu uhunga vakwavo, kakahupa,
Una ukalela vala okukemba makankhia.+
10 Omuhima kefiwa-le mouhona,
Wati pahe omulingilili ufiwa kokutumina ovatumini!+
14 Eumbo, nolumono, ovipuka upiñgana ko voho,
Mahi ou wanepa omukai onkhengela, wemupewa na Siovaa.+
15 Olunango lupa omunthu otumphoki, alala umwe nthipa,
Ou omunangi ondyala kaimutundu.+
18 Longa omona wove, mukwatela-po umwe tyina nkhele ekutavela.+
19 Omunthu wononthumba-mbungo kakahupa,
Ine umweevela, otyo vala makalaila.+
22 Komunthu, ovanthu vehole-ko olwembia.+
Hahe vali okuhula kouhepi tyipona kounkhembi.
23 Owoma na Siovaa, utwala omunthu komwenyo,+
Omunthu wowoma oo, ukapululukwa, ovivi ukevikalela kokule.+
24 Wokwananga enkhanya liae ulivila umwe okulitwala motyilindo,
Mahi okulipola-mo elitwale komulungu ketyivili.+
25 Vanga womutomba,+ opo ou nkhele wehei nawa ovipuka alunguke.+
Viyula wokutyivila okukungunyika ovipuka, opo ayawise vali kenoñgonoko liae.+
26 Omona ulinga onya he, utaata ina,
Omona oo ukundisa, upenyesa ovohe.+
27 Mona wange, iva onondunge wehembuyeke,
Mphoko uyapuka monondaka mbenoñgonoko.
20 Ovinyu ina omukwele,+ evi viokukoleswa vipola omunthu onondunge.+
Ou uliyumba-ko nonondunge utupu.+
4 Omunangi koutalala utila-ko, poutalala kalimi.
5 Omalusoko* monthulo yomunthu, afwa omaande okohi-kohi,
Omunthu weepola-mo eeta kondye, omukungunyiki.
6 Ovanyingi olwembia lwavo velupopia komulungu,
Mahi pahe, opi movasi omunthu upopia otyili?
7 Ondingaviwa ukakatela motyili.+
Ovana vekemupinga vakahambukwa.+
10 Ovipeyalo vivaka novipuka aviho viokweeleka vivaka,
Aviho, Siovaa uvitoya.+
11 Nomona vala omututu,* evi alinga vipopia etyi atuhiwa,
Ovituhiwa viae vipenge-penge viviuke-viuke vitalelwa kweetyi alinga.+
12 Tyati vala okutwi kutehelela, eiho litala,
— Ovipuka ovio aviho o Siovaa wevitunga.+
13 Wahapole-po vala tyotumphoki, matyikuhepesa.+
Pahula komaiho ukaputuke kombolo.+
14 Omulandi uti: “Etyi katyikahi nawa, etyi katyikahi nawa!”
Mahi mphaa enda, oku aya ekelimphanda.+
15 Upondola okumona oolu, omono omamanya omanyingi omawa,*
Mahi omilungu vienoñgonoko, oviwa vali unene.+
16 Omunthu ulipaka poumbangi aamene ou ehei, mupola omuvalo wae,+
Wamalingi ombangi yomukai onthunda-vilongo, ase-po opinyolo.+
17 Ombolo yatunda mounkhembi, ipepa,
Mahi haa, momulungu wae yeeta-mo ombwelekehe.+
18 Petompho* patunda otyiwa, onomphango mbutunda-po mbweenda nawa.*+
Pokwenda movilwa enda povanongo vekupakaile-mo.+
20 Ou uhinga he, hamwe ahingi ina,
Enthiki okuya, otyimimi tyae matyinyimi.+
21 Olumono lutuka monkhi,
Halumono lukapa omunthu.+
22 Wahatie: “Undinga otyivi naame otyo ndyimulinga!”+
Yumba onthumbi mu Siovaa,+ ngwe mekekuyovola.+
23 Ovipeyalo vivaka* Siovaa uvitoya,
Otyipeyalo tyivaka hatyiwa.
24 Tyina onomphai mbomunthu umbuhongolela o Siovaa,+
Opo oñgeni omunthu apondola okunoñgonoka ondyila yae?*
25 Hatyiwa-ko omunthu okupopia liwa ahasoko ati: “Otyipuka etyi tyikola!”+
Akasoka vala kononyima ngwe wapopia-le.+
27 Okufima kwomunthu otyimimi tya Siovaa,
Otyimimi tyitala umwe nawa mokati kae.
28 Ohamba ihupila molwembia olunene, ihupila motyili.+
Olwembia olunene, olo lupumphika otyipundi tyae.+
21 Omutima wohamba ukahi ngomeva ahateka peke lya Siovaa.+
Mwene uuviukisa oku ahanda.+
3 Tyati okulinga oviwa nokulinga evi viaviuka,
Tyihambukiswa vali Siovaa tyipona otyilikutila.+
4 Omaiho o vokulipaka-ko nomutima womakamo;
— Otyimimi tyihongolela onondingavivi, onkhali.+
7 Onondingavivi mambukankhia kovivi viambo,+
Tyikembwiipaa okwehetavelele etyi tyaviuka.
8 Omunthu wavelwa onombei, ondyila yae yapenga,
Mahi evi omunthu omuwa alinga, viaviuka.+
11 Womutomba okumasulwa, wokwehei ovipuka okutyimona ulongokela-po,
12 Ondingaviwa weete eumbo liondingavivi.
Onondingavivi umbutahulila mehanyauno.+
14 Otyali tyo pokamphengi tyitulisa onyengo,+
Okulipuma-po, mahi otyilingila pokamphengi,* tyiondweya onyengo onene.
15 Okulinga ovipuka viaviuka tyihambukiswa onondingaviwa,+
Mahi ava onondingavivi kavetyihande, kuvo otyivi.
16 Omunthu utunda mondyila yekungunyiko,
Mai ku vana vehevili vali natyike, ko vokwankhia.+
18 Ondingavivi inkhia aiyovola ondingaviwa,
Una weenda vakwavo konyima, unkhia ayovola wokwahula kotyili.+
20 Meumbo liomuna-ndunge mwati umwe omo muna olumono, omo muna omulela,+
21 Una usuka nokuviukisa, usuka nokulinga vakwavo olwembia,
Makamona omwenyo, alingilwa etyi tyaviuka, ankhimana.+
22 Omunongo upondola okukakasa notyimato* tyepunda-umbo liovalume vatilisa owoma, anyingila-mo,
Apa vapamena apamoneka umwe okuti naina kapasilivila.+
24 O womakamo, o womahuku, o wokwehetavela,
Oo omanyina apewa omunthu wokulitumbilika.+
25 Okupeleya kwo wokwananga oko kumupola omwenyo,
Mokonda yomavoko ae atila kovilinga.+
26 Onthiki yae aiho oyokupeleya vala ovinyingi,
Mahi ou wokulinga oviwa, otyali tyae tyimoma.+
27 Otyilikutila tyonondingavivi, mwene tyitoyesa-le,+
Pahe soka tyina etyi vetyilingila tyahaviukile!*
29 Ondingavivi kutyimono-ale okuti yatila owoma,+
Mahi ondingaviwa oe uli mondyila yahalingisa otyiho.+
30 Natyike tyityika Siovaa,+ tyilinge ounongo tyilinge ekungunyiko, tyilinge omphango.
2 Tyati vala omuhona, omuhepi, aveho otyipuka tyike:*
Aveho vatungwa na Siovaa.+
3 Omunthu wonkhengela otyivi utyimona, etyiyepe liwa.
Mahi ovahima veliyumba-mo vala, avakondyo novitateka.*
4 Okulipaka koututu otili owoma Siovaa, tyieta oviwa,
Tyieta olumono nomunkhima, nomwenyo.+
5 Mondyila yondingavivi mwati omo muna omakete, omo muna omaliva,
11 Womutima wasukuka upopia onondaka onongwa,
Ukalinga epanga liohamba.+
13 Wokwananga uti: “Kondye oko kuna onkheyama!
Hilupuka mphoko ndyikaipaelwa mondyila!”+
14 Omulungu womukai otyihayo* wafwa etoto liaya kohi.+
Una Siovaa amavele onombei, omo makatokela.
17 Yendeleka okutwi kwove, wiive onondaka mbovana-ndunge,+
Utyivile okupaka omutima wove menoñgonoko liange,+
18 Okukala mokati kove, matyikuhambukiswa,+
Ukapopie-popie vala onondunge nenoñgonoko.+
19 Ame nahanda uyumbe onthumbi mu Siovaa,
Otyo hono ndyikupela enoñgonoko.
20 Ame hekuhonekelele-ale,
Opo ndyikupakaile-mo, ndyikupe enoñgonoko?
21 Hekuhonekelele-ale opo ndyikulongese onondaka mbotyotyili, onondaka mbuyumbwa onthumbi?
Hekuhonekelele-ale ukondole ondaka ku una wekutuma?
22 Wahavake omuhepi mokonda vala wahepa,+
Wahalinge onya wokwehena-tyo, wehemulingile onya kombundi yepunda-umbo,+
23 Wehevelinge onya monomphela mbavo mokonda Siovaa makahula kuvo,+
Akapola omwenyo* vokuvevaka.
24 Wahalinge oupanga na una wahasete okunumana,
Wehelipake kumwe no wononthumba-mbungo,
25 Wahaende nae opo wahalinge ngae,
26 Wahakale pwaava velikwatesa-po pokulinga omphango,
Wahakale poumbangi wa vana velilevala.+
27 Okwahamono etyi ufeta,
Noula wove umwe moupolwa, ngovahiwa vala ulangi-ko!
28 Wahahondovole onondimbu, ombupolo apa mwene mbali,
Onondimbu mbapakelwe-po novakwaukulu vove.+
29 Uhole okumona omunthu uta ombili ovilinga viae?
Oo makakala ponohamba,+
Kamakakala povanthu vahankhimanene.
23 Tyina ove wamakalia nohamba,
Uti pumphamee otale nawa etyi mamuli.
2 Nga watala waliwa unene nondyala,*
Paka onkhiki pengolonyino.*
3 Wahapeleye okulia kwae kwapepa,
Okulia kwohamba kuyondya.
4 Wahatutumbe unene nokwahanda ouhona,+
Talama, kala omuna-ndunge.*
5 Olumono kalukukalela, mohininika vala, tyina upahuka kalupo vali,+
Malumene omavava alukatuka lwonkhombe alweende no meulu.+
Uti umwe: “Tulie, tunwe,” mahi naina ha-tyo komutima.*
8 Okatutu walia, mokekehandya-mo,
Mokekehandya-mo ngwe wapandulile.
10 Wahahondovole onondimbu, ombupolo apa mwene mbali,+
Wahanyingile mepia lionosona.
12 Longa omutima wove onondunge,
Okutwi kwove kwiive onondaka mbenoñgonoko.
13 Wahayeke-po okulonga omona.*+
Tiapa-mo nolukava, kankhi-ale.
16 Tala, monthulo yange ehambu liatyo malilingi-mo enene,*
Okwiiva omilungu viove vipopia etyi tyaviuka.
17 Eloo momutima wove, wahatemeko ko vokulinga ononkhali,+
Tila owoma Siovaa onthiki aiho.+
18 Otyo, komutwe wandyila tyikekuhambukiswa,+
Etyi ukevela tyikalingwa.
19 Tehela kuno mona wange, kala omunongo,
Omutima wove utwala no mondyila yaviuka.
20 Wahakale po vokunwa unene ovinyu,+
Po vokulia unene ohitu.+
21 Vokunwa unene no vokulia unene, mavakahepa,+
Otumphoki, matukevevaleka ovinyanga viatandauka.
22 Tehela ku ho wekweeta kouye,
Wahatombe nyoko, wehemutombele okwakulupa.+
24 Una ulinga oviwa, he uhela.
Ou omunongo uhambukiswa he.
25 Ovo ho na nyoko vakahambukwa,
Wekukutula makatwa ondolo.
26 Mona wange, mphe omutima wove,
Omaiho ove, ahambukilwe onondyila mbange.+
28 Omukai oo, uyolamena ovanthu ngotyifwanga.+
Kovalume ovihayo ena-vo, uyawisa-ko.
29 Ovalie veihamenwa? Ovalie vakalela vala okulinga otyiho?
Ovalie vakalela vala okutañguna? Ovalie vakalela vala okuliyava?
Ovalie vena ovipute vehena etyi valinga? Ovalie vakuhuka* omaiho?
31 Wahatale vala etyi ovinyu ikuhuka apa,
Oitale etyi ilaimina apa momphindo, aikuluka nawa, oti ongwa.
32 Tala, haa inumata umwe ngonyoka,
Ikuhila oulio ngo wombuta.
33 Omaiho ove maakamona ovipuka wehei,
Ou omutima wove maukapopia ovipuka ovivi.+
34 Ove mokehulilwa ngo ou ulangi pokati-na-kati kelunga,
Mokehulilwa ngou walangala keulu liombaluku.*
35 Ove mokati: “Vambeta umwe mahi ndyitupu etyi neiva.*
Vambeta mahi hetyimwene.
Mandyipinduka-po nalupi?+
Nahanda vali okunwa-po.”*
24 Konondingavivi wahatemeko,
Wahalinge otyindywe, oenda-enda navo.+
2 Tyili momitima viavo oufwanga vala,
Momilungu viavo mutunda vala ovivi.
5 Omunthu omunongo oe una ononkhono,+
Ou wenoñgonoko, enoñgonoko limupa vali ononkhono.
7 Komuhima ovipuka aviho kavivilwa-le.+
Omuhima, kombundi yepunda-umbo kapopi natyike.
8 Una upanga ovivi,
Makatiwa omunongo wokupanga ovivi.+
9 Onomphango mbouhima mbupa omunthu onkhali.
Womutomba ovanthu kavemuhande.+
11 Yovola vokuhungi kononkhia.
Hukulula vana vekahi nokutenga-tenga, vaya vakaipawa.+
12 Wahaholeke, oti: “Onthwe katutyii!”
Okuti utala nawa momitima* ehetyinoñgonoka?+
Wokukwii nawa,* kumemuholeka-le, metyinoñgonoka,
Munthu na munthu mekemulinga etyi tyata movilinga viae.+
13 Mona wange, liaa owiki, owiki ukahi nawa.
Owiki woviteme uhoholola nawa.
14 Noñgonoka okuti ounongo hahe vali.*+
Okukala omunongo, komutwe wandyila ukahambukwa,
Etyi ukevelela tyikalingwa.+
15 Wahalinge ngekongombanda, oundu peumbo liomuviukisi.
Wahahanye-po eumbo liae apululukilwa.
16 Ondingaviwa upondola okutoka-toka, mahi ngatoko atyikavasa pepandu-vali, upinduka-po,+
Mahi ava onondingavivi okumona ovihuna vatoka umwe.+
17 Wahatie tyina wamona ondyale yove yatoka, oyolo,
Ondyale yove okulipunduka wahayolele momutima.+
18 Wahalinge ngootyo, Siovaa okutyimona manumana,
Pahe ove manumanena, ondyale yove eiyeke.+
19 Wahanumanene* vokulinga ovivi.
Wahatemeko konondingavivi.
20 Wahatemeko-ale, ondingavivi itupu-ale oku mayiende.+
Otyimimi tyonondingavivi matyinyimwa.+
21 Mona wange, tila owoma Siovaa, tila ohamba,+
Ovo vevali,* etyi mavevelingi olie utyii?+
23 Onondaka ombu nambo ombovana-ndunge:
Okapungulula momphela hakawa.+
24 Una upopila ondingavivi okuti: “Ove uviukisa,”+
Otyilongo matyimuteyela onkhano, ovanthu aveho avemuyale.
26 Ovanthu mavakahipa ombesu komilungu vya una upopia umwe etyi tyili komutima.*+
28 Wehelipake poumbangi ohena etyi wii.+
Wahayondye vakwenyi nomilungu viove.+
29 Wahatie: “Etyi andinga naame otyo mandyimulingi.
Mandyimulingi umwe etyi andinga.”+
31 Tala, otyipuka liapita neholi hatyitutu,
Mweyula vala ovifo,
Ongandyo yatyo yawa-po ngwe ankho oyomamanya-vo.+
32 Natala umwe ñgana pahe andyisoko.
Otyo namona otyo, andyilondokela-ko,* andyiti:
33 Ine uti olala-po katutu opoila-po katutu,
Olikwate-po katutu omukondo upululukwe,
34 Oluhepo lukweendela umwe lwekongombanda,
Epene malikweendela umwe lwomulume wamaneka!+
25 Evi navio omihe vya Salomau,+ viahonekelwe* novaundapi va Isekiya+ ohamba yo Sundaa:
2 Okuhapopi ovipuka tyinkhimaneka Huku,+
Ombu onohamba tyimbupa omunkhima, okwovola nawa ondaka.
3 Tyili monthulo yohamba katyiiwe,
Tyafwa eulu liaya unene peulu, neheke liaya unene kohi.
4 Opalata ipela omakaka atyo,
Pokwiikangula ikanguke umwe nawa-nawa.+
5 Ondingavivi pohamba ipola-po,
Otyipundi tyohamba tyipumphame kouviuki.+
6 Wehelihivilikile pohamba,+
Wehekelipake pomanene atyo,+
7 Mwene hahe ohamba yatyo ikutie: “Endyu na apa,”
Tyipona okukukundisila pomanene atyo.+
8 Wahalumbane, otwala liwa ondaka momphela,
Apa mukwenyi ekukundisa, kamatyikulingi navi?+
9 Hipululei na mukwenyi,+ ovipuka vifwila okutomphola,
Mahi wahapopie movanthu etyi wavakelwa-po.*+
10 Ove okutyipopia, metyiivi ekukundisa,
Etyi* wahahanesa-le movanthu, haa kuketyivila-le vali.
12 Ondaka yomuna-ndunge oyokutwi kutehelela nawa,+
Yafwa onombilingu mboolu, omahiwe oolu yakangulwa.
13 Omutumwa-ndaka uyumbwa onthumbi, okumutuma uhambukiswa,
Wafwa okautalala kongandyi pokuteya,
14 Omunthu wokulimphanda matiwa una otyali, etyi ahanda okwaava ehetyaave,*
Wafwa omakaka ombila ilumba umwe, okuloka ayahaloko.+
16 Wavasa owiki? Lia, lia umwe otuuka.
Mahi wahalambese mouhandye-mo.+
17 Omphai yove yahatyotyele vala peumbo lya mukwenyi,
Mukwenyi mekulovola, amuliyale.
18 Omunthu wokuhunga mukwavo, hamunthu,
Wafwa onkhunye, wafwa omutunga, wafwa ohevo yatwa.+
19 Okuyumba onthumbi monkhembi* povitateka,
Tyafwa okuyumba onthumbi meyo liateka, momphai yatingusuka.
20 Okwiimbila-po ou watokota ombungo,
Tyafwa okulula ovikutu ngwe kwatenda,
21 Ondyale yove okuliwa nondyala, mupa ombolo alie,
Okuliwa nohunga mupa omeva anwe.+
22 Okutyilinga otyo, moongiya omakala ena otupia pomutwe wae,*+
Siovaa mekekuyamba.
23 Omphepo yo kombanda, yeeta ombila.
Elaka liovityapi, lieta omanyonda.+
25 Ondaka ongwa itunda vilongo-pale
Ifwa omeva atenda nawa, atendeleka komutima womunthu waponwa.+
28 Omulume wehetyivili okulikondola omutima,*
Wafwa epunda-umbo liateka-teka, liehena vali otyimato.+
26 Ongandyi kaifiwa pombila, ei ombila kaihiwa pokuteya,
Nomunkhima kauhiwa momuhima.+
2 Otyiila tyikakatuka tupu pena etyi tyamona, otyipiapia tyaenda-enda tupu pena etyi tyovola,
Nonkhano kayiendela manyano.*
4 Wahaye no yomuhima noove ngamo ukumbululila,
Noove ouhima maulingi wove.*
5 Omuhima mukumbululila umwe mouhima wae,
Opo ahatie hamwe omunongo.+
6 Ou upakesa tyae komuhima ulinyona,*
Wafwa omunthu ulitipula omphai.
8 Omunkhima okuupa omuhima katyiviuku,
Tyafwa okukutila emanya monthwala, ohande utonge.+
9 Omuhe okutunda momulungu womuhima, katyiviuku,
Tyafwa ompha yomukete peke lionkholwa.
10 Okukonga omuhima potyilinga tyove, nokwiihanena-po omunthu ulamba vala ondyila, katyipe,
Tyafwa omunthu upasula vala onohevo ehena apa aeleka.*
11 Omuhima uti umwe alingi ouhima eupaleka,
Wafwa otyimbwa tyikondoka monohandyo mbatyo.+
12 Wamwene-ale omunthu uti apa aenda uti ndyimunongo?+
Momuhima muliwa vali tyipona mwoo.
15 Wokwananga enkhanya liae ulivila okulitwala motyilindo,
Mahi tyimupwilisa okutwala enkhanya no komulungu wae.+
16 Wokwananga tyina elitala uti omunongo vali
Kovanthu epandu-vali vapopia nonondunge pokukumbulula.
17 Omunthu ulamba ondyila anumanena onondyaya eiva vala,* tyimweetela,
Wafwa omunthu ukwata otyimbwa momakutwi.+
18 Otyova okupasula omihongo vina otupia ine onohevo mbwipaa,*
19 Otyipuka tyike nomunthu ukemba mukwavo, ati: “Ame ndyinyana vala!”+
20 Pehena ononkhwii panyima,
Apa pehena omuhohiyi onondyaya mbupwa.+
21 Omunthu uhole pomalwei uhohiya onondyaya,
Wafwa omakala ayakesa omakwavo, wafwa ononkhwii.+
22 Onondaka mbomunthu utendeleya mbafwa okakulia kapepa,*
Umbwiiva umbunyina vala liwa, ambweende no meimo.+
24 Wokuyele vakwavo utyinkhindika nomilungu viae,
Mahi monthulo yae tyili-mo ounkhembi.
25 Ngekwaangeleya ñgoo wehemuyumbe-ale onthumbi,
Monthulo yae muna ovipuka epandu-vali vitoyesa.*
26 Ngaholeka ñgoo oundyale wae otyo akemba,
Ovivi viae mavihololokela pounyingi.
27 Una uheyela vakwavo etoto oe mwene matokela-mo,
Ou ukulungutisila vakwavo emanya, malikatokela kwe.+
28 Onkhembi iyele ovanthu, iyele ava ikemba,
Ou omulungu wokusilula, unyona.+
3 Onkhanda ilema, olu oluheke lulema,
Mahi omuhima okukulinga etyi tyinumanesa, onyengo ukala nayo ilema vali.+
4 Onyengo otyinyama, okunumana tyafwa eulu-mbila,
5 Hahe vali ou ukuviyula umwe ehekuholeka, tyipona ou ulinga ngoti ukuhole.+
7 Omunthu wokwekuta-le* nowiki woviteme okuupewa katambula,*
Mahi wondyala* atee umwe etyi tyalula, kwe tyihoholola.
8 Omunthu okukala kokule neumbo liae,
Tyafwa otyiila tyatunda potyiyu atyii kokule.*
9 Okuviyula omunthu ohemuholeka,* oupanga utuka-po uhambukiswa omutima,
Wafwa omulela, wafwa ombao inika nawa.+
10 Wahayeke-po epanga liove, wahayeke-po epanga lya ho.
Meumbo lya una mulikwai nae, wahaye-mo vala pokwehulilwa.
Hahe vali ou mwelitungila nae popepi, tyipona una mulikwai nae uli kokule.+
11 Kala omuna-ndunge mona wange, hambukiswa omutima wange,+
Ame ndyityivile okukumbulula ou wokwahanda okulitalelapo naame.+
12 Omunthu wonkhengela otyivi utyimona, etyiyepe liwa.+
Mahi ovahima veliyumba-mo vala, avakondyo novitateka.*
13 Omunthu ulipaka poumbangi aamene ou ehei, mupola omuvalo wae,
Wamalingi ombangi yomukai onthunda-vilongo, ase-po opinyolo.+
14 Omunthu okukukunya mukwavo nondaka yakaluluka komuhuka-huka,
Kati vali nakukunywa uti nateyelwa onkhano.
15 Omukai upomba* wafwa ondywo ikalela vala okuloka.+
16 Wametyivili okwoondweya omukai ngo oo, opo nomphepo wiivila okwiitalameka,
Nomulela uuvila okuukwata peke nenkhanya liokulio, awahamomo.
18 Wokuyunga nawa omukuyu wae, ukalia-ko,+
Wokuti tyina amatumwa na una aundapela etavela, oo makahivilikwa.+
19 Omutima womunthu otyilivandyelo tya munthu mukwavo,
Wafwa omeva, omunthu okweeta-po otyipala ulimona.
21 Ombiya yokukangula yalingwa ikangule opalata, ei ofolono yalingwa ikangule oolu,+
Nomunthu, pokupandulwa opo atalelwa etyi ekahi.*
23 Noñgonoka nawa ovipako vyo motyunda tyove.
25 Eholi liti umwe aliyovo alikukuta, haa aliyovo vali
Evi ovifo vyo monomphunda vikongololwa-mo.
26 Moviketa vionongi omo upola omuvalo,
Omu movikombo ovitwei, ulanda-mo eheke.
27 Movinkhombo oviina omo ulia, vikupa omahini omanyingi,
Atyiti umwe noove notyikumba tyove, novalingilili vove amutuuka.
28 Onondingavivi vena owoma vakahateka avehena ou uvekwai,
2 Ovanthu motyilongo tyina vehetavela,* ovatumini kovipundi velipinga-pinga.+
Mahi omutumini uli povaika-ndunge, povanthu venoñgonoko, oo maende-ko ehimbwe.+
3 Omuhepi uvaka vakwavo navo vehena-tyo,+
Wafwa ombila iloka umwe ainyono okulia akuho.
4 Vokuyeka-po otyitumino, ondingavivi veipa omavava,
Mahi vana vetavela otyitumino veveyala.+
5 Onondingavivi kavanoñgonoka etyi tyaviuka,
Mahi vokutaindya Siovaa vanoñgonoka atyiho.+
6 Hahe vali omuhepi ulinga etyi tyaviuka,
Tyipona wokwamona ulinga ovivi.+
7 Omona una onondunge utavela otyitumino,
Mahi una weenda no vokulia unene ukundisa he.+
8 Wokumonena moumphulu uti tyina amalevalesa utyitisa,+
Olumono apaka, ulupakela una ulinga onkhenda omapongo.+
10 Una upola ondingaviwa mondyila yaviuka, emutwala nohika, makatokela metoto mwene aheyele,+
Mahi vana vakakatela motyili mavakamona oviwa.+
11 Wokwamona, ulipaka kounongo,+
Mahi ou ukungunyika ovipuka ngalingi omuhepi, umutala umwe oñgeni ekahi.+
12 Onondingaviwa okuviala, otyilongo tyinkhimana unene.
Mahi onondingavivi okwenda kovipundi, ovanthu vakaholama.+
15 Omunthu wonya okutumina omapongo,
Ufwa onkheyama ikoma, ulinga lwehunyu* liuutukila etyi likwata.+
16 Omutumini wehena onondunge, nokutumina ketyivili,+
Mahi una uyele okuvaka vakwavo makakala nomwenyo omule.+
17 Una weihamenwa, welivela tyeetyi aipaa omunthu, mati umwe holame-holame akatokela meendo.*+
Pahamoneke nawike umwaamena!
19 Una ulima epia ukekuta, mekekuta ombolo,
Mahi ou ulipaka mu evi viahatiwa ovievi ukapangaila vala moluhepo.+
21 Okapungulula hakawa.+
Notyimbembu tyombolo tyipondola umwe okulingisa omunthu ovipengi.
22 Omunthu wonkhi* usuka vala nolumono,
Olo alandula umwe nokuti oluhepo lumukwai ketyii.
24 Omona uvaka ovo he na ina, otyo ati: “Katyapengele,”+
Omona oo epanga lioou unyona nae unyona.+
27 Una upa vokwahepa kakakamba natyike,+
Mahi una uveholeka otyipala makondyo nononkhano ononyingi.
28 Onondingavivi okwenda kotyipundi ovanthu vakaholama.
Mahi onondingavivi okunkhia ovaviuki valinga ovanyingi.+
2 Ovaviuki okulinga ovanyingi otyilongo tyihambukwa.
Mahi ondingavivi okutumina otyilongo tyilila.+
4 Ohamba ilinga oviwa ipameka otyilongo,+
Mahi ou wokwahanda vala okulipumwa-po uhanya otyilongo.
5 Omunthu uselula mukwavo,
Wafwa ou utela mukwavo eliva limukwate monomphai.+
9 Omuna-ndunge okuyaya notyova katyimane ndaka,
Pelipenywa vala, pelikwengeswa vala.+
12 Omutumini ukembwa etavela,
Ovalingilili vae aveho valinga onondingavivi.+
13 Tyati umwe omuhepi, owokuna onya aveho vetei vala peke:*
O Siovaa upa omaiho avo otyimimi.*
14 Ohamba yahalingi okapungulula momphela yovahepi,+
Otyipundi tyayo tyoutumini tyikala-kala-ko vala tyapama.+
16 Onondingavivi okulinga ononyingi ovivi vivilapo.
Mahi onondingaviwa mavakatala umwe onondingavivi mbutoka.+
18 Tyina kuhena emonekelo,* ovanthu valinga vala etyi vahanda,+
Mahi vana vetavela otyitumino vahambukwa.+
19 Omulingilili okumuviyula vala komulungu ketavela,
Ngetyinoñgonoka ñgoo ketyilingi.+
20 Wamwene-ale omunthu upopia vala tyahasoko?+
Momuhima muliwa vali tyipona momunthu oo.+
21 Omulingilili okumumotesa tundee poututu,
Ukalinga omunthu wahapandula.
24 Una weenda notyimphulu uliyele.*
Omunthu oo wiiva umwe ava vapula vahanda ombangi,* ngwee ehetyipopi.+
27 Omunthu wokulinga ovipuka viapenga, vokulinga oviwa vemutoya,+
Ou uli mondyila yaviuka ondingavivi imutoya.+
30 Onondaka mbakolela mba Angule omona wa Sake apopilile Itiyeli na Ukali.
3 Ame halongesilwe,
Ndyitupu enoñgonoko lya Huku Ukola.
4 Olie kumbi waile keulu atuluka-ko vali?+
Olie kumbi wapakele omphepo peke liae?
Olie wakutilile omeva potyikutu tyae?+
Ove umwii? Ine umwii utiwa olie? Omona wae umwii, utiwa olie?
5 Atyiho Huku apopia tyaviuka.+
Huku ondyakulilo ya vana vaholama mwe.+
6 Konondaka mbae wahayawise-ko,+
Wahayawiseko opo ehekukandukile,
Matyimoneka umwe nawa okuti, ove unkhembi.
7 Ndyikwiita umphe-vo vala ovipuka vivali.
Vimphe-vo tyina nkhele nehenenkhie.
8 Nthyondovole omatutu nounkhembi.+
Wahamphe ouhepi nii ouhona,
Tupu wahandyeke ndyikale omuhepi, apa ndyihepa mandyivake andyipenyesa enyina lya Huku yange.
10 Wahatendeleyile omulingilili pu ou aundapela,
Mphoko ou aundapela ukuteyela onkhano, ovelwa onombei.+
13 Kuna ovanthu vamwe vena omaiho elipaka-ko,
Vatala nomakamo!+
14 Kuna ovanthu vamwe omayo avo uti vala omitunga,
Onomphanda mbavo mbwiipaa uti vala ononkhiki.
Valia-po vokwehena-tyo veli kombanda yohi,
Valia-po vokwahepa veli kouye.+
15 Omativa okuhipa ohonde ena ovana vevali veliyavela, vati: “Eta! Eta!”
Kuna ovipuka vitatu viehekuta.
Vikwana viahati “tyapwa!”
17 Omaiho omona ulengulula he nokwatomba ina,+
— Maakatongolwa-mo nomakwaila omelola,
Aakaliwa-po nomailona ononkhombe.+
18 Kuna ovipuka vitatu nahanoñgonoka,*
Evi vikwana hivikungunyika:
19 Ondyila yonkhombe meulu,
Ondyila yonyoka kombanda yonkhanda,
Ondyila yombaluku mokati kelunga,
Ondyila yomulume weenda nomufikwena.
20 Ei oyo ondyila yomukai ekunga:
Ulia, elisekuna komulungu,
Pahe ati: “Ame ndyitupu-ale etyi nalinga tyapenga.”+
21 Kuna ovipuka vitatu viteketesa ohi,
Vikwana ohi yehevili okutyinda:
28 Etyi otyikokololo+ tyityivila okweendela movimato atyahakunkhunuka-mo,
Nomondywo yohamba tyienda-mo.
29 Kuna ovipuka vitatu otyipuka vieenda tyihuvisa,
Evi vikwana okweenda kwavio kuhuvisa:
30 Onkheyama* otyinyama tyimwe tyina vali ononkhono kovinyama ovikwavo,
Kaitili kotyipuka natyike,+
31 Otyimbwa, otyinkhombo otyitwei,
Ohamba ilandulwa nomafwalali ayo.
32 Ine ove umuhima, umuhima mahi kutavela,+
Ine otyo umwe otyo wahanda tyokwehetavela,
Likwata komulungu.+
33 Ngeetyi okuhaka onthyakelwa ipaka omulela,
Okukamanga eyulu litunda ohonde,
Tupu okuhohiya onyengo tyieta omalwei.+
31 Onondaka mbesukisa Ohamba Lemuwele alongelwe na ina.+
2 Mona wange, pahe mandyikuti-wi?
Mandyiti-wi pahe mona wange watunda meimo liange?
Mandyiti-wi mona wonomphango mbange?+
4 Ove Lemuwele, konohamba katyaviukile,
Ha-tyonohamba okunwa ovinyu,
Tyilinga navi omutumini okuti: “Okunwa kwange kuli-pi?”+
5 Ovatumini okunwa valimbwa kovitumino,
Nondaka yomuhepi kaveipopi nawa.
7 Vepa vanwe valimbwe koluhepo lwavo,
Vahahinangele vali kononkhumbi mbavo.
8 Popila-ko ou wahapopi.
Amena aveho veli nokunkhia.+
א [Alefe]
10 Olie mavasi omukai wonduvia?*+
Omukai oo wapona pomamanya omawa.*
ב [Bete]
11 Omulume wae umuyumba onthumbi nomutima auho,
Kakambe natyike otyiwa.
ג [Gimel]
12 Omukai oo upa omulume wae elao kemupe elalavi,
Ononthiki ambuho ena omwenyo.
ד [Dalete]
13 Ukaovola omainya nomulinya.
Mwene ulilingila nomavoko ae evi ahanda.+
ה [He]
14 Wafwa onombaluku mbomukwa-vitanda.+
Okulia kwae ukekupola kokule.
ו [Wau]
15 Mbimba-na-kuveta wapinduka-po-ale,
Opo atelekele-po veumbo liae,
ז [Zaine]
16 Utaindya ofika, etyi eivasa eilande.
Utwika omiti vionouva kononkhono mbae mwene.*
ח [Hete]
ט [Tete]
18 Ondando yae kaitoko imupa, mwene nae elitalelako.
Potupia twae no kounthiki kapanyimi.
י [Yode]
19 Ukwata nomavoko ae mwene otyimuti tyokutungila ovikutu.
כ [Kafe]
20 Upa okuvoko una wehena tyae,
Upatulula peke ape omuhepi.+
ל [Lamede]
21 No pongandyi veumbo liae kavemulingisa otyiho,
Aveho vena ovikutu viokutokota.*
מ [Meme]
22 Mwene ulitungila onomanda mbae.
Omuvalo wae owomulinya wotyivala tyonkhula.
נ [Nune]
ס [Sameke]
24 Utunga ovikutu* nomulinya wombalavandi, evilandesa,
Ukalandesa omapoha kovakwa-vitanda.
ע [Ayine]
25 Uvala mononkhono no mouwa,
Una onthumbi netyi matyiya komutwe wandyila.*
פ [Pe]
צ [Tsade]
27 Utala nawa ovilinga vyo meumbo liae,
Kali ombolo yolunango.+
ק [Kofe]
28 Ovana vae vakatuka avemuti, ove wehambu.
Omulume wae ukatuka emuhivilika.
ר [Rese]
29 Kuna umwe ovakai ovanyingi vonduvia,*
Mahi ove wapona-po aveho.
ש [Shin]
ת [Tau]
Melaka Liokonthuko: “Vilongesa.”
Ine, “wahalingi okapungulula.”
Ine, “ononthetelo mbaviuka.”
Ine, “nonondaka.”
Ine, “okutila.”
Ine, “otyitumino tya.”
Tala Onondaka Mbahangununwa.
Ine, “tuhonyeke elao liove no lietu.”
Ine, “atulitepulila otyipapo tyike.”
Ine, “vamomesa ohonde.”
Ine, “ohande.”
Ine, “ohande ya.”
Melaka Liokonthuko: “Pomutwe womatapalo.”
Ine, “kondokei.”
Melaka Liokonthuko: “Mavakalia ovinyango viondyila yavo.”
Ine, “omaliva avo aekevekoleswa; nonondongwa mbavo ambukevekoleswa.”
Tala Onondaka Mbahangununwa.
Melaka Liokonthuko: “Wehei.” Mokutala una ovituwa ovivi ku Huku.
Ine, “onongwa.”
Melaka Liokonthuko: “Wehei.” Mokutala una ovituwa ovivi ku Huku.
Ine, “una akala nae tundee.”
Melaka Liokonthuko: “Una unyingila mwe.”
Ine, “vana vokuviukisa.”
Ine, “otyitumino tyange.”
Melaka Liokonthuko: “Wahakwatelele.”
Melaka Liokonthuko: “Onkhopa yove.”
Ine, “viokukahi vali nawa.”
Ine, “muhilivika nolumono lwove aluho.”
Ine, “omatangi ove.”
Tala Onondaka Mbahangununwa.
Mokutala, ovipuka ovio, ovievi viapopiwale, ounongo wa Huku nekungunyiko liae.
Ine, “kamaikaveta motyipuka natyike.”
Ine, “una uhiwa okutyilingilwa.”
Ine, “otyitumino tyange mwehetyiyekei.”
Ine, “otyipuka tyo tete.”
Melaka Liokonthuko: “Yendelekela okutwi kwove ku.”
Melaka Liokonthuko: “Ohitu yavo aiho.”
Ine, “omaiho ove okuliaima.”
Ine hamwe, “tala nawa.”
Melaka Liokonthuko: “Yendelekela okutwi kwove konondunge.”
Melaka Liokonthuko: “Wehei.” Tala okapitulu 2:16.
Tala Onondaka Mbahangununwa.
Ine, “ononkhono mbove.”
Melaka Liokonthuko: “Kotyonge, ko vokwawanena.”
Ine, “atenda nawa. o monyombo.”
Ine, “ondyivi-ndyivi yomeva ove.”
Ine, “ekukoleswe.”
Melaka Liokonthuko: “Wehei.” Tala omukanda Omihe 2:16.
Melaka Liokonthuko: “Wehei.” Tala omukanda Omihe 2:16.
Ine, “wakala otyikwatelele tya.”
Otyo tyilekesa okufiyala nomunthu.
Ine, “ohande yae itoya.”
Ine, “otyitumino tya.”
Ine, “mambukulongesa.”
Melaka Liokonthuko: “Wehei.” Tala okapitulu 2:16.
Melaka Liokonthuko: “Ulia omulume omwenyo esala otyimbembu tyombolo.”
Ine, “ohande ya.”
Ine, “eyulise ohande yae.”
Melaka Liokonthuko: “Utupu omutima.”
Ine, “unyona ohande yae.”
Ine, “katambula.”
Ine, “otyitumino tyange.”
Melaka Liokonthuko: “Wehei.” Tala okapitulu 2:16.
Melaka Liokonthuko: “Onthunda-vilongo.” Tala okapitulu 2:16.
Ine, “mbukengelela.”
Ine, “vehei ovipuka.”
Melaka Liokonthuko: “Wehena omutima.”
Ine, “una omivalo viekunga.”
Melaka Liokonthuko: “Onomphai mbae kambukala meumbo.”
Ovipuka ovio onombao.
Ine, “tyikakutilwa nomalienge.”
Ine, “makaipaesa ohande yae.”
Tala Onondaka Mbahangununwa.
Melaka Liokonthuko: “Ovanthu ndyikatulila.”
Melaka Liokonthuko: “Noñgonokei omutima.”
Tala Onondaka Mbahangununwa.
Ine, “omalumono apiñganwa.”
Ine, “kolukulu-ale kuhasokwa-le vali.”
Ine, “naetwako-ale ngatyina nakutulwa nomalwihamo.”
Melaka Liokonthuko: “Elola.”
Melaka Liokonthuko: “Atunga.”
Ine, “aika-po.”
Ine, “ovana vovalume.”
Ine, “ukala tyipahi.”
Ine, “unyona ohande yae.”
Melaka Liokonthuko: “Waipaa ovipuka viao viokwiipawa.”
Melaka Liokonthuko: “Vehena omutima.”
Melaka Liokonthuko: “Vehena omutima.”
Tala Onondaka Mbahangununwa.
Ine, “ohande yondingaviwa ikale.”
Ine, “evi omuviuki alinga mavikahinangelwa.”
Melaka Liokonthuko: “Ovitumino.”
Melaka Liokonthuko: “Omutima.”
Ine, “otyipuka otyiwa tyomuhona.”
Ine hamwe, “uli mondyila.”
Ine, “ovati-vati.”
Ine, “vihongolela.”
Ine, “otyitateka; ononkhumbi.”
Ine, “ehina liapama.”
Ine, “wiima otyinyango tyounongo.”
Ine, “tyahaviukile.”
Ine, “otyieleko tyeyula nawa.”
Ine, “ovipuka oviwa kamavikalinga natyike.”
Ine, “wokuhetavela ku Huku.”
Melaka Liokonthuko: “Omutima.”
Ine, “watomba.”
Melaka Liokonthuko: “Omukwatyili mokusoka.”
Melaka Liokonthuko: “Uholeka.”
Ine, “ondongeso yaviuka.”
Ine, “povaviyuli.”
Ine, “tyiyovola.”
Ine, “otyikwatelele tyomunthu.”
Melaka Liokonthuko: “Uyele.”
Ine, “wolwembia ulunene.”
Ine, “ulinga nawa ohande yae.”
Ine, “ulinyona.”
Melaka Liokonthuko: “Enkhanya nenkhanya.”
Melaka Liokonthuko: “Uyandyanesa.”
Ine, “ohande yokuna otyali.”
Melaka Liokonthuko: “Makaniniswa.”
Melaka Liokonthuko: “Uyaveka.”
Ine, “ukundisa eumbo liae.”
Ine, “utupu onondunge.”
Ine, “ohala, omulami.”
Melaka Liokonthuko: “Uyolamena ohonde.”
Melaka Liokonthuko: “Ombolo.”
Ine, “ohande yovipako viae.”
Melaka Liokonthuko: “Omutima.”
Melaka Liokonthuko: “Viomulungu womunthu.”
Ine, “okupakelwa-mo.”
Ine, “monthiki yatyo.”
Melaka Liokonthuko: “Uhika-ko.”
Melaka Liokonthuko: “Etyi tyaviuka.”
Melaka Liokonthuko: “Valongesa.”
Ine, “tyisoyesa omutima aulinyengwa.”
Ine, “okupakelwa-mo.”
Melaka Liokonthuko: “Viomulungu wae.”
Ine, “ohande yokweenda.”
Ine, “etyi apopia.”
Ine, “ohande yae.”
Ine, “ohande yae itupu.”
Ine, “ohande ongundya.”
Melaka Liokonthuko: “Makaniniswa.”
Ine, “ohande yomunthu.”
Melaka Liokonthuko: “Kaveivi omunthu uveviyula.”
Melaka Liokonthuko: “Tyihambukwa.”
Ine, “vana velipakaila-mo.”
Mokutala, olumono lwamonenwa moumphulu.
Melaka Liokonthuko: “Lwaongiywa nenkhanya.”
Ine, “ondaka.”
Ine, “ovitumino viomunongo.”
Ine, “okupakailwa-mo.”
Ine, “tyipepela ohande yae.”
Ine, “upondola.”
Ine, “ulityinkha koluhonge.”
Ine hamwe, “liwa-liwa.”
Ine, “ohande yae aikuta.”
Ine, “mbuyondya.”
Ine hamwe, “uyondya vakwavo.”
Ine, “pokati kovaviuki pena oviwa.”
Ine, “wii olwihamo lwohande yao.”
Ine, “wokuhei nawa ovipuka.”
Ine, “linumana.”
Ine, “wokutyivila okusoka.”
Ine, “vokwehei nawa ovipuka.”
Ine, “ohande.”
Ine, “ukalesa nawa olutu.”
Ine, “onkhwelume.”
Ine, “nondaka yavova.”
Ine, “iihama.”
Ine, “liokuhakula.”
Melaka Liokonthuko: “Yoonya-onya omphepo.”
Ine, “upakailwa-mo.”
Ine, “olumono lwondingavivi.”
Ine, “okulingwa onya.”
Tala Onondaka Mbahangununwa.
Ine, “no Ambandon.”
Ine, “umupakaila-mo.”
Ine, “woovola.”
Ine, “ukahi nawa.”
Ine, “onondyaya.”
Melaka Liokonthuko: “Ilila momutemba.”
Melaka Liokonthuko: “Wehena omutima.”
Ine, “pehelipakailwa-mo.”
Ine, “povalondoli.”
Melaka Liokonthuko: “Uhambukilwa ekumbululo liomomulungu wae.”
Tala Onondaka Mbahangununwa.
Ine, “ukundisa.”
Ine, “utala nawa etyi mapopi; usoka tyina nkhele ehenepopie.”
Melaka Liokonthuko: “Ininisa; Ivondokesa.”
Ine, “ohande.”
Melaka Liokonthuko: “Nomutima.”
Melaka Liokonthuko: “Onomphango mbo komutima o mbomunthu.”
Ine, “ekumbululo liaviuka litunda.” Melaka Liokonthuko: “Ekumbululo lyo kelaka litunda.”
Melaka Liokonthuko: “Mbasukuka.”
Melaka Liokonthuko: “Ononkhono.”
Melaka Liokonthuko: “Wingila mu Siovaa ovilinga viove.”
Melaka Liokonthuko: “Enkhanya nenkhanya.”
Ine, “viavanga Huku.”
Ine, “iyepwa.”
Ine, “ohande yae.”
Melaka Liokonthuko: “Mavasi otyiwa.”
Ine, “iya ondaka ongwa.” Melaka Liokonthuko: “Omilungu vitunda etyi tyihoholola.”
Ine, “mbupepa.” Tala Onondaka Mbahangununwa.
Ine, “liohande.”
Melaka Liokonthuko: “Omulungu wae.”
Ine, “wokupanga ovivi.”
Ine, “yomunkhima.”
Melaka Liokonthuko: “Utumina ononkhono mbae.”
Ine, “papola.”
Melaka Liokonthuko: “Ovilikutila.”
Ine, “enene liatyo.”
Ine, “lietela hekulu omunkhima.”
Melaka Liokonthuko: “Uhika.”
Ine, “ondamu.” Melaka Liokonthuko: “Okupatula omeva.”
Ine, “tyina ehena onondunge.”
Melaka Liokonthuko: “Omutima.”
Ine, “akale otyikwatelele.”
Melaka Liokonthuko: “Kamakavasa oviwa.”
Ine, “uhakula.”
Ine, “ukukutisa omankhipa.”
Melaka Liokonthuko: “Okupatekeswa tyatunda ponthulo.”
Melaka Liokonthuko: “Ululisa.”
Ine, “utomba.”
Ine, “okulinga okapungulula.”
Ine, “ohande yae.”
Ine, “ngovipuka vinyinwa vala nawa-nawa.”
Melaka Liokonthuko: “Ahumphulwa peulu,” pana ahapondola okuvasiwa, ayovoka.
Ine, “wehulilwa.”
Ine, “emupulusuna.”
Melaka Liokonthuko: “Tyaanununa onondyale.”
Melaka Liokonthuko: “Momulungu wae.”
Ine, “ohande.”
Melaka Liokonthuko: “Ukanyauka nonomphai mbae.”
Ine, “nomuna-tyali.”
Melaka Liokonthuko: “Nomutima.”
Ine, “uhole ohande yae.”
Melaka Liokonthuko: “Makavasa oviwa.”
Ine, “tyina alingwa otyivi.”
Melaka Liokonthuko: “Etyitauluka.”
Ine, “tyonkhulika yelilumba pahe.”
Melaka Liokonthuko: “Wonondyaya.”
Ine, “wahapeleye ononkhia mbae.” Melaka Liokonthuko: “Wahakatule ohande yae.”
Ine, “onondongwa mba Siovaa, ombo vala mambukalingwa.”
Ine, “tyonkhulika yelilumba pahe.”
Ine hamwe, “makaovola pokuteya, mahi ahavasi natyike.”
Melaka Liokonthuko: “Onondunge mbo momutima.”
Ine, “omona omukwendye.”
Kohale omamanya oo ankho ankhimana unene. Tala Onondaka Mbahangununwa.
Ine, “tyina upakailwa-mo.”
Ine, “mbupama.”
Ine, “na una uhohiya nomilungu viae.”
Ine, “omamanya evali elikalela okweeleka.”
Ine, “oku mai nako.”
Ine, “tyitaata.”
Ine, “etyi tyipa ondundo omitima.”
Ine hamwe, “ku vana vaovola ononkhia.”
Ine, “uyaya.”
Ine, “ohande yondingavivi, ipeleya.”
Ine, “wii etyi malingi.”
Melaka Liokonthuko: “Okupatekeswa tyatunda ponthulo.”
Ine, “omalia-alia.”
Ine, “uyaya.”
Melaka Liokonthuko: “Utyinyina-po.”
Ine, “okuteya-po.”
Ine, “upaka ohande yae kokule novitateka.”
Ine, “novituwa vikundisa.”
Melaka Liokonthuko: “Makapopia apeho.”
Ine, “ontheto ongwa.”
Melaka Liokonthuko: “Okupandwa.”
Melaka Liokonthuko: “Velivasa.”
Ine, “avakoyeswa.”
Ine, “nohande yae.”
Ine, “omukwendye.”
Melaka Liokonthuko: “Ou wokuna eiho ewa.”
Ine, “onomphela.”
Ine, “ulavisa.”
Melaka Liokonthuko: “Onthunda-vilongo.” Tala mokapitulu 2:16.
Ine, “womukwendye.”
Ine, “akavaka ohande.”
Ine, “otele eliva ohande yove.”
Ine, “ine ohande yove ipeleya unene okulia.”
Ine, “pengongolilo.” Tyihangununa okuti: “Okuliteta kokulia.”
Ine hamwe, “yeka-po okuyumba onthumbi menoñgonoko liove mwene.”
Ine, “una eiho evi.”
Ine, “uvalula mohande yae.”
Melaka Liokonthuko: “mahi momutima wae kumwa-le.”
Melaka Liokonthuko: “Omuyovoli.”
Ine, “omukwendye; omukainthu.”
Ine, “uyovole ohande yae.”
Tala Onondaka Mbahangununwa.
Melaka Liokonthuko: “Onoso mbange mambuhambukwa.”
Ine, “kala notyili.”
Ine, “omukai wokweenda novalume ovanyingi.”
Melaka Liokonthuko: “Onthunda-vilongo.” Tala okapitulu 2:16
Ine, “vatwima.”
Ine, “veliongiya opo vamakele.”
Ine, “ombapolo.”
Ine, “aneheivi apa peihama.”
Ine, “mandyiviovola vali.”
Ine, “otyikumba.”
Ine, “ewa.”
Ine, “ovaviyuli.”
Ine, “pakala eyovo.”
Ine, “pomuvo wononkhumbi.”
Ine, “etyi tyilunda omunthu.”
Ine, “wokutala nawa ohande yove.”
Ine, “ounongo uhoholola kohande yove.”
Ine, “wahatumbe ombungo.”
Ine, “na vana vahanda ovipuka vipiluluke.”
Ovo vevali, o Siovaa nohamba.
Ine hamwe, “okukumbulula nawa, ongokuhipa ombesu.”
Ine, “ombunga yove.”
Melaka Liokonthuko: “Wehena omutima.”
Melaka Liokonthuko: “Andyitavela okulongwa.”
Ankho pena-le apa viahonekwa, ngapo vapola pahe avalingi omukanda.
Ine, “viaamwene.”
Ine, “omatutu.”
Ine, “upameka ohande ya.”
Melaka Liokonthuko: “Otyipuka maave tyomatutu vala.”
Ine, “liahiliya.”
Ine hamwe, “momunthu wokweenda vakwavo konyima.”
Ondaka yo Hembeleu ipopia otyipuka tyimwe tyikahi ngomongwa tyitiwa soda.
Otyo tyilekesa okutuliya omunthu, nokupolesa omutima wae.
Ine, “uyaya.”
Ine, “ulipaka kumwe nondingavivi.” Melaka Liokonthuko: “Utenga-tenga ponthele yondingavivi.”
Ine, “potyifila; pondyivi-ndyivi.”
Ine, “wahatumina ononkhono mbae.”
Ine hamwe, “okuteyelwa onkhano ohena etyi walinga, katyikwate.”
Ine, “opo uhelifwe nalio.”
Melaka Liokonthuko: “Anu ovivi.”
Ine, “vieliponda-ponda.”
Ine, “uvanga vala aveho.”
Ine, “onkhulika.”
Ine, “monohingo.”
Ine hamwe, “elipake ponondyaya.”
Ine, “nonohevo, nononkhia.”
Ine, “ngovipuka vinyinwa vala nawa-nawa.”
Melaka Liokonthuko: “Omilungu vihilukisa viondingavivi.”
Ine, “omutima wae auho utoyesa.”
Melaka Liokonthuko: “maityiti.”
Melaka Liokonthuko: “Una uhei.”
Melaka Liokonthuko: “Nonthunda-vilongo.”
Ine, “onkhi.”
Ine hamwe, “kambatundile komutima; mbakuluminywa.”
Ine, “ohande yekuta, yaanya.”
Melaka Liokonthuko: “Uliata-liata.”
Ine, “ohande yaliwa.”
Ine, “tyende-nkholo otyiyu.”
Ine, “kokuviyula ohande.”
Ine, “avakoyeswa.”
Ine, “wonondyaya.”
Melaka Liokonthuko: “Otyipala tyepanga liae.”
Ine, “Ondyembo no Ambandon.”
Ine, “tupu ongotyo omunthu ekahi, okumutalela kokupandulwa.”
Ine, “Omufi.”
Ine, “paka omutima wove konongi mbove; Tala nawa.”
Ine, “ohala; omulami.”
Ine, “ngewena lionkhulika.”
Ine, “onomphuki.”
Ine, “una onthilo.”
Ine, “lwengalanga.”
Ine, “metoto.”
Ine, “wokuhekuta.”
Ine hamwe, “ohande yokulipaka-ko.”
Melaka Liokonthuko: “Makaniniswa; Makavondokeswa.”
Melaka Liokonthuko: “Ombamba yae.”
Ine, “ohande.”
Ine hamwe, “mahi omuviuki woovola okuyovola omwenyo wae.”
Melaka Liokonthuko: “Ononkhono mbalio ambuho.”
Melaka Liokonthuko: “Aveho velivasa.”
Otyo tyilekesa okuti, aveho uveavela omwenyo.
Ine, “okuviyula.”
Ine, “makahambukiswa unene ohande yove.”
Ine, “Huku okwahapopi novauli.”
Ine, “wononthumba-ungo.”
Ine, “uyele ohande yae mwene.”
Ine, “vaana, avatelwa onkhano.”
Ine, “okuteketela povanthu.”
Ine hamwe, “okupandwa.” Melaka Liokonthuko: “Otyipala tyomutumini.”
Ine, “ame hitamphuka.”
Melaka Liokonthuko: “Wakatula.”
Melaka Liokonthuko: “Ekula limwe, lipopia.”
Melaka Liokonthuko: “Ondye.”
Tala Onondaka Mbahangununwa.
Ine, “vinthyuvisa unene.”
Ine, “weheholwe.”
Ine, “ulipaka.”
Ine, “ounongo omunene.”
Melaka Liokonthuko: “Ovanthu vahapamene.”
Melaka Liokonthuko: “Ovanthu vamwe vahapamene.”
Ine, “onkhulika.”
Ine, “vena ohande yalulilwa.”
Ine, “popila-ko.”
Ine, “ukahi nawa.”
Tala Onondaka Mbahangununwa.
Ine hamwe, “ovilinga.”
Ine, “novipuka viae mwene.” Melaka Liokonthuko: “Novinyango viomavoko ae.”
Melaka Liokonthuko: “Ukuta onomanekelo mbae nononkhono.”
Otyimuti, notyivai viapopiwa apa, ankho oviokuwingila omulinya, ine okuutunga.
Melaka Liokonthuko: “Vivali.”
Ine, “ovikutu viokohi.”
Ine, “uyola tyina atala konthiki ya muhuka.”
Ine, “ondongeso yolwembia.” Melaka Liokonthuko: “Otyitumino tyolwembia olunene.”
Ine, “vekahi nawa.”
Ine, “kausilivila.”
Melaka Liokonthuko: “Mupei ovinyango vyo pomavoko ae.”