“Ha Huku ko Utyivila Okuhangununa Ovipuka?”

JOSE ankho ukahi nokueenda mondyuo muanthikovela, wepuila moulili ine ometukuta mokonda waundapa unene ngwe ukahi mondyuo muatokota. Pondye, omutenya watokotele unene, pahe mokaleya uti vala omofolono. Tyafuile ankho wii umwe nawa okaleya, alo umwe ominkhia viako. Ankho omo vala akala. Tyotyili, ononkhuatwa ambuho ankho mbuna onthilo nae. Mahi, Jose ankho onkhuatwa.

Ovikando ovinyingi, ankho usoka konkhalelo yomuenyo wae, puetyi ankho alisa ovipako via he ko nomphunda ononene mbo Hebron! Jose ankho una omanima ehungi po 17 etyi tate yae, Jako, emutuma ovilinga viemutuaile kokule neumbo liavo. Pahe ankho usoka okuti kamakala-kala vali ngotyo. Mokonda ovakulu vae ankho vena onkhi nae, iya vemuyele, avemulandesa opo akale omupika. Atualwa ko Egitu, etyi ehika-ko, akaundapa mondyuo ya Potifar, onkhalamutwe yomafualali omo Egitu. Omuhona wa Jose ankho umuyumba onthumbi, mahi atendeleyua okuti wahandele okukuata omukai wa Potifar kononkhono, otyo atyimutuaisa mokaleya.a​—Gênesis, okapitulu 37 no 39.

Pahe, Jose ankho una omanima 28, wakala moupika omanima ehungi pekwii, konyima apakwa mokaleya. Omuenyo wae ankho kaukahi nokupiluluka ngetyi ankho akevelela. Okuti ankho onthiki imwe mayovoka umwe, avekelimona vali na he nondenge yae Benjamin? Ankho makala mokaleya alo nalupi?

Okuti ove wakaleliale nga Jose? Ovikando vimwe, onkhalelo yomuenyo kaikala ngetyi ankho tukevelela. Pamwe ovitateka ngoti vitualako vala, atyipuiya okuvasa onkhalelo yokuvitetulula ine okukoleleya. Tutalei oityi tupondola okulilongesila kekolelo lia Jose.

“JEOVA WATUAILEKO OKUKUATESAKO JOSE”

Jose ankho utyii okuti Huku yae, Jeova, kamemulimbwa, iya otyo tyemukuatesileko okukoleleya. Namphila Jose ankho eli mokaleya kotyilongo tyehe-tyae, mahi Jeova wemuyambele. Ombimbiliya yati: “Jeova watuaileko okukuatesako Jose, iya watuaileko okulekesa okuti una ohole onene nae, nokumukuatesako opo onkhalamutwe yokaleya imupande.” (Gênesis 39:21-23) Puetyi ankho Jose atualako okulinga ovilinga vialema, watuaileko okulinga etyi tyihambukiswa Huku opo emuyambe. Okunoñgonoka okuti Jeova apeho umukuatesako, tyotyili ankho tyipameka Jose!

Okuti Jeova ankho uhanda Jose akale mokaleya omo ahatundu-mo vali? Jose ankho utualako okulipula ngotyo, mahi otyo elikuambelo ku Huku yae. Iya ekumbululo aliya monkhalelo ankho ahakevelela. Onthiki imwe, mokaleya amunyingila ononkhuatwa onombali, ovaundapi va Farao. Umwe ankho omutumini wo vokulinga onombolo mbo hamba, omukuavo omutumini wo vokumuavela okunwa.​—Gênesis 40:1-3.

Omutumini wo mokaleya aavela Jose otyilinga tyokuyunga ovalume ovo vevali vankhimana.b Otyinthiki tyimwe, kese umwe ate ondyoi, mahi avahanoñgonoka etyi ilekesa. Etyi kuatya, Jose aimbuka okuti kavekahi nawa. Iya evepulu okuti: “Omokonda yatyi hono muakalela ñga tyaunga-unga?” (Gênesis 40:3-7) Tyafuile ovalume ovo vakalele nonthumbi yokuti Jose mevekuatesako, mokonda ankho una oluembia navo. Jose ankho utupu etyi ei, mahi etompho liavo ankho malipilulula onkhalelo yomuenyo wae. Inkha Jose kalekesile okuti una oluembia novalume ovo vevali, okuti ñgeno vakalele netompho olio? Etokolo liae, lituavela ondundo yokulipula okuti: ‘Okuti ndyilekesa okuti ndyina ekolelo mu Huku mokusuka na vakuetu?’

Ovalume ovo vevali avapopi okuti vaunga-unga mokonda valele no nondyoi​—iya petupu ou uvehangununina-mbo. Ova Egitu ankho vapanda unene onondyoi, na vana vena epondolo liokumbuhangununa. Ovalume ovo vevali, ankho kavetyii okuti onondyoi mbavo mbatuka ku Jeova, Huku ya Jose. Mahi Jose ankho utyii. Evepopila okuti: “Ha Huku ko utyivila okuhangununa ovipuka? Mbambavo, mphopilei [onondyoi mbenyi.]” (Gênesis 40:8) Onondaka mba Jose nkhele mbakolela unene hono, pala aveho vekahi nokulilongesa Ombimbiliya nomutima auho. Mahi, mbukuatesako vala una uliola omutima. Tuesukisa okuyekapo okulipaka kounene, atuyumbu onthumbi mu Huku, opo tunoñgonoke nawa Ondaka yae!​—1 Tessalonicenses 2:13; Tiago 4:6.

Wokuava ovinyu, atetekela. Wapopila Jose ondyoi yae konthele yomuvinyu una onompha ononthatu mbaima nawa onouva. Onouva ankho mbapia, iya wokuava okunwa, alingila osumu mo kopo ya Farao. Jeova akuatesako liwa-liwa Jose, opo anoñgonoke etyi tyihangununa ondyoi oyo. Jose apopila omuavi wovinyu okuti, onompha ononthatu, mbuhangununa ononthiki ononthatu, mononthiki ononthatu, Farao mekupolo mokaleya ekukondola povilinga viove. Omuavi wovinyu ahambukwa, iya Jose emupopila okuti: “Mbambavo, kala noluembia na ame, iya mphopie ku Farao.” Jose ahangununa okuti watyindua kotyilongo tyae kononkhono, iya apakwa mokaleya tyihena etyi alinga.​—Gênesis 40:9-15.

Mokonda omulingi wo nombolo wapamekua no nondaka onongwa mbapopilwa omuavi wovinyu, nae aiti ku Jose opo emuhangununine ondyoi yae. Mondyoi yae, ankho watyinda onosesu ononthatu mbo nombolo komutwe, iya oviila otyo vimbulia-mo. Jose tupu apewa epondolo liokuhangununa ondyoi oyo. Mahi ankho ilekesa ovipuka ovivi mavimonekela omulingi wo nombolo. Jose ati: “Ondyoi oyo, ihangunuka ñga: ‘Onosesu ononthatu, ononthiki ononthatu. Mo nonthiki ononthatu, Farao mekutyoko omutwe, ekuyendyelesa momuti, otyokwa noviila.” (Gênesis 40:16-19) Ngetyi tyilinga ovaumbili aveho vekolelo va Huku, Jose waivisile nomutima wakola ondaka ya Huku, onondaka onongwa, no nondaka mbekoyeso.​—Isaías 61:2.

Etyi palamba ononthiki ononthatu, onondaka mba Jose ambufuisuapo. Farao ankho ulinga otyipito tyomanima ae​—otyipito ankho tyihalingwa novanthu va Huku—​iya akoyesa ovaundapi ovo vevali. Omulingi wo nombolo, aipawa umwe ngetyi tyapopile Jose, iya omuavi wovinyu akondolwa povilinga viae. Mahi, omuavi wovinyu alimbwa Jose.​—Gênesis 40:20-23.

“AME NDYITUPU EPONDOLO LIOKUTYILINGA!”

Apalambe omanima evali. (Gênesis 41:1) Pahe soka oñgeni otyo tyakalesile Jose! Tyafuile etyi Jeova emuavela epondolo liokuhangununa ondyoi yomuavi wovinyu, no yomulingi wo nombolo​—tyemukalesile vali nonthumbi yokuti mayovoka. Kese onthiki tyina kutya, Jose ankho upindukapo nekevelo liokuti hamwe mayovoka. Mahi, utalako ekumbi linyingila otyo eli vala mokaleya. Jose tyemupuiyile vali unene okukoleleya omanima oo evali. No ngotyo, kayekelepo okuyumba onthumbi mu Huku yae, Jeova. Kasoyele, mahi, wakoleleyile, iya ayovoka movitateka ovio tyapama vali unene.​—Tiago 1:4.

Movitateka ngovio viepuiya, olie puonthue uhesukisile okulinga ononkhono opo akoleleye? Opo tuluise ovitateka vitumonekela, tuesukisa okutokola, nokupwa elundo, nokukala nombembwa yo komutima itunda vala ku Huku. Ngetyi Jeova akuatesileko Jose, nonthue metukuatesako opo tuhasoye, atutualako nekevelelo.​—Romanos 12:12; 15:13.

Wokuava ovikunwa ankho walimbua Jose, mahi Jeova kemulimbuilwe. Onthiki imwe, Jeova atumu Farao onondyoi onombali mbakolela unene. Tete, ohamba yamuene onongombe epandu-vali mbanina nawa mbutunda Mondongi Nilu, mbakuamwa no nongombe epandu-vali mbahoka. Mbokuahoka, ambunyinipo mbokuanina. Konyima, Farao amono ehinde like lio tiliku lina omitwe epandu-vali viayela nawa. Mahi, ehinde ekuavo, lina omitwe epandu-vali vihayelele, iya avinyinipo viokuayela. Etyi kuatya, Farao apindukapo tyehulilwa unene mokonda yonondyoi ombo, aihana ovanthu vae aveho ovanongo, novitapi, opo vembuhangunune. Aveho avehetyivili. (Gênesis 41:1-8) Katutyii inkha tyevelingisa ngotyo ankho okuahuva unene ine omalusoke elikalaila. Mahi, Farao ankho wasoya unene​—iya ankho utupu ekevelelo liokuvasa ou mahangununa onondyoi mbae.

Okuhulililako, omuavi wovinyu ahinangela Jose! Apopila Farao konthele yomulume umwe uli mokaleya, wahangununine ondyoi yae, no yomulingi wo nombolo. Iya ankho palambale omanima evali. Liwa-liwa, Farao atumu okukapola Jose mokaleya.​—Gênesis 41:9-13.

Soka oñgeni Jose akalele etyi amona ovatumwa va Farao. Liwa-liwa, avale ovikutu ovikuavo, elikulula onondyeli, akakeyua, ngetyi ankho tyilinga ova Egitu. Iya, elikuambela unene ku Jeova opo emukuateseko tyina akapulwa na Farao! Pakala vala katutu, ukati ñgaa uli pepata liohamba, utai ponthele yohamba. Ombimbiliya yati: “Farao apopila Jose okuti: ‘Nata ondyoi, mahi petupu ou weihangununa. Mahi neiva okuti inkha ove wiva ondyoi, upondola okuihangununa.’” Ekumbululo lia Jose lialekesile nawa okuti weliola omutima, iya una ekolelo mu Huku. Wati: “Ame ndyitupu epondolo liokutyilinga! O Huku maave ekumbululo pala ouwa wa Farao.”​—Gênesis 41:14-16.

Jeova uhole ovanthu veliola omutima, vena ekolelo, otyo akuatesilileko Jose okuhangununa etyi tyehevililwe novalume ovanongo, novanakwa. Jose ahangununina Farao okuti onondyoi mbae onombali, mbulekesa vala otyipuka tyike. Mokuetyilekesa tuvali, Jeova ankho walekesa okuti otyipuka otyo “tyotyili matyifuiswapo.” Onongombe mbokuanina​—nehinde lio tiliku liokuna omitwe viayela nawa, vilekesa omanima epandu-vali ­ekuta mo Egitu. Onongombe mbokuahoka, nehinde lio tiliku liokuna omitwe vihayelele, vihangununa omanima epandu-vali ondyala mo Egitu. Omanima ondyala ankho maanyinipo omanima ekuta.​—Gênesis 41:25-32.

Farao anoñgonoka okuti etyi Jose ahangununa otyili umwe. Mahi, oityi ankho tyina okulingwa? Jose wapopile okuti ankho pena etyi tyina okulingwa. Farao ankho una okuovola omunthu “omunongo nokualunguka,” opo akale komutwe wovilinga viokuongiya ovilia motyilongo atyiho evipake, mokueenda kuomanima ekuta, opo haa eviave mokueenda kuomanima ondyala. (Gênesis 41:33-36) Jose ankho wafuapo mokonda younongo wae, mahi kelipakeleko. Ketyilingile, mokonda ankho weliola omutima, nokuna ekolelo. Inkha tukala nekolelo liotyotyili mu Jeova, kamatusukisa okulipakako. Matukala nombembwa, inkha tupakula ovipuka aviho pomaoko ae okuna epondolo!

“OKUTI TUPONDOLA OKUVASA OMULUME OMUKUAVO UKAHI NGOU?”

Farao, novaundapi vae aveho, vetyimuene okuti Jose omunongo, mokonda yetyi apopia. Ohamba tupu aiimbuka okuti Huku ya Jose, o Huku yotyotyili, iya ukahi nokumukuatesako. Apopila ovaundapi vae okuti: “Tupondola okuvasa omulume omukuavo ukahi ngou?” Apopila Jose okuti: “Mokonda o Huku wekukuatesako okunoñgonoka ovipuka evi aviho, kutupu vali omunthu omunongo nokualunguka ngo ove. Ove umwe motumina meumbo liange, iya ovanthu vange aveho vena vala okutavela kuove. Ame mandyikala vala omunene kuove koutumini.”​—Gênesis 41:38-41.

Farao alingi umwe ngetyi apopia. Pakala vala katutu, Jose avalekwa ovikutu oviwa. Farao wemuavela okalienge koolu, nonela, noutumini, netuku-tuku opo aende-ende motyilongo atyiho, na alinge etyi apopia. (Gênesis 41:42-44) Monthiki yatyo vala Jose atunda mokaleya, oyo akakala mombala yohamba. Wapindukapo onkhuatwa, akalangalapo omutumini wa vali wo Egitu. Tyotyili, Jose ankho una ehunga liokukala nekolelo mu Jeova Huku! Jeova ankho weete ovivi aviho omuumbili wae ekahi nokulingwa mokueenda kuomanima omanyingi. Jeova evitetulula momuvo waviuka, monkhalelo ikahi nawa. Jeova ankho kahande vala okuyovola Jose kovipuka ovivi ankho ekahi nokulingwa, mahi tupu ankho uhanda okuhupisa elongo lio Isilayeli. Matutyimono oñgeni otyo tyalingilwe, Momutala Womulavi omukuavo, monthele ngei.

Inkha ukahi nokulwa notyitateka tyimwe omanima omanyingi, uhasoye. Hinangela Jose. Jeova wemuyambele mokonda kayekelepo okukala noluembia, nomutima weliola, nekolelo.