Ovakulu Vewaneno Vanthita Otyunda Tya Huku

ETYI Sesusi ali pano pohi tyamonekele umwe okuti “omunthita omuwa.” (Swau 10:11) Etyi atala ovanthu ovanyingi veli nokumulandula, “vakuva-kuva vala ngonongi mbehena omunthita, eveetehila-mo okankhenda.” (Mat. 9:36) Ovo Petulu novatumwa ovakwavo, navo vetyimwene umwe okuti Sesusi uhole ovanthu. Sesusi ankho welikalela unene novanthita vomatutu vomo Isilayeli, vehesukile-ale notyunda, onongi ambuho ambulivomba-vomba, ku Huku ambuvombo-ko! (Isek. 34:7, 8) Sesusi walongesile ovalongwa vae, ankho wesuka navo, atee umwe evepakulila omwenyo wae. Ovatumwa avelilongesila-ko unene kweetyi tyalingile Sesusi. Velilongesilile-ko oñgeni vapondola okukwatesako ovanthu vayumba onthumbi mu Siovaa, okukondoka ‘komululiki wonohande mbavo.’ — 1 Pet. 2:25.

² Nthiki imwe Sesusi pokutomphola na Petulu, wapopile okuti tyesukisa unene okulisa onongi mbae. (Swau 21:15-17) Petulu otyipuka otyo tyemukalele umwe komutima, konyima etyitolela ovakulu vewaneno vakwavo, ati: “Nthitei otyunda tya Huku tyili peke lienyi, lingei lwovaluliki, mwehetyilingei tyahahandele, mahi tyilingei nomutima welihandya komaiho a Huku; ha tyokuhole okufunina mounkhembi, mahi o tyehambu; ha tyokuti opo mutumine ava valinga epingo lya Huku, mahi mulinga ovanthu vehiwa okuhetekelwa no votyunda.” (1 Pet. 5:1-3) Onondaka ombo mba Petulu, mbuviuka umwe movakulu vewaneno vo hono. Ovakulu vewaneno vahetekela Sesusi, navo vehiwa umwe okuhetekelwa no votyunda, ya tyina valinga ovilinga viavo, vevilinga umwe nawa, tyahambukwa. — Hemb. 13:7.

³ Tupandula unene mokonda tuna ovakulu vomawaneno vakoywa nomphepo ya Huku. Vetulingila ovipuka ovinyingi oviwa. Ovakulu ovo vapameka ovanthu, vesuka umwe novanthu aveho mewaneno. Onosimanu ambuho valinga nawa ononthele mbavo momaliongiyo, omu ovanthu aveho vapamekelwa meyumba-nthumbi liavo. (Loma 12:8) Mokonda velikwatehila umwe vetuyakulile kovanthu valinga ovivi, onthwe tupamena muvo. (Isa. 32:2; Titu 1:9-11) Mokonda navo vaundapa unene movilinga viokwivisa, noonthwe tuvehetekela, onohanyi mbatyo ambuho tuundapa movilinga viokwivisa. (Hemb. 13:15-17) Ovakulu ovo twevepewa na Siovaa, ovo vatunga ewaneno opo likale tyitai. — Efe. 4:8, 11, 12.

ETYI VENA OKULINGA VAPEWE OVILINGA

⁴ Opo ovanthu mewaneno vatekulwe umwe nawa, ovalume vanakwa valulike ovilinga, vesukisa okwendela movitumino Huku apopia Mondaka yae. Vatiwa vala vanakwa nomphepo ikola, putyina valinga umwe etyi Ombimbiliya ipopia okuti otyo tyina okulinga omunthu wahanda ovilinga mewaneno. (Ovil. 20:28) Mahi, ovitumino ovakulu vanakwa vesukisa okulandula ovinene, mokonda otyilinga tyokululika ewaneno otyinene. Namphila ovitumino ovio ovinene, mahi havinene tyokuti omunthu uhole Siovaa kevivili. Una wahanda okumuundapela uvivila umwe. Tyina okumoneka kovanthu aveho okuti ovakulu vewaneno vetavela onondunge mb’Ombimbiliya ononthiki mbatyo ambuho.

⁵ Omutumwa Paulu wahonekelele Timotiu omukanda, apopi-mo ovitumino vimwe evi omunthu wahanda okukala omukulu wewaneno ena okulandula. Otyo ñgoo apopilile Titu. Omukanda 1 Timotiu 3:1-7, wati: “Omulume ulikwatehila umwe wahanda alinge omukulu wewaneno, otyilinga otyo ahanda otyiwa. Omukulu wewaneno una okulinga omunthu wahavelwa onombei, una vala omukai wike, uliteta kovipuka, omuna-ndunge, woonganeka nawa ovipuka, uyakula nawa ovaenda, wata-mo mokulongesa, ha wokunwa unene, ha wonya, mahi o wokwapepuka omutima, ha womalwei, ha wokuhole onombongo, omulume ululika nawa veumbo liae, wovana vetavela, vata ombili ovipuka, (ine omulume ketyivili okululika veumbo liae okuti metyivili okululika ewaneno lya Huku?), hayou weya vala pahe metavelo, tyowoma wokuti melipake-ko elimphande, atokela momphela mayoongelwa Eliapu. Ngwe tupu, alinge omunthu upopiwa nawa no vo kondye, opo ahawile mokutombwa, no meliva ly’Eliapu.”

⁶ Ovikwavo wevipopia momukanda wa Titu 1:5-9, omu ati: “Mo Keleta omo nekusa, okwati opo uviukise ovipuka ankho viahaviukaile, onake ava mavalingi ovakulu punda-umbo na punda-umbo, tyilingila umwe omu nekulongesila: utale ine muna omulume wahahungwa-hungwa, una vala omukai wike, wovana ovataveli vahahungwa okuti vena ombwandya, kaveivi. Mokonda omunthu ngo oo wanakwa wa Huku, una okulinga omululiki wahahungwa-hungwa, wehe-womakamo, wehe-wononthumba-ungo, wehenkholwa, wehe-wonya, wehe-welungavi liokufunina mounkhembi, mahi utambula nawa ovaenda, uhole otyiwa, una onondunge, ondingaviwa, welipakula umwe tyotyili, utyivila okulioondweya, ukakatela umwe mondaka iyumbwa onthumbi mounongo wae wokulongesa, opo atie umwe oe utyivila okupameka vakwavo nondongeso ongwa, oe utyivila okuviyula ava veipikiya.”

⁷ Ovipuka ovio Paulu apopia, okuvitala ñgana ngoti vialema, kavivilwa-le, mahi ovalume Ovakwa-Kilisitu vesukisa okulikwatehila vavase ovilinga mewaneno. Tyina ngwe velikwatehila valinge etyi tyina okulinga omunthu wahanda okukala novilinga mewaneno, otyo tyipa ondundo vakwavo mewaneno avahande okulinga ngavo. Paulu wati ovalume ovo, ‘ovalume twaandyelwa otyali,’ ava twapewa “tyilava kokuviuksa ovasukuki, vaundapele vakwavo, opo vatunge olutu lwa Kilisitu, atee umwe atuho tuhika umwe kokuwanekwa monthumbi, no menoñgonoko liotyili Tyomona wa Huku, opo tulinge ovanthu pahe vekula, ovanthu vakola umwe, atuhiki apa pehika Kilisitu.” — Efe. 4:8, 12, 13.

⁸ Ovakulu vokululika ovilinga havakwendye ovatutu vala, tupu hayou weya vala pahe metavelo. Mahi omunthu wapama motyili, wanoñgonoka umwe nawa Ombimbiliya, wii umwe nawa Ovihonekwa, uhole umwe ovanthu mewaneno. Oyouna upopia umwe, wehena owoma wokuviyula ovapengesi, uyakulila ovanthu mewaneno ku vana vahanda okunyona oupanga wavo na Siovaa. (Isa. 32:2) Ovakulu vokululika ovilinga vamoneka umwe mewaneno aliho okuti ovalume vakola, vapama motyili, vesuka umwe nonongi mba Huku.

⁹ Vana vapewa otyilinga tyokululika ovanthu va Huku, valinga ovipuka vionondunge. Ine wanepa, una okutavela etyi Ombimbiliya ipopia tyayemba ko vokwanepa, unepa vala omukai wike, tupu ululika nawa veumbo liae. Ovana vae vata ombili ovipuka, ovataveli, kavahungwa okuti vena ombwandya, kaveivi, opo ovanthu vomewaneno tyina vahanda okupakailwa-mo onondunge, na tyina vahanda okulongwa oñgeni ombunga meumbo itekulwa, veya umwe no kwe. Tupu omukulu wewaneno una okulinga omunthu wahavelwa onombei, wahahungwa-hungwa, omunthu upopiwa nawa atee umwe no vo kondye, ovanthu vana vehe Nombangi. Kapondola okulinga omunthu wokulinga ovipuka viasila, mokonda mapopisa omapita ewaneno. Kapondola okulinga omunthu walingile onkhali onene pononthiki apewa otyilinga. Tyahanda omunthu ovanthu mewaneno mavahande okuhetekela, avahambukilwa ovilinga viae, neetyi ekahi nokuvetekula nawa moupanga wavo na Siovaa. — 1 Kol. 11:1; 16:15, 16.

¹⁰ Ovakulu ovo vaundapela ovanthu va Huku, vekahi ngovakulu vomo Isilayeli, ankho “ovanongo, valunguka, vei nawa ovipuka.” (Epal. 1:13) Ovakulu vewaneno ovakwankhali umwe, mahi ovanthu mewaneno novanthu velitungaila navo vetyii okuti ovanthu vekahi nawa, valinga etyi Huku ahanda, vaendela umwe vala mweetyi Ombimbiliya ipopia. Mokonda kavavelwa onombei, tyina valongesa ovanthu mewaneno vapopia vala nawa, tyehena otyinkhe. — Loma 3:23.

¹¹ Ovanthu vata-mo mokupewa otyilinga tyokululika ewaneno, vetyivila okuliteta kovipuka, velivila nawa novanthu aveho. Kavalingi vokukakatela vala mweetyi vasoka. Mahi vapola pokati, vetyivila okulioondweya. Okulioondweya kwavo kumonekela umwe nopokulia, nopokunwa, no pokulimana ounye, no pokunyana-po vala na vakwavo. Veliteta umwe no kokunwa ovipuka vikoleswa vahahungwe okuti vanwa unene, vahatiwe ononkholwa. Omunthu wokwakolwa ketyivili okulioondweya, ya opo ngootyo kametyivili okutekula nawa ovanthu va Siovaa.

¹² Omunthu malingi wokululika ovilinga mewaneno una okulinga omunthu woonganeka nawa ovipuka. Ovanthu vemumona okuti wasukuka, eumbo liae liasukuka, novipuka alinga vieendela apeho momululi. Kapanga-panga vala ovipuka, muhuka na muhuka; utala umwe nawa etyi tyina okulingwa, ngatyo umwe alinga. Ukakatela mweetyi Ombimbiliya ipopia.

¹³ Omukulu wewaneno una okukala omunthu wapepuka omutima. Una okutyivila okuundapela kumwe na vakulu vakwavo mewaneno, alingi etyi aveho velipakaila-mo. Hamunthu ulitala ngatyina omunene ku vakwavo, utuma vala vakwavo. Omukulu wewaneno wapepuka omutima kakakanyena vala mweetyi apopia, ngatyina etyi asoka otyo vali tyaviuka ko tya vakwavo. Vakwavo pamwe vetyivila vali okulinga otyipuka tyimwe ngwe ehevili. Omukulu wewaneno wapepuka omutima ulinga umwe ononkhono tyokuti etyi apopia utyipola Mondaka ya Huku, ulandula umwe mweetyi tyalingile Sesusi Kilisitu. (Fili. 2:2-8) Omukulu wewaneno hamunthu wonya, ha womalwei, una onthilo na vakwavo, vakwavo uvetala okuti ovanene vali kwe. Hamunthu womakamo, wahanda vala ovipuka vilingwe ngeetyi asoka, ngeetyi ahanda. Hamunthu wononthumba-ungo, mahi omunthu weeta ombembwa pokati kae na vakwavo.

¹⁴ Tupu omunthu wata-mo alinge omukulu, una okukala omunthu wokupunga nawa ovipuka. Otyo okuti, hamunthu wokutumphuluka vala novipuka, mahi nkhele usoka nawa. Ukungunyika nawa etyi Siovaa apopia Mondaka yae Ombimbiliya, ngamo aendela. Wokupunga nawa ovipuka, tyina apakailwa-mo utavela, na tyina alongeswa utavela. Hamunthu womaandambeyo.

¹⁵ Paulu tupu wapopilile Titu okuti omukulu wewaneno una okulinga omunthu uhole otyiwa. Una okulinga omunthu ondingaviwa, welipakula umwe tyotyili. Ovipuka ovio vitalelwa kweetyi alinga vakwavo, neetyi alinga pala okuyakulila otyiwa neetyi tyaviuka. Ulingila Siovaa nomutima auho, tupu waamena etyi tyaviuka. Kapopi viaamwene. Utambula nawa ovaenda, una otyali, ukwatesako vakwavo neetyi ena-tyo. — Ovil. 20:33-35.

¹⁶ Opo omukulu wewaneno etyivile okulinga nawa otyilinga tyae, una okulinga omunthu wata-mo mokulongesa. Omukulu wewaneno una okulinga ngeetyi Paulu apopilile Titu okuti, omukulu una okukakatela “umwe mondaka iyumbwa onthumbi mounongo wae wokulongesa, opo atie umwe oe utyivila okupameka vakwavo nondongeso ongwa, oe utyivila okuviyula ava veipikiya.” (Titu 1:9) Una okulinga omunthu utyivila okusoka, utyivila okuhangununina nawa ovanthu otyili, etyi apopia utyilekesa umwe apa tyahonekwa m’Ombimbiliya, navo avetyimono umwe okuti otyili, eyumba-nthumbi liavo alipame. Omunthu utyivila okulongesa nawa naapa tyapepuka, naapa tyalema. (2 Tim. 4:2) Wapwa elundo, tyina aviyula ou wapengesa upopia umwe nawa nae, na tyina apopia nomunthu wasamo kapii, umupa umwe ondundo etavele Ondaka ya Huku, alingi umwe ngeetyi ipopia. Umukwatesako alinge etyi tyaviuka komaiho a Siovaa. Omukulu wewaneno wata-mo mokulongesa, utyivila umwe okulongesila no povaunyingi.

¹⁷ Tyahanda ovakulu vewaneno vesuke novilinga viokwivisa. Tyina okumoneka kovanthu okuti vesuka nokwivisa nga Sesusi, ankho usuka vali novilinga viokupopila ovanthu oviwa ovipe. Sesusi ankho usuka novalongwa vae, evekwatesako vetyivile okulongesa. (Malu. 1:38; Luka 8:1) Tyina ovanthu mewaneno vamona ovakulu vewaneno vaundapa unene movilinga viokwivisa, navo mavaundapa unene movilinga ovio. Tyina ovakulu vewaneno vaivisa no vomeumbo liavo novakwavo vali mewaneno, ‘velipameka.’ — Loma 1:11, 12.

¹⁸ Ovipuka ovio aviho, omunthu okuvitala upondola okusoka okuti naina okulinga omukulu wewaneno tyipwilisa. Otyili, povakulu vokululika ewaneno, petupu-ale ou utiwa atyiho etyi Ombimbiliya yapopia utyilinga umwe nawa. Mahi omukulu wewaneno wanakwa, kapondola okukamba natyike povipuka ovio, ine una etyi ahalingi pwovio, opo una otyinthembia otyinene. Ovakulu vewaneno vapondola okuti, ou una etyi evila nawa, mukwavo ehevili. Pahe tyina vaundapela kumwe aveho, mavalingi nawa ovilinga viavo viokululika ewaneno lya Huku.

¹⁹ Tyina ovakulu vewaneno vapopila omutalelipo womawaneno okuti pena ou uli nokulikwatehila alinge omukulu wewaneno, vena okuhinangela onondaka mbomutumwa Paulu watile: “Ndyimupopila amuho, pahamone ou usoka kwe alambesa apa elifwe, mahi ou usoka asoke tyonondunge, motyali munthu na munthu apewa na Huku, tyeyumba-nthumbi.” (Loma 12:3) Omukulu wewaneno una okulipaka koututu. Pokutala ine omunthu wafwapo alinge omukulu wewaneno, ovakulu vewaneno kavapondola okulinga ngatyina ‘ovo vaviukisa vali.’ (Omup. 7:16) Pokupopila omutalelipo womawaneno ine omunthu wata-mo umwe opo akale omukulu wewaneno, vena okusoka nawa kweetyi tyipopia Ombimbiliya tyina okukala omunthu wahanda okukala omukulu wewaneno. Mahi vena okuhinangela okuti ovanthu ovakwankhali. Kavapondola okulinga okapungulula, avapopi vala oviwa alinga, tupu kavapondola okulinga ovanthu vomaandambeyo. Okulinga ngootyo, mavalekesa okuti vena onthilo novitumino vya Siovaa, ya vahanda mewaneno mukale ombembwa. Tete velikwambela, pahe avatale Mondaka ya Huku otyityi Huku ahanda. Otyilinga otyo tyilinga ovakulu vewaneno, otyilinga tyimwe otyinene. Pokutyilinga vena umwe okuhinangela kweetyi tyapopile Paulu watile: “Wahalumbane oyambeka liwa omavoko komunthu.” — 1 Tim. 5:21, 22.

OTYINYANGO TYOMPHEPO IKOLA

²⁰ Ovanthu vakoywa vakale ovakulu vewaneno ovipuka valinga vina umwe okulekesa okuti vaendela mweetyi Ombimbiliya ipopia, vahongolelwa nomphepo ikola. Vena umwe otyinyango tyomphepo ikola. Paulu wapopile okuti: “Otyinyango tyomphepo ikola, olwembia, ehambu, ombembwa, oumphwa-lundo, okankhenda, ouwa-tima, onthumbi, omapole, okulikondola omutima.” (Ngal. 5:22, 23) Ovakulu ovo vapameka ovanthu mewaneno velikwate-po, vetyivile okulingila nawa Siovaa. Ovanthu tyina vatala ovipuka valinga novipuka vapopia, vetyimona umwe okuti vakoywa nomphepo ikola. — Ovil. 20:28.

VAKWATESAKO EWANENO OKULIKWATA-PO

²¹ Tyina ovakulu vewaneno vaundapela kumwe, ovanthu mewaneno velikwata-po. Namphila ovakulu vewaneno tyati ou usoka ñga ou usoka ñga, mahi ine velilinga onthilo mavelikwate-po umwe. Omukulu wewaneno kati vala etyi apopia otyo tyina okulingwa, mahi utehelela neetyi vakwavo mavapopi. Etyi vamelipakelamo na vakwavo, ngatyo alinga. Ine etyi vakwavo vapopia katyilipono neetyi Ombimbiliya ipopia, aveho vena okulinga ngeetyi velipakelamo. Omunthu wahakakanyena vala mweetyi apopia, una “ounongo wo keulu,” ngwe ounongo oo “o wombembwa, wapepuka omutima.” (Tia. 3:17, 18) Omukulu wewaneno kasoko okuti omunene vali ku vakwavo, nii kapondola okutumina vakwavo. Tyina ovakulu vewaneno vaundapela kumwe, mewaneno mukala ombembwa. Ngootyo veli nokuundapela kumwe na Siovaa. — 1 Kol. okapitulu 12; Kolo. 2:19.

LIKWATEHILA UKALE OMUKULU WEWANENO

²² Ovalume vapama motyili vena okulikwatehila vakale ovakulu vewaneno. (1 Tim. 3:1) Mahi okukala omukulu wewaneno otyilinga tyimwe otyinene. Tyisukisa omunthu uundapa unene, uhole unene ovanthu. Tyisukisa omunthu wokukwatesako vakwavo mweetyi vakamba, tupu uvekwatesako okupameka oupanga wavo na Siovaa. Omunthu wahanda okukala omukulu wewaneno, ulikwatehila alinge etyi Ombimbiliya ipopia okuti otyo tyina okulinga vana vahanda okukala ovakulu vewaneno.

OVIPUKA VIPONDOLA OKUPILULUKA

²³ Pamwe omukulu wewaneno upondola okuvela, ovipuka ankho alinga ehevivili vali okuvilinga. Vamwe mokonda yokwakulupa kavetyivili vali okulinga ovilinga vimwe mewaneno. Mahi ine omunthu nkhele omukulu wewaneno, ovanthu kavapondola okumutala ngatyina ehesilivila vali, vena umwe okumulinga onthilo. Kesukisa okuyekapo ovilinga viae mokonda yovipuka ehevili vali okulinga. Ovanthu vena okumulinga onthilo ngeetyi valinga onthilo ovakulu ovakwavo vewaneno, mokonda nae ulikwatehila anthite otyunda tya Huku.

²⁴ Mahi ine omunthu wahanda okuyeka-po otyilinga tyoukulu wewaneno mokonda yovitateka vimwe, upondola okutyiyekapo. (1 Pet. 5:2) Namphila hamukulu-ko vali wewaneno, mahi ovanthu vena okumulinga onthilo, mokonda nkhele upondola okulinga ovilinga vikwatesako ewaneno.

OVILINGA MEWANENO

²⁵ Ovakulu vewaneno vena ovilinga ovinyingi. Mewaneno tyati umwe omo muna omukulu wokululika ovakulu vewaneno, omo muna omuhoneki, omo muna omukulu wovilinga, omo muna omweendesi Womutala Womulavi, omo muna omululiki weliongiyo Omwenyo Wetu Woukilisitau Novilinga Vietu. Omukulu umwe mewaneno ululika ovilinga viokwivisa. Ovilinga evi vitupu okuti omunthu uvihimbika menima liongandi, ekeviyekapo menima liongandi. Mahi ine omukulu wewaneno wiiluka, oo hamwe ketyivili vali okulinga otyilinga tyae mokonda uvela, oo hamwe mokonda kena-le vali nokweendela mweetyi Ombimbiliya ipopia, upondola okupolwa otyilinga tyae atyipewa omukulu omukwavo wewaneno. Momawaneno mwehena ovakulu ovanyingi vewaneno, omukulu wewaneno upondola okukala novilinga ovinyingi atee mewaneno mukala ovakulu ovakwavo vewaneno.

²⁶ Omukulu wokululika ovakulu vewaneno, oe weendesa eliongiyo liovakulu vewaneno. Una okulipaka koututu, etyivile okuundapa na vakwavo, vetyivile okunthita onongi mba Huku. (Loma 12:10; 1 Pet. 5:2, 3) Omukulu wokululika ovakulu vewaneno utyivila okwonganeka nawa ovipuka, una onduvia. — Loma 12:8.

²⁷ Omuhoneki oe uhoneka ovipuka viewaneno. Oe upopila ovakulu vakwavo tyina vamatambula omukanda wesukisa. Pamwe vakoya omukulu wewaneno mukwavo, okuti hatyo omukwatesiko wovakulu vewaneno opo emukwateseko motyilinga tyae.

²⁸ Ovilinga viokwivisa novilinga ovikwavo viayemba kotyilinga otyo, viakalelwa komutwe nomukulu wovilinga. Mohanyi, utalelapo otyikundyi tyike tyokwivisa konthyulilo yosimanu. Momawaneno okuna ovikundyi viehehi, upondola okutalelapo otyikundyi tuvali menima. Otyikundyi amatalelapo, oe weendesa eliongiyo liokwenda movilinga viokwivisa. Uundapa novaivisi, evekwatesako okutalelapo ovanthu nokuvelongesa Ombimbiliya.

OMUKULU WOTYIKUNDYI

²⁹ Okukala omukulu wotyikundyi, otyilinga tyimwe otyiwa unene. Otyilinga tyomukulu oo (1) okutala ine aveho votyikundyi tyae tyokwivisa vena oupanga omuwa na Siovaa; (2) okuvekwatesako vaundape apeho movilinga viokwivisa, avaundapa nombili, tyahambukwa; (3) okukwatesako ovakwatesiko vovakulu vewaneno vakale tyafwapo opo vapewe ovilinga ovikwavo mewaneno. Ovakulu vewaneno aveho ovo vatala olie wata-mo akale omukulu wotyikundyi, metyivili okulinga ovipuka ovio aviho.

³⁰ Otyilinga otyo ñgeno tyilingwa nomukulu wewaneno. Mahi ine petupu omukulu wewaneno upondola okutyilinga, omukwatesiko wovakulu vewaneno wata-mo upondola okutyilinga atee pamoneka omukulu wewaneno. Mahi omukwatesiko wovakulu vewaneno katiwa omukulu wotyikundyi, mahi utiwa omukwatesiko wotyikundyi, mokonda hamukulu-ko wewaneno. Pokulinga otyilinga otyo, ulinga etyi apopilwa novakulu vewaneno.

³¹ Omukulu wotyikundyi oe ukalela komutwe ovilinga viokwivisa motyikundyi tyae. Tyina enda apeho movilinga viokwivisa, aundapa nehambu, na vakwavo vo motyikundyi mavemuhetekela. Mokonda ovaivisi vetyihole tyokulipameka na vakwavo, otyiwa okulinga eliongiyo liokwenda movilinga viokwivisa, mononthiki ñgeno ovanyingi vatyo mavakalapo. (Luka 10:1-16) Omukulu wotyikundyi apeho una okunoñgonoka ine ovaivisi vena umwe ohika oku mavakaivisa. Omukulu wotyikundyi oe weendesa eliongiyo liokwenda movilinga viokwivisa, tupu oe upunga ovaivisi. Tupu oe upopila ovaivisi oñgeni mavaundapa movilinga viokwivisa. Ine kamakalapo, una okupopila omukulu omukwavo wewaneno aa omukwatesiko wovakulu vewaneno, aendese eliongiyo olio, opo ovaivisi vehesale vala aveke. Ine petupu vali omukulu wewaneno nomukwatesiko wovakulu vewaneno, omwivisi vali omukwavo wafwapo wambatisalwa, upondola okwendesa eliongiyo olio.

³² Omukulu wotyikundyi una okupopila ovaivisi votyikundyi tyae onthiki maveya okupilwa nomukulu wovilinga. Una okuvepopila ovipuka maveya okupopilwa. Ine ovaivisi vanoñgonoka ovipuka mavalingi, mavelifwiika nawa.

³³ Ovikundyi viokwivisa vilinga vala ovitutu, opo tyikwateseko omukulu wotyikundyi okunoñgonoka ovaivisi aveho. Mokonda omukulu wotyikundyi omunthita una olwembia, usuka novanthu aveho votyikundyi tyae. Ukwatesako munthu na munthu motyikundyi tyae, tupu uveavela ondundo vende apeho movilinga viokwivisa, no komaliongiyo. Ulikwatehila opo akwateseko munthu na munthu okukala noupanga omuwa na Siovaa. Vana vokuvela no vokuna ovitateka ovikwavo, mavapamekwa tyina vatalelwapo. Una okupopila ovaivisi ovipuka vena okulinga mavivekwatesako okuvasa vali ovilinga mewaneno. Otyipuka omukulu wotyikundyi esuka vali natyo, okukwatesako ovaivisi votyikundyi tyae. Mahi mokonda omukulu wewaneno oku tupu omunthita, una okusuka novanthu aveho mewaneno, nokuvekwatesako mweetyi vesukisa. — Ovil. 20:17, 28.

³⁴ Otyilinga otyikwavo omukulu wotyikundyi ena-tyo, okutambula onoola mbovaivisi votyikundyi tyae. Tyina onoola ombo embutambula, umbwavela omukulu wewaneno omuhoneki. Ovaivisi navo vena okukwatesako omukulu oo motyilinga tyae mokumwaavela liwa onoola mbavo. Onoola mbavo vembwaavela omukulu wotyikundyi, okuti hatyo vena okumbupaka motyikasa mupakwa onoola tyili Mondywo Yomaliongiyo tyina ohanyi yamapu.

OKOMISAU YOVILINGA YEWANENO

³⁵ Ovilinga vimwe mewaneno vilingwa Nokomisau Yovilinga. Vokuundapa mokomisau oyo tyati omukulu wokululika ovakulu vewaneno, omuhoneki, nomukulu wovilinga. Ovakulu ovo, ovo vapopia ine tyitavela ine katyitavela Mondywo Yomaliongiyo mulingilwe elongomona liotyinepo nelongomona liomutambo. Tupu ovo vatepaulila ovaivisi movikundyi mavakala. Ovo vatala ono petisau mbovanthu vahanda okukala ovakokoli-ndyila vomuvo auho, novakokoli-ndyila vapola pokati, nono petisau ononkhwavo vali. Mahi ovipuka valinga vina okutavelwa novakulu aveho vewaneno.

³⁶ Ovilinga viovakulu ovo vetatu, no viomwendesi Womutala Womulavi, no viomululiki weliongiyo Omwenyo Wetu Woukilisitau Novilinga Vietu, no viovakulu ovakwavo vali, etyi vena okuvilinga vetyipopilwa no Mbetele.

³⁷ Ovakulu vewaneno pamwe-pamwe veliongiya vatale oñgeni ewaneno likahi. Kaveliongiya vala tyina vekahi nokutalelwapo nomutalelipo womawaneno, mahi tupu veliongiya tyina pamalambe onohanyi ononthatu ngavatalelwapo. Mahi apeho tyina pena tyimwe tyesukisa okutalwa nawa, vena umwe okuliongiya.

TAVELA KOVAKULU VEWANENO

³⁸ Ovakulu vewaneno ovakwankhali, mahi no ngootyo ovanthu aveho mewaneno vena okuvetavela, mokonda twevepewa na Siovaa. Ovakulu vewaneno mavakapulwa na Siovaa movipuka valinga. Vakalelapo Siovaa, oe wevepa otyilinga otyo. Ova Hembeleu 13:17 yati: “Tavelei kwaava muna-vo vemululika, tehelelei kuvo, mokonda onwe veli nokuyunga, mokonda mavakapulwa, opo vetyilinge tyahambukwa vehetyilinge tyisona, mphoko tyimunyona.” Opo omunthu akale omukulu wewaneno, ukoywa nononkhono mba Huku. Mahi ine omunthu kaendela vali mweetyi Ombimbiliya ipopia, ahalingi ovipuka viaviuka, Siovaa kononkhono mbae umupola otyilinga otyo.

³⁹ Okuti tupandula ovakulu vewaneno movilinga vetulingila? Paulu wahonekelele vewaneno lioko Tesalonika, evepopila okuti: “Pahe onthwe vanthu vetu, tumwiita mulinge onthilo ovo vokuundapa unene muna-vo, ava vemululika mu Tatekulu, vemupakaila-mo; velingei umwe onthilo unene tyokuvehole mokonda yovilinga valinga. Lingei vombembwa, vokulivila na vakwenyi.” (1 Tes. 5:12, 13) Ovipuka ovakulu vewaneno valinga movilinga viavo, vitukwatesako unene movilinga tulingila Huku. Momukanda wo tete Paulu ahonekelele Timotiu, wapopile okuti ovanthu aveho vena okuhumba unene ovakulu vewaneno. Watile: “Ovakulu vetyivila okululika nawa, vehiwa umwe okulingwa onthilo onene, haunene ava vaundapa unene vati nokupopia nokulongesa.” — 1 Tim. 5:17.

OVILINGA OVIKWAVO MEONGANO

⁴⁰ Pamwe ovakulu vewaneno vamwe vakoywa opo Vakapahaule Ovavei Onombangi Monosipitali. Ovakwavo vakala Mokomisau Yokwaamena Onombangi Vahapakwe Ohonde. Ovakulu vamwe vewaneno vaundapa movilinga viokutunga nokuviukisa Onondywo Mbomaliongiyo no mbovionge, tupu vaundapa unene movionge. Aveho meongano lya Siovaa vapandula unene ovilinga ovakulu ovo valinga, vena ombili novilinga vya Huku. Naina, ovalume ngoovo tuna ‘okuvekwata nomavoko evali.’ — Fili. 2:29.

OMUTALELIPO WOMAWANENO

⁴¹ Ononkhalamutwe mbo Nombangi mba Siovaa vakoya ovakulu vewaneno vata-mo vapile omawaneno. Omutalelipo womawaneno upopilwa no Mbetele omawaneno matalelapo. Ewaneno like menima ulitalelapo tuvali. Pamwe-pamwe, ovatalelipo vomawaneno vatalelapo ovakokoli-ndyila vavilapo veli kovilongo vyo kokule. Tyina akapila mewaneno limwe, ulipopila tyina nkhele kwakamba ononthiki ononyingi opo navo velifwiike-vo nawa.

⁴² Omukulu wokululika ovakulu vewaneno oe ukalela komutwe otyilinga otyo tyokutambula omwenda, opo oungendi wae weende nawa. (Loma 1:11, 12) Tyina omukulu wokululika ovakulu vewaneno amatambula ondaka yokuti ewaneno malitalelwapo, oe una okwovola apa mapehikila omwenda, mahi velikwatesako novakulu vakwavo vewaneno. Ovanthu aveho mewaneno vena umwe okunoñgonoka onthiki mavatalelwapo.

⁴³ Omutalelipo womawaneno upopila omukulu wokululika ovakulu vewaneno onalupi omaliongiyo ewaneno, nomaliongiyo novakulu vewaneno novakokoli-ndyila, nomaliongiyo okwenda movilinga viokwivisa maalingwa. Tyina omutalelipo womawaneno amapopi onalupi omaliongiyo maalingwa, otyo tyina okulingwa mokonda wetyipopilwa no Mbetele. Ovanthu vena okupopilwa onthiki noola omaliongiyo maalingwa, naapa maalingilwa. Omaliongiyo oo tyati eliongiyo liomokati kosimanu no liokonthyulilo yosimanu, eliongiyo liokwenda movilinga viokwivisa, eliongiyo liovakokoli-ndyila, eliongiyo omutalelipo womawaneno alinga novakulu vewaneno novakwatesiko vavo.

⁴⁴ Tyina omutalelipo womawaneno ameya, Muvali komakumbi, utala Omikanda Viovaivisi, ovanthu veñgapi vekahi nokuya komaliongiyo, nomikanda vipopia otelitoliu yewaneno, nomikanda vionombongo mbewaneno. Otyo matyimukwatesako, anoñgonoka oñgeni makwatesako ewaneno, no ñgeni makwatesako ava vakalela komutwe ovilinga ovio. Omukulu wokululika ovakulu vewaneno una okufwiika nawa ovipuka ovio aviho, tyina omutalelipo womawaneno eya, uvivasa vielifwila-po.

⁴⁵ Omutalelipo womawaneno utomphola novaivisi aveho mewaneno momaliongiyo, na tyina veli movilinga viokwivisa, na tyina vekahi nokulia, no ponomphangu vali ononkhwavo. Uliongiya novakulu vewaneno novakwatesiko vavo evepameke, evepopila ovipuka mavivekwatesako motyilinga vena-tyo tyokuyunga onongi mba Siovaa. (Omih. 27:23; Ovil. 20:26-32; 1 Tim. 4:11-16) Tupu uliongiya novakokoli-ndyila evepameke, nokuvepopila ovipuka mavivekwatesako movitateka vimwe hamwe vena-vio movilinga viokwivisa.

⁴⁶ Ine pena vali ovipuka ovikwavo vina okutalwa nawa, omutalelipo womawaneno una okutyilinga mosimanu yatyo omo. Mahi ine katyetavelele okutyilinga mosimanu oyo, upopila ovakulu vewaneno ine ovanthu vatyo vena otyitateka vaovole okutala etyi Ombimbiliya ipopia matyivekwatesako motyitateka tyavo. Ine otyitateka tyatyo tyisukisa okupopilwa o Mbetele, omutalelipo womawaneno novakulu vewaneno, vena okutuma omukanda ko Mbetele, upopia umwe nawa-nawa otyitateka tyatyo.

⁴⁷ Tyina omutalelipo womawaneno atalelapo ewaneno, nae wenda umwe komaliongiyo. Pamwe momaliongiyo oo mapesukisa okupilulula ovipuka vimwe, ngeetyi tyipopia o Mbetele. Omutalelipo womawaneno ulinga omalongomona maapameka ovanthu mewaneno. Ulikwatehila opo akwateseko ovanthu mewaneno okuhumba vali Siovaa, na Sesusi Kilisitu, neongano lya Siovaa.

⁴⁸ Tyimwe omutalelipo womawaneno alinga pokutalelapo ewaneno, okwavela ondundo ovaivisi vaundape unene movilinga viokwivisa, nokuvepopila ovipuka mavivekwatesako. Ovanthu ovanyingi mewaneno vatala nawa omuvo wavo, avakala ovakokoli-ndyila vapola pokati mohanyi ewaneno likahi nokutalelwapo. Vaundapa unene movilinga viokwivisa mosimanu vekahi nokutalelwapo. Una wahanda okuundapa nomutalelipo womawaneno ine onomukai wae, una okutyipopia tyina nkhele osimanu yatyo yehenehikepo. Ine wenda movilinga viokwivisa nomutalelipo womawaneno ine onomukai wae, mavekukwatesako unene. Ovipuka molingi opo uundape unene movilinga viokwivisa mosimanu mamutalelwapo, hanonkhono-pwila. — Omih. 27:17.

⁴⁹ Menima kulingwa ovionge vivali vionthiki ike. Omutalelipo womawaneno oe ukalela komutwe ovionge ovio. Ukoya omukulu umwe wewaneno nomukwavo vali umukwatesako, ngavo vakala komutwe kokululika ovipuka movionge ovio. Pokutala oñgeni ovionge mavilingwa, ovakulu ovo vevali vapopila omutalelipo womawaneno evi viesukisa. Okuundapela kumwe novakulu ovo tyikwatesako omutalelipo womawaneno okweendeka nawa ovipuka. Omutalelipo womawaneno tupu ukoya ovakulu vakwavo mavakalela komutwe ovilinga vimwe mavilingwa motyonge. Tupu ukoya omukulu umwe atale apa onombongo mbo silikwitu mbuli nokunyingila. Omanima aeho, o Mbetele ituma omukulu umwe eye okulinga omalongomona motyonge tyimwe. Mokonda pamwe omawaneno elikalaila kokule, tupu pamwe apa palingilwa ovionge viatyo kapafu ovanthu ovanyingi, pokulinga ovionge ovio omawaneno ayapaulwa.

⁵⁰ Onohanyi ambuho, omutalelipo womawaneno utuma onoola mbae ko Mbetele. Ine ewaneno akapila kalietyivilile okumufetela opasasi nondywo alala, nokumulandela ovikulia novipuka ovikwavo vali, omutalelipo womawaneno utyipopila o Mbetele. Ovatalelipo vomawaneno vetyii okuti ine vapaka komutwe ovilinga vya Siovaa, ovipuka ovikwavo vesuka navio mavevipewa ngeetyi Sesusi apopile. (Luka 12:31) Ovanthu momawaneno vehole unene okutambula ovakulu ovo veveundapela unene, vevehole. — 3 Swau 5-8.

OVAKULU VOKULULIKA O MBETELE

⁵¹ Mono Mbetele mbo Nombangi mba Siovaa mouye auho, mukoywa ovakulu vetatu, okuti hatyo ovanyingi vali, vapama motyili, valulike ovilinga viokwivisa motyilongo tyavo, tupu pamwe valulika no movilongo ovikwavo. Povakulu ovo, pena ou ululika vakwavo.

⁵² Ovakulu vokululika o Mbetele ovo vatala oñgeni omawaneno aeho omotyilongo ekahi. Vatala oñgeni ovilinga viokwivisa vikahi nokwenda, tupu ovo vatala apa pesukisa okukala ewaneno, nokwovola omunthu mapilila-po omawaneno atyo. Ovo vatala ine onomisionaliu, novakokoli-ndyila vavilapo, no vomuvo auho, no vokwapola pokati vekahi umwe nokulinga ovilinga viavo. Ovo vafwiika ovionge, nokwovola ovanthu mavalingi omalongomona nononthele ononkhwavo, opo “ovipuka aviho viviuke umwe nawa, vieendele momululi.” — 1 Kol. 14:40.

⁵³ Movilongo viokwehena o Mbetele, kukoywa ovakulu vamwe vatiwa Okomisau Yotyilongo, mahi vetei ko Mbetele iyunga ovilinga motyilongo tyavo. Kukoywa ovakulu ovo mokonda ngwe vetyivila okutala vali nawa oñgeni ovilinga viokwivisa vikahi nokwenda motyilongo tyavo. Ovakulu ovo valinga ovilinga ngeevi vilingwa no vokuli mo Mbetele vahula kotyilinga tyokutuma omikanda komawaneno, nokutambula evi viya, no nolelatoliu, novilinga viokwivisa motyilongo. Okomisau Yotyilongo yuundapela kumwe Novakulu Vokululika o Mbetele opo ovilinga viokwivisa viende no komutwe.

⁵⁴ Ovakulu Vokululika o Mbetele, Novakulu Vokomisau Yotyilongo, ovilinga aviho valinga vevipewa no Nonkhalamutwe mbo Nombangi mba Siovaa.

OVAKULU VOKWATUMWA NOMBALA

⁵⁵ Pamwe Ononkhalamutwe mbo Nombangi mba Siovaa vatuma ovakulu vapama motyili vakapile ono Mbetele. Ovakulu ovo vatiwa Ovatumwa Vombala yo Nombangi mba Siovaa. Vatumwa opo vakapameke ovanthu vakala mono Mbetele, nokukwatesako ovakulu vokululika o Mbetele. Ovakulu vokululika o Mbetele pamwe hamwe vena otyitateka tyimwe, hamwe pena ovipuka viayemba kovilinga viokwivisa vahanoñgonokele nawa. Omukulu wokwatumwa nombala uliongiya novatalelipo vamwe vomawaneno, ya tupu pamwe uliongiya nonomisionaliu. Nga veliongiya ngootyo, ovatalelipo vomawaneno nonomisionalu vapopia ovitateka vena-vio, novipuka vakamba. Ovakulu ovo vevepameka opo vetyivile okulinga nawa otyilinga tyavo tyokulongesa ovanthu nokulinga ovalongwa.

⁵⁶ Omukulu wokwatumwa nombala, usuka umwe novilinga viokwivisa vili nokulingwa motyilongo, novilinga omawaneno alinga. Ine una ononthiki ononyingi, ukapila umwe monoseketa mbokupitiyila. Tyina amamono omuvo, nae wenda umwe movilinga viokwivisa.

VALULIKA NAWA ONONGI MBA SIOVAA

⁵⁷ Onthwe tupandula unene ovakulu vokutululika, ovanthu vapama motyili, vaundapa unene, ya vetuyunga nawa. Tyina onthwe tutavela kovakulu ovo, ngootyo tukahi nokutavela Komutwe wewaneno, Kilisitu Sesusi. (1 Kol. 16:15-18; Efe. 1:22, 23) Tyina tuvetavela, Siovaa utwavela ononkhono mbae, atulikwatepo na vakwetu mouye auho, ya Ondaka yae aituhongolela movilinga tulinga. — Ovii. 119:105.