Ombimbiliya Ondyivi-Ndyivi Yotyili
Kohale, ovanthu ovanyingi vovilongo vielikalaila ankho vena onthumbi yokuti mo Mbimbiliya muna otyili. Iya hono ovanyingi vaendela muetyi Ombimbiliya ilongesa. Mahi tupu kuna ovanthu ovanyingi vapopia okuti Ombimbiliya itupu-ale esilivilo iya kaipopi-ale otyili. Iya ove oñgeni wiitala? Okuti upondola umwe okuvasa otyili mo Mbimbiliya?
OMOKONDA YATYI UPONDOLA OKUYUMBA ONTHUMBI MO MBIMBILIYA?
Oityi matyikukuatesako okunoñgonoka inkha upondola umwe okuyumba onthumbi mo Mbimbiliya? Mongeleka, ove uyumba onthumbi epanga likupopila apeho otyili. Okuti Ombimbiliya apeho ipopia otyili ngepanga olio? Tala onongeleka mbumwe.
Ovahoneki Vapopia Otyili
Ovahoneki vo Mbimbiliya ankho ovakuatyili. Ankho kavaholeka ononkhali mbavo, noviponyo viavo. Mongeleka, omuuli Sona wahoneka etyi ehetavelele Huku. (Jonas 1:1-3) Alo umwe wapopia oñgeni aviyulwa na Huku. Mahi kahonekele okuti okutuka opo nalumwe vali aanyene Huku, mokonda ankho kahande okuhilivikwa. (Jonas 4:1, 4, 10, 11) Ovahoneki vo Mbimbiliya, tyotyili ankho vapopia umwe otyili!
Onondongwa Mbotyotyili
Okuti Ombimbiliya ina onondongwa mbupondola okutukuatesako? Enga. Mongeleka, tala etyi Ombimbiliya ipopia konthele yetyi tyipondola okutukuatesako okukala nombembwa na vakuetu. Yati: “Ovipuka aviho muhanda ovanthu vemulinge, tupu no onwe ovio muna okuvelinga.” (Mateusi 7:12) Tupu yati: “Ekumbululo liapoleya, likondola onyengo, mahi ondaka iihamesa omutima, iyawisa onyengo.” (Provérbios 15:1) Tyayandyuluka nawa okuti onondongwa mbo Mbimbiliya mbutukuatesako hono, ngetyi mbakuatesileko ovanthu pomuvo mbahonekwa.
Omahipululo Otyotyili
Ovanongo ovanyingi vehole okuvasa ovipuka vilekesa okuti ovipuka viapopiwa mo Mbimbiliya, ngetyi ovanthu, nonomphangu, nomahipululo, ovio tyotyili umwe. Tala ongeleka imwe. Ombimbiliya ipopia okuti pomuvo wa Neemia, ovanthu vo ko Tiru vakala mo Selusalei, ankho “vaeta ombisi novipuka ovikuavo.” — Neemias 13:16.
Okuti pena otyipuka tyilekesa okuti onondaka ombo ombotyotyili? Enga. Mongeleka, ovanongo vavasa mo Isilayeli ovipuka vimwe viapopiwa mo velesikulu oyo okuti ankho vilandeswa novanthu vo ko Tiru. Iya otyo tyilekesa nawa okuti ovanthu vovilongo ovio vivali ankho valinga ovitanda. Tupu, etyi ovanongo ankho vekahi nokuheya omatunthu mo Selusalei, vavasamo omankhipa ombisi yomelunga litiwa Menditelaniu. Otyo tyilekesa okuti ovanthu vokulandesa ombisi, ankho vekeipola kokule. Omunongo umwe, wasoka nawa kovipuka ovio vavasa apopi okuti: ‘Onondaka mbuvasiwa mu Neemias 13:16 mbupopia okuti ovanthu vo ko Tiru ankho valandesa ombisi mo Selusalei, ombotyotyili umwe.’
Etyi Ipopia Konthele Yonkhalelo Ouye Watungwa, Otyili
Ombimbiliya haunene omukanda upopia konthele ya Huku novipuka viaendele-ko kohale. Mahi tyina ipopia konthele yovipuka vikahi mouye, ipopia umwe otyili. Tala ongeleka imwe.
Omanima 3.500 konyima, Ombimbiliya yapopia-le okuti ohi kayapumphamene “kotyipuka natyike.” (Jó 26:7) Otyo ankho tyelikalela unene no noñgano mbovanthu. Mongeleka, ovanthu ankho vapopia okuti ohi yayalala kombanda yomeva. Tupu ankho vapopia okuti yatenthama kombanda yombeu onene. Apalambe omanima 1.100 tunde apa omukanda wa Sobe wahonekwa. Mahi no ngotyo ovanthu avatualako okutavela okuti ohi ina oku yatenthama. Ankho vasoka okuti ohi kaipondola okuyendyelela vala. Etyi palamba omanima 3.000, mo 1687, omunongo umwe utiwa Isaac Newton alingi omaovololo opo anoñgonoke omokonda yatyi ovipuka vitokela. Wanoñgonoka okuti pena ovipuka vina unene ononkhono viakuata ohi vihamoneka komaiho. Omunongo oo, walekesa okuti etyi Ombimbiliya yapopia-ale kohale, otyili umwe!
Omaulo Otyotyili
Okuti omaulo omanyingi apopiwa mo Mbimbiliya afuiswapo umwe? Tala ongeleka imwe: Eulo lya Isaiya lipopia konthele yehanyauno lyo Mbambilonia.
Omaulo: Motyita 8 puetyi Kilisitu eheneye, omuhoneki wo Mbimbiliya utiwa o Isaiya, waulile okuti Ombambilonia maihanyuapo iya amuhakalwa-kalwa vali. (Isaías 13:17-20) Isaiya wapopile alo umwe enyina liomunthu mahanye-po epunda-umbo olio okuti o Siru. Tupu wapopile okuti Siru ‘mayapula’ omaande ondongi opo etyivile okunyingila-mo iya epunda-umbo ankho malisiwa mumbululu. — Isaías 44:27–45:1.
Okufuisuapo: Etyi palamba omanima 200, ohamba yo Pelesia ayuutukila Ombambilonia. Utyii olie? O Siru. Epunda-umbo lyo Ombambilonia ankho liapama iya ankho tyipuiya unene okunyingila-mo. Mokonda yotyo, Siru atokola okuyapula omaande ondongi Eufrates. Ondongi oyo ankho yelitepuka. Omaande amwe ankho eliseta nepunda-umbo, omakuavo ankho akuata pokati kepunda-umbo. Omafualali a Siru aheye omukungu opo vayapule omaande ondongi iya omaande atepuluka unene. Siru nomafualali ae avayauka ondongi. Mahi pena otyipuka tyimwe tyihuvisa. Omapito ankho ahula nthele yo kondongi, asilwe mumbululu! Omafualali akuate pomapito oo, anyingila mepunda-umbo iya avelihanye-po.
Mahi nkhele tuna okukumbulula epulo limwe: Okuti mo Mbambilonia kamukalwa vali? Ovanthu vakalele-mo umwe ehimbwe. Mahi hono, omatunthu Ombambilonia alekesa nawa okuti eulo lya Isaiya liapopia otyili. Omatunthu oo, avasiwa ko Iraque popepi nepunda-umbo lyo Bagda. Tyayandyuluka nawa okuti etyi Ombimbiliya ipopia otyili, atee umwe tyina ipopia konthele yovipuka mavimoneka komutwe wandyila.